تعاون در معارف دعا و زیارات: تفاوت میان نسخه‌ها

: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[تعاون در قرآن]] - [[تعاون در حدیث]] - [[تعاون در نهج البلاغه]] - [[تعاون در معارف دعا و زیارات]] - [[تعاون در کلام اسلامی]] - [[تعاون در اخلاق اسلامی]]</div>

*[[قرآن کریم]] می‌فرماید: {{متن قرآن|...وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ...}}<ref>«و یکدیگر را در نیکی و پرهیزگاری یاری کنید و در گناه و تجاوز یاری نکنید» سوره مائده، آیه ۲.</ref><ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۳۸۹.</ref>.

*همچنین می‌فرماید: {{متن قرآن|...وَرَفَعْنَا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ لِيَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضًا سُخْرِيًّا وَرَحْمَتُ رَبِّكَ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ}}<ref>«...و برخی از آنان را بر دیگری به پایه‌هایی برتری داده‌ایم تا برخی، برخی دیگر را به کار گیرند و بخشایش پروردگارت از آنچه آنان فراهم می‌آورند بهتر است» سوره زخرف، آیه ۳۲.</ref>

*[[پیامبر]]{{صل}} می‌فرمایند: "... [[دوستی]] در [[راه خدا]] و [[تعاون]] بر [[عمل صالح]]، [[شیطان]] را ریشه‌کن می‌سازد..."<ref>من لا یحضر الفقیه، ترجمه غفاری، ص۳۹۰؛ محمدحسین صفاخواه؛ طالعی، عبدالحسین. گل سوره‌های انتظار (گلچینی از حکایت‌ها و روایت‌های کتاب کمال الدین صدوق)، ج۱، ص۱۸۸.</ref>.

*می‌توان [[تعاون]] را به معنی [[همیاری]] دانست<ref>فرهنگ اصطلاحات اخلاقی، ص۹۸.</ref>. همچنین [[تعاون]] به معنای [[یاری]] و [[کمک]] کردن طرفین و یکی از اصول [[اخلاق اسلامی]] است و کلیه اساس [[زندگی]] [[انسان‌ها]] در [[جوامع]] بر [[تعاون]] است<ref>ر.ک: سید جعفر سجادی، فرهنگ معارف اسلامی، ج۱، ص۵۴۳، به نقل از اسرار التوحید، ص۲۴۱.</ref>.

*[[تعاون]] و [[همکاری]]، به معنای هم پشت شدن و یکدیگر را [[یاری]] کردن و معاونت و مشارکت در کاری است.

*[[تعاون]] در اصطلاح [[عرفان]] همان "[[ایثار]]" است<ref>مجله طوبی، شماره ۲۱ شهریور ۸۶.

*[[انسان]]، با [[فرصت]] و [[عمر]] محدود، طالب خواسته‌های نامحدود است! همواره در پی [[بهترین]] و بیشترین‌هاست. این غریزه "مطلق‌طلبی" [[انسان]]، ودیعه‌ای [[الهی]] و بزرگ‌ترین [[انگیزه]] [[تکامل]] بشری است. تنها راه پاسخ دادن به این غریزه، [[همیاری]] و [[همکاری]] و "[[تعاون]]" [[جامعه بشری]] است. بدون تردید اگر [[روحیه]] [[تعاون]] نبود، [[پیشرفت]] حیرت‌انگیز [[انسان]] در میدان‌های مختلف [[زندگی]] به این حد نمی‌رسید و [[آدمیان]] هنوز هم گام‌های نخستین [[زندگی]] را می‌پیمودند<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۳۹۰-۳۹۱.</ref>.

*بدون [[شک]] رشد و تعالی هر [[نظام اجتماعی]] در پرتو [[همبستگی]] [[اجتماعی]] و مشارکت عمومی افراد آن [[جامعه]] میسر می‌گردد.

*جامعه‌شناسان ایجاد [[همبستگی]] [[اجتماعی]] و مشارکت عمومی [[جامعه]] را ناشی از عواملی چون [[اعتقادات]] و [[احساسات]] مشترک و [[تعاون]] و هماهنگی میان [[باورها]] و [[ارزش‌ها]] می‌دانند و عامل اصلی واگرایی [[انسان‌ها]] را [[جدال]] و [[ستیز]] و کمبود امکانات مادی تلقی می‌کنند.

*[[اگوست کنت]] [[معتقد]] است، هیئت‌های [[اجتماعی]] را می‌توان به [[بدن انسان]] و حیوان [[تشبیه]] کرد و همان موافقت و [[سازگاری]] که در [[بدن]] لازم است تا زنده و سالم باقی بماند، در میان اعضای [[جامعه]] نیز [[واجب]] است<ref>منوچهر محسنی، جامعه‌شناسی عمومی. ص۱۶۵.</ref>.

*[[امیل دورکیم]] جامعه‌شناس فرانسوی نیز [[معتقد]] است که [[همبستگی]] [[اجتماعی]] و وفاق ملی براساس [[ارزش‌ها]] وقواعد [[اخلاقی]] و پذیرش این [[ارزش‌ها]] از جانب [[اکثریت]] افراد [[جامعه]] صورت می‌گیرد و نقش کم‌رنگ [[مذهب]] در [[جامعه]] و فردگرایی در [[جوامع]] [[جدید]]، آفت بزرگ وفاق [[اجتماعی]] است<ref>حصون، شماره ۶، زمستان ۸۴. (www.hawzah.net/hawzah/magacines/....۵۰۷۰۷).</ref>.

*[[تالکوت پارسنز]] جامعه‌شناس آمریکایی عامل تقویت [[همبستگی]] [[اجتماعی]] را در [[تعادل]] و هماهنگی میان [[اعتقادات]]، [[باورها]] و ارزش‌های مشترک با محیط می‌داند؛ همچنان‌که [[ابن خلدون]] دانشمند [[اسلامی]]، [[همبستگی]] [[اجتماعی]] را مبتنی بر [[عصبیت]] قومی داند و [[معتقد]] است که جوهره حیات جمعی را پدیده تعلق [[اجتماعی]] و [[روح]] یادگیری به یکدیگر تشکیل می‌دهد، که این [[روح]] یادگیری و [[عصبیت]]، همان ایجاد [[همبستگی]] [[اجتماعی]] است<ref>حصون، شماره ۶، زمستان ۸۴. (www.hawzah.net/hawzah/magacines/....۵۰۷۰۷).</ref><ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۳۹۱.</ref>.

*[[اسلام]] به عنوان کاملترین [[دین]] برای [[هدایت]] [[بشر]]، [[بهترین]] معیارها و محورها را برای وفاق [[اجتماعی]] و [[همبستگی]] [[امت اسلامی]] و مبادی [[دین]] معرفی می‌کند.

*[[علامه]] [[محمد تقی جعفری]] می‌گوید: آنچه می‌تواند حیات [[انسان]] را در این [[جهان هستی]] دارای [[فلسفه]] و [[هدف]] قابل قبول نماید، [[دین]] است. اصول و مبادی کلی که متن [[دین الهی]] را تشکیل می‌دهند، همواره در طول [[تاریخ]] متحد بوده‌اند، بنابراین، بنای [[وحدت]] [[امت اسلامی]]، همان [[دین]] [[فطری]] است<ref>حصون، شماره ۶، زمستان ۸۴. (www.hawzah.net/hawzah/magacines/....۵۰۷۰۷).</ref>.

*برخی نیز گفته‌اند: در وجود سراسر شگفتی [[انسان]]، هم [[تعاون]] است، هم تنازع، هم دستگیری و [[کمک]] است تا [[حد]] [[ایثار]] و هم پایمال کردن، تا حد درنده‌خویی و دیو سیرتی و ددمنشی! در میان [[فلاسفه]] و متفکران، ارسطو [[انسان]] را مدنی بالطبع می‌دانست و [[معتقد]] بود که فرد [[انسان]] به [[جامعه]] و زیستن [[اجتماعی]] متمایل است و صد البته تمایل به [[جامعه]]، وجود "[[حس]] [[تعاون]]" در نهاد [[آدمی]] است. بعدها بیکن هم بر وجود چنین میلی در نهاد [[انسان]]، تأکید و [[اصرار]] کرده است. اما [[داروین]] و اتباع و اذنابش، درست نقطه مقابل ارسطو و بیکن قرار دارند و معتقدند که آن [[حس]] اصیلی که بر وجود [[آدمی]] [[حاکم]] است، [[حس]] "تنازع بقا" است، و هر جا تعاونی دیده می‌شود، در رابطه با همان تنازع بقا است<ref>.. مجله طوبی، شماره ۲۱ شهریور ۸۶. www.hawzah.net/hawzah/magacines/....۴۳۲۲۱)).</ref>.

*براساس [[آموزه‌های دینی]] [[مسلمانان]] موظف‌اند در [[کارهای نیک]] با یکدیگر [[تعاون]] و [[همکاری]] داشته باشند. اگر این اصل در اجتماعات [[اسلامی]] زنده شود و [[مردم]] بدون در نظر گرفتن مناسبات شخصی و نژادی در کارهای مثبت و سازنده با یکدیگر مشارکت و [[همکاری]] نمایند، بسیاری از نابه‌سامانی‌های [[جوامع اسلامی]] سامان می‌پذیرد و زمینه تشکیل "[[امت]] واحده" [[اسلامی]] به وجود خواهد آمد<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۳۹۳.</ref>.

*یکی از جلوه‌های بارز [[تعاون]] و [[همکاری]] در [[جامعه اسلامی]]، [[امر به معروف و نهی از منکر]] است. از نظر [[اسلام]]، [[سرنوشت]] فرد و [[جامعه]] به هم پیوند خورده و [[سلامت]] هر یک بر دیگری تأثیر می‌گذارد. از این‌رو [[دین مقدس اسلام]] برای دورماندن [[جامعه]] از سقوط و [[تباهی]]، [[مؤمنان]] را به برقراری [[فریضه]] [[امر به معروف و نهی از منکر]] در میان خودشان سفارش کرده است.

*از بارزترین مشخصات یک [[ملت]] زنده و [[رشید]]، [[تعاون]] بر خیر است تا امور اجتماع پیش [[رود]] و به سطحی برسد که [[آسایش]] همگان را تأمین شود. راه [[زندگی]] راهی پر زحمت است و [[انسان]] به تنهایی نمی‌تواند آن را طی کند، پس [[انسان]] هرچه هم خود را بی‌نیاز تصور کند باز هم محتاج به [[همکاری]] با دیگران است. [[تمدن]] امروزی هم ظاهراً مزایای [[تعاون]]، اعم از [[تعاون]] ملی یا بین‌المللی را به خوبی، [[درک]] کرده و در همه [[جهان]] و جمعیت‌های زیادی با هم در حال تعامل و [[تعاون]] هستند و کمتر شهری است که از این تعامل و [[تعاون]] خالی باشد و این خود [[دلیل]] قاطعی است بر فواید [[تعاون]]، و [[ضرورت]] آن که [[سعادتمند]] کردن افراد و اجتماعات است<ref>ر.ک: سید احمد طیبی شبستری، اخلاق در قرآن، ص۷۵ و۷۶.</ref>.

*افراد بی‌تفاوت و خودخواه، [[لزوم]] [[تعاون]] و [[همکاری]] در [[نیکوکاری]] و سالم‌سازی اجتماع را که یک اصل مهم [[اسلامی]] است نادیده می‌گیرند؛ با وجود اینکه طبق این اصل، تمام [[مسلمین]] [[وظیفه]] دارند در [[کارهای نیک]] و [[پسندیده]] به [[کمک]] یکدیگر بشتابند. بنابراین کسی که می‌خواهد متخلق به [[اخلاق]] حسنه باشد باید بکوشد تا [[روح]] [[همیاری]] و [[همدردی]] را در خود ایجاد کند<ref>محمدرضا مهدوی کنی، نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی، ص۴۸۲.</ref>.

*به نظر می‌رسد که [[تعاون]] و [[همبستگی]] مانند بسیاری از امور دیگر فی‌نفسه امر مطلوبی نیست، بلکه با توجه به فعل و [[نیت]] است که [[فضیلت]] یا [[رذیلت]] آن مشخص می‌شود. چنانکه [[تعاون]] بر خیر باشد منشأ [[اصلاح]] می‌گردد و اگر بر [[شر]] باشد، منشأ [[افساد]] خواهد بود<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۳۹۳-۳۹۴.</ref>.

*شخصی در حضور [[امام سجاد]]{{ع}} گفت: "خداوندا! مرا از آفریده‌هایت بی‌نیاز فرما!" [[امام]]{{ع}} با شنیدن این سخن فرمودند: "این‌گونه نیست، [[مردم]] در پرتو [[کمک]] به هم زنده‌اند، بلکه این‌گونه بگو: بارالها! مرا از [[مردمان]] بد و [[تبهکار]] بی‌نیاز فرما"<ref>ابن شعبع حرانی، تحف العقول، ترجمه بهزاد جعفری، ص۲۵۸.</ref>.

*[[امام]]{{ع}} در دعای بیستم و در عبارت سوم می‌فرمایند: "بارخدایا بر [[محمد]] و آل او [[درود]] فرست؛ و بی‌نیازم کن از کاری که کوشیدن به آن مرا (از [[عبادت]] و بندگی‌ات) بازمی‌دارد (تا توجه من جز تو نباشد) و وادار مرا به آنچه (انجام [[اوامر]] و ترک [[نواهی]]) که فردا ([[روز رستاخیز]]) از آن سؤال و بازپرسی می‌نمایی و روزهای مرا در آنچه ([[عبادت]] و [[پرستش]]) که برای آنم آفریده‌ای صرف نما و مرا(از دیگران) بی‌نیاز فرما و روزیت را بر من [[گشایش]] ده، و به نگاه کردن ([[چشم به راه]] بودن) گرفتارم مفرما، و [[عزیز]] و گرامی و به [[کبر]] و [[سربلندی]] ([[افراط]] در [[عزت]]) دچارم مکن؛ و مرا برای ([[بندگی]]) خود رام ساز و عبادتم ر به [[عجب]] و [[خودپسندی]] (از درجه قبول) تباه مگردان و خیر و [[نیکی]] برای [[مردم]] را به دست من روان ساز (توانگرم گردان تا به ایشان [[احسان]] نمایم) و آن را به [[منت نهادن]] [[باطل]] مفرما و [[خوهای پسندیده]] را به من ببخش (استعداد قبول آن را به من عطا فرما) و (چنان‌که آن‌ها را دارا شدم) مرا از به خود [[نازیدن]] نگاه‌دار"<ref>{{متن حدیث|اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اكْفِنِي مَا يَشْغَلُنِي الِاهْتِمَامُ بِهِ‌، وَ اسْتَعْمِلْنِي بِمَا تَسْأَلُنِي غَداً عَنْهُ، وَ اسْتَفْرِغْ أَيَّامِي فِيمَا خَلَقْتَنِي لَهُ، وَ أَغْنِنِي وَ أَوْسِعْ عَلَيَّ فِي رِزْقِكَ، وَ لَا تَفْتِنِّي بِالنَّظَرِ، وَ أَعِزَّنِي وَ لَا تَبْتَلِيَنِّي بِالْكِبْرِ، وَ عَبِّدْنِي لَكَ وَ لَا تُفْسِدْ عِبَادَتِي بِالْعُجْبِ، وَ أَجْرِ لِلنَّاسِ عَلَى يَدِيَ الْخَيْرَ وَ لَا تَمْحَقْهُ بِالْمَنِّ، وَ هَبْ لِي مَعَالِيَ الْأَخْلَاقِ، وَ اعْصِمْنِي مِنَ الْفَخْرِ}}</ref><ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۳۹۴-۳۹۵.</ref>.

*[[مسلم]] است که منظور [[امام]]{{ع}} در این عبارت با توجه به مطلبی که پیش از این آمد، [[بی‌نیازی]] از بدکاران و [[تبهکاران]] است؛ همچنانکه در دعای بیست و یکم و در عبارت دوازدهم آن می‌فرمایند: "بارخدایا مرا چنان قرار ده که هنگام [[اضطرار]] به [[کمک]] و [[یاری]] تو بر [[دشمن]] حمله آورم، و هنگام [[نیازمندی]] از تو بخواهم، و هنگام درویشی (یا [[ذلت]] و [[خواری]]) به درگاه تو [[زاری]] کنم، و مرا چون بیچاره شوم به [[یاری]] خواستن از غیر خود و چون [[فقیر]] گردم به [[فروتنی]] برای درخواست از غیر خویش و چون بترسم به [[زاری]] کردن پیش غیر خود [[آزمایش]] (یا [[گمراه]]) مفرما که به آن سبب، سزاوار [[خواری]] و بازداشتن (از [[رحمت]]) و روی گردانیدن ([[کیفر]]) تو شوم، ای بخشنده‌ترین بخشندگان"<ref>{{متن حدیث| اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي أَصُولُ بِكَ عِنْدَ الضَّرُورَةِ، وَ أَسْأَلُكَ عِنْدَ الْحَاجَةِ، وَ أَتَضَرَّعُ إِلَيْكَ عِنْدَ الْمَسْكَنَةِ، وَ لَا تَفْتِنِّي بِالاسْتِعَانَةِ بِغَيْرِكَ إِذَا اضْطُرِرْتُ، وَ لَا بِالْخُضُوعِ لِسُؤَالِ غَيْرِكَ إِذَا افْتَقَرْتُ، وَ لَا بِالتَّضَرُّعِ إِلَى مَنْ دُونَكَ إِذَا رَهِبْتُ، فَأَسْتَحِقَّ بِذَلِكَ خِذْلَانَكَ وَ مَنْعَكَ وَ إِعْرَاضَكَ، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ}}</ref>؛

*[[امام سجاد]]{{ع}} در دعای [[چهل]] و پنجم و در عبارت پنجاه و دوم آن می‌فرماید: "بارخدایا ما در روز فطر و [[روزه]] گشودنمان که آن را برای [[اهل ایمان ]] (روز) [[عید]] و [[شادی]] و برای [[اهل دین]] خود ([[اسلام]]) روز اجتماع و گرد آمدن و روز [[تعاون]] و [[کمک]] کردن به یکدیگر قرار دادی؛ از هر گناهی که آن را به جا آورده‌ایم؛ یا کار [[بدی]] که پیش از این کرده‌ایم؛ یا [[اندیشه]] [[بدی]] که در [[دل]] داشته‌ایم؛ به سوی تو، [[توبه]] و بازگشت می‌نماییم؛ [[توبه]] کسی که [[رجوع]] به گناهی را در [[دل]] نمی‌گذراند؛ و پس از [[توبه]] در گناهی باز نمی‌گردد؛ [[توبه]] خالصی که از [[شک]] و دودلی [[پاکیزه]] باشد؛ پس آن را از ما قبول فرما؛ و از ما [[راضی]] و [[خشنود]] شو؛ و ما را بر آن ثابت و پابرجا گردان"<ref>{{متن حدیث| اللَّهُمَّ إِنَّا نَتُوبُ إِلَيْكَ فِي يَوْمِ فِطْرِنَا الَّذِي جَعَلْتَهُ لِلْمُؤْمِنِينَ عِيداً وَ سُرُوراً، وَ لِأَهْلِ مِلَّتِكَ مَجْمَعاً وَ مُحْتَشَداً مِنْ كُلِّ ذَنْبٍ أَذْنَبْنَاهُ، أَوْ سُوءٍ أَسْلَفْنَاهُ، أَوْ خَاطِرِ شَرٍّ أَضْمَرْنَاهُ، تَوْبَةَ مَنْ لَا يَنْطَوِي عَلَى رُجُوعٍ إِلَى ذَنْبٍ، وَ لَا يَعُودُ بَعْدَهَا فِي خَطِيئَةٍ، تَوْبَةً نَصُوحاً خَلَصَتْ مِنَ الشَّكِّ وَ الِارْتِيَابِ، فَتَقَبَّلْهَا مِنَّا، وَ ارْضَ عَنَّا، وَ ثَبِّتْنَا عَلَيْهَا}}</ref><ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۳۹۵-۳۹۶.</ref>.

*این عبارت از دعاهای [[امام]] درباره روز [[عید فطر]] و بدرود با [[ماه رمضان]] است. از این قسمت [[دعا]] می‌توان [[استنباط]] نمود که [[مسلمانان]] بایستی با یکدیگر [[تعاون]] و [[همکاری]] و [[همیاری]] داشته باشند. همچنان‌که [[تعاون]] و [[همکاری]] و [[همیاری]] در ایام خاص از ارج و [[منزلت]] خاصی برخوردار است.

*[[امام]]{{ع}} در دعای بیستم و در عبارت دهم آن می‌فرمایند: "بارخدایا بر [[محمد]] و آل او [[درود]] فرست؛ و مرا به زینت [[صالحین]] و شایستگان (انجام [[حقوق خدا]] و [[مردم]]) آراسته فرما؛ و [[زیور]] [[پرهیزکاران]] ([[عمل به واجبات]] و ترک [[محرمات]]) را به من بپوشان، با ([[توفیق]] برای) گستردن [[عدل و داد]] (تا از [[افراط و تفریط]] در [[حق]] دوری گزینم) و فرو نشاندن [[خشم]] و خاموش کردن [[آتش]] [[دشمنی]] ([[اختلاف]] بین [[مردم]]) و گردآوردن پراکندگان (دل‌های از هم رنجیده) و [[اصلاح]] [[فساد]] بین [[مردم]]؛ و فاش کردن خیر و [[نیکی]]؛ و پنهان نمودن [[عیب]] و [[زشتی]] و [[نرم‌خویی]] و [[فروتنی]] و نیکوروشی؛ و سنگینی؛ و [[خوش‌خویی]] (با [[مردم]]) و پیشی گرفتن [[نیکی]]؛ و [[برگزیدن]] [[احسان]] بی‌آنکه جزای احسانی باشد؛ و [[سرزنش]] نکردن و [[همراهی]] نکردن به غیر مستحق و گفتن [[حق]] اگرچه سخت (یا اندک) باشد؛ و کم شمردن [[نیکی]] در گفتار و کردارم اگرچه بسیار باشد؛ و بسیار شمردن [[بدی]] در گفتار و کردارم اگرچه کم باشد و آنچه را بیان شد برای من به وسیله هموارگی [[طاعت]] و [[فرمانبری]]؛ و همیشه بودن با [[جماعت]] و واگذاشتن بدعت‌گزاران و آنکه [[رأی]] و [[اندیشه]] اختراع شده به کار برد، کامل گردان"<ref>{{متن حدیث| اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ حَلِّنِي بِحِلْيَةِ الصَّالِحِينَ‌، وَ أَلْبِسْنِي زِينَةَ الْمُتَّقِينَ، فِي بَسْطِ الْعَدْلِ، وَ كَظْمِ الغَيْظِ، وَ إِطْفَاءِ النَّائِرَةِ، وَ ضَمِّ أَهْلِ الْفُرْقَةِ، وَ إِصْلَاحِ ذَاتِ الْبَيْنِ، وَ إِفْشَاءِ الْعَارِفَةِ، وَ سَتْرِ الْعَائِبَةِ، وَ لِينِ الْعَرِيكَةِ، وَ خَفْضِ الْجَنَاحِ، وَ حُسْنِ السِّيرَةِ، وَ سُكُونِ الرِّيحِ، وَ طِيبِ الْمُخَالَقَةِ، وَ السَّبْقِ إِلَى الْفَضِيلَةِ، وَ إِيثَارِ التَّفَضُّلِ، وَ تَرْكِ التَّعْيِيرِ، وَ الْإِفْضَالِ عَلَى غَيْرِ الْمُسْتَحِقِّ، وَ الْقَوْلِ بِالْحَقِّ وَ إِنْ عَزَّ، وَ اسْتِقْلَالِ الْخَيْرِ وَ إِنْ كَثُرَ مِنْ قَوْلِي وَ فِعْلِي، وَ اسْتِكْثَارِ الشَّرِّ وَ إِنْ قَلَّ مِنْ قَوْلِي وَ فِعْلِي، وَ أَكْمِلْ ذَلِكَ لِي بِدَوَامِ الطَّاعَةِ، وَ لُزُومِ الْجَمَاعَةِ، وَ رَفْضِ أَهْلِ الْبِدَعِ، وَ مُسْتَعْمِلِ الرَّأْيِ الْمُخْتَرَعِ}}</ref><ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۳۹۶-۳۹۷.</ref>.

*از این عبارت برمی‌آید که از زینت‌های [[صالحان]] و [[پرهیزکاران]]، [[رفع اختلاف]] بین [[مردم]] و ایجاد [[تعاون]] و [[همکاری]] و [[همیاری]] بین آنان است.

*[[امام]]{{ع}} در دعای بیست و یکم و در عبارت سیزدهم آن می‌فرمایند: "خدایا بر [[محمد]] و آل او [[درود]] فرست؛ و مرا با ایشان همنشین (پیرو) و [[یاری]] کننده به آنان گردان؛ و به [[شوق]] و دلباختگی به خود و به انجام آنچه [[دوست]] داری و [[خشنود]] می‌گردی بر من منت گذار ([[توفیق]] عطا فرما) زیرا تو بر هر چیز [[توانایی]]؛ و خواسته من برای تو آسان است"<ref>{{متن حدیث| اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْنِي لَهُمْ قَرِيناً، وَ اجْعَلْنِي لَهُمْ نَصِيراً، وَ امْنُنْ عَلَيَّ بِشَوْقٍ إِلَيْكَ، وَ بِالْعَمَلِ لَكَ بِمَا تُحِبُّ وَ تَرْضَى، إِنَّكَ عَلى كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ، وَ ذَلِكَ عَلَيْكَ يَسِيرٌ}}</ref>؛

*بنابراین می‌توان گفت که [[همکاری]] با یکدیگر از برنامه‌های مهم [[زندگی]] و تقسیم [[کارها]] [[بهترین]] روش در اجرای این امر است<ref>ر.ک: حمید رضا حق شناس، اخلاق اجتماعی در صحیفه سجادیه، ص۲۵.</ref>.

*[[امام]]{{ع}} در این عبارت از [[خداوند]] [[همنشینی]] با [[نیکان]] و [[همکاری]] و [[تعاون]] با آنان را درخواست می‌نماید.

*[[امام]]{{ع}} در دعای بیست و هفتم و در عبارت دوم آن می‌فرمایند: "بارخدایا بر [[محمد]] و آل او [[درود]] فرست؛ و عده و شمارش ([[جماعت]] و گروه) ایشان را بسیار فرما؛ و سلاح‌ها (ابزار [[جنگ]] مانند [[شمشیر]] و نیزه و تیر) آنان را تیز و بران نما؛ و حدود و اطراف ایشان را نگهداری کن؛ و اطراف را محکم گردان؛ و گروهشان را پیوند و آشنایی ده؛ و کارشان را [[شایسته]] فرما؛ و آذوقه‌هاشان را پی در پی برسان؛ و سختی‌هایشان را به تنهایی کارگزاری کن؛ و ایشان را به [[یاری]] کردن و [[کمک]] و به [[شکیبایی]] [[همراهی]] و در [[مکر]] و [[فریب]] (ایشان به دشمنانشان) دقت نظر عطا فرما"<ref>{{متن حدیث| اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ كَثِّرْ عِدَّتَهُمْ‌، وَ اشْحَذْ أَسْلِحَتَهُمْ، وَ احْرُسْ حَوْزَتَهُمْ، وَ امْنَعْ حَوْمَتَهُمْ، وَ أَلِّفْ جَمْعَهُمْ، وَ دَبِّرْ أَمْرَهُمْ، وَ وَاتِرْ بَيْنَ مِيَرِهِمْ، وَ تَوَحَّدْ بِكِفَايَةِ مُؤَنِهِمْ، وَ اعْضُدْهُمْ بِالنَّصْرِ، وَ أَعِنْهُمْ بِالصَّبْرِ، وَ الْطُفْ لَهُمْ فِي الْمَكْرِ}}</ref><ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۳۹۸.</ref>.

*[[امام]]{{ع}} در این بخش از [[دعا]] از [[خداوند متعال]] خواستار هماهنگ شدن و جمع شدن دل‌های مرزداران [[امت اسلامی]] شده است. که همان [[تعاون]] وهمکاری و [[همیاری]] آنان با یکدیگر است.

*[[امام]]{{ع}} در دعای بیست و ششم و در عبارت دوم آن می‌فرمایند: "و آنان را [[توفیق]] ده برای برپا داشتن طریقه و روش (نگاهداری [[احکام]]) و فراگرفتن [[[اخلاق نیک]] خود (که [[بندگان]] را به آن امر فرموده‌ای) در سود رساندن به ناتوانانشان؛ و جلوگیری از [[فقر]] و نیازمندیشان؛ و [[عیادت]] از بیمارشان؛ و [[راهنمایی]] نمودن از راه‌جویشان؛ و [[اندرز]] دادن [[مشورت]] کنندگانشان؛ و [[دیدار]] از مسافرشان؛ و پنهان کردن رازهایشان، و پوشاندن عیب‌هایشان، و [[یاری]] کردن ستمدیده‌گانشان؛ و دستگیری از آنان در ابزار خانه(دیگ، تبر، نردبان و مانند آن‌ها) و سود رساندن به ایشان به [[بخشش]] فراوان؛ و برآوردن نیازهای آنان پیش از آنکه درخواست کنند"<ref>{{متن حدیث| وَ وَفِّقْهُمْ لِإِقَامَةِ سُنَّتِكَ‌، وَ الْأَخْذِ بِمَحَاسِنِ أَدَبِكَ فِي إِرْفَاقِ ضَعِيفِهِمْ، وَ سَدِّ خَلَّتِهِمْ، وَ عِيَادَةِ مَرِيضِهِمْ، وَ هِدَايَةِ مُسْتَرْشِدِهِمْ، وَ مُنَاصَحَةِ مُسْتَشِيرِهِمْ، وَ تَعَهُّدِ قَادِمِهِمْ، وَ كِتْمَانِ أَسْرَارِهِمْ، وَ سَتْرِ عَوْرَاتِهِمْ، وَ نُصْرَةِ مَظْلُومِهِمْ، وَ حُسْنِ مُوَاسَاتِهِمْ بِالْمَاعُونِ، وَ الْعَوْدِ عَلَيْهِمْ بِالْجِدَةِ وَ الْإِفْضَالِ، وَ إِعْطَاءِ مَا يَجِبُ لَهُمْ قَبْلَ السُّؤَالِ}}</ref>؛

*[[امام سجاد]]{{ع}} در این عبارت [[کمک]] و [[یاری]] کردن در [[کارهای نیک]] را (برای [[همسایگان]]) از درگاه [[خداوند متعال]] خواستار است.

*یکی از [[ویژگی‌های حکومت]] [[اسلامی]]، ایجاد [[وحدت]] بین گروه‌ها، [[اقوام]] و [[مذاهب]] یا در سطح کوچک‌تر، ایجاد [[وحدت]] بین افراد [[شهر]] یا روستا یا مجموعه زیر نظر [[حاکم]] است. این امر نتایج مثبت و گسترده‌ای در انجام بهتر [[کارها]] و [[ناامیدی]] [[دشمنان]] از نفوذ در آن [[جامعه]] به همراه دارد<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۳۹۹-۴۰۰.</ref>.

*[[امام]]{{ع}} در دعای بیست و هفتم و در عبارت دهم آن می‌فرمایند: "بارخدایا [[کفار]] را از دست درازی به مرزهای [[مسلمانان]] (یا به طوایف [[مسلمانان]]) به خودشان وادار و به کاستنشان از کاستن [[مسلمانان]] جلوگیر (هلاک و تباهشان گردان) و به پراکندگی‌اشان از اجتماع و گرد آمدن بر [[مسلمانان]] بازدار"<ref>{{متن حدیث| اللَّهُمَّ اشْغَلِ الْمُشْرِكِينَ بِالْمُشْرِكِينَ عَنْ تَنَاوُلِ أَطْرَافِ الْمُسْلِمِينَ، وَ خُذْهُمْ بِالنَّقْصِ عَنْ تَنَقُّصِهِمْ، وَ ثَبِّطْهُمْ بِالْفُرْقَةِ عَنِ الاحْتِشَادِ عَلَيْهِمْ}}</ref>.

*[[امام]]{{ع}} در این عبارت از [[خداوند متعال]] می‌خواهد که در بین [[دشمنان]] [[تفرقه]] و جدایی به وجود آید تا خودشان گرفتار کارهای خودشان باشند و از قصد حمله به [[کشورهای اسلامی]] منصرف شوند. از این [[سخنان امام]] [[سجاد]] به نحو [[التزام]] می‌توان [[استنباط]] کرد که [[امام]]{{ع}} چنین وضعیتی را برای [[دشمنان]] [[مسلمان]] می‌خواهد پس آنچه برای [[مسلمانان]] خواهان است، عکس آن، یعنی [[تعاون]] و [[وحدت]] و [[همکاری]] و [[همیاری]] است.

*[[امام]]{{ع}} در دعای بیست و هفتم و در عبارت پنجم آن می‌فرمایند: "[[الهی]]، خصمشان را در هم شکن، و چنگال [[دشمنان]] را از تنشان کوتاه کن و میان [[دشمنان]] و سلاحشان جدایی افکن و بند دلشان بگسل؛ و چنان کن که میان [[دشمنان]] و زاد و توشه آنان فاصله‌ای بزرگ پدید آید و در راه حیرانشان گردان آن‌گونه که راه خویش گم کنند. [[الهی]] بر دشمنانشان راه [[کمک]] و [[یاری]] بربند و از شمار آنان بکاه و [[قلوب]] آن‌ها را از [[وحشت]] لبریز کن و دست آنان را از تطاول و دست‌درازی کوتاه فرما و زبانشان را از گفتن بند آور و چنان کن که [[شکست]] آنان سبب [[عبرت]] کسانی گردد که از پی‌شان می‌آیند و با [[خوار]] نمودن آنان، دشمنانی را که پس از آن‌ها خواهند آمد، [[قطع امید]] کن"<ref>{{متن حدیث| اللَّهُمَّ افْلُلْ بِذَلِكَ عَدُوَّهُمْ‌، وَ اقْلِمْ عَنْهُمْ أَظْفَارَهُمْ، وَ فَرِّقْ بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ أَسْلِحَتِهِمْ، وَ اخْلَعْ وَثَائِقَ أَفْئِدَتِهِمْ، وَ بَاعِدْ بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ أَزْوِدَتِهِمْ، وَ حَيِّرْهُمْ فِي سُبُلِهِمْ، وَ ضَلِّلْهُمْ عَنْ وَجْهِهِمْ، وَ اقْطَعْ عَنْهُمُ الْمَدَدَ، وَ انْقُصْ مِنْهُمُ الْعَدَدَ، وَ امْلَأْ أَفْئِدَتَهُمُ الرُّعْبَ، وَ اقْبِضْ أَيْدِيَهُمْ عَنِ الْبَسْطِ، وَ اخْزِمْ أَلْسِنَتَهُمْ عَنِ النُّطْقِ، وَ شَرِّدْ بِهِمْ مَنْ خَلْفَهُمْ وَ نَكِّلْ بِهِمْ مَنْ وَرَاءَهُمْ، وَ اقْطَعْ بِخِزْيِهِمْ أَطْمَاعَ مَنْ بَعْدَهُمْ}}</ref>؛

*از این عبارت می‌توان چنین [[استنباط]] کرد که [[امام]]{{ع}} برای [[دشمن]]، [[تفرقه]] و جدایی را از [[خداوند]] خواستار است و برعکس برای [[مسلمانان]] [[اتحاد]]، [[تعاون]]، [[همکاری]] و [[همیاری]] را طلب می‌کند.

*در خاتمه این مبحث قابل ذکر است که برخی از عبارت‌هایی که در خصوص [[امر به معروف و نهی از منکر]]، و [[اصلاح]] و [[افساد]] که قبلاً ذکر شد در این مورد هم قابل استفاده است<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۴۰۱.</ref>.

* [[پرونده:1379218.jpg|22px]] [[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|'''مکارم اخلاق در صحیفه''']]