اهل بیت در لغت: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| عنوان مدخل  = اهل بیت پیامبر خاتم

| مداخل مرتبط = [[اهل بیت در لغت]] - [[اهل بیت پیامبر خاتم در قرآن]] - [[اهل بیت پیامبر خاتم در حدیث]] - [[اهل بیت پیامبر خاتم در نهج البلاغه]] - [[اهل بیت پیامبر خاتم در کلام اسلامی]] - [[اهل بیت پیامبر خاتم در تاریخ اسلامی]] - [[اهل بیت پیامبر خاتم در معارف دعا و زیارات]] - [[اهل بیت پیامبر خاتم در فقه سیاسی]] - [[اهل بیت پیامبر خاتم در عرفان اسلامی]] - [[اهل بیت پیامبر خاتم در معارف و سیره نبوی]] - [[اهل بیت پیامبر خاتم در معارف و سیره حسینی]] - [[اهل بیت پیامبر خاتم در معارف و سیره سجادی]] - [[اهل بیت پیامبر خاتم در معارف و سیره رضوی]] - [[اهل بیت پیامبر خاتم در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]

| پرسش مرتبط  =  

== معناشناسی ==

اهل بیت، ترکیبی از دو واژۀ "[[اهل]]" و "[[بیت]]" است. کلمۀ [[اهل]] معمولاً با توجه به مضاف‌الیه خود معنی می‌شود، "أهل الرجل" [[قبیله]] و [[نزدیکان]] او هستند. به [[همسر]] مرد نیز [[اهل]] او گفته می‌شود. "أهل الأمر" والیان و [[فرمانروایان]] هستند و "أهل الاسلام" [[مسلمانان]] هستند و گاهی به [[خواص]] و نزدیک‌ترین افراد به شخص، "اهل الرجل" گفته می‌شود و "أهل البیت" به معنی ساکنان [[خانه]] یا اتاق است<ref>معجم مقاییس اللغة، ج۱، ص۱۵۰؛ لسان العرب، ج۱۱، ص۲۹.</ref>.<ref>[[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[اهل بیت - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «اهل بیت»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]]، ص ۶۶۵.</ref>

درباره معنای لغوی کلمه "[[أهل]]" دو دیدگاه به چشم می‌خورد؛ برخی این واژه را به مصادیق آن [[تفسیر]] کرده و معنای واحد و جامعی برای آن ذکر ننموده‌اند. این گروه، مصادیق [[خانواده]]، [[خاندان]]، [[خویشان]]، [[شیعیان]] و اهل دین [[انسان]] را به عنوان معنای خود این واژه در نظر گرفته اند<ref>ر.ک: فیومی، احمد بن محمد، «المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر»، ج۲، ص۲۸؛ عسکری ابوهلال، حسن بن عبدالله، «الفروق فی اللغه»، ص۲۷۵؛ ابن منظور، محمد بن مکرم، «لسان العرب»، ج۱۱، ص۲۸؛ مرتضی زبیدی، محمد بن محمد، «تاج العروس»، ج۱۴، ص۳۵؛ طریحی، فخرالدین، «مجمع البحرین»، ج۵، ص۳۱۴.</ref>.<ref>[[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، [[جلوه‌های لاهوتی ج۱ (کتاب)|جلوه‌های لاهوتی ج۱]]، ص۴۵.</ref>

در مقابل، عده ای دیگر، معنایی جامع و ریشه‌ای واحد را برای واژه "أهل" قائل‌اند که قدر جامع همه آنها تعلق خاطر، سنخیت، اُنس و [[الفت]] داشتن با چیزی و اختصاص داشتن به آن است<ref> مصطفوی، حسن، «التحقیق فی کلمات القرآن الکریم»، ج۱ ص۱۷۰؛ فیومی، احمد بن محمد، «المصباح المنیر»، ج۲ ص۲۸؛ ابن منظور، محمد بن مکرم، «لسان العرب»، ج۱۱ صص۳۰-۲۸. لازم به ذکر است که در این عبارت، مولف، معانی و مصادیق مختلف اهل را به یک مفهوم واحد ارجاع داده است ولی به وجود یک معنای جامع و فراگیر، "پیوند جامع"، تصریح کرده است.</ref>.<ref>[[سید مجتبی حسینی|حسینی، سید مجتبی]]، [[مقامات اولیاء ج۱ (کتاب)|مقامات اولیاء ج۱]]، ص۲۷؛ [[احمد زمردیان|زمردیان، احمد]]، [[مقام ولایت در شرح زیارت جامعه کبیره (کتاب)|مقام ولایت در شرح زیارت جامعه کبیره]]، ص۲۲.</ref>

با مقایسه دو دیدگاه، روشن می‌شود دیدگاه دوم که قائل به "وجود یک ریشه معنایی جامع و فراگیر برای واژه [[أهل]]" است بهتر از دیدگاه نخست است؛ زیرا بازگشت معانی دیدگاه اول به دیدگاه دوم است<ref>ر.ک: [[سید علی حسینی میلانی|حسینی میلانی، سید علی]]، [[با پیشوایان هدایتگر ج۱ (کتاب)|با پیشوایان هدایتگر ج۱]]، ص۹۹.</ref>. در مجموع واژه "[[اهل]]" به معانی سزاوار و لایق به چیزی، مختار و منتخب، [[خاندان]]، اقوام و [[خویشان]]، عیال و [[فرزندان]]، [[ملت]] و [[امت]] و... آمده است<ref>بصائر ذوی التمییز، ج‌۲، ص‌۸۳ ـ ۸۴.</ref> و قدر جامع همه آنها تعلق، سنخیت، اُنس و [[الفت]] داشتن با چیزی و اختصاص داشتن به آن است. البته هرچه تعلق چیزی به چیزی بیشتر باشد اختصاص بدان شدیدتر است و هرچه اختصاص شدیدتر باشد [[صدق]] عنوان "[[اهل]]" قوی‌تر خواهد بود<ref>التحقیق، ج‌۱، ص‌۱۶۹ ـ ۱۷۱، «اهل».</ref>. از نظر واژه‌شناسان "[[آل]]" به [[دلیل]] اینکه مصغّر آن "اُهَیْل" است با "[[اهل]]" یکی است، با این تفاوت که "[[آل]]" مخصوص انسان‌هاست و باید به اسم عَلَم اضافه شود، در حالی که چنین التزامی در کار برد "[[اهل]]" وجود ندارد<ref>مفردات، ص‌۹۸، «آل».</ref>.<ref>[[حسن یوسفیان|یوسفیان، حسن]]، [[اهل بیت - یوسفیان (مقاله)|مقاله «اهل بیت»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵]]، ص۷۶ - ۹۵.</ref>

[[راغب اصفهانی]] درباره کلمه "[[بیت]] و [[اهل بیت]]" گوید: در اصل [[بیت]] به [[پناهگاه]] [[انسان]] در شب گفته می‌شود، سپس در [[مسکن]] بدون اعتبار شب استعمال شده، کلمه "[[اهل البیت]]" در [[آل]] النبی {{صل}} معمول و متعارف گردیده است و اینکه [[پیامبر]] درباره [[سلمان]] فرمود: {{متن حدیث|سَلْمَانُ مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ}} به خاطر اینست که بفهماند: [[آزاده]] شده قومی را می‌توان به آن نسبت داد و گفته شده در [[آیات شریفه]] {{متن قرآن|فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ}}<ref>«(این چراغ) در خانه‌هایی (است) که خداوند رخصت داده است تا والایی یابند» سوره نور، آیه ۳۶.</ref> و {{متن قرآن|لَا تَدْخُلُوا بُيُوتً}}<ref>«به خانه‌هایی جز خانه خودتان درنیایید» سوره احزاب، آیه ۵۳.</ref> مراد از [[بیوت]]، [[اهل بیت]] و [[قوم]] [[پیامبر]] هستند<ref>المفردات، ص۶۴-۶۵.</ref>.<ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|حقوق اهل بیت]]، ص۴۷- ۴۸.</ref>

 

== پانویس ==