شیوه آموزش در سیره معصوم: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'الإرشاد' به 'الارشاد'
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{امامت}} <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85...» ایجاد کرد) |
جز (جایگزینی متن - 'الإرشاد' به 'الارشاد') |
||
| (۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = شیوه آموزش | |||
| عنوان مدخل = شیوه آموزش | |||
| مداخل مرتبط = [[شیوه آموزش در حدیث]] - [[شیوه آموزش در تاریخ اسلامی]] - [[شیوه آموزش در اخلاق اسلامی]] - [[شیوه آموزش در سیره معصوم]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
درباره شیوه آموزش در آن [[زمان]] نکاتی مطرح است. [[آموزش]] گاهی به صورت [[خطابه]] و [[سخنرانی]] بوده و زمانی به صورت اعلام عمومی در سطح [[جامعه]] و زمانی هم در جمعی خاص نکات لازم التعلیم مطرح می‌شده است؛ اما بیان مطالب همراه بوده با استفاده از روش‌ها و شیوه‌هایی که در [[ذهن]] حاضران بماند و برای آنان محسوس باشد. به برخی از این شیوه‌ها اشاره می‌کنیم: | درباره شیوه آموزش در آن [[زمان]] نکاتی مطرح است. [[آموزش]] گاهی به صورت [[خطابه]] و [[سخنرانی]] بوده و زمانی به صورت اعلام عمومی در سطح [[جامعه]] و زمانی هم در جمعی خاص نکات لازم التعلیم مطرح می‌شده است؛ اما بیان مطالب همراه بوده با استفاده از روش‌ها و شیوه‌هایی که در [[ذهن]] حاضران بماند و برای آنان محسوس باشد. به برخی از این شیوه‌ها اشاره می‌کنیم: | ||
===توجه دادن به نمونه [[عینی]]=== | === توجه دادن به نمونه [[عینی]] === | ||
برای اینکه [[مسلمانان]] در [[فراگیری احکام]] و مسائل [[شرعی]] دچار مشکل نشوند، [[پیامبر]]{{صل}} خود [[اعمال]] را انجام می‌داد و از مسلمانان می‌خواست طبق عمل وی اعمال را انجام دهند و [[رفتار]] خود را از نظر شرعی برای دیگران [[حجت]] می‌دانستند و می‌فرمودند: آن‌گونه [[نماز]] بخوانید که دیدید من نماز می‌خوانم<ref>سید مرتضی، الانتصار، ص۱۵۱-۱۵۲؛ شیخ طوسی، الخلاف، ج۱، ص۳۱۴؛ محمد بن ادریس شافعی، الام، ج۱، ص۱۸۴؛ ابن حزم، المحلی، ج۳، ص۲۳۴؛ محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، ج۱، ص۲۲۶ و ج۵، ص۲۲۳۸؛ احمد بن حسین بیهقی، سنن الکبری، ج۲، ص۳۴۵: {{متن حدیث|وَ صَلُّوا كَمَا رَأَيْتُمُونِي أُصَلِّي}}.</ref>. در [[حجة الوداع]] برای اینکه مسلمانان اعمال [[حج]] را درست انجام دهند و روش حج [[جاهلیت]] را تکرار نکنند، می‌فرمود: {{متن حدیث|خُذُوا عَنِّي مَنَاسِكَكُمْ}}<ref>«مناسک حجتان را از من یاد بگیرید»سید مرتضی، الإنتصار، ص۲۵۴؛ شیخ طوسی، الخلاف، ج۲، ص۳۲۳.</ref>. و در موردی دیگر فرمود: {{متن حدیث|إِذَا رَأَيْتُمُونِي قَدْ فَعَلْتُ شَيْئاً لَمْ أَفْعَلْهُ قَبْلَ ذَلِكَ فَسَلُونِي لِمَ فَعَلْتُهُ}}<ref>«زمانی که دیدید کاری را انجام دادم که قبلاً انجام نداده بودم، بپرسید چرا انجام دادم»محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۵۳.</ref>. | برای اینکه [[مسلمانان]] در [[فراگیری احکام]] و مسائل [[شرعی]] دچار مشکل نشوند، [[پیامبر]] {{صل}} خود [[اعمال]] را انجام می‌داد و از مسلمانان می‌خواست طبق عمل وی اعمال را انجام دهند و [[رفتار]] خود را از نظر شرعی برای دیگران [[حجت]] می‌دانستند و می‌فرمودند: آن‌گونه [[نماز]] بخوانید که دیدید من نماز می‌خوانم<ref>سید مرتضی، الانتصار، ص۱۵۱-۱۵۲؛ شیخ طوسی، الخلاف، ج۱، ص۳۱۴؛ محمد بن ادریس شافعی، الام، ج۱، ص۱۸۴؛ ابن حزم، المحلی، ج۳، ص۲۳۴؛ محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، ج۱، ص۲۲۶ و ج۵، ص۲۲۳۸؛ احمد بن حسین بیهقی، سنن الکبری، ج۲، ص۳۴۵: {{متن حدیث|وَ صَلُّوا كَمَا رَأَيْتُمُونِي أُصَلِّي}}.</ref>. در [[حجة الوداع]] برای اینکه مسلمانان اعمال [[حج]] را درست انجام دهند و روش حج [[جاهلیت]] را تکرار نکنند، می‌فرمود: {{متن حدیث|خُذُوا عَنِّي مَنَاسِكَكُمْ}}<ref>«مناسک حجتان را از من یاد بگیرید»سید مرتضی، الإنتصار، ص۲۵۴؛ شیخ طوسی، الخلاف، ج۲، ص۳۲۳.</ref>. و در موردی دیگر فرمود: {{متن حدیث|إِذَا رَأَيْتُمُونِي قَدْ فَعَلْتُ شَيْئاً لَمْ أَفْعَلْهُ قَبْلَ ذَلِكَ فَسَلُونِي لِمَ فَعَلْتُهُ}}<ref>«زمانی که دیدید کاری را انجام دادم که قبلاً انجام نداده بودم، بپرسید چرا انجام دادم»محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۵۳.</ref>. | ||
ما در بسیاری از [[اعمال عبادی]] و [[دینی]] به [[رفتار پیامبر]]{{صل}} و دیگر [[معصومان]] استناد می‌کنیم و رفتار عینی و عملی آنان برای ما حجت است. پیامبر{{صل}} مسلمانان را از هرگونه [[افراط و تفریط]] در [[عبادت]] باز می‌داشت و در این مورد به سیرۀ خود اشاره می‌کرد. | ما در بسیاری از [[اعمال عبادی]] و [[دینی]] به [[رفتار پیامبر]] {{صل}} و دیگر [[معصومان]] استناد می‌کنیم و رفتار عینی و عملی آنان برای ما حجت است. پیامبر {{صل}} مسلمانان را از هرگونه [[افراط]] و [[تفریط]] در [[عبادت]] باز می‌داشت و در این مورد به سیرۀ خود اشاره می‌کرد. | ||
[[امام باقر]]{{ع}} می‌گوید: پیامبر{{صل}} فرمود: [[آگاه]] باشید که برای هر عبادتی اوجی است، سپس به [[سستی]] می‌گراید. پس کسی که اوج عبادتش برابر [[سنت]] من باشد [[هدایت]] شده است و هر کس مخالف سنت من عمل نماید به تحقیق [[گمراه]] شده است و عمل او تباه خواهد بود. بدانید من [[نماز]] می‌خوانم و می‌خوابم و [[روزه]] می‌گیرم و [[افطار]] می‌کنم و می‌خندم و [[گریه]] می‌کنیم، پس هر کس از راه من و سنتم روی بگرداند، از من نیست و [[مرگ]] برای [[موعظه]] کافی است و [[یقین]] [[بهترین]] [[بی‌نیازی]] است و [[عبادت]] بهترین [[شغل]] است<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۸۵: {{متن حدیث|أَمَا إِنِّي أُصَلِّي وَ أَنَامُ وَ أَصُومُ وَ أُفْطِرُ وَ أَضْحَكُ وَ أَبْكِي فَمَنْ رَغِبَ عَنْ مِنْهَاجِي وَ سُنَّتِي فَلَيْسَ مِنِّي. وَ قَالَ: كَفَى بِالْمَوْتِ مَوْعِظَةً وَ كَفَى بِالْيَقِينِ غِنًى وَ كَفَى بِالْعِبَادَةِ شُغُلًا}}.</ref>. | [[امام باقر]] {{ع}} می‌گوید: پیامبر {{صل}} فرمود: [[آگاه]] باشید که برای هر عبادتی اوجی است، سپس به [[سستی]] می‌گراید. پس کسی که اوج عبادتش برابر [[سنت]] من باشد [[هدایت]] شده است و هر کس مخالف سنت من عمل نماید به تحقیق [[گمراه]] شده است و عمل او تباه خواهد بود. بدانید من [[نماز]] می‌خوانم و می‌خوابم و [[روزه]] می‌گیرم و [[افطار]] می‌کنم و می‌خندم و [[گریه]] می‌کنیم، پس هر کس از راه من و سنتم روی بگرداند، از من نیست و [[مرگ]] برای [[موعظه]] کافی است و [[یقین]] [[بهترین]] [[بی‌نیازی]] است و [[عبادت]] بهترین [[شغل]] است<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۸۵: {{متن حدیث|أَمَا إِنِّي أُصَلِّي وَ أَنَامُ وَ أَصُومُ وَ أُفْطِرُ وَ أَضْحَكُ وَ أَبْكِي فَمَنْ رَغِبَ عَنْ مِنْهَاجِي وَ سُنَّتِي فَلَيْسَ مِنِّي. وَ قَالَ: كَفَى بِالْمَوْتِ مَوْعِظَةً وَ كَفَى بِالْيَقِينِ غِنًى وَ كَفَى بِالْعِبَادَةِ شُغُلًا}}.</ref>. | ||
به نظر می‌رسد [[پیامبر]]{{صل}} این سخنان را برای جلوگیری از [[افراط‌گرایی]] و [[رهبانیت]] دسته‌هایی از [[یاران]] خود بیان کرده که راهی جز [[سیره]] [[حضرت]] در پیش گرفته بودند. [[انس بن مالک]] گوید: سه گروه از مردان نزد [[زنان پیامبر]]{{صل}} آمدند و از عبادت پیامبر پرسیدند. وقتی زنان پیامبر به آنان پاسخ دادند، گویا آن را کوچک شمردند و گفتند: ما کجا و پیامبر{{صل}} کجا، درحالی که [[خداوند]] [[گناهان]] گذشته و [[آینده]] وی را بخشیده است. یکی از آنان گفت: من تمام شب را به عبادت می‌گذرانم. دیگری گفت: من همیشه روزه می‌گیرم و سومی اظهار کرد: من برای همیشه از [[زنان]] [[کناره‌گیری]] می‌کنم و هرگز [[ازدواج]] نمی‌کنم. | به نظر می‌رسد [[پیامبر]] {{صل}} این سخنان را برای جلوگیری از [[افراط‌گرایی]] و [[رهبانیت]] دسته‌هایی از [[یاران]] خود بیان کرده که راهی جز [[سیره]] [[حضرت]] در پیش گرفته بودند. [[انس بن مالک]] گوید: سه گروه از مردان نزد [[زنان پیامبر]] {{صل}} آمدند و از عبادت پیامبر پرسیدند. وقتی زنان پیامبر به آنان پاسخ دادند، گویا آن را کوچک شمردند و گفتند: ما کجا و پیامبر {{صل}} کجا، درحالی که [[خداوند]] [[گناهان]] گذشته و [[آینده]] وی را بخشیده است. یکی از آنان گفت: من تمام شب را به عبادت می‌گذرانم. دیگری گفت: من همیشه روزه می‌گیرم و سومی اظهار کرد: من برای همیشه از [[زنان]] [[کناره‌گیری]] می‌کنم و هرگز [[ازدواج]] نمی‌کنم. | ||
[[رسول خدا]]{{صل}} نزد آنان آمد و فرمود: شما همان کسانی هستید که این‌گونه و آن‌گونه سخن گفتید. به [[خدا]] [[سوگند]] من شما را برای خدا می‌ترسانم و برای خدا شما را به [[تقوا]] [[دعوت]] می‌نمایم؛ ولی من روزه می‌گیرم و افطار می‌کنم، نماز می‌خوانم و می‌خوابم و با زنان ازدواج می‌کنم؛ پس کسی که از سنت من [[اعراض]] نماید، از من نیست<ref>محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، ج۵، ص۱۹۴۹: {{متن حدیث|أَمَا وَاللَّهِ إِنِّي لَأَخْشَاكُمْ لِلَّهِ وَأَتْقَاكُمْ لَهُ، لَكِنِّي أَصُومُ وَأُفْطِرُ، وَأُصَلِّي وَأَرْقُدُ، وَأَتَزَوَّجُ النِّسَاءَ، فَمَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتِي فَلَيْسَ مِنِّي}}.</ref>؛ یعنی من نمونه [[عینی]] و [[اسوه]] شما هستم. | [[رسول خدا]] {{صل}} نزد آنان آمد و فرمود: شما همان کسانی هستید که این‌گونه و آن‌گونه سخن گفتید. به [[خدا]] [[سوگند]] من شما را برای خدا می‌ترسانم و برای خدا شما را به [[تقوا]] [[دعوت]] می‌نمایم؛ ولی من روزه می‌گیرم و افطار می‌کنم، نماز می‌خوانم و می‌خوابم و با زنان ازدواج می‌کنم؛ پس کسی که از سنت من [[اعراض]] نماید، از من نیست<ref>محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، ج۵، ص۱۹۴۹: {{متن حدیث|أَمَا وَاللَّهِ إِنِّي لَأَخْشَاكُمْ لِلَّهِ وَأَتْقَاكُمْ لَهُ، لَكِنِّي أَصُومُ وَأُفْطِرُ، وَأُصَلِّي وَأَرْقُدُ، وَأَتَزَوَّجُ النِّسَاءَ، فَمَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتِي فَلَيْسَ مِنِّي}}.</ref>؛ یعنی من نمونه [[عینی]] و [[اسوه]] شما هستم. | ||
در [[حدیثی]] دیگر نقل شده است [[زن]] [[عثمان بن مظعون]] نزد [[پیامبر]]{{صل}} آمد و از [[همسر]] خود [[شکایت]] کرد که او روزها [[روزه]] می‌گیرد و شب‌ها به [[عبادت]] مشغول است. پیامبر درحالی که غضبناک بود، از [[خانه]] خارج شد و کفشش را می‌کشاند تا اینکه خود را به [[عثمان]] رساند که مشغول عبادت بود. عثمان وقتی پیامبر{{صل}} را دید از عبادت دست برداشت. پیامبر به وی فرمود: «ای عثمان، [[خداوند]] مرا برای [[رهبانیت]] و [[گوشه‌نشینی]] به [[رسالت]] بر نینگیخته؛ بلکه مرا به [[دینی]] که [[پاک]] و [[سهل]] و [[سمحه]] است، [[مبعوث]] کرده. من روزه می‌گیرم و [[نماز]] می‌خوانم و با خانواده‌ام [[ارتباط]] برقرار می‌کنم. پس هر کس [[دین]] مرا [[دوست]] دارد، باید برابر [[سنت]] من عمل نماید و از سنت‌های من [[ازدواج]] است»<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۵، ص۴۹۴: {{متن حدیث|يَا عُثْمَانُ لَمْ يُرْسِلْنِي اللَّهُ تَعَالَى بِالرَّهْبَانِيَّةِ وَ لَكِنْ بَعَثَنِي بِالْحَنِيفِيَّةِ السَّهْلَةِ السَّمْحَةِ أَصُومُ وَ أُصَلِّي وَ أَلْمِسُ أَهْلِي فَمَنْ أَحَبَّ فِطْرَتِي فَلْيَسْتَنَّ بِسُنَّتِي وَ مِنْ سُنَّتِيَ النِّكَاحُ}}.</ref>. | در [[حدیثی]] دیگر نقل شده است [[زن]] [[عثمان بن مظعون]] نزد [[پیامبر]] {{صل}} آمد و از [[همسر]] خود [[شکایت]] کرد که او روزها [[روزه]] می‌گیرد و شب‌ها به [[عبادت]] مشغول است. پیامبر درحالی که غضبناک بود، از [[خانه]] خارج شد و کفشش را می‌کشاند تا اینکه خود را به [[عثمان]] رساند که مشغول عبادت بود. عثمان وقتی پیامبر {{صل}} را دید از عبادت دست برداشت. پیامبر به وی فرمود: «ای عثمان، [[خداوند]] مرا برای [[رهبانیت]] و [[گوشه‌نشینی]] به [[رسالت]] بر نینگیخته؛ بلکه مرا به [[دینی]] که [[پاک]] و [[سهل]] و [[سمحه]] است، [[مبعوث]] کرده. من روزه می‌گیرم و [[نماز]] می‌خوانم و با خانواده‌ام [[ارتباط]] برقرار می‌کنم. پس هر کس [[دین]] مرا [[دوست]] دارد، باید برابر [[سنت]] من عمل نماید و از سنت‌های من [[ازدواج]] است»<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۵، ص۴۹۴: {{متن حدیث|يَا عُثْمَانُ لَمْ يُرْسِلْنِي اللَّهُ تَعَالَى بِالرَّهْبَانِيَّةِ وَ لَكِنْ بَعَثَنِي بِالْحَنِيفِيَّةِ السَّهْلَةِ السَّمْحَةِ أَصُومُ وَ أُصَلِّي وَ أَلْمِسُ أَهْلِي فَمَنْ أَحَبَّ فِطْرَتِي فَلْيَسْتَنَّ بِسُنَّتِي وَ مِنْ سُنَّتِيَ النِّكَاحُ}}.</ref>. | ||
از این [[سخنان پیامبر]]{{صل}} استفاده می‌شود که عملکرد [[معصومان]] [[بهترین]] راه و نمونه عینی برای دیگران است. حتی [[یاران]] معصومان دیگر همکیشان خود را از این‌گونه [[افراط‌ها]] [[نهی]] می‌کردند. یک بار [[سلمان فارسی]] با شکایت زن [[زید بن صوحان]] روبرو شد که می‌گفت [[زید]] شب‌ها به عبادت مشغول است و روزها روزه می‌گیرد. [[سلمان]] زید را خواست و به او گفت [[غذا]] بخور. زید گفت روزه‌ام. سلمان با [[تحقیر]] به او گفت: ای زید کوچک، غذا بخور و روزه او را [[باطل]] کرد و مانع ادامه کار وی شد<ref>ابوبکر احمد بن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۴۳۹: {{متن حدیث|ثُمَّ بَعَثَتْ (امرأة زيد) إِلَى زَيْدٍ، قَالَ فَجَاءَ زَيْدٌ، فَقُرِّبَ الطَّعَامُ فَقَالَ سَلْمَانُ: كُلْ يَا زُيَيْدُ، قَالَ: إِنِّي صَائِمٌ. قَالَ: كُلْ يَا زُيَيْدُ لا يَنْقُصُ- أَوْ تُنْقِصُ- دِينَكَ}}.</ref>. | از این [[سخنان پیامبر]] {{صل}} استفاده می‌شود که عملکرد [[معصومان]] [[بهترین]] راه و نمونه عینی برای دیگران است. حتی [[یاران]] معصومان دیگر همکیشان خود را از این‌گونه [[افراط‌ها]] [[نهی]] می‌کردند. یک بار [[سلمان فارسی]] با شکایت زن [[زید بن صوحان]] روبرو شد که می‌گفت [[زید]] شب‌ها به عبادت مشغول است و روزها روزه می‌گیرد. [[سلمان]] زید را خواست و به او گفت [[غذا]] بخور. زید گفت روزه‌ام. سلمان با [[تحقیر]] به او گفت: ای زید کوچک، غذا بخور و روزه او را [[باطل]] کرد و مانع ادامه کار وی شد<ref>ابوبکر احمد بن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۴۳۹: {{متن حدیث|ثُمَّ بَعَثَتْ (امرأة زيد) إِلَى زَيْدٍ، قَالَ فَجَاءَ زَيْدٌ، فَقُرِّبَ الطَّعَامُ فَقَالَ سَلْمَانُ: كُلْ يَا زُيَيْدُ، قَالَ: إِنِّي صَائِمٌ. قَالَ: كُلْ يَا زُيَيْدُ لا يَنْقُصُ- أَوْ تُنْقِصُ- دِينَكَ}}.</ref>. | ||
[[امیر مؤمنان]]{{ع}} در نامۀ خود به [[عثمان بن حنیف]] می‌فرماید هر مأمومی باید از [[امام]] خود [[پیروی]] کند؛ اما شما که نمی‌توانید در همه ابعاد [[زندگی]] مانند من باشید، می‌توانید با شرائطی [[مسیر حق]] را بیابید: {{متن حدیث|وَ لَكِنْ أَعِينُونِي بِوَرَعٍ وَ اجْتِهَادٍ وَ عِفَّةٍ وَ سَدَادٍ}}<ref>«ولی مرا با پارسایی و کوشش (در عبادت) و پاکدامنی و درستکاری یاری کنید»نهج البلاغه، تحقیق صبحی صالح، ص۴۱۷.</ref>. [[معصومان]] [[انسان‌های کامل]] هستند و [[انسان]] می‌تواند راه و [[منش]] آنان را در [[پارسایی]] و [[پاکدامنی]] و درستکاری تاحدودی دنبال کند. | [[امیر مؤمنان]] {{ع}} در نامۀ خود به [[عثمان بن حنیف]] می‌فرماید هر مأمومی باید از [[امام]] خود [[پیروی]] کند؛ اما شما که نمی‌توانید در همه ابعاد [[زندگی]] مانند من باشید، می‌توانید با شرائطی [[مسیر حق]] را بیابید: {{متن حدیث|وَ لَكِنْ أَعِينُونِي بِوَرَعٍ وَ اجْتِهَادٍ وَ عِفَّةٍ وَ سَدَادٍ}}<ref>«ولی مرا با پارسایی و کوشش (در عبادت) و پاکدامنی و درستکاری یاری کنید»نهج البلاغه، تحقیق صبحی صالح، ص۴۱۷.</ref>. [[معصومان]] [[انسان‌های کامل]] هستند و [[انسان]] می‌تواند راه و [[منش]] آنان را در [[پارسایی]] و [[پاکدامنی]] و درستکاری تاحدودی دنبال کند. | ||
===استفاده از مثل=== | === استفاده از مثل === | ||
در بسیاری از مواقع از [[تمثیل]] برای تفهیم مطالب و [[آموزش]] به اطرافیان خود استفاده می‌کردند که به چند نمونه از آنها اشاره می‌کنیم: [[رسول خدا]]{{صل}} همراه [[یاران]] خود در وادی بدون گیاهی حرکت می‌کرد؛ به یاران خود فرمود: هر کس هیزمی بیاورد. گفتند: ما در [[زمین]] بدون [[گیاه]] هستیم و در اینجا هیزمی نیست. فرمود: هر کس آنچه می‌تواند بیاورد. آنان رفتند و هیزم آوردند بر روی هم انباشتند. [[حضرت]] فرمود: [[گناهان]] این‌گونه جمع می‌شود؛ یعنی [[تصور]] می‌کنی گناهی نداری، اما اگر جمع شود، زیاد خواهد بود و افزود: {{متن حدیث|إِيَّاكُمْ وَ الْمُحَقَّرَاتِ مِنَ الذُّنُوبِ فَإِنَّ لِكُلِّ شَيْءٍ طَالِباً أَلَا وَ إِنَّ طَالِبَهَا يَكْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ...}}<ref>«دوری کنید از گناهان کوچک؛ زیرا برای هر چیزی خواهان و بازخواست‌کننده‌ای دارد و خواهان، آنچه را مقدم دارید و آثار آن را می‌نویسد»محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۲۸۸.</ref>. بنا بر [[نقلی]] دیگر حضرت وقتی چوب‌های کوچک انبوه شدند. فرمود: خواستم با این کار برای شما مثل و نمونه‌ای بیاورم و بدانید [[کارهای نیک]] و کارهای بد این‌گونه جمع می‌شوند. {{متن حدیث|فَرَحِمَ اللَّهُ امْرَأً نَظَرَ لِنَفْسِهِ}}<ref>«پس رحمت خدا بر آن کس باد که در اعمال خود بنگرد»قاضی نعمان، دعائم الإسلام، ج۱، ص۱۶۹.</ref>. | در بسیاری از مواقع از [[تمثیل]] برای تفهیم مطالب و [[آموزش]] به اطرافیان خود استفاده می‌کردند که به چند نمونه از آنها اشاره می‌کنیم: [[رسول خدا]] {{صل}} همراه [[یاران]] خود در وادی بدون گیاهی حرکت می‌کرد؛ به یاران خود فرمود: هر کس هیزمی بیاورد. گفتند: ما در [[زمین]] بدون [[گیاه]] هستیم و در اینجا هیزمی نیست. فرمود: هر کس آنچه می‌تواند بیاورد. آنان رفتند و هیزم آوردند بر روی هم انباشتند. [[حضرت]] فرمود: [[گناهان]] این‌گونه جمع می‌شود؛ یعنی [[تصور]] می‌کنی گناهی نداری، اما اگر جمع شود، زیاد خواهد بود و افزود: {{متن حدیث|إِيَّاكُمْ وَ الْمُحَقَّرَاتِ مِنَ الذُّنُوبِ فَإِنَّ لِكُلِّ شَيْءٍ طَالِباً أَلَا وَ إِنَّ طَالِبَهَا يَكْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ...}}<ref>«دوری کنید از گناهان کوچک؛ زیرا برای هر چیزی خواهان و بازخواست‌کننده‌ای دارد و خواهان، آنچه را مقدم دارید و آثار آن را می‌نویسد»محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۲۸۸.</ref>. بنا بر [[نقلی]] دیگر حضرت وقتی چوب‌های کوچک انبوه شدند. فرمود: خواستم با این کار برای شما مثل و نمونه‌ای بیاورم و بدانید [[کارهای نیک]] و کارهای بد این‌گونه جمع می‌شوند. {{متن حدیث|فَرَحِمَ اللَّهُ امْرَأً نَظَرَ لِنَفْسِهِ}}<ref>«پس رحمت خدا بر آن کس باد که در اعمال خود بنگرد»قاضی نعمان، دعائم الإسلام، ج۱، ص۱۶۹.</ref>. | ||
سَدیر یکی از [[یاران امام صادق]]{{ع}}، تصور می‌کرد قیامی که علیه [[بنی امیه]] شده و [[شعار]] {{عربی|الرِّضَا مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ}} را سر می‌دهد، منظور از [[رضا]]، [[حضرت]] است. او مدعی بود حضرت چون [[یاران]] زیادی دارد، باید [[قیام]] کند. حضرت می‌پرسد: یاران ما حدوداً چقدر هستند ای [[سدیر]]؟ می‌گوید: صد هزار. حضرت با [[تعجب]] می‌پرسد: صد هزار؟! سدیر می‌گوید: دویست هزار. حضرت با تعجب می‌پرسد: دویست هزار؟! سدیر می‌گوید: بلکه نصف [[دنیا]] طرفدار شما هستند. حضرت ساکت می‌شود و از او می‌خواهد با هم به منطقۀ [[ینبع]] بروند. در مسیر راه به [[چوپانی]] بر می‌خورند که بُز می‌چراند. آنجا برای [[نماز]] از مرکب فرود می‌آیند. حضرت می‌فرماید: «به [[خدا]] [[سوگند]] ای سدیر، اگر [[شیعیان]] ما به تعداد این بزغاله‌ها باشند، من نباید در [[خانه]] بنشینم و لازم بود قیام نمایم؛ پس فرود آمدیم و نماز خواندیم. وقتی نمازم به اتمام رسید، به بزغاله‌ها نگریستم و آنها را شمردم، هفده رأس بودند»<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۲۴۲: {{متن حدیث|وَ اللَّهِ يَا سَدِيرُ لَوْ كَانَ لِي شِيعَةٌ بِعَدَدِ هَذِهِ الْجِدَاءِ مَا وَسِعَنِي الْقُعُودُ وَ نَزَلْنَا وَ صَلَّيْنَا فَلَمَّا فَرَغْنَا مِنَ الصَّلَاةِ عَطَفْتُ عَلَى الْجِدَاءِ فَعَدَدْتُهَا فَإِذَا هِيَ سَبْعَةَ عَشَرَ}}.</ref>. | سَدیر یکی از [[یاران امام صادق]] {{ع}}، تصور می‌کرد قیامی که علیه [[بنی امیه]] شده و [[شعار]] {{عربی|الرِّضَا مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ}} را سر می‌دهد، منظور از [[رضا]]، [[حضرت]] است. او مدعی بود حضرت چون [[یاران]] زیادی دارد، باید [[قیام]] کند. حضرت می‌پرسد: یاران ما حدوداً چقدر هستند ای [[سدیر]]؟ می‌گوید: صد هزار. حضرت با [[تعجب]] می‌پرسد: صد هزار؟! سدیر می‌گوید: دویست هزار. حضرت با تعجب می‌پرسد: دویست هزار؟! سدیر می‌گوید: بلکه نصف [[دنیا]] طرفدار شما هستند. حضرت ساکت می‌شود و از او می‌خواهد با هم به منطقۀ [[ینبع]] بروند. در مسیر راه به [[چوپانی]] بر می‌خورند که بُز می‌چراند. آنجا برای [[نماز]] از مرکب فرود می‌آیند. حضرت می‌فرماید: «به [[خدا]] [[سوگند]] ای سدیر، اگر [[شیعیان]] ما به تعداد این بزغاله‌ها باشند، من نباید در [[خانه]] بنشینم و لازم بود قیام نمایم؛ پس فرود آمدیم و نماز خواندیم. وقتی نمازم به اتمام رسید، به بزغاله‌ها نگریستم و آنها را شمردم، هفده رأس بودند»<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۲۴۲: {{متن حدیث|وَ اللَّهِ يَا سَدِيرُ لَوْ كَانَ لِي شِيعَةٌ بِعَدَدِ هَذِهِ الْجِدَاءِ مَا وَسِعَنِي الْقُعُودُ وَ نَزَلْنَا وَ صَلَّيْنَا فَلَمَّا فَرَغْنَا مِنَ الصَّلَاةِ عَطَفْتُ عَلَى الْجِدَاءِ فَعَدَدْتُهَا فَإِذَا هِيَ سَبْعَةَ عَشَرَ}}.</ref>. | ||
[[امام صادق]]{{ع}} برای اینکه این شخص را از توهمی که داشت خارج کند، از [[شهر]] بیرون می‌رود. شاید [[هدف]] آن حضرت این بوده که نشان دهد کسی با او کاری ندارد و این قیام‌کنندگان در [[اطاعت]] فرد دیگری هستند. زمانی که در محیطی خاص قرار می‌گیرد، عدد [[یاران واقعی]] خود را بیان می‌کند و با ارائه نمونه‌ای [[عینی]] توهم او را از بین می‌برد. | [[امام صادق]] {{ع}} برای اینکه این شخص را از توهمی که داشت خارج کند، از [[شهر]] بیرون می‌رود. شاید [[هدف]] آن حضرت این بوده که نشان دهد کسی با او کاری ندارد و این قیام‌کنندگان در [[اطاعت]] فرد دیگری هستند. زمانی که در محیطی خاص قرار می‌گیرد، عدد [[یاران واقعی]] خود را بیان می‌کند و با ارائه نمونه‌ای [[عینی]] توهم او را از بین می‌برد. | ||
===بهره بردن از زبان اشاره=== | === بهره بردن از زبان اشاره === | ||
زبان اشاره امروزه زبانی خاص با روشی مشخص است. جمع زیادی می‌توانند از آن استفاده کنند و حتی ناشنوایان از آن بهره می‌برند. این روش [[گفتگو]] به صورت فعلی و [[منظم]] در قرون اخیر ایجاد شده؛ ولی استفاده از دست و انگشتان برای انتقال مقصود که بیشترین نقش را در این زبان دارد، سابقه طولانی تری دارد. [[پیامبر]]{{صل}} و [[امامان]] برای اینکه موضوعی را به خوبی [[آموزش]] دهند و ابهام را در آن برطرف نمایند، از دست و انگشتان خود که برای عموم قابل [[درک]] بود، استفاده می‌کردند. در هنگام [[حج]]، [[رسول خدا]]{{صل}} در سمت چپ [[جبل]] الرحمه<ref>جبل الرحمه کوهی است در عرفات که پیامبر{{صل}} در کنار آن وقوف کردند.</ref> فرود آمدند. [[مردم]] هم خود را به آن منطقه رساندند، به [[تصور]] اینکه باید در آنجا وقوف کنند. [[پیامبر]]{{صل}} با انگشتان دست خود به منطقه [[عرفات]] اشاره کرد و تمام منطقه عرفات را برای وقوف روا دانست و فرمود: «ای مردم، جایی که شترم را خواباندم، موقف نیست؛ بلکه تمام اینجا موقف است و با دست خود اشاره کرد و فرمود: [[عرفه]] تمامش موقف است»<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۴۶۴: {{متن حدیث|أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ لَيْسَ مَوْضِعُ أَخْفَافِ نَاقَتِي بِالْمَوْقِفِ وَ لَكِنْ هَذَا كُلُّهُ مَوْقِفٌ وَ أَشَارَ بِيَدِهِ وَ قَالَ{{ع}}عَرَفَةُ كُلُّهَا مَوْقِفٌ}}.</ref>. مردم متفرق شدند. [[حضرت]] در مزدلفه نیز همین‌گونه عمل کرد<ref>شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۵، ص۱۸۰.</ref>. پیامبر{{صل}} در [[خطبه]] خود در [[مسجد]] خیف فرمود: [[اهل]] بیتم و [[قرآن]] از یکدیگر جدا نمی‌شوند تا در کنار [[حوض]] بر من وارد شوند، مانند این دو هستند و به انگشتان سبابه دو دستش اشاره کرد و نه مانند این و به دو انگشت وسط خود اشاره کرد که یکی بزرگ‌تر از دیگری بود<ref>علی بن ابراهیم قمی، تفسیر القمی، ج۱، ص۱۷۳: {{متن حدیث|أَنَّهُمَا لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْضَ كَإِصْبَعَيَّ هَاتَيْنِ، وَ جَمَعَ بَيْنَ سَبَّابَتَيْهِ وَ لَا أَقُولُ كَهَاتَيْنِ- وَ جَمَعَ سَبَّابَتِهِ وَ الْوُسْطَى}}.</ref>. یک بار مردی به [[امام صادق]]{{ع}} عرض کرد من ۲۹۹ [[روز]] [[روزه]] گرفتم. حضرت فرمود: وقتی با دیدن ماه روزه گرفتی و با دیدن ماه دیگر [[افطار]] کردی و ۲۹۹ روز شد، اشکال ندارد؛ زیرا رسول خدا{{صل}} با انگشتان دو دست خود دو بار همه انگشتان را نشان داد و در بار سوم یکی را کم کرد؛ یعنی ممکن است [[ماه رمضان]] ۲۹ [[روز]] باشد<ref>شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۴، ص۱۶۰.</ref>. در مورد دیگری آن [[حضرت]] سه بار انگشتان دست را نشان داد؛ یعنی [[ماه رمضان]] سی روز است<ref>شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۴، ص۱۶۷.</ref>. | زبان اشاره امروزه زبانی خاص با روشی مشخص است. جمع زیادی می‌توانند از آن استفاده کنند و حتی ناشنوایان از آن بهره می‌برند. این روش [[گفتگو]] به صورت فعلی و [[منظم]] در قرون اخیر ایجاد شده؛ ولی استفاده از دست و انگشتان برای انتقال مقصود که بیشترین نقش را در این زبان دارد، سابقه طولانی تری دارد. [[پیامبر]] {{صل}} و [[امامان]] برای اینکه موضوعی را به خوبی [[آموزش]] دهند و ابهام را در آن برطرف نمایند، از دست و انگشتان خود که برای عموم قابل [[درک]] بود، استفاده می‌کردند. در هنگام [[حج]]، [[رسول خدا]] {{صل}} در سمت چپ [[جبل]] الرحمه<ref>جبل الرحمه کوهی است در عرفات که پیامبر {{صل}} در کنار آن وقوف کردند.</ref> فرود آمدند. [[مردم]] هم خود را به آن منطقه رساندند، به [[تصور]] اینکه باید در آنجا وقوف کنند. [[پیامبر]] {{صل}} با انگشتان دست خود به منطقه [[عرفات]] اشاره کرد و تمام منطقه عرفات را برای وقوف روا دانست و فرمود: «ای مردم، جایی که شترم را خواباندم، موقف نیست؛ بلکه تمام اینجا موقف است و با دست خود اشاره کرد و فرمود: [[عرفه]] تمامش موقف است»<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۴۶۴: {{متن حدیث|أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ لَيْسَ مَوْضِعُ أَخْفَافِ نَاقَتِي بِالْمَوْقِفِ وَ لَكِنْ هَذَا كُلُّهُ مَوْقِفٌ وَ أَشَارَ بِيَدِهِ وَ قَالَ {{ع}}عَرَفَةُ كُلُّهَا مَوْقِفٌ}}.</ref>. مردم متفرق شدند. [[حضرت]] در مزدلفه نیز همین‌گونه عمل کرد<ref>شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۵، ص۱۸۰.</ref>. پیامبر {{صل}} در [[خطبه]] خود در [[مسجد]] خیف فرمود: [[اهل]] بیتم و [[قرآن]] از یکدیگر جدا نمی‌شوند تا در کنار [[حوض]] بر من وارد شوند، مانند این دو هستند و به انگشتان سبابه دو دستش اشاره کرد و نه مانند این و به دو انگشت وسط خود اشاره کرد که یکی بزرگ‌تر از دیگری بود<ref>علی بن ابراهیم قمی، تفسیر القمی، ج۱، ص۱۷۳: {{متن حدیث|أَنَّهُمَا لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْضَ كَإِصْبَعَيَّ هَاتَيْنِ، وَ جَمَعَ بَيْنَ سَبَّابَتَيْهِ وَ لَا أَقُولُ كَهَاتَيْنِ- وَ جَمَعَ سَبَّابَتِهِ وَ الْوُسْطَى}}.</ref>. یک بار مردی به [[امام صادق]] {{ع}} عرض کرد من ۲۹۹ [[روز]] [[روزه]] گرفتم. حضرت فرمود: وقتی با دیدن ماه روزه گرفتی و با دیدن ماه دیگر [[افطار]] کردی و ۲۹۹ روز شد، اشکال ندارد؛ زیرا رسول خدا {{صل}} با انگشتان دو دست خود دو بار همه انگشتان را نشان داد و در بار سوم یکی را کم کرد؛ یعنی ممکن است [[ماه رمضان]] ۲۹ [[روز]] باشد<ref>شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۴، ص۱۶۰.</ref>. در مورد دیگری آن [[حضرت]] سه بار انگشتان دست را نشان داد؛ یعنی [[ماه رمضان]] سی روز است<ref>شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۴، ص۱۶۷.</ref>. | ||
[[امام صادق]]{{ع}} گوید: [[امیر مؤمنان]]{{ع}} به [[یاران]] خود می‌فرمود: شما را به خاطر [[سبّ]] من [[قربانی]] می‌کنند و با دست اشاره به گردن می‌کرد (یعنی سر شما را جدا می‌کنند) و می‌افزود: اگر از شما خواستند مرا سبّ کنید، این کار را انجام دهید؛ اما اگر خواستند از من [[برائت]] بجویید، من بر [[دین]] [[محمد]]{{صل}} هستم. آنان را از [[اظهار برائت]] از خود [[نهی]] نکرد<ref>محمدباقر مجلسی، مرآة العقول، ج۹، ص۱۷۶؛ ابواسحاق ابراهیم بن محمد ثقفی، الغارات (۱ج)؛ مقدمه، ص۸۴: {{متن حدیث|قَالَ عَلِيٌّ{{ع}}: وَ اللَّهِ لَتُذْبَحُنَّ عَلَى سَبِّي -وَ أَشَارَ بِيَدِهِ إِلَى حَلْقِهِ- ثُمَّ قَالَ: فَإِنْ أَمَرُوكُمْ بَسَبِّي فَسُبُّونِي وَ إِنْ أَمَرُوكُمْ أَنْ تَبَرَّءُوا مِنِّي فَإِنِّي عَلَى دِينِ مُحَمَّدٍ{{صل}} وَ لَمْ يَنْهَهُمْ عَنْ إِظْهَارِ الْبَرَاءَةِ}}.</ref> و این‌گونه [[تکلیف شرعی]] آنان در [[آینده]] را مشخص کردند. مشابه این، روایتی در [[کتاب کافی]] است که طبق آن به امام صادق{{ع}} گفته می‌شود: [[علی]]{{ع}} بالای [[منبر]] [[کوفه]] گفته اگر شما را به سبّ من [[دعوت]] کنند، مرا [[سب]] کنید، اما از من برائت نجویید؛ زیرا من بر دین محمد هستم. امام صادق{{ع}} این ادعا را [[تکذیب]] می‌کند و بیان می‌نماید که حضرت فرمود من بر دین محمد هستم و نفرمود از من [[تبرا]] نجویید. بعد اشاره به [[آیه]] [[تقیه]] می‌کند و اینکه [[عمار یاسر]] برای [[حفظ]] جانش تقیه کرد<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۲۱۹: {{متن حدیث|ثُمَّ سَتُدْعَوْنَ إِلَى الْبَرَاءَةِ مِنِّي وَ إِنِّي لَعَلَى دِينِ مُحَمَّدٍ وَ لَمْ يَقُلْ لَا تَبَرَّءُوا مِنِّي}}.</ref>. در نقل‌های دیگر آمده از من برائت مجویید؛ زیرا من بر [[فطرت]] متولد شدم و در [[ایمان]] و [[هجرت]] [[سبقت]] گرفتم<ref>نهج البلاغه، تحقیق صبحی صالح، ص۹۲؛ شیخ مفید، | [[امام صادق]] {{ع}} گوید: [[امیر مؤمنان]] {{ع}} به [[یاران]] خود می‌فرمود: شما را به خاطر [[سبّ]] من [[قربانی]] می‌کنند و با دست اشاره به گردن می‌کرد (یعنی سر شما را جدا می‌کنند) و می‌افزود: اگر از شما خواستند مرا سبّ کنید، این کار را انجام دهید؛ اما اگر خواستند از من [[برائت]] بجویید، من بر [[دین]] [[محمد]] {{صل}} هستم. آنان را از [[اظهار برائت]] از خود [[نهی]] نکرد<ref>محمدباقر مجلسی، مرآة العقول، ج۹، ص۱۷۶؛ ابواسحاق ابراهیم بن محمد ثقفی، الغارات (۱ج)؛ مقدمه، ص۸۴: {{متن حدیث|قَالَ عَلِيٌّ {{ع}}: وَ اللَّهِ لَتُذْبَحُنَّ عَلَى سَبِّي -وَ أَشَارَ بِيَدِهِ إِلَى حَلْقِهِ- ثُمَّ قَالَ: فَإِنْ أَمَرُوكُمْ بَسَبِّي فَسُبُّونِي وَ إِنْ أَمَرُوكُمْ أَنْ تَبَرَّءُوا مِنِّي فَإِنِّي عَلَى دِينِ مُحَمَّدٍ {{صل}} وَ لَمْ يَنْهَهُمْ عَنْ إِظْهَارِ الْبَرَاءَةِ}}.</ref> و این‌گونه [[تکلیف شرعی]] آنان در [[آینده]] را مشخص کردند. مشابه این، روایتی در [[کتاب کافی]] است که طبق آن به امام صادق {{ع}} گفته می‌شود: [[علی]] {{ع}} بالای [[منبر]] [[کوفه]] گفته اگر شما را به سبّ من [[دعوت]] کنند، مرا [[سب]] کنید، اما از من برائت نجویید؛ زیرا من بر دین محمد هستم. امام صادق {{ع}} این ادعا را [[تکذیب]] می‌کند و بیان می‌نماید که حضرت فرمود من بر دین محمد هستم و نفرمود از من [[تبرا]] نجویید. بعد اشاره به [[آیه]] [[تقیه]] می‌کند و اینکه [[عمار یاسر]] برای [[حفظ]] جانش تقیه کرد<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۲۱۹: {{متن حدیث|ثُمَّ سَتُدْعَوْنَ إِلَى الْبَرَاءَةِ مِنِّي وَ إِنِّي لَعَلَى دِينِ مُحَمَّدٍ وَ لَمْ يَقُلْ لَا تَبَرَّءُوا مِنِّي}}.</ref>. در نقل‌های دیگر آمده از من برائت مجویید؛ زیرا من بر [[فطرت]] متولد شدم و در [[ایمان]] و [[هجرت]] [[سبقت]] گرفتم<ref>نهج البلاغه، تحقیق صبحی صالح، ص۹۲؛ شیخ مفید، الارشاد، ج۱، ص۳۲۲: {{متن حدیث|أَلَا وَ إِنَّهُ سَيَأْمُرُكُمْ بِسَبِّي وَ الْبَرَاءَةِ مِنِّي فَأَمَّا السَّبُّ فَسُبُّونِي فَإِنَّهُ لِي زَكَاةٌ وَ لَكُمْ نَجَاةٌ وَ أَمَّا الْبَرَاءَةُ فَلَا تَتَبَرَّءُوا مِنِّي فَإِنِّي وُلِدْتُ عَلَى الْفِطْرَةِ وَ سَبَقْتُ إِلَى الْإِيمَانِ وَ الْهِجْرَة}}.</ref>. | ||
در [[روایات]] متعددی [[امامان]] برای [[تعیین]] آخرین لحظات [[زندگی]] اشاره به حلق کرده‌اند. [[امام باقر]]{{ع}} می‌فرماید: وقتی نفس به حلق برسد، توبه‌ای برای عالم نیست؛ اما برای [[جاهل]] امکان [[توبه]] هست<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۴۴۰: {{متن حدیث|إِذَا بَلَغَتِ النَّفْسُ هَذِهِ وَ أَهْوَى بِيَدِهِ إِلَى حَلْقِهِ لَمْ يَكُنْ لِلْعَالِمِ تَوْبَةٌ وَ كَانَتْ لِلْجَاهِلِ تَوْبَةٌ}}.</ref>. مشابه آن از [[امام صادق]]{{ع}} نیز نقل شده است<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۷.</ref>. وقتی از [[موسی بن جعفر]]{{ع}} از فقیه‌ترین فرزندانش سؤال کردند تا [[تکلیف]] [[امام]] بعد مشخص شود، ایشان با دست به فرزندش [[علی]] ([[امام رضا]]{{ع}}) اشاره کردند؛ یعنی مصداق را تعیین کردند تا [[شیعیان]] دچار مشکل نشوند<ref>شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۲۲.</ref>. | در [[روایات]] متعددی [[امامان]] برای [[تعیین]] آخرین لحظات [[زندگی]] اشاره به حلق کرده‌اند. [[امام باقر]] {{ع}} می‌فرماید: وقتی نفس به حلق برسد، توبه‌ای برای عالم نیست؛ اما برای [[جاهل]] امکان [[توبه]] هست<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۴۴۰: {{متن حدیث|إِذَا بَلَغَتِ النَّفْسُ هَذِهِ وَ أَهْوَى بِيَدِهِ إِلَى حَلْقِهِ لَمْ يَكُنْ لِلْعَالِمِ تَوْبَةٌ وَ كَانَتْ لِلْجَاهِلِ تَوْبَةٌ}}.</ref>. مشابه آن از [[امام صادق]] {{ع}} نیز نقل شده است<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۷.</ref>. وقتی از [[موسی بن جعفر]] {{ع}} از فقیه‌ترین فرزندانش سؤال کردند تا [[تکلیف]] [[امام]] بعد مشخص شود، ایشان با دست به فرزندش [[علی]] ([[امام رضا]] {{ع}}) اشاره کردند؛ یعنی مصداق را تعیین کردند تا [[شیعیان]] دچار مشکل نشوند<ref>شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج۱، ص۲۲.</ref>. | ||
استفاده از [[تشبیه]] و [[تمثیل]] و مانند آن از مواردی است که برای [[آموزش]] مسائل [[دینی]] از آنها بسیار استفاده می‌شد؛ مثلاً فرد [[حریص]] به [[دنیا]] به [[کرم]] [[ابریشم]] تشبیه شده که هر چه به دور خود می‌پیچد از خارج شدن دور می‌شود تا اینکه می‌میرد<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۱۳۴: {{متن حدیث|قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ{{ع}}: مَثَلُ الْحَرِيصِ عَلَى الدُّنْيَا كَمَثَلِ دُودَةِ الْقَزِّ كُلَّمَا ازْدَادَتْ عَلَى نَفْسِهَا لَفّاً كَانَ أَبْعَدَ لَهَا مِنَ الْخُرُوجِ حَتَّى تَمُوتَ غَمّاً}}.</ref> و دنیا به آب [[شور]] دریا که خوردن آن باعث [[تشنگی]] می‌شود، تشبیه شده است<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۱۳۶: {{متن حدیث|مَثَلُ الدُّنْيَا كَمَثَلِ مَاءِ الْبَحْرِ كُلَّمَا شَرِبَ مِنْهُ الْعَطْشَانُ ازْدَادَ عَطَشاً حَتَّى يَقْتُلَهُ}}.</ref>. [[نماز]] مانند نهری فرض شده که جلوی [[منزل]] [[انسان]] قرار دارد و هر [[مسلمان]] شبانه [[روز]] پنج بار خود را در آن می‌شوید<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۲۱۱: {{متن حدیث|إِنَّمَا مَثَلُ الصَّلَاةِ فِيكُمْ كَمَثَلِ السَّرِيِّ وَ هُوَ النَّهَرُ عَلَى بَابِ أَحَدِكُمْ يَخْرُجُ إِلَيْهِ فِي الْيَوْمِ وَ اللَّيْلَةِ يَغْتَسِلُ مِنْهُ خَمْسَ مَرَّاتٍ...}}.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیره فرهنگی و اجتماعی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|سیره فرهنگی و اجتماعی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص ۷۲-۸۰.</ref> | استفاده از [[تشبیه]] و [[تمثیل]] و مانند آن از مواردی است که برای [[آموزش]] مسائل [[دینی]] از آنها بسیار استفاده می‌شد؛ مثلاً فرد [[حریص]] به [[دنیا]] به [[کرم]] [[ابریشم]] تشبیه شده که هر چه به دور خود می‌پیچد از خارج شدن دور می‌شود تا اینکه می‌میرد<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۱۳۴: {{متن حدیث|قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ {{ع}}: مَثَلُ الْحَرِيصِ عَلَى الدُّنْيَا كَمَثَلِ دُودَةِ الْقَزِّ كُلَّمَا ازْدَادَتْ عَلَى نَفْسِهَا لَفّاً كَانَ أَبْعَدَ لَهَا مِنَ الْخُرُوجِ حَتَّى تَمُوتَ غَمّاً}}.</ref> و دنیا به آب [[شور]] دریا که خوردن آن باعث [[تشنگی]] می‌شود، تشبیه شده است<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۱۳۶: {{متن حدیث|مَثَلُ الدُّنْيَا كَمَثَلِ مَاءِ الْبَحْرِ كُلَّمَا شَرِبَ مِنْهُ الْعَطْشَانُ ازْدَادَ عَطَشاً حَتَّى يَقْتُلَهُ}}.</ref>. [[نماز]] مانند نهری فرض شده که جلوی [[منزل]] [[انسان]] قرار دارد و هر [[مسلمان]] شبانه [[روز]] پنج بار خود را در آن می‌شوید<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۲۱۱: {{متن حدیث|إِنَّمَا مَثَلُ الصَّلَاةِ فِيكُمْ كَمَثَلِ السَّرِيِّ وَ هُوَ النَّهَرُ عَلَى بَابِ أَحَدِكُمْ يَخْرُجُ إِلَيْهِ فِي الْيَوْمِ وَ اللَّيْلَةِ يَغْتَسِلُ مِنْهُ خَمْسَ مَرَّاتٍ...}}.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیره فرهنگی و اجتماعی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|سیره فرهنگی و اجتماعی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص ۷۲-۸۰.</ref> | ||
== منابع == | |||
==منابع== | |||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:1100519.jpg|22px]] [[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیره فرهنگی و اجتماعی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|'''سیره فرهنگی و اجتماعی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه''']] | # [[پرونده:1100519.jpg|22px]] [[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیره فرهنگی و اجتماعی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|'''سیره فرهنگی و اجتماعی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه''']] | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:شیوه آموزش]] | [[رده:شیوه آموزش]] | ||