آمرزش: تفاوت میان نسخه‌ها

: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[آمرزش در قرآن]] - [[آمرزش در حدیث]] - [[آمرزش در فقه اسلامی]] - [[آمرزش در کلام اسلامی]] - [[آمرزش در اخلاق اسلامی]] - [[آمرزش در معارف و سیره نبوی]] - [[آمرزش در فقه سیاسی]] - [[آمرزش در معارف دعا و زیارات]] - [[آمرزش در معارف و سیره سجادی]] - [[آمرزش در جامعه‌شناسی اسلامی]] - [[آمرزش در خانواده]]</div>

"آمرزش" از [[صفات ]] [[خداوند]] است که همۀ [[بندگان]] را در برمی‌گیرد. نسبت این صفت به [[خداوند]] از آنجا ناشی می‌شود که او بسیار [[بخشاینده]] و [[مهربان]] و پوشانندۀ [[گناهان]] و بدی‌های [[بندگان]] است<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۴۴.</ref> و [[عفو]] ملکه‌ای است که به ‌واسطۀ آن، می‌توان از [[انتقام]] و مجازات شخص [[بدکار]] [[گذشت]] و او را در مقابل کار بدش بخشید. واژۀ "صَفح" هم که در بسیاری از [[آیات]] و [[روایات]] آمده تفاوت کوچکی با [[عفو]] دارد؛ زیرا در صفح اصلاً خطای [[گنهکار]] را در نظر نمی‌آورند گویا اصلاً مرتکب چنین خطایی نشده است اما [[عفو]] ملکه‌ای است که با در نظر گرفتن [[خطا]] از [[خطاکار]] می‌گذرند<ref>ر.ک: [[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۲ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ص ۱۳۷.</ref>. در [[ارزشمندی]] این صفت همان بس که [[خداوند متعال]] در [[قرآن کریم]] خود را به آن متّصف فرموده است: {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ}}<ref>«بی‌گمان خداوند درگذرنده‌ای آمرزنده است» سوره حج، آیه ۶۰.</ref>. مادّه "غفران" و الفاظ مانند آن در بیش از سیصد [[آیه]] از [[قرآن کریم]] بر [[خداوند متعال]] اطلاق شده است؛ زیرا [[خداوند]] در [[دنیا]] و [[آخرت]] [[گناهان]] و [[خطاهای انسان]] را بنابر شرایطی، می‌آمرزد و کسی را از آنها [[آگاه]] نمی‌سازد و آبروی [[گناهکار]] را نمی‌ریزد و بنابر [[روایات]] [[آمرزش خداوند]] چنان گسترده است که تنها [[کافران]] و [[مشرکان]] در [[جهنم]] خواهند ماند و [[خداوند]] دیگر کسان را پس از مدتی [[عذاب]] می‌بخشاید و به [[بهشت]] راه می‌نماید <ref>ر.ک: التوحید، ص ۲۹۴؛ میزان الحکمه، ج۱، ص ۴۷۵.</ref>.<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۴۵.</ref>

 

البته باید توجه داشت [[گذشت]] و [[بخشش]]، از صفات ارزشمند [[انسانی]] و از ویژگی‌های بارز [[اخلاقی]] یک [[انسان]] خودساخته و باایمان شمرده شده است که نتیجه داشتن [[روحی]] بزرگ و صبری [[عظیم]] و درکی عمیق است<ref>ر.ک: [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۳۲.</ref>. یعنی صفت آمرزش و [[عفو]] هم دربارۀ [[خداوند]] به کار می‌‌رود و هم در مورد [[انسان]] ها.

در [[نظام هستی]] اصل، [[رستگاری]] و [[سعادت آدمی]] است. از این رو [[مغفرت]] و [[آمرزش خداوند]] همواره بر [[قهر]] و [[غضب]] او پیشی دارد و آمرزش [[انسان]] یکی از شواهد [[تسلط]] [[رأفت]] و [[مهربانی]] [[خداوند]] بر [[عذاب]] اوست<ref>ر.ک: عدل الهی‌، ص ۲۷۴.</ref>. [[بخشایش خداوند]] مانند هر رحمتی دیگر نظام‌مند و محتاجِ سبب است و از اسباب [[بخشایش]]، [[توبه]] و [[شفاعت]] است. جای [[توبه]] [[دنیا]] و جای [[شفاعت]] [[آخرت]] است. البته [[شفاعت]] برای [[مشرکان]] و [[کافران]] پذیرفته نمی‌شود از این رو [[مشرکان]] و [[کافران]] باید در [[دنیا]] [[توبه]] کنند تا مشمول آمرزش و [[بخشایش الهی]] شوند و دیگر [[گناهکاران]] اگر [[توفیق]] نیابند در [[دنیا]] [[توبه]] کنند در [[آخرت]] با [[شفاعت]] آمرزیده شوند<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۴۵.</ref>.  

[[بخشایش]] و [[آمرزش خداوند]] همه‌گیر است و حتی اگر [[مشرکان]] [[توبه]] کنند [[خدا]] می‌پذیرد<ref>{{متن قرآن|قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ}}«بگو: ای بندگان من که با خویش گزافکاری کرده‌اید! از بخشایش خداوند ناامید نباشید که خداوند همه گناهان را می‌آمرزد؛ بی‌گمان اوست که آمرزنده بخشاینده است» سوره زمر، آیه ۵۳.</ref>.<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۴۵.</ref> برخی [[آیات قرآن]] رسیدن به [[مقام قرب الهی]] و برخورداری از [[نعمت‌های فراوان]] بهشتی را منوط به [[آمرزش خداوند]] می‌دانند از این رو دایرۀ [[آمرزش خداوند]] حتی بزرگان [[معصوم]]{{ع}} را نیز دربرمی‌گیرد، هر چند [[آمرزیدن]] آنان به معنای [[تقرب]] بیشتر به [[خداوند متعال]] است و هر [[انسانی]] [[نیازمند]] [[آمرزش الهی]] است؛ زیرا نمی‌تواند [[شکر]] همۀ [[نعمت‌های خدا]] را به جا بیاورد و [[خداوند]] این [[کاستی]] را با [[مغفرت]] خود می‌پوشاند<ref>ر.ک: آشنایی با علوم اسلامی‌، ج۸، ص۱۷۸.</ref> و از این جهت [[قرآن]] [[انسان]] را [[تشویق]] می‌کند برای دریافتن [[آمرزش پروردگار]] بشتابد و اگر کار [[زشتی]] کرد یا به خویشتن ستمی روا داشت به [[یاد خدا]] بیفتد و آمرزش بخواهد؛ زیرا جز [[خداوند]] کسی [[گناهان]] [[آدمی]] را نمی‌آمرزد<ref>{{متن قرآن|فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَمَنْ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ}}«از گناهان خود آمرزش می‌خواهند- و چه کس جز خداوند گناهان را می‌آمرزد؟» سوره آل عمران، آیه ۱۳۵.</ref>.<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۴۵.</ref>

[[قرآن]] [[انسان]] را [[تشویق]] می‌کند برای دریافتن [[آمرزش پروردگار]] بشتابد و اگر کار [[زشتی]] کرد یا به خویشتن ستمی روا داشت به [[یاد خدا]] بیفتد و آمرزش بخواهد؛ زیرا جز [[خداوند]] کسی [[گناهان]] [[آدمی]] را نمی‌آمرزد<ref>{{متن قرآن|وَالَّذِينَ إِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَمَنْ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ وَلَمْ يُصِرُّوا عَلَى مَا فَعَلُوا وَهُمْ يَعْلَمُونَ}}«و کسانی که چون (کار) ناشایسته‌ای می‌کنند یا به خویش ستم روا می‌دارند خداوند را به یاد می‌آورند و از گناهان خود آمرزش می‌خواهند- و چه کس جز خداوند گناهان را می‌آمرزد؟- و (آن کسان که) بر آنچه کرده‌اند دانسته پافشاری نمی‌کنند» سوره آل عمران، آیه ۱۳۵.</ref>.<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۴۵.</ref> [[قرآن کریم]] صراحتاً [[بندگان]] را امر می‌فرماید تا در بوستان [[اخلاق]] خویش، گل شاداب [[عفو]] را بنشانند<ref>ر.ک: [[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۲ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ص ۱۳۸.</ref>. براساس برخی از [[آیات قرآن]] [[عفو]] [[الهی]] پس از اتّصاف [[بندگان]] به صفت [[بخشش]] ظاهر می‌شود: {{متن قرآن|وَلْيَعْفُوا وَلْيَصْفَحُوا أَلَا تُحِبُّونَ أَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ}}<ref>«و باید در گذرند و چشم بپوشند، آیا دوست نمی‌دارید که خداوند شما را بیامرزد؟ و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره نور، آیه ۲۲.</ref>. بنابراین [[آدمی]] باید به تلاش پرداخته و خود را در مسیر اتّصاف به این حسنۀ [[اخلاقی]] قرار دهد.  

 

بنابر برخی دیگر از [[آیات]] این صفت در شمار [[صفات ]] [[متّقیان]] و مُحسنان یاد شده است: {{متن قرآن|فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاصْفَحْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ}}<ref>«عفوشان كن و از گناهشان درگذر كه خدا نيكوكاران را دوست مى‏ دارد» سوره مائده، آیه ۱۳.</ref>.<ref>ر.ک: [[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۲ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ص ۱۳۹.</ref>  

در [[احادیث]] و [[روایات]] نیز بر اهمیت آمرزش اشاره شده از جمله:

هرکس به [[عفو]]، صفح و غفران زینت یابد در [[حقیقت]] به [[اخلاق الهی]] متّصف شده و به [[خداوند]] شباهت پیدا کرده است و اوج این صفت [[اخلاقی]] و کمال [[نفسانی]] در وجود نازنین [[رسول خدا]]{{صل}} در نتیجۀ داشتن [[روحی]] بزرگ و صبری [[عظیم]] و درکی عمیق [[ظهور]] یافته بود. [[رسول خدا]]{{صل}} حلیم‌ترین و بخشنده‌ترین [[مردم]] بود و هیچ کس مانند او در [[راه خدا]] [[آزار]] ندید، با این حال کسی صبورتر، حلیم‌تر و بخشنده‌تر از او بر اذیت‌های [[مردم]] نبود. بخشش‌ها و گذشت‌های بسیار ایشان بر اساس روشی [[اسلامی]] و بر مبنای [[شناخت]] درست [[انسان]] و [[جامعه]] صورت می‌گرفت و همین گذشت‌ها، همراه [[نرم‌خویی]] پیغمبرانۀ ایشان، زمینه‌ساز تحولی [[عظیم]] در انسان‌های عصر ایشان شد.  

 

از جمله نمونه‌های [[بخشش]] و [[گذشت]] بزرگوارانۀ [[رسول خدا]] {{صل}} [[بخشش]] کسانی بود که در [[جنگ احد]] دندان ایشان را شکستند؛ [[بخشش]] قبیلۀ [[قریش]] بعد از [[فتح مکه]] با آن همه [[آزار]] و اذیت‌هایی که به ایشان کرده بودند؛ [[بخشش]] [[ابوسفیان]] و...<ref>ر.ک: [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۳۲.</ref>.

باید توجه داشت [[رسول اکرم]]{{صل}} با اینکه در مسائل شخصی فردی بسیار ملایم و [[مهربان]] و با [[گذشت]] بود؛ اما در مسائل اصولی بسیار پرصلابت و انعطاف ناپذیر بود زمانی که حقی یا حدی از [[حدود الهی]] خدشه‌دار می‌شد ایشان به پاس حفظ [[حرمت الهی]] چنان [[خشم]] می‌گرفت که کسی او را نمی‌شناخت و تا [[حق]] از کف رفته را باز نمی‌گرداند، غضبش فرو نمی‌نشست. از جملۀ این موارد عبارت‌اند از: [[اجرای حد]] در مورد زنی از اشراف [[قریش]]؛ کشتن [[یهودیان]] [[بنی‌قریظه]]؛ سخت‌گیری بر سه نفر از [[یاران]] خود پس از واقعۀ [[تبوک]]؛ کشتن تعدادی از [[مشرکان]] [[مکه]] در جریان [[فتح مکه]]<ref>ر.ک: [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۳۷.</ref>.

عمل به [[فضائل اخلاقی]] تنها در صورتی جائز است که به [[ترغیب]] بدکاران به [[بدکاری]] و [[ظالمان]] به [[ظلم]] نینجامیده و به نشر [[رذائل]] منجر نشود و در [[عفو]] و [[بخشش]] نیز همین گونه است هرچند خود [[بخشش]] سراسر [[نور]] بوده هیچ‌گاه به [[ظلمت]] آلوده نمی‌شود؛ امّا در مواردی ممکن است به نتائجی نامطلوب ختم شود از این رو [[بخشش]] در این موارد نه تنها در شمار محسّنات [[اخلاقی]] نیست  بلکه می‌تواند خود امری [[قبیح]] به حساب آید<ref>ر.ک: [[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۲ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ص ۱۴۰.</ref>. از جمله مواردی که [[عفو]] و صفح در آنها [[پسندیده]] نیست عبارت‌اند از:  

{{منابع}}

#[[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|'''فرهنگ شیعه''']]

#[[پرونده:10115255.jpg|22px]] [[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۲ (کتاب)|'''دانش اخلاق اسلامی ج۲''']]

#[[پرونده:1379218.jpg|22px]] [[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|'''مکارم اخلاق در صحیفه''']]

#[[پرونده:152259.jpg|22px]]، [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|'''فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم''']]

{{پایان منابع}}