ضرورت امامت در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها
←ضرورت وجود امام، برای جلوگیری از زوال دین
(←منابع) |
|||
| خط ۹۵: | خط ۹۵: | ||
*{{متن حدیث|عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} يَقُولُ لَنْ تَخْلُوَ الْأَرْضُ مِنْ حُجَّةٍ عَالِمٍ يُحْيِي فِيهَا مَا يُمِيتُونَ مِنَ الْحَقِّ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ {{متن قرآن|يُرِيدُونَ لِيُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ}}<ref>«بر آنند که نور خداوند را با دهانهاشان خاموش کنند و خداوند کامل‌کننده نور خویش است هر چند کافران نپسندند» سوره صف، آیه ۸.</ref>}}<ref>بصائرالدرجات فی فضائل آل محمد{{صل}} (ط. مکتبه آیه‌الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ ه.ق)، ج۱، ص۴۸۷، باب ۱۰.</ref>. | *{{متن حدیث|عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} يَقُولُ لَنْ تَخْلُوَ الْأَرْضُ مِنْ حُجَّةٍ عَالِمٍ يُحْيِي فِيهَا مَا يُمِيتُونَ مِنَ الْحَقِّ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ {{متن قرآن|يُرِيدُونَ لِيُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ}}<ref>«بر آنند که نور خداوند را با دهانهاشان خاموش کنند و خداوند کامل‌کننده نور خویش است هر چند کافران نپسندند» سوره صف، آیه ۸.</ref>}}<ref>بصائرالدرجات فی فضائل آل محمد{{صل}} (ط. مکتبه آیه‌الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ ه.ق)، ج۱، ص۴۸۷، باب ۱۰.</ref>. | ||
*در [[آیات قرآن]]، [[هدایت الهی]] به "[[نور]]" تعبیر شده؛ که مصداق آن [[قرآن]] و یا [[رسول خدا]]{{صل}} و یا [[ائمه اطهار]]{{عم}} هستند. با توجّه به اینکه [[روح]] [[هدایت الهی]] با مسئله [[ولایت]] رقم می‌خورد و عینیّت می‌یابد، در [[روایات]]، غالباً [[نور]] را به [[امام]] معنا می‌کنند؛ زیرا کسی که ملتزم به [[تولّی]] به [[مقام امامت]] بشود، قطعاً ملتزم به سایر مصادیق [[نور]] در [[دین]]- یعنی [[قرآن]] و [[سنّت نبوی]]{{صل}} - نیز شده است؛ ولی عکس آن صادق نیست. برای نمونه، به یک مورد اشاره می‌کنیم: {{متن حدیث|عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَيْلِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الْمَاضِي{{ع}} قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ {{متن قرآن|يُرِيدُونَ أَنْ يُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ}}<ref>«برآنند که نور خداوند را با دهانهاشان خاموش گردانند» سوره توبه، آیه ۳۲.</ref> قَالَ يُرِيدُونَ لِيُطْفِئُوا وَلَايَةَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}} بِأَفْوَاهِهِمْ قُلْتُ {{متن قرآن|وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ}}<ref>«و خداوند کامل‌کننده نور خویش است» سوره صف، آیه ۸.</ref> قَالَ وَ اللَّهُ مُتِمُّ الْإِمَامَةِ لِقَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ الَّذِينَ {{متن قرآن|فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنَا}}<ref>«پس به خداوند و پیامبرش و نوری که فرو فرستاده‌ایم ایمان آورید» سوره تغابن، آیه ۸.</ref> فَالنُّورُ هُوَ الْإِمَامُ}}<ref>الکافی (ط. إسلامیه، ۱۴۰۷ ه ق.) ج۱، ص۴۳۲: باب فیه نکت و نتف من التنزیل فی الولایه.</ref><ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۱ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۱، ص:۴۳۸-۴۳۹.</ref>. | *در [[آیات قرآن]]، [[هدایت الهی]] به "[[نور]]" تعبیر شده؛ که مصداق آن [[قرآن]] و یا [[رسول خدا]]{{صل}} و یا [[ائمه اطهار]]{{عم}} هستند. با توجّه به اینکه [[روح]] [[هدایت الهی]] با مسئله [[ولایت]] رقم می‌خورد و عینیّت می‌یابد، در [[روایات]]، غالباً [[نور]] را به [[امام]] معنا می‌کنند؛ زیرا کسی که ملتزم به [[تولّی]] به [[مقام امامت]] بشود، قطعاً ملتزم به سایر مصادیق [[نور]] در [[دین]]- یعنی [[قرآن]] و [[سنّت نبوی]]{{صل}} - نیز شده است؛ ولی عکس آن صادق نیست. برای نمونه، به یک مورد اشاره می‌کنیم: {{متن حدیث|عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَيْلِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الْمَاضِي{{ع}} قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ {{متن قرآن|يُرِيدُونَ أَنْ يُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ}}<ref>«برآنند که نور خداوند را با دهانهاشان خاموش گردانند» سوره توبه، آیه ۳۲.</ref> قَالَ يُرِيدُونَ لِيُطْفِئُوا وَلَايَةَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}} بِأَفْوَاهِهِمْ قُلْتُ {{متن قرآن|وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ}}<ref>«و خداوند کامل‌کننده نور خویش است» سوره صف، آیه ۸.</ref> قَالَ وَ اللَّهُ مُتِمُّ الْإِمَامَةِ لِقَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ الَّذِينَ {{متن قرآن|فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنَا}}<ref>«پس به خداوند و پیامبرش و نوری که فرو فرستاده‌ایم ایمان آورید» سوره تغابن، آیه ۸.</ref> فَالنُّورُ هُوَ الْإِمَامُ}}<ref>الکافی (ط. إسلامیه، ۱۴۰۷ ه ق.) ج۱، ص۴۳۲: باب فیه نکت و نتف من التنزیل فی الولایه.</ref><ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۱ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۱، ص:۴۳۸-۴۳۹.</ref>. | ||
==ضرورت امامت در ولایت و امامت از منظر عقل و نقل== | |||
[[ضرورت وجود امام]] بر روی [[زمین]] برای جریان [[رحمت الهی]] در [[نظام]] [[تشریع]] و [[هدایت ایصالی]] [[مردم]]، مطلب مهم دیگری است که با بیان‌های گوناگون در [[روایات اهل بیت]]{{عم}} مطرح شده است و در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌شود. | |||
#{{متن حدیث|قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}}: لَا تَخْلُو الْأَرْضُ مِنْ إِمَامٍ قَائِمٍ بِحُجَّةِ اللَّهِ- إِمَّا ظَاهِرٍ مَشْهُورٍ وَ إِمَّا خَائِفٍ مَقْهُورٍ- لِئَلَّا يَبْطُلَ حُجَجُ اللَّهِ وَ بَيِّنَاتُهُ}}<ref>تفسیر القمی (ط. دار الکتاب. ۱۴۰۴ه.ق)، ج۱، ص۳۵۹.</ref>. | |||
#{{متن حدیث|عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ{{ع}} قَالَ: نَحْنُ أَئِمَّةُ الْمُسْلِمِينَ وَ حُجَجُ اللَّهِ عَلَى الْعَالَمِينَ وَ سَادَةُ الْمُؤْمِنِينَ وَ قَادَةُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ وَ مَوَالِي الْمُؤْمِنِينَ وَ نَحْنُ أَمَانُ أَهْلِ الْأَرْضِ كَمَا أَنَّ النُّجُومَ أَمَانٌ لِأَهْلِ السَّمَاءِ وَ نَحْنُ الَّذِينَ بِنَا يُمْسِكُ اللَّهُ السَّماءَ أَنْ تَقَعَ عَلَى الْأَرْضِ إِلَّا بِإِذْنِهِ وَ بِنَا يُمْسِكُ الْأَرْضَ أَنْ تَمِيدَ بِأَهْلِهَا وَ بِنَا يُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَ بِنَا يَنْشُرُ الرَّحْمَةَ وَ يُخْرِجُ بَرَكَاتِ الْأَرْضِ وَ لَوْ لَا مَا فِي الْأَرْضِ مِنَّا لَسَاخَتْ بِأَهْلِهَا قَالَ: وَ لَمْ تخلو [تَخْلُ] الْأَرْضُ مُنْذُ خَلَقَ اللَّهُ آدَمَ مِنْ حُجَّةِ اللَّهِ فِيهَا ظَاهِرٌ مَشْهُورٌ أَوْ غَائِبٌ مَسْتُورٌ وَ لَا تَخْلُو إِلَى أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ مِنْ حُجَّةٍ لِلَّهِ فِيهَا وَ لَوْ لَا ذَلِكَ لَمْ يُعْبَدِ اللَّهُ}}<ref>الأمالی (للصدوق) (ط. کتابچی، ۱۳۷۶ ه.ش)، ص۱۸۶.</ref>. | |||
# [[عمرو بن ثابت]] از [[پدر]] خود نقل می‌کند که در [[محضر امام]] [[باقر]]{{ع}} قرارداشت و [[حضرت]] پیرامون [[ضرورت]] وجود دائمی [[حجت الهی]] بر زمین فرمود: {{متن حدیث|لَوْ بَقِيَتِ الْأَرْضُ يَوْماً وَاحِداً بِلَا إِمَامٍ مِنَّا لَسَاخَتِ الْأَرْضُ بِأَهْلِهَا، وَ لَعَذَّبَهُمُ اللَّهُ بِأَشَدِّ عَذَابِهِ، وَ ذَلِكَ أَنَّ اللَّهَ جَعَلَنَا حُجَّةً فِي أَرْضِهِ وَ أَمَاناً فِي الْأَرْضِ لِأَهْلِ الْأَرْضِ، لَنْ يَزَالُوا بِأَمَانٍ مِنْ أَنْ تَسِيخَ بِهِمْ الْأَرْضُ مَا دُمْنَا بَيْنَ أَظْهُرِهِمْ، فَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ أَنْ يُهْلِكَهُمْ، ثُمَّ لَا يُمْهِلَهُمْ، وَ لَا يُنْظِرَهُمْ، ذَهَبَ بِنَا مِنْ بَيْنِهِمْ، ثُمَّ يَفْعَلُ اللَّهُ (تَعَالَى) بِهِمْ مَا يَشَاءُ}}<ref>دلائل الإمامة (ط. بعثت، ۱۴۱۳ ه.ق)، ص۴۳۷.</ref>. توضیح آنکه: در بیان [[حضرت]]، فقدان [[امام]] بر روی [[زمین]]، مساوی با [[عذاب]] آنان بیان شده. روشن است که عدم جریان [[رحمت]] رحیمیه [[الهی]] بر [[بنی‌آدم]]، عذاب را به دنبال دارد؛ چنان‌که [[خداوند]] شبیه به این تعبیر را در [[آیه]] حبل [[اللّه]] بیان می‌دارد و می‌فرماید: {{متن قرآن|وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَكُنْتُمْ عَلَى شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُمْ مِنْهَا كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ}}<ref>«و همگان به ریسمان خداوند بیاویزید و مپرا کنید و نعمت‌های خداوند را بر خود فرا یاد آورید که دشمنان (همدیگر) بودید و خداوند دل‌های شما را الفت داد و به نعمت او با هم برادر شدید و در لبه پرتگاهی از آتش بودید که شما را از آن رهانید؛ بدین‌گونه خداوند آیات خود را برای شما روشن می‌گوید باشد که شما راهیاب گردید» سوره آل عمران، آیه ۱۰۳.</ref>. | |||
#شبیه به همین بیان در سؤال [[زراره]] از [[امام صادق]]{{ع}} آمده که می‌گوید: {{متن حدیث|قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}}: يَمْضِي الْإِمَامُ وَ لَيْسَ لَهُ عَقِبٌ؟ قَالَ: لَا يَكُونُ ذَلِكَ. قُلْتُ: فَيَكُونُ؟ قَالَ: لَا يَكُونُ، إِلَّا أَنْ يَغْضَبَ اللَّهُ عَلَى خَلْقِهِ فَيُعَاجِلَهُمْ}} همین نگاه درباره [[امامت]] است که در بیانات مختلف، اولاً [[ضرورت وجود امام]] حاضر را در همه دوران ثابت می‌کند و ثانیاً، نبود [[حجت]] در میان [[خلق]] را به منزله [[نزول عذاب]] و نابودی [[بشریت]] معرفی می‌نماید؛ چنان‌که ابی هَراسة از [[امام باقر]]{{ع}} نقل می‌نماید که فرمودند: {{متن حدیث|لَوْ أَنَّ الْإِمَامَ رُفِعَ لَمَاجَتِ الْأَرْضُ بِأَهْلِهَا، كَمَا يَمُوجُ الْبَحْرُ بِأَهْلِهِ}}<ref>هر دو روایت از دلائل الإمامة (ط. بعثت، ۱۴۱۳ ه.ق)، ص۴۳۶.</ref>. | |||
#بهره‌مندی [[امت]]، بنابر [[قاعده امکان اشرف]]، تنها به وجود [[عینی]] امام در میان [[مردم]] نیست؛ بلکه بنا بر مبانی که طی [[برهان]] اشاره شد، [[فیض]] [[مقام]] [[اشرف]]، خواه حاضر یا [[غائب]] باشد، به امت می‌رسد؛ چنان‌که در [[نصوص]] [[روایی]]، وجود [[مبارک]] [[امام عصر]]{{ع}} را به [[خورشید پشت ابر]] [[تشبیه]] نموده‌اند که هرچند ظاهر نیست، ولی خلایق از [[نور]] وجود او بهره می‌برند. | |||
{{متن حدیث|عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِيِّ عَنْ جَابِرٍ الْأَنْصَارِيِ أَنَّهُ سَأَلَ النَّبِيَّ{{صل}}: هَلْ يَنْتَفِعُ الشِّيعَةُ بِالْقَائِمِ{{ع}} فِي غَيْبَتِهِ فَقَالَ{{صل}}: إِي وَ الَّذِي بَعَثَنِي بِالنُّبُوَّةِ إِنَّهُمْ لَيَنْتَفِعُونَ بِهِ وَ يَسْتَضِيئُونَ بِنُورِ وَلَايَتِهِ فِي غَيْبَتِهِ كَانْتِفَاعِ النَّاسِ بِالشَّمْسِ وَ إِنْ جَلَّلَهَا السَّحَابُ}}<ref>تفسیر نور الثقلین (ط، اسماعیلیان، ۱۴۱۵ه.ق)، ج۱، ص۴۹۹.</ref>. | |||
مرحوم [[علامه مجلسی]] در ذیل این [[روایت]]، بیان [[زیبایی]] در تشبیه [[امام]] به [[خورشید پشت ابر]] بیان نموده است که به بخشی از آن، که تناسب با این [[برهان]] دارد، اشاره می‌شود: | |||
{{عربی|أقول: تمامه فی باب نص الرسول الله{{صل}} علیهم. بیان التشبیه بالشمس المجللة بالسحاب یومی إلی أمور: [[الأول]]، أن نور الوجود و العلم و الهدایة یصل إلی الخلق بتوسطه{{ع}} إذ ثبت بالأخبار المستفیضة أنهم العلل الغائیة لإیجاد الخلق، فلولاهم لم یصل نور الوجود إلی غیرهم و ببرکتهم و الاستشفاع بهم و التوسل إلیهم یظهر العلوم و المعارف [[علی]] الخلق و یکشف البلایا عنهم، فلو لا هم لاستحق الخلق بقبائح أعمالهم أنواع العذاب، کما قال تعالی {{متن قرآن|وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَأَنْتَ فِيهِمْ}}<ref>«و خداوند بر آن نیست تا تو در میان آنان هستی آنان را عذاب کند و تا آمرزش می‌خواهند خداوند بر آن نیست که عذاب کننده آنها باشد» سوره انفال، آیه ۳۳.</ref> و لقد جربنا مرارا لانحصیها أن عند انغلاق الأمور و اعضال المسائل و البعد عن جناب الحق تعالی و انسداد أبواب الفیض لما استشفعنا بهم و توسلنا بأنوارهم، فبقدر ما یحصل الارتباط المعنوی بهم فی ذلک الوقت تنکشف تلک الأمور الصعبة و هذا معاین لمن أکحل [[الله]] عین قلبه بنور الإیمان و قد مضی توضیح ذلک فی کتاب الإمامة}}. | |||
توضیح: این احتمال طی برهان «[[واسطه فیض]]» و نیز در برهان «امام؛ علت غایی از [[آفرینش]]»<ref>برهان‌های دهم و یازدهم از این کتاب.</ref> به تفصیل بحث شده است. خلاصه آنکه: وجود [[اشرف]]، تنها واسطه‌ای در ایصال [[برکت]] و [[هدایت]] بر [[خلق]] نیست؛ بلکه علت غایی از [[خلقت]] و نیز [[شفیع]] در [[استجابت دعا]] و [[برکات]] دیگر بر خلایق نیز هست. | |||
{{عربی|السابع، أنهم{{عم}} کالشمس فی عموم النفع و إنما لاینتفع بهم من کان أعمی، کما فسر به فی الأخبار قوله تعالی {{متن قرآن|مَنْ كَانَ فِي هَذِهِ أَعْمَى فَهُوَ فِي الْآخِرَةِ أَعْمَى وَأَضَلُّ سَبِيلًا}}<ref>«و به راستی هر که در این جهان کور (دل) باشد همو در جهان واپسین (نیز) کور (دل) و گمراه‌تر خواهد بود» سوره اسراء، آیه ۷۲.</ref>. | |||
الثامن، أن الشمس کما أن شعاعها تدخل البیوت بقدر ما فیها من الروازن و الشبابیک و بقدر ما یرتفع عنها من الموانع، فکذلک الخلق إنما ینتفعون بأنوار‌هدایتهم بقدر ما یرفعون الموانع عن حواسهم و مشاعرهم التی هی روازن قلوبهم من الشهوات النفسانیة و العلائق الجسمانیة و بقدر ما یدفعون من قلوبهم من الغواشی الکثیفة الهیولانیة، إلی أن ینتهی الأمر إلی حیث یکون بمنزلة من هو تحت السماء یحیط به شعاع الشمس من جمیع جوانبه بغیر [[حجاب]]}}<ref>ادامه توضیحات مرحوم [[علامه مجلسی]] به این شرح است: {{عربی|الثانی، کما أن الشمس المحجوبة بالسحاب مع انتفاع الناس بها ینتظرون فی کل آن انکشاف السحاب عنها و ظهورها لیکون انتفاعهم بها أکثر، فکذلک فی أیام غیبته{{ع}} ینتظر المخلصون من شیعته خروجه و ظهوره فی کل وقت و [[زمان]] و لا ییأسون منه. | |||
الثالث، أن منکر وجوده{{ع}} مع وفور [[ظهور]] آثاره، کمنکر وجود الشمس إذا غیبها السحاب عن الأبصار. | |||
الرابع، أن الشمس قد تکون غیبتها فی السحاب أصلح للعباد من ظهورها لهم بغیر حجاب، فکذلک غیبته{{ع}} أصلح لهم فی تلک الأزمان، فلذا غاب عنهم. | |||
الخامس، أن الناظر إلی الشمس لا یمکنه النظر إلیها بارزة عن السحاب و ربما [[عمی]] بالنظر الیها لضعف الباصرة عن الإحاطة بها، فکذلک [[شمس]] ذاته المقدسة ربما یکون ظهوره أضر لبصائرهم و یکون سببا لعماهم عن الحق و تحتمل بصائرهم الإیمان به فی غیبته، کما ینظر الإنسان إلی الشمس من تحت السحاب و لا یتضرر بذلک. | |||
السادس، أن الشمس قد یخرج من السحاب و ینظر إلیه واحد دون واحد، فکذلک یمکن أن یظهر{{ع}} فی أیام غیبته لبعض الخلق دون بعض. | |||
السابع، أنهم{{عم}} کالشمس فی عموم النفع و إنما لا ینتفع بهم من کان أعمی، کما فسر به فی الأخبار قوله تعالی: {{متن قرآن|مَنْ كَانَ فِي هَذِهِ أَعْمَى فَهُوَ فِي الْآخِرَةِ أَعْمَى وَأَضَلُّ سَبِيلًا}}. | |||
الثامن، أن الشمس کما أن شعاعها تدخل البیوت بقدر ما فیها من الروازن و الشبابیک و بقدر ما یرتفع عنها من الموانع، فکذلک الخلق إنما ینتفعون بأنوار هدایتهم بقدر ما یرفعون الموانع عن حواسهم و مشاعرهم التی هی روازن قلوبهم، من الشهوات النفسانیة و العلائق الجسمانیة و بقدر ما یدفعون من قلوبهم من الغواشی الکثیفة الهیولانیة إلی أن ینتهی الأمر إلی حیث یکون بمنزلة من هو تحت السماء یحیط به شعاع الشمس من جمیع جوانبه بغیر [[حجاب]]. فقد فتحت لک من هذه الجنة الروحانیة ثمانیة أبواب و لقد [[فتح]] [[الله]] [[علی]] بفضله ثمانیة أخری تضیق العبارة عن [[ذکرها]]، عسی الله أن یفتح علینا و علیک فی معرفتهم ألف باب یفتح من کل باب ألف باب}}. (بحار الأنوار (ط. دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ ه. ق)، ج۵۲، ص۹۴).</ref>.<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۳ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۳]] ص ۳۳۹.</ref> | |||
==منابع== | ==منابع== | ||