پرش به محتوا

حدیث من مات: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۶٬۷۴۶ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۸ ژوئیهٔ ۲۰۲۱
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۶: خط ۶:
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">  
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">  


==مقدمه==
==حدیث من مات و روایات مشابه آن==
در [[حدیث شریف]] آمده است: {{متن حدیث|مَنْ‏ مَاتَ‏ وَ لَمْ‏ یَعْرِفْ‏ إِمَامَ‏ زَمَانِهِ‏ مَاتَ‏ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً}}؛ هر که بمیرد و [[امام]] زمانش را نشناسد، همانند [[مردن زمان جاهلیت]] مرده است<ref>کمال الدین، ج۲، ص۴۰۹. </ref>. این حدیث، از [[روایات]] مشهور بین [[اهل سنت]] و [[شیعه]] است که در بسیاری از کتاب‌‌ها از [[پیامبر اسلام]]{{صل}} با [[سند صحیح]]<ref>ر.ک: [[محمد مهدی آصفی|آصفی، محمد مهدی]]، [[درآمدی بر ولادت و غیبت امام مهدی (مقاله)|درآمدی بر ولادت و غیبت امام مهدی]]، ص۹۶ ـ۱۰۰؛ [[محمد مهدی آصفی|آصفی، محمد مهدی]]، [[بررسی مفهوم مهدی نوعی و اثبات دیدگاه تشیع در مورد حضرت مهدی (مقاله)|بررسی مفهوم مهدی نوعی و اثبات دیدگاه تشیع در مورد حضرت مهدی]]، ص۵۴.</ref> نقل شده است. از اهل سنت: [[بخاری]]، [[مسلم بن حجاج نیشابوری|مسلم]]، [[احمد بن حنبل]]، [[ابو داوود طیالسی]]، [[طبرانی]]، [[حاکم حسکانی]]، [[ابو نعیم]]، [[بیهقی]]، [[نووی]]، [[هیثمی]]، [[ابن کثیر]] و از [[شیعیان]]: [[شیخ کلینی]]، [[شیخ صدوق]] و پدرش، [[حمیری]]، [[صفار]] و [[علامه مجلسی]]<ref>ر.ک: [[سید نذیر حسنی|حسنی، سید نذیر]]، [[مصلح کل - حسنی (کتاب)|مصلح کل]]، ص۴۲.</ref> آن را با طرق‎های مختلف در کتاب‌ها‎‎‎یشا‎ن با الفاظ نزدیک به هم نقل کرده‌اند که برخی از آنها صحیح هستند<ref>ر.ک: [[محمد مهدی آصفی|آصفی، محمد مهدی]]، [[درآمدی بر ولادت و غیبت امام مهدی (مقاله)|درآمدی بر ولادت و غیبت امام مهدی]]، جستارهایی در کلام اسلامی، ص۹۶ ـ۱۰۰؛ [[محمد مهدی آصفی|آصفی، محمد مهدی]]، [[بررسی مفهوم مهدی نوعی و اثبات دیدگاه تشیع در مورد حضرت مهدی (مقاله)|بررسی مفهوم مهدی نوعی و اثبات دیدگاه تشیع در مورد حضرت مهدی]]، ص۵۴.</ref>.
بر اساس [[روایات]]، [[معرفت]] یافتن به [[امام]] و [[حجت]] حیّ در هر عصر و زمانی، [[تکلیف]] عذر ناپذیری است که [[خداوند]] همگان را موظف به آن کرده است، به گونه‌ای که هیچ کس از این [[تکلیف]] معاف نیست. از نگاه [[شیعه]]، این [[معرفت]] چنان بااهمیت است که بود و نبود آن، معیار [[ایمان]] و [[کفر]] شناخته شده و کوتاهی نسبت به آن، مساوی با [[ضلالت]] و [[گمراهی]] و [[مرگ]] او [[مرگ جاهلی]] خواهد بود<ref>صمدی، قنبرعلی، آخرین منجی.</ref>: {{متن حدیث|مَنْ‏ مَاتَ‏ وَ لَمْ‏ یَعْرِفْ‏ إِمَامَ‏ زَمَانِهِ‏ مَاتَ‏ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً}}؛ هر که بمیرد و [[امام]] زمانش را نشناسد، همانند [[مردن زمان جاهلیت]] مرده است<ref>کمال الدین، ج۲، ص۴۰۹. </ref>. این حدیث، از [[روایات]] مشهور بین [[اهل سنت]] و [[شیعه]] است که در بسیاری از کتاب‌‌ها از [[پیامبر اسلام]]{{صل}} با [[سند صحیح]]<ref>[[محمد مهدی آصفی|آصفی، محمد مهدی]]، [[درآمدی بر ولادت و غیبت امام مهدی (مقاله)|درآمدی بر ولادت و غیبت امام مهدی]]، ص۹۶ ـ۱۰۰؛ [[محمد مهدی آصفی|آصفی، محمد مهدی]]، [[بررسی مفهوم مهدی نوعی و اثبات دیدگاه تشیع در مورد حضرت مهدی (مقاله)|بررسی مفهوم مهدی نوعی و اثبات دیدگاه تشیع در مورد حضرت مهدی]]، ص۵۴.</ref> نقل شده است. از اهل سنت: [[بخاری]]، [[مسلم بن حجاج نیشابوری|مسلم]]، [[احمد بن حنبل]]، [[ابو داوود طیالسی]]، [[طبرانی]]، [[حاکم حسکانی]]، [[ابو نعیم]]، [[بیهقی]]، [[نووی]]، [[هیثمی]]، [[ابن کثیر]] و از [[شیعیان]]: [[شیخ کلینی]]، [[شیخ صدوق]] و پدرش، [[حمیری]]، [[صفار]] و [[علامه مجلسی]]<ref>[[سید نذیر حسنی|حسنی، سید نذیر]]، [[مصلح کل - حسنی (کتاب)|مصلح کل]]، ص۴۲.</ref> آن را با طرق‎های مختلف در کتاب‌ها‎‎‎یشا‎ن با الفاظ نزدیک به هم نقل کرده‌اند که برخی از آنها صحیح هستند<ref>[[محمد مهدی آصفی|آصفی، محمد مهدی]]، [[درآمدی بر ولادت و غیبت امام مهدی (مقاله)|درآمدی بر ولادت و غیبت امام مهدی]]، جستارهایی در کلام اسلامی، ص۹۶ ـ۱۰۰؛ [[محمد مهدی آصفی|آصفی، محمد مهدی]]، [[بررسی مفهوم مهدی نوعی و اثبات دیدگاه تشیع در مورد حضرت مهدی (مقاله)|بررسی مفهوم مهدی نوعی و اثبات دیدگاه تشیع در مورد حضرت مهدی]]، ص۵۴.</ref>.
 
===در منابع شیعی===
#[[معاویه بن وهب]] می‌گوید: از [[امام صادق]]{{ع}} شنیدم که فرمود [[رسول خدا]]{{صل}} فرمودند: "هرکس بمیرد، در حالی که [[امام]] خودش را نمی‌‏شناسد، به [[مرگ جاهلی]] مرده است"<ref>{{متن حدیث|مَنْ‏ مَاتَ‏ لَا يَعْرِفُ‏ إِمَامَهُ‏ مَاتَ‏ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً}}، نعمانی، الغیبة، ص ۱۲۹؛ شیخ صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۴۰۹، ح ۹.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[امام مهدی موجود موعود (کتاب)|امام مهدی موجود موعود]]، ص29-32؛ [[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی]]، ج2، ص37-41؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۹۱ – ۳۹۳.</ref>
#[[امام باقر]]{{ع}} می‌فرماید: "کسی که بمیرد و امامی نداشته باشد، به [[مرگ جاهلیت]] مرده است و هیچ کس از [[شناخت]] [[امام]] و [[حجت]] عصر، معذور نیست"<ref>{{متن حدیث|مَنْ مَاتَ وَ لَيْسَ لَهُ إِمَامٌ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً وَ لَا يُعْذَرُ النَّاسُ حَتَّى يَعْرِفُوا إِمَامَهُمْ}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۳۷۲.</ref>.<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۹۱ ـ ۳۹۳؛ صمدی، قنبرعلی، آخرین منجی.</ref>
 
===در منابع اهل سنت===
در روایت‏‌های [[اهل سنت]]، به جای [[معرفت]] [[امام]]، داشتن [[امام]] ذکر شده است. آنان از [[پیامبر خاتم|رسول گرامی اسلام]]{{صل}} [[نقل]] کرده‏‌اند که فرمود: "هرکس بمیرد و حال آنکه [[امام]] نداشته باشد به [[مرگ جاهلیت]] از [[دنیا]] رفته است"<ref>الطبقات الکبری، ج ۵، ص ۱۴۴.</ref>.<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۹۱ - ۳۹۳.</ref>
 
در [[مسند]] [[احمد ابن حنبل]] از پیامبر{{صل}} نقل شده: {{متن حدیث|مَنْ مَاتَ بِغَيْرِ إِمَامٍ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً}}<ref>ر.ک: ص۳۲، ح۱۹۱.</ref>. هر کس بدون داشتن [[امام]] بمیرد، به مرگ جاهلی مرده است. بنابر این، [[سخن]] [[ابن‌تیمیه]] و [[آلبانی]] که می‌گویند: [[احادیث]] یاد شده، در کتاب‌های اهل سنت وجود ندارند<ref>سلسلة الأحادیث الضعیفة و الموضوعة، ج۱، ص۵۲۶.</ref>، [[نادرست]] و ناشی از نادیده گرفتن کتاب‌هایی مثل مسند ابن حنبل و دیگر کتاب‌های مهم اهل سنت است. البته [[حدیث]] یاد شده با تعابیر مختلفی نقل شده است و [[ابن تیمیه]]، در ادامه سخنش مجبور می‌شود یکی از این تعابیر را که در آن، لفظ «امام» وجود ندارد، قبول کند<ref>منهاج السنة النبویة، ج۱، ص۱۱.</ref> که در آن آمده است: {{متن حدیث|مَنْ مَاتَ وَ لَيْسَ فِي عُنُقِهِ بَيْعَةٌ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً}}<ref>ر.ک: ص۳۴، ح۱۹۴.</ref>. کسی که بمیرد و در گردن او [[بیعت]] نباشد. به مرگ جاهلی مرده است. در واقع، این‌گونه افراد تلاش می‌کنند تا احادیث یاد شده را به جای حمل بر [[امامان اهل بیت]] ـ که [[برگزیده خدا]] و پیامبر{{صل}}اند ـ، بر هر [[زمامداری]] هر چند [[جائر]]، حمل کنند.
 
تمام رویات (شیعی و سنی) بیان‌گر اهمیت کلیدی [[معرفت]] [[امام]] و [[حجت الهی]] در هر زمان است، به گونه‌ای که عدم [[معرفت]] [[امام]] و [[حجت]] حی، مساوی با [[بی‌دینی]] و [[مرگ جاهلیت]] محسوب شده است. تا جایی که [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرماید: "هرکس حتی یک شب بدون [[معرفت]] [[امام]] زمانش بخوابد، به [[مرگ جاهلیت]] مرده است"<ref>{{متن حدیث|يا يَحْيى مَنْ بَاتَ لَيْلَةَ لَا يَعْرِفُ فِيهَا إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً}}؛ بحار الانوار، ج۲۳، ص۷۸.</ref>؛ این [[کلام]] به طور مطلق است و اختصاص به مردن در آن شب ندارد. بر اساس این سخن، [[معرفت]] [[امام]] حی به قدری با اهمیت است که حتی لحظه‌ای اهمال و ترخیص در این مسأله، قابل اغماض و [[بخشش]] نبوده و عذر کسی در این مورد پذیرفته نیست<ref>صمدی، قنبرعلی، آخرین منجی.</ref>.
 
==عدم معرفت امام و مرگ جاهلی==
مرگ جاهلی به چه معناست و چرا نشناختن امام زمان منجر به مرگ جاهلی خواهد شد؟
 
در [[فرهنگ اسلامی]]، عصر [[رسالت]] [[پیامبر خدا]] {{صل}}، عصر [[علم]] و دوران [[پیش از بعثت]] ایشان، [[دوران جاهلیت]] است. [[بعثت]] [[مبارک]] پیامبر{{صل}}، آغاز عصر علم بود. اساسی‌ترین [[مسئولیت]] ایشان، [[مبارزه با خرافات]] و [[تحریفات]] و روشن کردن حقایق برای مردم بود. پیامبر{{صل}}، خود را برای مردم، همچون پدری می‌دانست که آنان را می‌پرورانَد و [[آموزش]] می‌دهد. ایشان می‌فرمود: {{متن حدیث|إِنَّمَا أَنَا لَكُمْ مِثْلُ الْوَالِدِ أُعَلِّمُكُمْ}}<ref>مسند ابن حنبل، ج۳، ص۵۳، ح۷۴۱۳؛ سنن النسائی، ج۱، ص۳۸؛ سنن ابن ماجة، ج۱، ص۱۱۴، ح۳۱۳.</ref>. در واقع، من برای شما همچون پدری هستم که به شما می‌آموزم. [[پیامبر خدا]]، [[نبوت]] خود را پدیده‌ای منطبق با [[موازین]] [[عقلی]] و [[علمی]] معرفی می‌کرد که اگر اندیشمندان، درصدد [[شناخت]] آن برآیند، می‌توانند به [[سادگی]] راستگویی‌اش را دربارۀ [[ارتباط]] او با مبدأ هستی [[درک]] کنند: {{متن قرآن|وَيَرَى الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ الَّذِي أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ هُوَ الْحَقَّ}}<ref>«و کسانی که آنان را از دانش بهره داده‌اند می‌بینند که آنچه از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده، راستین است» سوره سبأ، آیه ۶.</ref>. [[پیامبر]]{{صل}} نیز [[مردم]] را از [[پیروی]] هر آنچه [[علم]]، آن را [[تأیید]] نمی‌کند، به شدت برحذر می‌داشت و این [[آیه]] را برای آنان [[تلاوت]] می‌فرمود: {{متن قرآن|وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ}}<ref>«و آنچه تو را بدان دانشی نیست، پی مگیر» سوره اسراء، آیه ۳۶.</ref>. با [[عنایت]] به این مقدمه، آشکار می‌شود آنچه در حدیثِ "[[ضرورت شناخت امام]] هر عصر" مورد نظر است، فراتر از یک مسألۀ فردی است و تنها این نیست که اگر یک [[مسلمان]]، [[امام]] خود را نشناخت، مسلمان [[واقعی]] نبوده و در گمراهی است؛ بلکه مسألۀ مهم‌تری که این حدیث بِدان هشدار می‌دهد، این است که عصر علم ـ که با [[بعثت پیامبر]]{{صل}} آغاز شد ـ تنها در صورتی می‌تواند تداوم پیدا کند که شناخت یاد شده، وجود داشته باشد. در یک سخن، [[امامت]]، پشتوانه و ضامن تداوم عصر علم یا عصر [[اسلام راستین]] است و بدون این پشتوانه، [[جامعه اسلامی]] به [[جاهلیت]] پیش از [[اسلام]]، بازگشت خواهد کرد. در واقع، حدیث مورد بحث از [[آینده‌نگری]] این [[آیه قرآن]] [[الهام]] گرفته که می‌فرماید: {{متن قرآن|وَمَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلَى أَعْقَابِكُمْ}}<ref>«و محمد جز فرستاده‌ای نیست که پیش از او (نیز) فرستادگانی (بوده و) گذشته‌اند؛ آیا اگر بمیرد یا کشته گردد به (باورهای) گذشته خود باز می‌گردید؟» سوره آل عمران، آیه ۱۴۴.</ref>.<ref>[[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی]]، ج2، ص37-41.</ref>
 
[[مرگ جاهلی]]، یعنی مردن بدون [[شناخت]] [[خدا]] و [[رسول]] او{{صل}}، کسی که [[امام زمان]] خود را نشناسد، در واقع از [[گمراهی]] زمان [[جاهلیت]] که [[خدا]] و [[پیغمبر]]{{صل}} را نمی‌‏شناختند، خارج نشده است؛ بنابراین، اگر [[معرفت خدا]] و [[رسول]]، به [[معرفت]] [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}}‏‏ نینجامد، برای [[انسان]] سودی نخواهد داشت و او را دین‏دار نمی‌‏کند. شخصی از [[امام صادق]]{{ع}} پرسید: "منظور از [[جاهلیت]]، [[جهل]] مطلق و درباره همه چیز است یا فقط نشناختن [[امام]]؟ آن حضرت فرمود: [[جاهلیت]] [[کفر]] و [[نفاق]] و [[گمراهی]] است"<ref>{{متن حدیث|جَاهِلِيَّةَ كُفْرٍ و نِفَاقٍ‏ و ضَلَال‏‏‏}}، محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۳۷۷.</ref>. پس نتیجه عدم [[شناخت]] [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}}، [[کفر]] و [[نفاق]] و [[گمراهی]] است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۹۱ - ۳۹۳.</ref>.
 
==اهمیت شناخت امام==
اهمیت [[شناخت امام زمان]] را می‏‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
#شرط [[اسلام]] واقعی‏: براساس [[روایات]] مختلف (از جمله [[حدیث]] {{متن حدیث|من مات و لم یعرف امام زمانه، مات میتة جاهلیة}})، [[معرفت امام عصر]]، شرط [[اسلام]] است و اگر کسی بدون [[شناخت امام]] از [[دنیا]] برود، گویا از [[اسلام]] واقعی و اصیل بی‌‏بهره بوده است. پس [[شناخت امام زمان]]، آن‏گاه می‌‏تواند [[انسان]] را از [[مرگ جاهلی]] دور کند که بتواند به [[دستورات]] او پاینده بوده و از ارشادات و هدایت‏‌های او بهره‏‌مند شود.
#رسیدن به [[هدایت]] واقعی‏: [[شناخت امام عصر]] {{ع}}، [[چراغ هدایت]] و رمز دین‏داری است و نتیجه آن، دستیابی به [[صراط مستقیم]]، [[خداشناسی]]، حق‌‏شناسی و [[راه کمال]] و [[سعادت]] است. یکی از دعاهای مهم در [[عصر غیبت]]، این [[دعا]] است که می‌‏گوییم: خداوندا! خود را به من بشناسان که اگر خودت را به من نشناسانی، پیامبرت را نخواهم [[شناخت]]. خداوندا! رسولت را به من بشناسان که اگر [[رسول]] خود را، به من نشناسانی، حجّتت را نخواهم [[شناخت]]. خداوندا! [[حجّت]] خودت را به من بشناسان که اگر حجّتت را به من نشناسانی، از [[دین]] خود [[گمراه]] خواهم شد.<ref>{{متن حدیث|اللّهم عرّفنی نفسک فانّک ان لم تعرّفنی نفسک لم اعرف رسولک، اللّهم عرّفنی رسولک فانّک ان لم تعرّفنی رسولک لم اعرف حجّتک؛ اللّهم عرّفنی حجّتک فانّک ان لم تعرّفنی حجّتک ضللت عن دینی}}؛ کمال الدین، ج ۲، ص ۳۴۳.</ref>؛
#رسیدن به [[ثواب]] [[یاری]] او: براساس بعضی از [[روایات]]، [[شناخت امام زمان]] و [[باور]] قلبی به او، باعث نزدیکی هرچه بیشتر [[انسان]] به او می‏‌شود. اگر با این [[معرفت]] از [[دنیا]] برود، از پاداش‌‏های بی‌شماری برخوردار خواهد شد که یکی از آنها [[درک]] [[ثواب]] [[یاری امام]] عصر {{ع}} در [[زمان ظهور]] است؛ یعنی، چنین شخصی، همچون کسی است که در [[لشکر]] آن [[حضرت]] بوده و یا زیر [[پرچم]] او نشسته است‏»<ref>[[رحیم کارگر|کارگر، رحیم]]، [[مهدویت پیش از ظهور (کتاب)|مهدویت پیش از ظهور]]، ص۶۰، ۶۲.</ref>.


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
خط ۱۹: خط ۴۳:
==منابع==
==منابع==
{{منابع}}
{{منابع}}
# [[پرونده:151897.jpg|22px]] [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[امام مهدی موجود موعود (کتاب)|'''امام مهدی موجود موعود''']]
# [[پرونده:10119015.jpg|22px]] [[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی (کتاب)|'''دانشنامهٔ امام مهدی''']]
# [[پرونده:151909.jpg|22px]] [[محمد مهدی آصفی|آصفی، محمد مهدی]]، [[درآمدی بر ولادت و غیبت امام مهدی (مقاله)|'''درآمدی بر ولادت و غیبت امام مهدی''']]
# [[پرونده:151909.jpg|22px]] [[محمد مهدی آصفی|آصفی، محمد مهدی]]، [[درآمدی بر ولادت و غیبت امام مهدی (مقاله)|'''درآمدی بر ولادت و غیبت امام مهدی''']]
# [[پرونده:152261.jpg|22px]] [[محمد مهدی آصفی|آصفی، محمد مهدی]]، [[بررسی مفهوم مهدی نوعی و اثبات دیدگاه تشیع در مورد حضرت مهدی (مقاله)|'''بررسی مفهوم مهدی نوعی و اثبات دیدگاه تشیع در مورد حضرت مهدی''']]
# [[پرونده:152261.jpg|22px]] [[محمد مهدی آصفی|آصفی، محمد مهدی]]، [[بررسی مفهوم مهدی نوعی و اثبات دیدگاه تشیع در مورد حضرت مهدی (مقاله)|'''بررسی مفهوم مهدی نوعی و اثبات دیدگاه تشیع در مورد حضرت مهدی''']]
# [[پرونده:151972.jpg|22px]] [[سید نذیر حسنی|حسنی، سید نذیر]]، [[مصلح کل - حسنی (کتاب)|'''مصلح کل''']]
# [[پرونده:151972.jpg|22px]] [[سید نذیر حسنی|حسنی، سید نذیر]]، [[مصلح کل - حسنی (کتاب)|'''مصلح کل''']]
# [[پرونده:Mahdaviat.jpg|22px]] [[رحیم کارگر|کارگر، رحیم]]، [[مهدویت پیش از ظهور (کتاب)|'''مهدویت پیش از ظهور''']]
# [[پرونده:78006.jpg|22px]] [[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[وجود امام مهدی‌ از منظر قرآن و حدیث (کتاب)|'''وجود امام مهدی‌ از منظر قرآن و حدیث''']]
# [[پرونده:1368142.jpg|22px]] [[مهدی مقامی|مقانی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|'''درسنامه امام‌شناسی''']]
# [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگنامه مهدویت''']]
# [[پرونده:13681097.jpg|22px]] [[قنبر علی صمدی|صمدی، قنبر علی]]، [[آخرین منجی (کتاب)|'''آخرین منجی''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


۱۱۲٬۸۶۰

ویرایش