بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۶۹: | خط ۶۹: | ||
*از مجموع [[آیات]] درباره [[امّت‌ها]] برمی‌آید که [[انسان‌ها]] افزون بر [[حشر]] و [[محاسبه]] فردی دارای [[حشر]] و [[محاسبه]] جمعی و گروهی و در قالب امّت‌های خود خواهند بود. در [[سوره]] [[مبارکه]] جاثیه تصریح شده که همه امتها به صورت زانو زده که حکایت از [[زبونی]] و [[خواری]] آنان هنگام [[محاسبه]] [[الهی]] دارد ـ [[محشور]] می‌گردند و کتاب و [[نامه عمل]] به آنان عرضه می‌شود: {{متن قرآن|وَتَرَى كُلَّ أُمَّةٍ جَاثِيَةً كُلُّ أُمَّةٍ تُدْعَى إِلَى كِتَابِهَا الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ}}<ref> و هر گروهی را می‌بینی که به زانو درآمده است، هر گروهی به سوی کارنامه‌اش فرا خوانده می‌شود، امروز برابر با آنچه می‌کرده‌اید پاداش می‌بینید؛ سوره جاثیه، آیه: ۲۸.</ref>. | *از مجموع [[آیات]] درباره [[امّت‌ها]] برمی‌آید که [[انسان‌ها]] افزون بر [[حشر]] و [[محاسبه]] فردی دارای [[حشر]] و [[محاسبه]] جمعی و گروهی و در قالب امّت‌های خود خواهند بود. در [[سوره]] [[مبارکه]] جاثیه تصریح شده که همه امتها به صورت زانو زده که حکایت از [[زبونی]] و [[خواری]] آنان هنگام [[محاسبه]] [[الهی]] دارد ـ [[محشور]] می‌گردند و کتاب و [[نامه عمل]] به آنان عرضه می‌شود: {{متن قرآن|وَتَرَى كُلَّ أُمَّةٍ جَاثِيَةً كُلُّ أُمَّةٍ تُدْعَى إِلَى كِتَابِهَا الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ}}<ref> و هر گروهی را می‌بینی که به زانو درآمده است، هر گروهی به سوی کارنامه‌اش فرا خوانده می‌شود، امروز برابر با آنچه می‌کرده‌اید پاداش می‌بینید؛ سوره جاثیه، آیه: ۲۸.</ref>. | ||
* [[قرآن]] در جایی دیگر بر [[حشر]] [[انسان‌ها]] با پیشوای خود که تداعی کننده [[حشر]] جمعی است تأکید کرده است: {{متن قرآن|يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ فَمَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ فَأُولَئِكَ يَقْرَؤُونَ كِتَابَهُمْ وَلاَ يُظْلَمُونَ فَتِيلاً}}<ref> روزی که هر دسته‌ای را با پیشوایشان فرا می‌خوانیم آنگاه کسانی که کارنامه‌شان را به دست راست آنان دهند، آن را می‌خوانند و به آنها سر مویی ستم نخواهد شد؛ سوره اسراء، آیه: ۷۱.</ref> از جمله رخدادهای روز [[قیامت]] [[برانگیختن]] [[شاهد]] از میان هر [[امّت]] است که از آنان به عنوان [[گواهان بر اعمال]] بد هر [[امّت]] استفاده می‌شود<ref>التبیان، ج ۶، ص ۴۱۵.</ref>: {{متن قرآن|وَنَزَعْنَا مِن كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيدًا فَقُلْنَا هَاتُوا بُرْهَانَكُمْ فَعَلِمُوا أَنَّ الْحَقَّ لِلَّهِ وَضَلَّ عَنْهُم مَّا كَانُوا يَفْتَرُونَ }}<ref> و از هر امّت گواهی بر می‌آوریم و می‌گوییم: برهان خود را بیاورید آنگاه می‌دانند که حق با خداوند است و آنچه بر می‌بافتند از (چشم) آنان ناپدید می‌گردد؛ سوره قصص، آیه: ۷۵.</ref>، {{متن قرآن|وَيَوْمَ نَبْعَثُ مِن كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيدًا ثُمَّ لاَ يُؤْذَنُ لِلَّذِينَ كَفَرُواْ وَلاَ هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ}}<ref> و (به یاد آور) روزی را که از هر امّتی گواهی برانگیزیم آنگاه به کافران نه اجازه (پوزش) داده می‌شود و نه پوزش آنان پذیرفته می‌گردد؛ سوره نحل، آیه:۸۴.</ref> براساس برخی از [[روایات]] [[پیامبران]] و [[اولیای الهی]] به عنوان [[گواهان]] بر هر [[امّت]] برانگیخته خواهند شد<ref>الکافی، ج۱، ص۱۹۰؛ بحارالانوار، ج۲۳، ص۳۵۱.</ref>: {{متن قرآن|فَكَيْفَ إِذَا جِئْنَا مِن كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَجِئْنَا بِكَ عَلَى هَؤُلاء شَهِيدًا }}<ref> پس آن هنگام که از هر امّتی گواهی آوریم و تو را (نیز) بر آنان، گواه گیریم (حالشان) چگونه خواهد بود؟؛ سوره نساء، آیه: ۴۱.</ref> از سوی دیگر به [[اذعان]] [[قرآن]]، [[خداوند]] در [[قیامت]] سردمداران [[کفر]] و [[فسق]] را که باعث [[گمراهی]] [[امّت]] خود شده‌اند برای محاجّه و نشان دادن [[ذلت]] و شدت [[عذاب]] آنان برمی‌انگیزاند: {{متن قرآن|وَيَوْمَ نَحْشُرُ مِن كُلِّ أُمَّةٍ فَوْجًا مِّمَّن يُكَذِّبُ بِآيَاتِنَا فَهُمْ يُوزَعُونَ}}<ref> و (یاد کن) روزی (را) که از هر امتی دسته‌ای از آنان را که نشانه‌های ما را دروغ می‌شمردند گرد می‌آوریم و آنگاه آنان را به هم می‌پیوندند؛ سوره نمل، آیه: ۸۳.</ref> در جایی دیگر از [[امّت]] به [[شیعه]] و گروه تعبیر و تصریح شده که از میان هر گروه آنکه از همه بیشتر در برابر [[خدا]] [[کبر]] و گردنکشی داشته برانگیخته خواهد شد: {{متن قرآن|ثُمَّ لَنَنزِعَنَّ مِن كُلِّ شِيعَةٍ أَيُّهُمْ أَشَدُّ عَلَى الرَّحْمَنِ عِتِيًّا}}<ref> سپس از هر گروه هر کدام را که در برابر (خداوند) بخشنده سرکش‌ترند بیرون می‌کشیم؛ سوره مریم، آیه: ۶۹.</ref> و سرانجام [[قرآن]] از [[فرجام بد]] و [[جهنمی]] شدن بسیاری از امّت‌های پیشین خبر، می‌دهد در حالی که به‌سان [[رفتار]] [[دنیایی]] خود حتی در [[جهنم]] یکدیگر را [[لعن]] می‌کنند و [[ناسزا]] می‌گویند. به آنان به هنگام [[مرگ]] خطاب می‌شود که به جمع [[دوستان]] دوزخی خود اعم از [[جن]] و [[انس]] وارد شوید: {{متن قرآن|قَالَ ادْخُلُواْ فِي أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِكُم مِّن الْجِنِّ وَالإِنسِ فِي النَّارِ كُلَّمَا دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَّعَنَتْ أُخْتَهَا حَتَّى إِذَا ادَّارَكُواْ فِيهَا جَمِيعًا قَالَتْ أُخْرَاهُمْ لأُولاهُمْ رَبَّنَا هَؤُلاء أَضَلُّونَا فَآتِهِمْ عَذَابًا ضِعْفًا مِّنَ النَّارِ قَالَ لِكُلٍّ ضِعْفٌ وَلَكِن لاَّ تَعْلَمُونَ}}<ref> خداوند) می‌فرماید: در میان امّت‌هایی از پریان و آدمیان که پیش از شما بوده‌اند، در آتش (دوزخ) درآیید! هر گاه امّتی (در دوزخ) درآید همگون خویش را لعنت می‌کند تا آنگاه که همگان با هم در آن به هم پیوندند؛ پیروان درباره پیشوایان می‌گویند: پروردگارا! اینان ما را بیراه کردند پس به آنها عذابی دو چندان از آتش (دوزخ) بده! (خداوند) می‌فرماید: برای همگان دو چندان خواهد بود اما نمی‌دانید؛ سوره اعراف، آیه: ۳۸.</ref>در برابر، امت‌هایی که به [[فوز]] و [[سعادت اخروی]] نایل آمده‌اند [[کینه]] از دلهایشان زدوده و با کمال [[دوستی]] و [[برادری]] نسبت به یکدیگر در [[بهشت]] از نعمت‌های [[خداوند]] بهره‌مند می‌شوند: {{متن قرآن|وَالَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ لاَ نُكَلِّفُ نَفْسًا إِلاَّ وُسْعَهَا أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ وَنَزَعْنَا مَا فِي صُدُورِهِم مِّنْ غِلٍّ تَجْرِي مِن تَحْتِهِمُ الأَنْهَارُ وَقَالُواْ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي هَدَانَا لِهَذَا وَمَا كُنَّا لِنَهْتَدِيَ لَوْلا أَنْ هَدَانَا اللَّهُ لَقَدْ جَاءَتْ رُسُلُ رَبِّنَا بِالْحَقِّ وَنُودُواْ أَن تِلْكُمُ الْجَنَّةُ أُورِثْتُمُوهَا بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ}}<ref> و آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند- به هیچ کس جز برابر توان وی تکلیف نمی‌کنیم- آنان بهشتیند در آن جاودانند.و هر کینه‌ای که در سینه آنهاست می‌زداییم؛ از بن (جایگاه) آنان جویبارها روان است و می‌گویند: سپاس خداوند را که ما را به این (پاداش بزرگ) رهنمون شد و اگر خداوند ما را راهبر نمی‌شد ما خود راه نمی‌یافتیم؛ بی‌گمان فرستادگان پروردگارمان حق را فرا آوردند و به آنان بانگ برمی‌دارند که این بهشت را برای کارهایی که می‌کردید برای شما برجا نهاده‌اند؛ سوره اعراف، آیه: ۴۲- ۴۳.</ref><ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[امت (مقاله)|مقاله «امت»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴، ص ۲۵۴ - ۲۶۵.</ref>. | * [[قرآن]] در جایی دیگر بر [[حشر]] [[انسان‌ها]] با پیشوای خود که تداعی کننده [[حشر]] جمعی است تأکید کرده است: {{متن قرآن|يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ فَمَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ فَأُولَئِكَ يَقْرَؤُونَ كِتَابَهُمْ وَلاَ يُظْلَمُونَ فَتِيلاً}}<ref> روزی که هر دسته‌ای را با پیشوایشان فرا می‌خوانیم آنگاه کسانی که کارنامه‌شان را به دست راست آنان دهند، آن را می‌خوانند و به آنها سر مویی ستم نخواهد شد؛ سوره اسراء، آیه: ۷۱.</ref> از جمله رخدادهای روز [[قیامت]] [[برانگیختن]] [[شاهد]] از میان هر [[امّت]] است که از آنان به عنوان [[گواهان بر اعمال]] بد هر [[امّت]] استفاده می‌شود<ref>التبیان، ج ۶، ص ۴۱۵.</ref>: {{متن قرآن|وَنَزَعْنَا مِن كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيدًا فَقُلْنَا هَاتُوا بُرْهَانَكُمْ فَعَلِمُوا أَنَّ الْحَقَّ لِلَّهِ وَضَلَّ عَنْهُم مَّا كَانُوا يَفْتَرُونَ }}<ref> و از هر امّت گواهی بر می‌آوریم و می‌گوییم: برهان خود را بیاورید آنگاه می‌دانند که حق با خداوند است و آنچه بر می‌بافتند از (چشم) آنان ناپدید می‌گردد؛ سوره قصص، آیه: ۷۵.</ref>، {{متن قرآن|وَيَوْمَ نَبْعَثُ مِن كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيدًا ثُمَّ لاَ يُؤْذَنُ لِلَّذِينَ كَفَرُواْ وَلاَ هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ}}<ref> و (به یاد آور) روزی را که از هر امّتی گواهی برانگیزیم آنگاه به کافران نه اجازه (پوزش) داده می‌شود و نه پوزش آنان پذیرفته می‌گردد؛ سوره نحل، آیه:۸۴.</ref> براساس برخی از [[روایات]] [[پیامبران]] و [[اولیای الهی]] به عنوان [[گواهان]] بر هر [[امّت]] برانگیخته خواهند شد<ref>الکافی، ج۱، ص۱۹۰؛ بحارالانوار، ج۲۳، ص۳۵۱.</ref>: {{متن قرآن|فَكَيْفَ إِذَا جِئْنَا مِن كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَجِئْنَا بِكَ عَلَى هَؤُلاء شَهِيدًا }}<ref> پس آن هنگام که از هر امّتی گواهی آوریم و تو را (نیز) بر آنان، گواه گیریم (حالشان) چگونه خواهد بود؟؛ سوره نساء، آیه: ۴۱.</ref> از سوی دیگر به [[اذعان]] [[قرآن]]، [[خداوند]] در [[قیامت]] سردمداران [[کفر]] و [[فسق]] را که باعث [[گمراهی]] [[امّت]] خود شده‌اند برای محاجّه و نشان دادن [[ذلت]] و شدت [[عذاب]] آنان برمی‌انگیزاند: {{متن قرآن|وَيَوْمَ نَحْشُرُ مِن كُلِّ أُمَّةٍ فَوْجًا مِّمَّن يُكَذِّبُ بِآيَاتِنَا فَهُمْ يُوزَعُونَ}}<ref> و (یاد کن) روزی (را) که از هر امتی دسته‌ای از آنان را که نشانه‌های ما را دروغ می‌شمردند گرد می‌آوریم و آنگاه آنان را به هم می‌پیوندند؛ سوره نمل، آیه: ۸۳.</ref> در جایی دیگر از [[امّت]] به [[شیعه]] و گروه تعبیر و تصریح شده که از میان هر گروه آنکه از همه بیشتر در برابر [[خدا]] [[کبر]] و گردنکشی داشته برانگیخته خواهد شد: {{متن قرآن|ثُمَّ لَنَنزِعَنَّ مِن كُلِّ شِيعَةٍ أَيُّهُمْ أَشَدُّ عَلَى الرَّحْمَنِ عِتِيًّا}}<ref> سپس از هر گروه هر کدام را که در برابر (خداوند) بخشنده سرکش‌ترند بیرون می‌کشیم؛ سوره مریم، آیه: ۶۹.</ref> و سرانجام [[قرآن]] از [[فرجام بد]] و [[جهنمی]] شدن بسیاری از امّت‌های پیشین خبر، می‌دهد در حالی که به‌سان [[رفتار]] [[دنیایی]] خود حتی در [[جهنم]] یکدیگر را [[لعن]] می‌کنند و [[ناسزا]] می‌گویند. به آنان به هنگام [[مرگ]] خطاب می‌شود که به جمع [[دوستان]] دوزخی خود اعم از [[جن]] و [[انس]] وارد شوید: {{متن قرآن|قَالَ ادْخُلُواْ فِي أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِكُم مِّن الْجِنِّ وَالإِنسِ فِي النَّارِ كُلَّمَا دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَّعَنَتْ أُخْتَهَا حَتَّى إِذَا ادَّارَكُواْ فِيهَا جَمِيعًا قَالَتْ أُخْرَاهُمْ لأُولاهُمْ رَبَّنَا هَؤُلاء أَضَلُّونَا فَآتِهِمْ عَذَابًا ضِعْفًا مِّنَ النَّارِ قَالَ لِكُلٍّ ضِعْفٌ وَلَكِن لاَّ تَعْلَمُونَ}}<ref> خداوند) می‌فرماید: در میان امّت‌هایی از پریان و آدمیان که پیش از شما بوده‌اند، در آتش (دوزخ) درآیید! هر گاه امّتی (در دوزخ) درآید همگون خویش را لعنت می‌کند تا آنگاه که همگان با هم در آن به هم پیوندند؛ پیروان درباره پیشوایان می‌گویند: پروردگارا! اینان ما را بیراه کردند پس به آنها عذابی دو چندان از آتش (دوزخ) بده! (خداوند) می‌فرماید: برای همگان دو چندان خواهد بود اما نمی‌دانید؛ سوره اعراف، آیه: ۳۸.</ref>در برابر، امت‌هایی که به [[فوز]] و [[سعادت اخروی]] نایل آمده‌اند [[کینه]] از دلهایشان زدوده و با کمال [[دوستی]] و [[برادری]] نسبت به یکدیگر در [[بهشت]] از نعمت‌های [[خداوند]] بهره‌مند می‌شوند: {{متن قرآن|وَالَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ لاَ نُكَلِّفُ نَفْسًا إِلاَّ وُسْعَهَا أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ وَنَزَعْنَا مَا فِي صُدُورِهِم مِّنْ غِلٍّ تَجْرِي مِن تَحْتِهِمُ الأَنْهَارُ وَقَالُواْ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي هَدَانَا لِهَذَا وَمَا كُنَّا لِنَهْتَدِيَ لَوْلا أَنْ هَدَانَا اللَّهُ لَقَدْ جَاءَتْ رُسُلُ رَبِّنَا بِالْحَقِّ وَنُودُواْ أَن تِلْكُمُ الْجَنَّةُ أُورِثْتُمُوهَا بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ}}<ref> و آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند- به هیچ کس جز برابر توان وی تکلیف نمی‌کنیم- آنان بهشتیند در آن جاودانند.و هر کینه‌ای که در سینه آنهاست می‌زداییم؛ از بن (جایگاه) آنان جویبارها روان است و می‌گویند: سپاس خداوند را که ما را به این (پاداش بزرگ) رهنمون شد و اگر خداوند ما را راهبر نمی‌شد ما خود راه نمی‌یافتیم؛ بی‌گمان فرستادگان پروردگارمان حق را فرا آوردند و به آنان بانگ برمی‌دارند که این بهشت را برای کارهایی که می‌کردید برای شما برجا نهاده‌اند؛ سوره اعراف، آیه: ۴۲- ۴۳.</ref><ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[امت (مقاله)|مقاله «امت»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴، ص ۲۵۴ - ۲۶۵.</ref>. | ||
==امت در دانشنامه معاصر قرآن کریم== | |||
[[امت]] به معنی گروهی از افراد است که در جهتی مشترک باشند، ولی گاهی به طور مجازی در مورد فردی که دارای شخصیتی برازنده و دارنده یک طرز [[فکر]] برجسته باشد نیز اطلاق می‌شود؛ چنان که در مورد [[ابراهیم]] آمده است: {{متن قرآن|إِنَّ إِبْرَاهِيمَ كَانَ أُمَّةً قَانِتًا لِلَّهِ حَنِيفًا وَلَمْ يَكُ مِنَ الْمُشْرِكِينَ}}<ref>«به راستی ابراهیم (به تنهایی) امتی فروتن برای خداوند و درست‌آیین بود و از مشرکان نبود» سوره نحل، آیه ۱۲۰.</ref>. | |||
راغب می‌گوید: امت به گروه و جماعتی که وجه مشترکی مانند دین یا [[زمان]] یا مکان واحد آنها را گرد هم آورده باشد، گفته می‌شود؛ خواه این وجه مشترک ذاتی و [[تکوینی]] باشد یا اکتسابی و اختیاری. گاهی به گروه حیوانات هم امت اطلاق می‌شود: {{متن قرآن|وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَنَاحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثَالُكُمْ}}<ref>«و هیچ جنبنده‌ای در زمین نیست و نیز هیچ پرنده‌ای که با دو بال خود می‌پرد، جز اینکه گروه‌هایی همچون شما هستند» سوره انعام، آیه ۳۸.</ref> که در اینجا مراد از امت، همسانی قهری پرندگان است. یعنی تمام جنبندگان و موجودات هستی دارای [[نظام]] و [[قوانین]] خاصی هستند، چنان که این [[نظم]] را در [[زندگی]] حشراتی مانند عنکبوت، موریانه، مورچه و [[زنبور عسل]] به وضوح [[مشاهده]] می‌کنیم. گاهی نیز امت به معنی دین و آیین است: {{متن قرآن|بَلْ قَالُوا إِنَّا وَجَدْنَا آبَاءَنَا عَلَى أُمَّةٍ وَإِنَّا عَلَى آثَارِهِمْ مُهْتَدُونَ}}<ref>«(نه،) بلکه گفتند: ما به راستی پدرانمان را بر آیینی یافته‌ایم و ما نیز در پی آنان رهجوییم» سوره زخرف، آیه ۲۲.</ref>. گاهی نیز امت به معنی مدت و گذشت زمان است: {{متن قرآن|وَقَالَ الَّذِي نَجَا مِنْهُمَا وَادَّكَرَ بَعْدَ أُمَّةٍ أَنَا أُنَبِّئُكُمْ بِتَأْوِيلِهِ فَأَرْسِلُونِ}}<ref>«و از آن دو (زندانی) کسی که رهایی یافته و پس از مدّتی (یوسف را) به یاد آورده بود گفت: من شما را از تعبیر آن آگاه می‌کنم، مرا (به زندان یوسف) بفرستید!» سوره یوسف، آیه ۴۵.</ref>. | |||
در بیشتر موارد، [[امت در قرآن]] به معنی گروه و جماعتی از [[مردم]] است که در [[زمان]] یا مکان واحد یا به صورت هم [[عقیده]] و هم [[دین]] [[زندگی]] می‌کنند. بر این اساس به [[پیروان]] یک دین و [[آیین]] به خاطر همسانی در دین [[امت]] گفته می‌شود. همچنان که به مردمی که همزمان با یکدیگر در یک قرن یا نقطه‌ای از [[زمین]] زندگی می‌کنند یا گروهی که دارای عملکرد یکسان‌اند، امت اطلاق می‌شود. | |||
واژه امت ۶۵ بار در [[قرآن]] به کار رفته که ۵۲ مورد آن به صورت مفرد و ۱۳ مورد آن به صورت جمع آمده است. از این موارد بیشتر آنها به معنی همسانی در دین و آیین و همسانی زمانی و مکانی است. مثل این [[آیات]]: {{متن قرآن|وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ}}<ref>«و به راستی ما، در میان هر امّتی پیامبری برانگیختیم (تا بگوید) که خداوند را بپرستید» سوره نحل، آیه ۳۶.</ref>، {{متن قرآن|رَبَّنَا وَاجْعَلْنَا مُسْلِمَيْنِ لَكَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِنَا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَكَ}}<ref>«پروردگارا! و ما را فرمانبردار خود بگمار و از فرزندان ما خویشاوندانی را فرمانبردار خویش (برآور) و شیوه‌های پرستشمان را به ما بنما و توبه ما را بپذیر بی‌گمان تویی که توبه‌پذیر مهربانی» سوره بقره، آیه ۱۲۸.</ref>. پیروان [[پیامبر اسلام]] عنوان «[[امّت]] وسطی» و «[[بهترین]] امت» را یافته‌اند: {{متن قرآن|وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ}}<ref>«و بدین گونه شما را امّتی میانه کرده‌ایم تا گواه بر مردم باشید» سوره بقره، آیه ۱۴۳.</ref>. {{متن قرآن|كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ}}<ref>«شما بهترین گروهی بوده‌اید که (به عنوان سرمشق) برای مردم پدیدار شده‌اید؛ به کار پسندیده فرمان می‌دهید و از (کار) ناپسند باز می‌دارید و به خداوند ایمان دارید» سوره آل عمران، آیه ۱۱۰.</ref>. | |||
[[طبرسی]] در [[مجمع البیان]] ذیل این [[آیه]] می‌گوید: این سه شرط ([[امر به معروف و نهی از منکر]] و [[ایمان به خدا]]) شرایط امتیاز [[امت اسلام]] است، چنان که از یکی از [[اصحاب پیامبر]]{{صل}} نقل است که می‌‌گفت: هرکس بخواهد گزیده این [[امت]] باشد بایستی به این سه شرط عمل کند. | |||
از [[رسول خدا]]{{صل}} نقل شده است که فرموده: «[[پیروان]] من در [[قیامت]] بیش از پیروان همه [[پیامبران]] باشند». نیز فرموده است: «دیری نخواهد پایید که دیگر [[امتها]] به شما [[هجوم]] کنند به آن سان که خورندگان به طرف [[غذا]] هجوم آرند. گفته شد: آیا این [[گستاخی]] دیگران بر [[مسلمانان]] به علت اندک بودن شمار مسلمانان است؟ فرمود: [[خیر]]، شمارتان در آن [[روز]] زیاد باشد ولی خاشاکی باشید چون خاشاک سیل و [[خداوند]] هیبت‌تان را از [[دل]] [[دشمنان]] بردارد و دل‌هاتان را [[سست]] نماید. فرمود: در آن [[روزگار]] که امت من به [[دنیا]] [[ارج]] نهند، خداوند [[هیبت]] [[اسلام]] را از آنها بردارد که [[دشمن]] در آنها [[طمع]] ورزند. | |||
نیز از آن [[حضرت]] نقل است که: قیامت برپا نگردد تا اینکه گروهی از امتم به [[مشرکین]] بپیوندد و تا اینکه در میان امتم [[بت‌پرستی]] رایج گردد. فرمود: من از سه چیزبر امتم [[بیم]] دارم: | |||
#[[گمراهی]] پس از [[شناخت]]، | |||
#فتنه‌های [[گمراه‌کننده]]، | |||
#[[شهوت]] شکم و [[شهوت جنسی]]. | |||
نیز از آن حضرت نقل شده که فرموده: نُه چیز از امت من برداشته شده (و در برابر آنها [[مؤاخذه]] نمی‌شوند): | |||
#کاری که به [[خطا]] و [[اشتباه]] مرتکب آن شوند | |||
#آنچه را که از یاد برده باشند | |||
#عملی که به [[اکراه]] و [[اجبار]] به آن در آیند | |||
#آنچه را که از روی [[جهل و نادانی]] از آنها سرزند. | |||
#کاری که از توانشان خارج باشد | |||
#چیزی که به آن [[مضطر]] و ناچار شوند | |||
#[[حسد]] (تا هنگامی که عملی نشود) | |||
#فال بد | |||
#[[وسوسه]] در امر [[آفرینش جهان]] تا آنگاه که به زبان نیاورند. | |||
از آن حضرت نقل شده که فرموده: بر شما امت بیم دارم از فروختن [[قضاوت]] (رشوه‌گیری در قبال [[داوری]]) و [[قطع رحم]] و [[تلاوت قرآن]] به آواز غنایی طرب‌انگیز و اینکه کسی را پیشوای خود سازید که امتیازی بر شما نداشته باشد. و نیز فرموده است: و [[سوگند]] به آنکه مرا به [[پیغمبری]] [[برگزیده]] که [[عیسی بن مریم]] مردانی را در میان [[امت]] من بیابد که جایگزین [[حواریون]] باشند<ref>بحارالانوار؛ معارف و معاریف، ج۲، ص۴۱۶-۴۱۷.</ref>. | |||
در برخی از [[روایات]] آمده است که به [[برکت]] [[پیامبر اسلام]]{{صل}} [[زمین]] به عنوان سجده‌گاه و وسیله [[تطهیر]] [[تشریع]] شده و [[عذاب]] [[استیصال]] (یعنی عذابی که [[آدمیان]] را از ریشه و بنیاد نابود می‌کند) و [[مسخ]] (یعنی [[تغییر]] ماهیت دادن [[انسان]] و شکل حیوان را به خود گرفتن) از این امت برداشته شده و بر اثر این برتری‌ها به [[امت اسلامی]] «[[امت مرحومه]]» اطلاق شده است<ref>دائرة المعارف قرآن کریم، ج۴، ص۲۶۴.</ref>. | |||
از واژه‌های همسوی «امت» در [[قرآن کریم]] کلمه «[[شیعه]]» است که به معنی گروه و [[جماعت]] آمده است: {{متن قرآن|ثُمَّ لَنَنْزِعَنَّ مِنْ كُلِّ شِيعَةٍ أَيُّهُمْ أَشَدُّ عَلَى الرَّحْمَنِ عِتِيًّا}}<ref>«سپس از هر گروه هر کدام را که در برابر (خداوند) بخشنده سرکش‌ترند بیرون می‌کشیم» سوره مریم، آیه ۶۹.</ref>. در نگاه [[قرآن]]، امت‌هایی در [[روز قیامت]] از [[پریان]] و آدمیان [[مبتلا]] به عذاب جانگداز [[دوزخ]] خواهند شد. {{متن قرآن|كُلَّمَا دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَهَا}}<ref>«هر گاه امّتی (در دوزخ) درآید همگون خویش را لعنت می‌کند تا آنگاه که همگان با هم در آن به هم پیوندند» سوره اعراف، آیه ۳۸.</ref>، «[[خداوند]] (آن [[روز]]) گوید: شما هم در زمره امت‌هایی از پریان و آدمیان که پیش از شما درگذشتند به [[آتش دوزخ]] درآیید. هرگاه گروهی درآید همکیش خود را [[لعنت]] کند. تا چون همگی در آنجا گرد آیند. [[پیروان]] درباره [[پیشوایان]] خود گویند: پروردگارا، اینان ما را [[گمراه]] ساختند، پس آنان را عذابی دوچندان از [[آتش]] بده. می‌فرماید: برای هر کدامتان دوچندان است ولی نمی‌دانید»<ref> اعراف/۳۸.</ref>. | |||
از جمله حوادث روز قیامت [[برانگیختن]] [[شاهد]] از میان هر امت است که از آنان به عنوان [[گواهان بر اعمال]] بد هر [[امت]] استفاده می‌شود<ref>طوسی، التبیان، ج۶، ص۴۱۵.</ref>. آن [[روز]] هر گروهی از [[مردم]] با [[امام]] و پیشوایشان [[محشور]] می‌شوند<ref> اسراء /۷۱.</ref>. | |||
از دیگر کلمات همسوی با «امت»، کلمات «اناس» و «[[قوم]]» می‌باشد: {{متن قرآن|يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ}}<ref>«روزی که هر دسته‌ای را با پیشوایشان فرا می‌خوانیم» سوره اسراء، آیه ۷۱.</ref>، {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ}}<ref>«بی‌گمان خداوند آنچه را که گروهی دارند دگرگون نمی‌کند (و از آنان نمی‌ستاند) مگر آنها آنچه را که در خویش دارند دگرگون سازند» سوره رعد، آیه ۱۱.</ref>. | |||
در [[قرآن]] در طی آیاتی از [[برتری]] [[امت‌های پیشین]] از نظر [[قوای جسمانی]] و فراوانی [[اموال]] و بهره‌مندی از [[نعمت‌های زمین]] یاد شده است{{متن قرآن|قَالَ إِنَّمَا أُوتِيتُهُ عَلَى عِلْمٍ عِنْدِي أَوَلَمْ يَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَهْلَكَ مِنْ قَبْلِهِ مِنَ الْقُرُونِ مَنْ هُوَ أَشَدُّ مِنْهُ قُوَّةً وَأَكْثَرُ جَمْعًا وَلَا يُسْأَلُ عَنْ ذُنُوبِهِمُ الْمُجْرِمُونَ}}<ref>«(قارون می) گفت: تنها برای دانشی که خود داشتم آن را به من داده‌اند، آیا نمی‌دانست که خداوند پیش از او از نسل‌ها کسانی را نابود کرده است که از او توانمندتر و مال‌اندوزتر بوده‌اند؟ و از بزهکاران گناه آنان را نمی‌پرسند» سوره قصص، آیه ۷۸.</ref>، {{متن قرآن|وَأَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَيْمَانِهِمْ لَئِنْ جَاءَهُمْ نَذِيرٌ لَيَكُونُنَّ أَهْدَى مِنْ إِحْدَى الْأُمَمِ فَلَمَّا جَاءَهُمْ نَذِيرٌ مَا زَادَهُمْ إِلَّا نُفُورًا}}<ref>«و سخت‌ترین سوگندهای خود را خوردند که اگر بیم‌دهنده‌ای نزد آنان آید بی‌گمان از هر یک از امّت‌ها رهیافته‌تر می‌شوند امّا چون بیم‌دهنده‌ای نزدشان آمد جز بر رمیدنشان نیفزود» سوره فاطر، آیه ۴۲.</ref>، {{متن قرآن|أَفَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ كَانُوا أَكْثَرَ مِنْهُمْ وَأَشَدَّ قُوَّةً وَآثَارًا فِي الْأَرْضِ فَمَا أَغْنَى عَنْهُمْ مَا كَانُوا يَكْسِبُونَ}}<ref>«آیا در زمین نگشته‌اند تا بنگرند سرانجام پیشینیان آنان چگونه بوده است؟ آنان که بیشتر و توانمندتر از اینان بودند و بر زمین آثار فراوان‌تری داشتند اما دستاوردهای آنان به کارشان نیامد» سوره غافر، آیه ۸۲.</ref>، {{متن قرآن|لِتَسْتَوُوا عَلَى ظُهُورِهِ ثُمَّ تَذْكُرُوا نِعْمَةَ رَبِّكُمْ إِذَا اسْتَوَيْتُمْ عَلَيْهِ وَتَقُولُوا سُبْحَانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ}}<ref>«تا بر پشت آن قرار گیرید سپس نعمت پروردگارتان را هنگامی که بر آن قرار گرفتید یاد کنید و بگویید: پاکا آن (خداوند) که این را برای ما رام کرد و ما را توان آن نبود» سوره زخرف، آیه ۱۳.</ref>، {{متن قرآن|وَكَأَيِّنْ مِنْ قَرْيَةٍ هِيَ أَشَدُّ قُوَّةً مِنْ قَرْيَتِكَ الَّتِي أَخْرَجَتْكَ أَهْلَكْنَاهُمْ فَلَا نَاصِرَ لَهُمْ}}<ref>«و چه بسیار (مردم) شهرهایی بودند توانمندتر از (مردم) شهری که تو را (از آن) بیرون کرد (ند)، ما آنها را نابود کردیم و یاوری نداشتند» سوره محمد، آیه ۱۳.</ref> | |||
از نگاه قرآن، [[انسان‌ها]] در آغاز، امتی واحد بوده‌اند. بسیاری از [[مفسران]] مقصود از [[وحدت]] در این [[آیه]] {{متن قرآن|كَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَمُنْذِرِينَ}}<ref>«مردم (در آغاز) امّتی یگانه بودند، (آنگاه به اختلاف پرداختند) پس خداوند پیامبران را مژده‌آور و بیم‌دهنده برانگیخت» سوره بقره، آیه ۲۱۳.</ref> را، همسانی در [[دین]] و [[عقیده]] دانسته‌اند<ref>التفسیر الکبیر، ج۶، ص۱۲؛ دائرة المعارف قرآن کریم، ج۴، ص۲۵۸-۲۵۹.</ref>. | |||
در میان امت‌های پیشین، [[اقوام]] و قبائل گوناگونی در طول [[تاریخ]] زندگانی [[بشر]] در نقاط مختلف [[زمین]] [[زندگی]] کرده‌اند، اما زندگانی [[قوم عرب]] با توجه به اینکه [[آخرین پیامبر]] از میان آنان برخاسته از اهمیت بیشتری برخوردار است. بی‌گمان، [[قرآن کریم]] دیرینه‌ترین منابع [[عربی]] است که دو واژه «[[اعراب]]» و «[[عرب]]» در آن ذکر شده است. کلمه «اعراب» ۱۰ بار و کلمه «عربی» ۱۱ بار در قرآن کریم به کار رفته است. | |||
برخی گزارشگران [[اخبار]] و [[روایات]]، [[عرب‌ها]] را به سه گروه و طبقه تقسیم کرده‌اند: | |||
# عرب بائده؛ | |||
#عرب عاربه؛ | |||
#عرب مستعربه یا متعرّبه. | |||
به طبقه دوم و سوم، نام عرب باقیه نیز نهاده‌اند. منظور از عرب بائده، اقوام [[عربی]] قدیم است که در جزیرة‌العرب سکونت داشته‌اند، اما [[عرب]] عاربه از اصالت عربی بیشتری برخوردار بوده‌اند. آنان به [[قحطان]] یا یقطان یا یقطن منسوب‌اند که نامشان در [[تورات]] آمده است. [[قرآن کریم]] بین عرب [[قحطانی]] و [[عدنانی]] تفاوتی قائل نمی‌شود و آنچه از این مقوله در [[قرآن]] آمده است، اشاره به این نکته دارد که [[نسب]] عرب به جد واحدی (یعنی [[اسماعیل بن ابراهیم]]) می‌رسد و [[حضرت ابراهیم]]، [[پدر]] [[اعراب]] است: {{متن قرآن|وَجَاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ هُوَ اجْتَبَاكُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ مِلَّةَ أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمَ}}<ref>«و در (راه) خداوند چنان که سزاوار جهاد (در راه) اوست جهاد کنید؛ او شما را برگزید و در دین- که همان آیین پدرتان ابراهیم است-» سوره حج، آیه ۷۸.</ref>. | |||
[[جواد علی عبیدی]] پس از بحث و بررسی عالمانه به این نتیجه رسیده است که تقسیم عرب به قحطانی و عدنانی، در ضمن [[منازعات]] حزبی و پس از شیوع نظریه تورات در مورد انساب و مراجعه علمای انساب به [[اهل کتاب]] و فراگیری نظریات آنها در عصر [[اموی]]، شناخته شده و [[شهرت]] یافته است. به [[عقیده]] او در ادوار پیشین عصر [[اسلامی]] چنین تقسیم‌بندی وجود نداشته است و [[ظهور]] آن به دوران [[مروان بن حکم]] بازمی‌گردد<ref>المفصل، ج۱، ص۲۲۴.</ref>. | |||
[[امت]] عربی با همه فراز و فرودی که در دوران [[حیات]] خود در طی روزگارانی دراز داشته‌اند، عمده [[عزت]] و [[شوکت]] آنان به سبب وجود پر [[برکت]] [[پیامبر خاتم]] [[حضرت]] [[محمد بن عبد الله]]{{صل}} بوده است، اما این عزت و شوکت تنها در [[امت عرب]] محصور نمانده بلکه به سایر [[ملل]] نیز سرایت یافت تا جایی که «[[امت واحده]] اسلامی» را به وجود آورد و بزرگ‌ترین [[تمدن اسلامی]] را در طی قرون و اعصار به ارمغان آورد و به مصداق {{متن قرآن|كُلُّ أُمَّةٍ تُدْعَى إِلَى كِتَابِهَا}}<ref>«هر گروهی به سوی کارنامه‌اش فرا خوانده می‌شود» سوره جاثیه، آیه ۲۸.</ref>، [[افتخار]] و [[سربلندی]] [[امت اسلامی]] نیز به کتاب آسمانی‌اش یعنی [[قرآن کریم]] است. واژه «[[امت]]» یکی از اصطلاحات کلیدی حوزه معنایی کلمات: [[ملت]]، [[قوم]]، اناس و [[شیعه]] می‌باشد.<ref>[[محمد علی کوشا|کوشا، محمد علی]]، [[امت - کوشا (مقاله)|مقاله «امت»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]]</ref> | |||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
#[[پرونده:000055.jpg|22px]] [[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[امت (مقاله)|مقاله «امت»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴''']] | #[[پرونده:000055.jpg|22px]] [[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[امت - نصیری (مقاله)|مقاله «امت»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴''']] | ||
#[[پرونده:10524027.jpg|22px]] [[محمد علی کوشا|کوشا، محمد علی]]، [[امت - کوشا (مقاله)|مقاله «امت»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|'''دانشنامه معاصر قرآن کریم''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||