عدالت اجتماعی در معارف و سیره نبوی: تفاوت میان نسخه‌ها
←جستارهای وابسته
(←منابع) |
|||
| خط ۱۳۰: | خط ۱۳۰: | ||
همه [[اخلاقیات]] در پرتو [[عدالت]] شکوفا می‌شود و تا زمانی که عدالت در همه وجوهش چهره نگشاید این زیبایی‌ها جلوه نمی‌نماید که والاترین و [[برترین]] پدیده [[انسانی]]، [[عدالت اجتماعی]] است؛ و به بیان رساترین سخنگوی عدالت انسانی، [[علی]]{{ع}}: {{متن حدیث|أَسْنَى الْمَوَاهِبِ الْعَدْلُ}}<ref>«گرانبهاترین موهبت‌ها عدالت است». شرح غررالحکم، ج۲، ص۳۷۷.</ref>.<ref>[[م‍ص‍طف‍ی دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی]]، [[سیره نبوی ج۲ (کتاب)|سیره نبوی]]، ج۲ ص ۳۱۶.</ref> | همه [[اخلاقیات]] در پرتو [[عدالت]] شکوفا می‌شود و تا زمانی که عدالت در همه وجوهش چهره نگشاید این زیبایی‌ها جلوه نمی‌نماید که والاترین و [[برترین]] پدیده [[انسانی]]، [[عدالت اجتماعی]] است؛ و به بیان رساترین سخنگوی عدالت انسانی، [[علی]]{{ع}}: {{متن حدیث|أَسْنَى الْمَوَاهِبِ الْعَدْلُ}}<ref>«گرانبهاترین موهبت‌ها عدالت است». شرح غررالحکم، ج۲، ص۳۷۷.</ref>.<ref>[[م‍ص‍طف‍ی دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی]]، [[سیره نبوی ج۲ (کتاب)|سیره نبوی]]، ج۲ ص ۳۱۶.</ref> | ||
==عدالت اجتماعی در سیره سیاسی پیامبر اعظم== | |||
[[عدالت]] و [[قسط]] در معنای عامّ آن، یکی از اساسی‌ترین ارکان [[نظام اسلامی]] به شمار می‌رفت. از زاویه نگرش [[پیامبر]] به ساخت مجموعه هستی و [[نظام آفرینش]]، پایه‌های [[آسمان]] و [[زمین]] بر عدالت بنا شده است. در رویکرد [[اجتماعی]] نیز، خدای [[محمد]]{{صل}} در بیان [[فلسفه]] ارسال انبیای خود تصریح دارد که [[وظیفه]] تمام [[رسولان الهی]] که همراه [[بینات]] و کتاب و [[میزان]] به سوی [[بشر]] فرستاده شده‌اند، این بوده است که چنان شرایط [[ذهنی]] و [[عینی]] فراهم کنند که [[مردم]]، عدالت را برپا دارند. توجهی به مناسبات اجتماعی، [[اقتصادی]] و [[حقوقی]] در [[عصر ظهور اسلام]]، آشکارا از فقدان [[قسط و عدل]] در بنیاد آن مناسبات حکایت دارد. اشراف و طبقه [[حاکم]]، علاوه بر اختصاص منابع اصلی [[ثروت]] به خود و ایجاد شدیدترین فاصله‌های طبقاتی و اجتماعی، به دلیل برخورداری از [[نفوذ]] [[سیاسی]] و [[اقتدار]] اقتصادی، محاکم [[قضایی]] را نیز تحت کنترل خود داشتند<ref>غلامحسین زرگری‌نژاد، تاریخ صدر اسلام «عصر نبوت»، ص۳۳۳.</ref>. | |||
تحقق [[عدل و قسط]] شالوده مناسبات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی درون مدینة الرسول است. توزیع عادلانه امکانات و ثروت، مبنای [[سیستم]] [[اقتصاد اسلامی]] در این دوران است. همان‌گونه که پیش‌تر نیز اشاره شد، پیامبر برای سامان‌دهی و بهسازی مناسبات اقتصادی در [[نظام سیاسی]] جدید، دست به اقداماتی مانند [[وجوب خمس]] و [[زکات]] و تأسیس [[بیت المال]] زد که سرانجام آنها به تقویت کارکردهای توزیعی [[نظام]] [[مدینه]] بر پایه [[عدالت اجتماعی]] می‌انجامید. از سوی دیگر، تقسیم [[غنایم]] در پیروزی‌های [[لشکر اسلام]] بود که برخلاف گذشته، به [[دستور پیامبر]] همه [[مسلمانان]] موظف بودند غنایمی که به دست می‌آوردند را در جایی گرد آورند و سپس میان مسلمانان به [[مساوات]] تقسیم می‌شد. این روش اولاً، [[جنگیدن]] برای دستیابی به غنایم را که پیش‌تر از اهداف اساسی تلقی می‌شد، بی‌ارزش می‌کرد، ثانیاً، [[توزیع ثروت]] در [[جامعه]] را عادلانه می‌ساخت. [[مورخان]] و [[سیره‌نویسان]] و [[مفسران]] گزارش‌های فراوانی از تقسیم غنایم بر اساس مساوات را ثبت کرده‌اند<ref>محمدحسین طباطبایی، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، ج۹، ص۱۱، ۲۱ و ۲۲.</ref>. | |||
[[پیامبر]] در راستای تحقق [[عدالت]] در کارکردهای توزیعی خود، نه تنها به توزیع امکانات و [[ثروت]] بلکه به توزیع عادلانه ارزش‌های [[اجتماعی]] نیز [[همت]] گمارد. ارزش‌های طبقاتی بر جای مانده از [[نظام جاهلی]] را فرو ریخت و جامعه‌ای بر مبنای [[دستور الهی]] {{متن قرآن|إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ}}<ref>«بی‌گمان گرامی‌ترین شما نزد خداوند پرهیزگارترین شماست» سوره حجرات، آیه ۱۳.</ref> بنا نهاد و [[سلمان فارسی]] که روزی برده اشراف بود، «[[سلمان]] [[الخیر]]» [[لقب]] گرفت و جایگاه ویژه‌ای نزد بالاترین [[مقام]] [[جامعه اسلامی]] یافت. | |||
نمونه‌های [[تاریخی]] بسیاری از [[عدالت خواهی]] [[نظام سیاسی]] در مدینة الرسول در مناسبات با غیر [[مسلمانان]] به ویژه در حوزه [[داوری]] و [[قضاوت]] و حتی [[جنگ با مشرکان]] ثبت شده است. [[سیره]] عدالت‌خواهانه پیامبر یکی از مهم‌ترین عوامل [[گسترش اسلام]] و [[امت اسلامی]] و تقویت بنیان‌های [[اندیشه]] [[اسلامی]] بوده است.<ref>[[علی رضا زهیری|زهیری، علی رضا]]، [[کارویژه‌های دولت نبوی (مقاله)|مقاله «کارویژه‌های دولت نبوی»]]، [[سیره سیاسی پیامبر اعظم (کتاب)|سیره سیاسی پیامبر اعظم]] ص ۴۵۸.</ref> | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||