عاشورا در معارف و سیره حسینی: تفاوت میان نسخه‌ها

==مقدمه==

روز دهم [[محرم]]، روز [[شهادت]] [[سالار شهیدان]] و [[فرزندان]] و [[اصحاب]] او در [[کربلا]]. [[عاشورا]] در [[تاریخ]] [[جاهلیّت]] [[عرب]]، از روز‌های [[عید]] رسمی و ملّی بوده و در آن روزگار، در چنین روزی [[روزه]] می‌گرفتند، روز [[جشن]] ملّی و مفاخره و [[شادمانی]] بوده است و در چنین روزی لباس‌های فاخر می‌پوشیدند و چراغانی و [[خضاب]] می‌کردند. در [[جاهلیّت]]، این روز را [[روزه]] می‌گرفتند. در [[اسلام]]، با [[تشریع]] روزۀ [[رمضان]]، آن [[روزه]] [[نسخ]] شد. گفته‌اند: علت نامگذاری روز دهم [[محرّم]] به [[عاشورا]] آنست که ده نفر از [[پیامبران]] با ده [[کرامت]] در این روز، مورد [[تکریم]] [[الهی]] قرار گرفته‌اند<ref>حیاة الإمام الحسین، ج۳، ص۱۷۹؛ به نقل از: الأنوار الحسینیه.</ref>.

در [[فرهنگ شیعی]]، به خاطر واقعۀ [[شهادت امام حسین]]{{ع}} در این روز، عظیم‌ترین روز [[سوگواری]] و ماتم به حساب می‌آید که بزرگترین فاجعه و [[ستم]] در مورد [[خاندان پیامبر]] انجام گرفته و [[دشمنان اسلام]] و [[اهل بیت]] این روز را [[خجسته]] شمرده به [[شادی]] می‌پرداختند، امّا [[پیروان]] [[خاندان رسالت]]، به سوگ و عزا می‌نشینند و بر کشتگان این روز می‌گریند. [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: {{متن حدیث|وَ أَمَّا يَوْمُ عَاشُورَاءَ فَيَوْمٌ أُصِيبَ فِيهِ الْحُسَيْنُ{{ع}} صَرِيعاً بَيْنَ أَصْحَابِهِ وَ أَصْحَابُهُ حَوْلَهُ صَرْعَى عُرَاةً}}<ref>بحارالأنوار، ج۴۵، ص۹۵.</ref>؛ [[عاشورا]] روزی است که [[حسین]]{{ع}} میان یارانش کشته بر [[زمین]] افتاد، [[یاران]] او نیز پیرامون او به [[خاک]] افتاده و عریان بودند. [[امام رضا]]{{ع}} فرمود: {{متن حدیث|مَنْ كَانَ يَوْمُ عَاشُورَاءَ يَوْمَ مُصِيبَتِهِ وَ حُزْنِهِ وَ بُكَائِهِ جَعَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يَوْمَ فَرَحِهِ وَ سُرُورِهِ}}<ref>بحارالأنوار، ج۴۴، ص۲۸۴؛ وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۳۹۴.</ref>. هر کس را که [[عاشورا]] روز [[مصیبت]] و [[اندوه]] و [[گریه]] باشد، [[خداوند]] [[قیامت]] را روز [[شادی]] او قرار می‌دهد. در "[[زیارت عاشورا]]" دربارۀ این روز [[غم]] انگیز که [[امویان]] آن را [[مبارک]] می‌دانستند، آمده است: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ إِنَّ هَذَا يَوْمٌ تَبَرَّكَتْ بِهِ بَنُو أُمَيَّةَ وَ ابْنُ آكِلَةِ الْأَكْبَادِ...}}.

[[امامان شیعه]]، یاد این روز را زنده می‌داشتند، مجلس برپا می‌کردند، بر [[حسین بن علی]]{{ع}} می‌گریستند، آن [[حضرت]] را [[زیارت]] می‌کردند و به [[زیارت]] او [[تشویق]] و امر می‌کردند و روز اندوهشان بود. از جمله [[آداب]] این روز، ترک [[لذت‌ها]]، دنبال کار نرفتن، پرداختن به [[سوگواری]] و [[گریه]]، تا ظهر چیزی نخوردن و نیاشامیدن، چیزی برای [[خانه]] [[ذخیره]] نکردن، حالت صاحبان عزا و ماتم داشتن و... است<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۳۹۴؛ سفینة البحار، ج۲، ص۱۹۶.</ref>.

در دوران سلطۀ [[امویان]] و [[عباسیان]]، شرایط [[اجتماعی]] اجازۀ [[مراسم]] رسمی و گسترده در سوگ [[ابا عبد الله الحسین]] را نمی‌داد، امّا هر جا که [[شیعیان]]، [[قدرت]] و فرصتی یافته‌اند، [[سوگواری]] پرشور و دامنه داری در ایّام [[عاشورا]] به [[راه]] انداخته‌اند. در [[تاریخ]] است که معز الدّولۀ دیلمی [[اهل]] [[بغداد]] را به برگزاری [[مراسم]] سوگ و [[نوحه]] برای [[سیدالشهدا]]{{ع}} وادار ساخت و [[دستور]] داد که بازار‌ها را ببندند و کار‌ها را تعطیل کنند و هیچ طبّاخی غذایی نپزد و [[زنان]] سیاهپوش بیرون آیند و به [[عزاداری]] و [[نوحه]] بپردازند. این کار را چندین سال ادامه داد و [[اهل]] [[سنّت]] نتوانستند جلوی آن را بگیرند، چون که [[حکومت]]، [[شیعی]] بود<ref>سفینة البحار، ج۲، ص۱۹۶.</ref>.

از قرن‌ها پیش، "[[عاشورا]]" بعنوان تجلّی روز درگیری [[حق و باطل]] و روز [[فداکاری]] و جانبازی در [[راه]] [[دین]] و [[عقیده]]، شناخته شده است. [[حسین بن علی]]{{ع}} در این روز، با یارانی اندک ولی با [[ایمان]] و [[صلابت]] و عزّتی بزرگ و شکوهمند، با [[سپاه]] سنگدل و بی [[دین]] [[حکومت ستم]] یزیدی به مقابله برخاست و [[کربلا]] را به صحنۀ همیشه زندۀ [[عشق]] خدایی و [[آزادگی]] و حرّیت مبدّل ساخت. [[عاشورا]] گرچه یک روز بود، امّا دامنۀ تاثیر آن تا ابدیّت کشیده شد و چنان در عمق وجدان‌ها و [[دل‌ها]] اثر گذاشته که همه ساله دهۀ [[محرم]] و به‌ویژه [[عاشورا]]، اوج [[عشق]] و [[اخلاص]] نسبت به معلّم حرّیت و اسوۀ [[جهاد]] و [[شهادت]]، [[حسین بن علی]]{{ع}} می‌‌گردد و همه، حتی [[غیر شیعه]]، در مقابل [[عظمت]] [[روح]] آن [[آزاد]] مردان [[تعظیم]] می‌کنند. [[عاشورا]]، نشان‌دهندۀ معنای {{متن حدیث|حُسَيْنٌ مِنِّي وَ أَنَا مِنْ حُسَيْنٍ}} بود که [[دین]] [[رسول خدا]] با [[خون]] [[سیدالشهدا]] آبیاری و [[احیا]] شد. به تعبیر [[امام خمینی]]: "[[عاشورا]]، [[قیام]] [[عدالت‌خواهان]] با عددی قلیل و [[ایمان]] و عشقی بزرگ در مقابل [[ستمگران]] کاخ نشین و [[مستکبران]] غارتگر بود..."<ref>صحیفه نور، ج۹، ص۵۷.</ref>، "اگر [[عاشورا]] نبود، [[منطق]] [[جاهلیّت]] ابوسفیانیان که می‌خواستند قلم سرخ بر [[وحی]] و کتاب بکشند و [[یزید]]، یادگار عصر تاریک [[بت پرستی]] که به [[گمان]] خود با کشتن و به [[شهادت]] کشیدن [[فرزندان]] [[وحی]] [[امید]] داشت [[اساس اسلام]] را برچیند و با صراحت و اعلام {{عربی|لَا خَبَرٌ جَاءَ وَ لَا وَحْيٌ نَزَل}} بنیاد [[حکومت الهی]] را برکند، نمی‌دانستیم بر سر [[قرآن کریم]] و [[اسلام]] [[عزیز]] چه می‌آمد"<ref>صحیفه نور، ج۱۴، ص۲۶۵.</ref>.

[[امام حسین]]{{ع}} که به [[دعوت]] [[اهل کوفه]] از [[مکه]] عازم این [[شهر]] بود تا به [[شیعیان]] انقلابی بپیوندد و [[رهبری]] آنان را به عهده گیرد، پیش از رسیدن به [[کوفه]]، در [[کربلا]] به محاصرۀ نیرو‌های [[ابن زیاد]] در آمد و چون حاضر نشد [[ذلّت]] [[تسلیم]] و [[بیعت]] با [[حکومت]] [[غاصب]] و [[ظالم]] یزیدی را بپذیرد، [[سپاه کوفه]] با او جنگیدند. [[حسین]] و یارانش [[روز عاشورا]]، لب [[تشنه]]، با رشادتی شگفت تا آخرین نفر جنگیدند و به [[شهادت]] رسیدند و بازماندگان این قافلۀ [[نور]]، به [[اسارت]] نیرو‌های [[ظلمت]] در آمده به [[کوفه]] برده شدند. [[هفتاد و دو تن]] [[یاران]] [[شهید]] او، بزرگترین حماسۀ بشری را آفریدند و یاد خویش را در [[دل]] [[تاریخ]] و [[وجدان]] بشر‌های [[فضیلت]] خواه، [[ابدی]] ساختند<ref>درباره عاشورا، از جمله ر.ک: «عاشورا فی الاسلام» از عبد الرزاق الموسوی المقرم.</ref>. به تعبیر یکی از نویسندگان معاصر: "[[عاشورا]]، مائدۀ بزرگ [[روح انسان]] است در تداوم اعصار، تجسّم اعلای [[وجدان]] بزرگ است در [[دادگاه]] روزگار، [[صلابت]] [[شجاعت]] [[انسان]] است در تجلّی‌گاه [[ایمان]]، [[طواف]] [[خون]] است در [[احرام]] فریاد، تجلّی [[کعبه]] است در [[میقات]] [[خون]]، نقش بیدار گذر‌ها و ره‌گذرهاست در کاروان دراز آهنگ زندگی‌ها و عبورها، [[عاشورا]]، بازخوان [[تورات]] و [[انجیل]] و [[زبور]] است در [[معبد]] [[اقدام]]، [[ترتیل]] [[آیات قرآن]] است در [[الواح]] ابدیّت، [[خون]] خداست جاری در رگ‌های تنزیل، حنجرۀ خونین کوه "حرا"ست در ستیغ [[ابلاغ]]، درگیری دوبارۀ [[محمد]]{{صل}} است با [[جاهلیّت]] [[بنی امیّه]] و [[شرک]] [[قریش]]، [[تجدید]] مطلع رجزهای "[[بدر]]" است و "[[حنین]]"، انفجار [[نماز]] است در [[شهادت]] و انفجار [[شهادت]] است در [[نماز]]، تبلور شکوهزاد [[جاودانگی]] [[حق]] است در تباهستان نابود [[باطل]]، هشدار خونین حسینیّه‌هاست در معبر [[اقوام]]، فریادگستر انسان‌های [[مظلوم]] است در همۀ [[تاریخ]]، [[دست]] نوازش انسانیّت است بر سر بی پناهان، رواق سرخ [[حماسه]] است در تاریکستان سیاهی و [[بیداد]]، [[قلب]] تپندۀ دادخواهان است در محکمۀ بشریّت، طنین بلند [[پیروزی]] است در گوش آبادی‌ها، عطشی است دریا آفرین در اقیانوس [[حیات]]، "رسالتی" است بزرگ بر دوش "اسارتی" رهایی‌بخش، [[عاشورا]] آبروی نمازگزاران است و [[عزت]] [[مسلمانان]]، و سرانجام، [[عاشورا]] [[رکن کعبه]] است و پایۀ [[قبله]] و عماد [[امّت]] و [[حیات]] [[قرآن]] و [[روح]] [[نماز]] و بقای [[حج]] و صفای [[صفا و مروه]] و [[جان]] مشعر و [[منا]]. و [[عاشورا]]، هدیۀ [[اسلام]] است به بشریّت و [[تاریخ]]..."<ref>تلخیص شده از «قیام جاودانه»، محمدرضا حکیمی، ص۹۴ به بعد.</ref><ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۲۹۸.</ref>.