تعزیه در معارف و سیره حسینی: تفاوت میان نسخه‌ها

درباره این نمایش مذهبی نوشته‌اند: “شبیه خوانی یا به اصطلاح عامّه “تعزیه‌خوانی”، عبارت از مجسّم کردن و نمایش دادن [[شهادت]] جانسوز [[حضرت حسین]]{{ع}} [[سید الشهدا]] و [[یاران]] آن بزرگوار یا یکی از حوادث مربوط به [[واقعه کربلا]] بود... شبیه‌خوانی [[ناطق]]، ظاهرا در دوره [[ناصر]] الدّین شاه در [[ایران]] معمول شد، یا اگر قبلا چیزی از آن قبیل بود، در دوره [[سلطنت]] [[ناصر الدین شاه]] رونقی بسزا یافت و شبیه‌خوان‌های زبردستی پیدا شدند. ظاهر آنکه مشاهدات شاه در سفرهای خود از تئاترهای اروپا در [[پیشرفت]] کار [[تعزیه]] و شبیه‌خوانی بی‌تأثیر نبوده است”<ref>از صبا تا نیما، یحیی آرین‌پور، ج۱، ص۳۲۲.</ref>. “شبیه‌خوانی و تعزیه‌خوانی” [[سنّت]] [[هنری]] و نمایشی [[اهل]] [[تشیّع]] است که سیمای وجیه و [[معصوم]] قدّیسین را از روزگار کهن تا به امروز در برابر دیدگان [[اهل]] معنی عیان داشته است<ref>درآمدی بر نمایش و نیایش در ایران، جابر عناصری، ص۸۶.</ref>. درباره کیفیّت اجرای آن و سنّت‌ها و [[آداب]] مربوط به [[تعزیه]]، تحقیقات [[ارزشمندی]] انجام گرفته و آثاری تألیف شده است. در یکی از منابع آمده است: “تعزیه به احتمال [[قوی]] بصورت [[هیئت]] فعلی خویش در پایان عصر صفوی پدید آمد و از همه سنّت‌های کهن نقّالی و روضه‌خوانی و [[فضائل]] و مناقب‌خوانی و موسیقی مدد گرفت و تشکیلاتی محکم برای خود ترتیب داد و کارگردانان ورزیده اداره آن را در [[دست]] گرفتند... تعداد تعزیه‌های اصلی که کمی از [[صد]] میگذرد، کیفیّت [[تعزیه]] [[نامه‌ها]] که غالبا منظوم و در هر حال آهنگین یعنی مرکّب از بحر طویل و [[شعر]] است، دستگاه‌هایی که هر یک از خوانندگان باید [[شعر]] خود را در آن بخوانند، آهنگ مخالف‌خوانان که دارای [[هیمنه]] و [[شکوه]] حماسی است.. “<ref>فصلنامه هنر، شماره ۲، ص۱۶۲، مقاله «پژوهشی در تعزیه و تعزیه خوانی».</ref>. به اقتضای نقشی که افراد مختلف در اجرای [[تعزیه]] و شبیه خوانی داشتند و حال و هوای شعرها و نحوه خواندن، اصطلاحات خاصّی هم رایج بود، مثل: رجزخوانی، شبیه‌خوانی، [[نوحه‌خوانی]]، بحر طویل خوانی، مقتل‌خوانی، شهادت‌خوانی، هجران‌خوانی (از زبان [[اسرا]])، [[اشقیا]] خوانی و شمرخوانی (از زبان سران [[سپاه عمر سعد]]). آنچه [[نقل]] شد، گوشه‌ای از کیفیّت اجرای آن را نشان میدهد. به [[نقل]] دیگری توجه کنید: “شبیه خوانی و [[تعزیه]] در عصر صفویّه هنوز در [[ایران]] مرسوم نشده بود... برپایی نمایش مذهبی یا [[تعزیه]] ظاهرا از زمان [[پادشاهی]] [[کریم]] خان زند در [[ایران]] معمول شده است... این نوع [[عزاداری]] که بیشتر جنبه عامیانه داشته و رواج آن در شهرهای کوچک و قراء و قصبات [[ایران]] بیشتر از شهرهای بزرگ بوده است... صورت ساده آن (شبیه‌سازی) که عنوانی نداشته در [[عهد]] صفویّه معمول بوده و بعد از [[سلسله]] صفویّه بصورت نمایش مذهبی روی صحنه آمده است... از خصوصیّات [[تعزیه]] این بود که هر یک نقش خود را با خواندن اشعار مذهبی در یکی از دستگاه‌ها و آوازها... [[اجرا]] میکردند و... مخالفین در جواب و سؤال با موافقین نیز رعایت بحر و قافیه را در اشعار می‌کردند. همچنین [[شمایل]] آنها با اصل نیز تناسب داشت<ref>موسیقی مذهبی ایران، ص۳۳ تا ۳۵ (تلخیص شده)؛ نیز ر.ک: فصلنامه هنر، شماره ۲ (زمستان ۶۱)، ص۱۵۶، مقاله «پژوهشی در تعزیه و تعزیه خوانی».</ref>.