|
|
خط ۱: |
خط ۱: |
|
| |
| {{امامت}} | | {{امامت}} |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | | <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> |
خط ۱۴: |
خط ۱۳: |
| [[سنّت]] [[عزاداری]]، با برخورداری از [[عشق]] و محبّتی که از [[امام حسین]]{{ع}} در [[دلها]] بوده و هست، تبدیل به یک برنامۀ گسترده و مردمی و [[مقدّس]] شده است و هرگز [[سستی]] و [[خاموشی]] ندارد و به [[برکت]] آن، اقشار بسیاری با [[امام حسین]]{{ع}} و [[دین]] و [[فرهنگ عاشورا]] آشنا میشوند. فراز و نشیبهای زیادی بر [[سوگواری]] بر [[خامس آل عبا]] گذشته است و هرگاه که [[شیعیان]]، [[قدرت]] و [[حکومتی]] یافتهاند، در [[ترویج]] و توسعۀ آن کوشیدهاند. “در زمان [[پادشاهی]] [[آل بویه]]، در دهۀ اول [[محرم]]، [[شیعیان]] به [[عزاداری]] [[حضرت]] [[سیدالشهدا]] [[قیام]] نمودند... [[معز الدوله]]، اولین کسی است که [[فرمان]] داد که [[مردم]] [[بغداد]] در دهۀ اول [[محرّم]]، سیاه بپوشند و بازارها را سیاهپوش کنند و به [[مراسم]] تعزیهداری [[حضرت]] [[سیدالشهدا]] [[قیام]] نمایند. بستن دکانها و منع طبّاخی و تعطیل عمومی در [[روز عاشورا]] از طرف [[معز الدوله]] دیلمی در [[شهر]] [[بغداد]] به عمل آمد و تا اوایل [[سلطنت]] سلسلۀ سلجوقی در آن [[شهر]] معمول بود. این [[مراسم]] تا انقراض [[دولت]] [[دیالمه]] در تمام کشورهای [[اسلامی]] قلمرو آنها مرسوم و برقرار بوده است”<ref>موسیقی مذهبی ایران، حسن مشحون، ص۴.</ref>. | | [[سنّت]] [[عزاداری]]، با برخورداری از [[عشق]] و محبّتی که از [[امام حسین]]{{ع}} در [[دلها]] بوده و هست، تبدیل به یک برنامۀ گسترده و مردمی و [[مقدّس]] شده است و هرگز [[سستی]] و [[خاموشی]] ندارد و به [[برکت]] آن، اقشار بسیاری با [[امام حسین]]{{ع}} و [[دین]] و [[فرهنگ عاشورا]] آشنا میشوند. فراز و نشیبهای زیادی بر [[سوگواری]] بر [[خامس آل عبا]] گذشته است و هرگاه که [[شیعیان]]، [[قدرت]] و [[حکومتی]] یافتهاند، در [[ترویج]] و توسعۀ آن کوشیدهاند. “در زمان [[پادشاهی]] [[آل بویه]]، در دهۀ اول [[محرم]]، [[شیعیان]] به [[عزاداری]] [[حضرت]] [[سیدالشهدا]] [[قیام]] نمودند... [[معز الدوله]]، اولین کسی است که [[فرمان]] داد که [[مردم]] [[بغداد]] در دهۀ اول [[محرّم]]، سیاه بپوشند و بازارها را سیاهپوش کنند و به [[مراسم]] تعزیهداری [[حضرت]] [[سیدالشهدا]] [[قیام]] نمایند. بستن دکانها و منع طبّاخی و تعطیل عمومی در [[روز عاشورا]] از طرف [[معز الدوله]] دیلمی در [[شهر]] [[بغداد]] به عمل آمد و تا اوایل [[سلطنت]] سلسلۀ سلجوقی در آن [[شهر]] معمول بود. این [[مراسم]] تا انقراض [[دولت]] [[دیالمه]] در تمام کشورهای [[اسلامی]] قلمرو آنها مرسوم و برقرار بوده است”<ref>موسیقی مذهبی ایران، حسن مشحون، ص۴.</ref>. |
| رمز [[جاودانگی]] [[نهضت حسینی]] نیز همین [[احیا]] و زنده نگهداشتن و [[تعظیم شعائر]] بوده است. [[امام خمینی]] فرمود: “الان هزار و چهارصد سال است که با این [[منبرها]]، با این روضهها و با این [[مصیبتها]] و با این سینه زنیها، ما را [[حفظ]] کردهاند، تا حالا آوردهاند [[اسلام]] را... هر مکتبی تا پایش سینهزن نباشد، تا پایش گریهکن نباشد، تا پایش سر و سینه [[زن]] نباشد، [[حفظ]] نمیشود... ما باید برای یک شهیدی که از دستمان میرود، [[علم]] بپاکنیم، [[نوحه]] خوانی کنیم، [[گریه]] کنیم، فریاد کنیم...”<ref>صحیفه نور، ج۸، ص۶۹ و ۷۰.</ref>. برپایی عزا برای [[سیدالشهدا]]، نوعی [[اعتراض]] به [[ظالمان]] و [[حمایت از مظلوم]] است. [[اشک]] ریختن در سوگ [[اباعبدالله]]{{ع}}، عامل تقویت حسّ [[عدالتخواهی]] و انتقامجویی از [[ستمگران]] و [[زمینهسازی]] برای تجمّع نیروهای پیرو [[حسین]]{{ع}} در خطّ [[دفاع از حق]] است. [[عزاداری]] برای [[شهید]]، انتقال [[فرهنگ]] “شهادت” به نسلهای [[آینده]] است. به تعبیر [[شهید مطهری]]: “در شرایط [[خشن]] یزیدی، در حزب حسینیها شرکت کردن و [[تظاهر]] به [[گریه]] کردن بر [[شهدا]]، نوعی اعلام وابسته بودن به گروه [[اهل حق]] و [[اعلان]] [[جنگ]] با گروه [[باطل]] و در [[حقیقت]]، نوعی [[از خودگذشتگی]] است. اینجاست که [[عزاداری]] [[حسین بن علی]]{{ع}} یک حرکت است، یک موج است، یک مبارزۀ [[اجتماعی]] است”<ref>نهضتهای اسلامی صد ساله اخیر، شهید مرتضی مطهری، ص۸۹.</ref>. [[عزاداری]]، سبب میشود که [[شور]] و عاطفه، از [[شعور]] و [[شناخت]] برخوردار گردد و [[ایمان]] را در [[ذهن]] جامعۀ [[هوادار]]، زنده نگهدارد و “مکتب عاشورا” بعنوان یک [[فکر]] سازنده و حادثۀ الهامبخش، همواره تأثیر خود را [[حفظ]] کند. [[عزاداری]]، [[احیاء]] خط [[خون]] و [[شهادت]] و رساندن صدای [[مظلومیّت]] [[آل علی]] به [[گوش]] [[تاریخ]] است. [[عزاداران]] [[حسینی]]، پروانگانی شیفتۀ نورند که شمع محفل آرای خویش را یافته، از شعلۀ شمع، پیراهن [[عشق]] پوشیدهاند و آمادۀ [[جان]] باختن و پر سوختن و فداشدناند. نقش [[عزاداری]] در [[حفظ]] [[فرهنگ عاشورا]] مهمّ است. عمیقترین پیوندها را از طریق آمیختگی [[عقل]] و [[عشق]] و [[برهان]] و عاطفه که در [[کربلا]] تجسّم یافته است، انتقال میدهد. هم بر [[مظلومیت]] [[امام]] [[گریه]] میشود و هم در سایۀ آن [[هدف]] [[امام حسین]] از [[نهضت]] و حرکت، شناخته میشود. روضههای خانگی و دستههای [[عزاداری]] و هیئتهای زنجیر زنی، [[پوشیدن لباس]] مشکی و [[پرچم]] به [[دست]] گرفتن و شربت و آب دادن و تلاش در برپایی مجالس و [[نوحهخوانی]] و [[سینهزنی]] و... هر یک به نوعی سربازگیری جبهۀ [[حسینی]] است و این [[پیوند قلبی]] را عمق و [[غنا]] میبخشد<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۳۳۸.</ref>. | | رمز [[جاودانگی]] [[نهضت حسینی]] نیز همین [[احیا]] و زنده نگهداشتن و [[تعظیم شعائر]] بوده است. [[امام خمینی]] فرمود: “الان هزار و چهارصد سال است که با این [[منبرها]]، با این روضهها و با این [[مصیبتها]] و با این سینه زنیها، ما را [[حفظ]] کردهاند، تا حالا آوردهاند [[اسلام]] را... هر مکتبی تا پایش سینهزن نباشد، تا پایش گریهکن نباشد، تا پایش سر و سینه [[زن]] نباشد، [[حفظ]] نمیشود... ما باید برای یک شهیدی که از دستمان میرود، [[علم]] بپاکنیم، [[نوحه]] خوانی کنیم، [[گریه]] کنیم، فریاد کنیم...”<ref>صحیفه نور، ج۸، ص۶۹ و ۷۰.</ref>. برپایی عزا برای [[سیدالشهدا]]، نوعی [[اعتراض]] به [[ظالمان]] و [[حمایت از مظلوم]] است. [[اشک]] ریختن در سوگ [[اباعبدالله]]{{ع}}، عامل تقویت حسّ [[عدالتخواهی]] و انتقامجویی از [[ستمگران]] و [[زمینهسازی]] برای تجمّع نیروهای پیرو [[حسین]]{{ع}} در خطّ [[دفاع از حق]] است. [[عزاداری]] برای [[شهید]]، انتقال [[فرهنگ]] “شهادت” به نسلهای [[آینده]] است. به تعبیر [[شهید مطهری]]: “در شرایط [[خشن]] یزیدی، در حزب حسینیها شرکت کردن و [[تظاهر]] به [[گریه]] کردن بر [[شهدا]]، نوعی اعلام وابسته بودن به گروه [[اهل حق]] و [[اعلان]] [[جنگ]] با گروه [[باطل]] و در [[حقیقت]]، نوعی [[از خودگذشتگی]] است. اینجاست که [[عزاداری]] [[حسین بن علی]]{{ع}} یک حرکت است، یک موج است، یک مبارزۀ [[اجتماعی]] است”<ref>نهضتهای اسلامی صد ساله اخیر، شهید مرتضی مطهری، ص۸۹.</ref>. [[عزاداری]]، سبب میشود که [[شور]] و عاطفه، از [[شعور]] و [[شناخت]] برخوردار گردد و [[ایمان]] را در [[ذهن]] جامعۀ [[هوادار]]، زنده نگهدارد و “مکتب عاشورا” بعنوان یک [[فکر]] سازنده و حادثۀ الهامبخش، همواره تأثیر خود را [[حفظ]] کند. [[عزاداری]]، [[احیاء]] خط [[خون]] و [[شهادت]] و رساندن صدای [[مظلومیّت]] [[آل علی]] به [[گوش]] [[تاریخ]] است. [[عزاداران]] [[حسینی]]، پروانگانی شیفتۀ نورند که شمع محفل آرای خویش را یافته، از شعلۀ شمع، پیراهن [[عشق]] پوشیدهاند و آمادۀ [[جان]] باختن و پر سوختن و فداشدناند. نقش [[عزاداری]] در [[حفظ]] [[فرهنگ عاشورا]] مهمّ است. عمیقترین پیوندها را از طریق آمیختگی [[عقل]] و [[عشق]] و [[برهان]] و عاطفه که در [[کربلا]] تجسّم یافته است، انتقال میدهد. هم بر [[مظلومیت]] [[امام]] [[گریه]] میشود و هم در سایۀ آن [[هدف]] [[امام حسین]] از [[نهضت]] و حرکت، شناخته میشود. روضههای خانگی و دستههای [[عزاداری]] و هیئتهای زنجیر زنی، [[پوشیدن لباس]] مشکی و [[پرچم]] به [[دست]] گرفتن و شربت و آب دادن و تلاش در برپایی مجالس و [[نوحهخوانی]] و [[سینهزنی]] و... هر یک به نوعی سربازگیری جبهۀ [[حسینی]] است و این [[پیوند قلبی]] را عمق و [[غنا]] میبخشد<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۳۳۸.</ref>. |
|
| |
| ==[[منزلت]] و جایگاه [[عزاداری]] در سخن و [[سیره]] [[پیشوایان]]==
| |
| بر پایه [[روایات]] این بخش، برپا داشتنِ [[عزا]] برای [[سالار شهیدان]] و یارانش، مرثیه سرایی برای آنان و [[گریه]] بر مصائبی که بر ایشان گذشته است، بهویژه در دهه اول [[محرم]] و خصوصا در [[روز عاشورا]]، مورد تأکید [[اهل بیت]]{{عم}} بوده است. عزاداری برای [[سید الشهدا]]{{ع}}، در [[حقیقت]]، اظهار [[محبّت به خاندان پیامبر]] [[خدا]]{{صل}} است که [[قرآن]]، [[مودّت]] آنها را [[واجب]] کرده است: {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}<ref>«بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمیخواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را» سوره شوری، آیه ۲۳.</ref>. عزاداری برای سید الشهدا{{ع}}، اظهار [[همدردی]] در بزرگترینِ مصائبی است که برای اهل بیت{{عم}} و در واقع برای [[اسلام]]، پیش آمده است. امامانِ اهل بیت{{عم}}، جز تأکیدهای مستقیم قولی، به گونههای دیگری نیز بر اهمّیت عزاداری برای [[امام حسین]]{{ع}} و زنده نگه داشتن آن، تأکید داشتهاند که به مواردی اشاره میگردد:
| |
|
| |
| ===[[مرثیهسرایان]] سید الشهدا{{ع}}، پیش از [[واقعه کربلا]]===
| |
| بر پایه آموزههای [[حدیثی]]، نخستین کسی که قبل از واقعه کربلا برای سید الشهدا{{ع}} [[مرثیهسرایی]] کرده، [[خداوند متعال]] است که [[آدم]] [[ابو البشر]]{{ع}}، [[ابراهیم خلیل]]{{ع}} و [[خاتم انبیا]]{{صل}} را از مصائبی که برای [[حسین]]{{ع}} پیش خواهد آمد، [[آگاه]] فرموده است، و آنان، بر این [[مصیبت]]، گریستهاند. همچنین [[عیسی]]{{ع}}، هنگام عبور از [[کربلا]]، به مصیبت حسین{{ع}} اشاره کرده و همراه با حواریان خود، بر [[مصائب]] او گریسته است. [[پیامبر خدا]]{{صل}} و [[امیر مؤمنان]]{{ع}} نیز بارها به حوادث خونبار کربلا، اشاره کرده و همراه با [[فاطمه زهرا]]{{س}}، برای فرزند [[عزیز]] خود، [[اشک]] ریختهاند.<ref>[[محمد محمدی ریشهری|محمدی ریشهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۷۷۱.</ref>
| |
|
| |
| ===نخستین مرثیهسرایان سید الشهدا{{ع}}، پس از واقعه کربلا===
| |
| پس از [[واقعه عاشورا]]، نخستین مرثیهسرایان سید الشهدا{{ع}} و یارانش، فرزندش [[امام]] [[زین العابدین]]{{ع}}، [[خواهر]] بزرگوارش [[زینب]] کبرا{{س}}، [[دختران]] امام{{ع}} (اُمّ [[کلثوم]] و [[فاطمه صغرا]])، و همسرش رَباب بودهاند که در کربلا، [[کوفه]] و [[شام]]، با مرثیهسراییهای هدفمند خود، راه سالار شهیدان را ادامه دادند. اما در [[مدینه]]، نخستین [[مرثیهسرا]] پس از [[شهادت امام حسین]]{{ع}}، اُمّ سَلَمه، [[همسر بزرگوار پیامبر]] [[خدا]]{{صل}} بود. [[یعقوبی]]، در این باره مینویسد: نخستین ضجّهزنندهای که در [[مدینه]]، ضجّهاش [بر [[حسین]]{{ع}}] بلند شد، اُمّ سَلَمه، [[همسر پیامبر]] خدا{{صل}} بود.<ref>[[محمد محمدی ریشهری|محمدی ریشهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۷۷۱.</ref>
| |
|
| |
| ===[[پوشیدن لباس]] سیاه در [[عزای امام حسین]]{{ع}}===
| |
| نخستین کسانی که در عزای امام حسین{{ع}} [[لباس]] سیاه پوشیدند، اُمّ سَلَمه، همسر پیامبر{{صل}} و [[زنان]] [[بنی هاشم]] بودند. این [[اقدام]]، نشان میدهد که لباس سیاه، از زمانهای گذشته، علامتِ [[عزا]] بوده است. [[ابو مسلم]] هم در آغاز [[قیام]] خود، برای استفاده [[تبلیغاتی]] علیه [[حکومت]] [[بنی امیّه]]، لباس سیاه را [[انتخاب]] کرد، به طوری که او و یارانش، در [[تاریخ]] به «سیاه جامگان» [[شهرت]] یافتند. آنها میگفتند: این لباس سیاه، [در] عزای [[خاندان محمد]]{{صل}} و [[شهیدان کربلا]] و [[زید]] و [[یحیی]] است<ref>المناقب، ابن شهرآشوب، ج۳، ص۳۰۰.</ref>.در [[زمان]] معاصر نیز در میان [[پیروان اهل بیت]]{{عم}}، لباس سیاه، [[نشانه]] [[عزاداری]] است.<ref>[[محمد محمدی ریشهری|محمدی ریشهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۷۷۱.</ref>
| |
|
| |
| ===تأکید بر زنده نگه داشتن [[یاد امام حسین]]{{ع}}===
| |
| [[روایات]] فصل دوم از این بخش، بر تداوم یاد [[سید الشهدا]]{{ع}} تأکید دارند. در روایتی از [[امام صادق]]{{ع}}، آمده است: «هنگام یاد کردن از [[امام حسین]]{{ع}}، سه بار بگو: {{متن حدیث|صَلَّى اللَّهُ عَلَيْكَ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ}} -[[درود]] خدا بر تو، ای ابا عبداللّه!-، که این [[سلام]]، از نزدیک و دور، به او خواهد رسید»<ref>{{متن حدیث|قُلْ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْكَ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ تُعِيدُ ذَلِكَ ثَلَاثاً فَإِنَّ السَّلَامَ يَصِلُ إِلَيْهِ مِنْ قَرِيبٍ وَ مِنْ بَعِيدٍ}} (الکافی، ج۴، ص۵۷۵، ح۲).</ref>. همچنین، یاد کردن از آن بزرگوار در هنگام [[نوشیدن آب]]، توصیه شده است. با [[عنایت]] به نیاز مکرّر [[انسان]] در شبانهروز به نوشیدن آب، توصیه به فرستادنِ [[سلام بر امام]] حسین{{ع}} و [[لعن]] بر قاتلانش هنگام [[نوشیدن]]، بدین معناست که پیروان اهل بیت{{عم}}، هیچ گاه نباید [[ماجرای کربلا]] را فراموش کنند، و خاطره [[مبارزه با ظلم]] و [[ظالم]] و [[شهادت]] جانگداز سلاله [[پاک]] [[پیامبر خدا]]{{صل}} در این راه، برای همیشه، باید در تاریخ، زنده بماند.<ref>[[محمد محمدی ریشهری|محمدی ریشهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۷۷۲.</ref>
| |
|
| |
| ===تأکید بر تداوم عزاداری===
| |
| [[تأمّل]] در توصیه [[اهل بیت]]{{عم}} بر برپا داشتنِ مجالس [[عزا]] برای [[شهدای کربلا]] و زنده نگاه داشتن خاطره [[عاشورا]]، [[تشویق]] آنان به [[سرودن شعر]] درباره این فاجعه بزرگِ [[تاریخ اسلام]]، [[بشارت]] به پاداشهای بزرگ در [[گریستن]] بر این [[مصیبت]] بزرگ و گریاندن دیگران، تأکید بر اهمّیت [[عزاداری]] در دهه اول [[محرّم]]، خصوصا در [[روز عاشورا]] به روشنی بیانگر این [[حقیقت]] است که عزاداری برای [[سید الشهدا]]{{ع}} و یارانش، [[هدف]] بزرگی را دنبال میکند که تا آن هدف، تحقّق نیافته است، [[سنّت]] عزاداری در میان [[پیروان اهل بیت]]{{عم}} باید تداوم یابد. بنا بر این، مسئله مهم، این است که: هدف و [[حکمت]] [[ضرورت]] تداوم عزاداری برای سید الشهدا{{ع}}، چه بوده است؟<ref>[[محمد محمدی ریشهری|محمدی ریشهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۷۷۲.</ref>
| |
|
| |
| ==حکمت عزاداری==
| |
| بیتردید، اظهار [[محبّت]] نسبت به [[خاندان پیامبر]]{{صل}} از طریق [[سوگواری]] برای [[سالار شهیدان]]، همان طور که اشاره شده، [[پسندیده]] و در جهت [[بزرگداشت]] [[شعائر الهی]] است؛ لیکن [[تأمّل]] در روایاتی که توصیه و تأکید بر تداوم [[اقامه ماتم]] بر سید الشهدا{{ع}} دارند، ایجاب میکند که عزاداری برای ایشان، دلیلی بسیار فراتر از اظهار [[محبّت به اهل بیت]]{{عم}} داشته باشد؛ بلکه از نگاه [[سید بن طاووس]]، اگر [[لزوم]] [[پیروی]] از [[فرمان]] [[قرآن]] و سنّت نیز نبود، اظهار محبّت نسبت به اهل بیت{{عم}} ایجاب میکرد که به دلیل [[منزلت]] والایی که [[امام حسین]]{{ع}} و یارانش به واسطه [[شهادت]] بِدان دست یافتند، اظهار مسرّت و [[شادمانی]] کنیم<ref>ر.ک: الملهوف، ص۸۳.</ref>.بنا بر این، باید دید حکمتِ آن همه تأکید بر عزاداری و [[گریه]] برای ابا عبداللّه{{ع}} چیست؟ حکمت شهادت او، هر چه باشد، حکمت عزاداری برای او نیز هست.<ref>[[محمد محمدی ریشهری|محمدی ریشهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۷۷۵.</ref>
| |
|
| |
| ===حکمت [[شهادت امام حسین]]{{ع}}===
| |
| اصلیترین علّت [[قیام]] و شهادت امام حسین{{ع}}، [[مبارزه]] با [[نادانی]] است. بر پایه آنچه بسیاری از منابع معتبر، در این باره، از [[امام صادق]]{{ع}} گزارش کردهاند، ایشان، در دعایش به درگاه [[خداوند]] میگوید: «و خونش را به خاطر تو بذل کرد تا بندگانت را از نادانی و سرگردانیِ [[گمراهی]]، بیرون آورد»<ref>{{متن حدیث|وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِيكَ لِيَسْتَنْقِذَ عِبَادَكَ مِنَ الْجَهَالَةِ وَ حَيْرَةِ الضَّلَالَةِ}} (تهذیب الأحکام، ج۶، ص۱۱۳، ح۲۰۱؛ مصباح المتهجد، ص۷۸۸).</ref>. همه آنچه در تبیین [[هدف]] [[قیام]] و [[حکمت]] [[شهادت امام حسین]]{{ع}} بیان شد، در تعبیر «[[جهلزدایی]]» خلاصه شده است. جهلزدایی، نه تنها هدف قیام [[سید الشهدا]]{{ع}}، بلکه [[هدف بعثت]] خاتم الأنبیا{{صل}} و [[نزول قرآن]] است: بر این اساس، اصلیترین کار [[انبیا]] و [[اولیای الهی]]، ریشه کن کردن [[بیماری]] [[جهل]] از [[جامعه]] است؛ زیرا تا این بیماری علاج نگردد، نمیتوان [[انتظار]] داشت که [[ارزشهای دینی]] بر جامعه، [[حاکم]] گردد. [[امام حسین]]{{ع}} نیز برای تحقّق این [[آرمان]] بلند، [[خون]] [[پاک]] خود را در [[راه خدا]] اهدا کرد و بدینسان، اصلیترین دلیل [[پیروان مکتب اهل بیت]]{{عم}} برای «زنده نگه داشتن [[مکتب]] [[شهادت]]، به وسیله [[عزاداری بر امام حسین]]{{ع}}» نیز جهلزدایی از [[جامعه اسلامی]] است و تا درمان کامل این بیماری خطرناک [[اجتماعی]] و استقرار [[حاکمیت مطلق]] ارزشهای [[اسلامی]] در [[جهان]]، تداوم این مکتب، [[ضرورت]] دارد.<ref>[[محمد محمدی ریشهری|محمدی ریشهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۷۷۵.</ref>
| |
|
| |
| ==[[آسیبشناسی]] [[عزاداری امام حسین]]{{ع}}==
| |
| در عصر حاضر، آشنایی با آفاتی که هدف و حکمت [[عزاداری]] [[سالار شهیدان]] را [[تهدید]] میکنند، مهمترین و اساسیترین گام در راه تحقّق [[اهداف]] [[ارزشمند]] این [[دستور]] العمل سازنده [[اهل بیت]] [[عصمت]] و [[طهارت]] است. اکنون باید دید که: چگونه [[فرهنگ]] اصیل [[عاشورا]]، به وسیله [[دشمنان]] [[آگاه]] و [[دوستان]] [[ناآگاه]]، [[تحریف]] میشود؟ و چه آفاتی، مجالس عزاداری سالار شهیدان را تهدید میکند؟ پاسخ اجمالی این سؤال، این است که: هر چیزی که با هدف عزاداری (یعنی جهلزدایی از جامعه اسلامی) و نیز با ویژگیهای مجالس عزاداری هدفمند (یعنی: [[خدامحوری]]، ارائه تحلیل واقعبینانه از [[حادثه عاشورا]] و بهرهگیری صحیح از [[احساسات]] و [[عواطف]] [[مردم]] نسبت به اهل بیت{{عم}}) در تضاد باشد، از آفتهای مجالس عزاداری سید الشهدا{{ع}} است. اینک برای توضیح این [[اجمال]]، به مهمترینِ این آسیبها، اشاره میکنیم:
| |
|
| |
| ===تحریفِ هدف عزاداری===
| |
| خطرناکترین آفت عزاداری امام حسین{{ع}}، تحریف هدف آن است. پیش از این، اشاره کردیم که حکمت عزاداری امام حسین{{ع}} با حکمت شهادت ایشان، یکی است. بنا بر این، [[تحریف]] [[هدف]] [[عزاداری]]، تحریف هدف [[شهادت]] آن بزرگوار نیز هست. این تحریف، به دو گونه میتواند تجلّی یابد: یکی آنکه به جای روشنی بخشی و [[احیاگری]]، تنها به درخواست [[آمرزش گناهان]] و [[پاکسازی]] [[معنوی]] خلاصه گردد؛ و دیگر، آنکه به جای تأکید بر بُعد حماسی آن، به [[جنایت]] [[یزیدیان]] و [[ستمگران]] در این حادثه پرداخته شود. این سخن، بدان معنا نیست که آمرزش گناهان و پاکسازی معنوی، از نتایج و فواید عزاداری نیست و یا این که نباید جنایتهای ستمپیشگان را برشمرد؛ بلکه غرض، [[پرهیز]] از نگاه تجزیهای است. اگر به جای جهلزُدایی و احیای ارزشهای [[اسلامی]]، هدف عزاداری برای [[سالار شهیدان]]، در پاکسازی [[گنهکاران]] از [[گناه]]، خلاصه شود، در واقع، هدف [[شهادت امام]]{{ع}} و عزاداری برای ایشان، تحریف شده است؛ یعنی دقیقا همان تحریفی که در [[آیین مسیحیت]]، درباره [[عیسی]]{{ع}} تحقق یافت. به عبارت دیگر آنچه تحریف هدف عزاداری برای [[امام حسین]]{{ع}} است، خلاصه کردن این هدف، در پاکسازی [[گناهان]]، شبیه [[باور]] خرافیِ [[مسیحیان]] درباره [[مصلوب]] شدن عیسی{{ع}} است. این سخن، البته به معنای نفیِ نقش عزاداری در آمرزش گناهان نیست. از سوی دیگر، [[حادثه عاشورا]]، در یک نگاه کلّی و واقع بینانه، دارای دو بُعد است: یکی بُعد جنایت و [[مظلومیت]]، و دیگری بُعد [[حماسه]] و [[عزّت]] و [[عظمت]]. از اینرو، تحلیل و تبیین صحیح این حادثه، در صورتی امکان پذیر است که این دو بُعد، در کنار هم دیده شوند و ارائه گردند. در غیر این صورت، مخاطب، [[درک]] [[درستی]] از این جریان مهم [[تاریخ اسلام]]، پیدا نخواهد کرد.<ref>[[محمد محمدی ریشهری|محمدی ریشهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۷۷۶.</ref>
| |
|
| |
| ===استناد به منابع غیر معتبر===
| |
| یکی از آسیبهایی که خصوصا در قرنهای اخیر، [[عزاداری امام حسین]]{{ع}} را [[تهدید]] میکند، استناد [[اهل]] [[منبر]] و [[مرثیهسرایان]]، به منابع غیر معتبر و غیر قابل استناد است<ref>برای اطّلاع از منابع قابل استناد و منابع غیر قابل استناد تاریخ عاشورا، ر.ک: دانش نامه امام حسین{{ع}}، ج۱، ص۵۲ (پیش گفتار / منابع قابل استناد) و، ص۹۱ (منابع غیرقابل استناد).</ref>. نکته قابل توجّه، این که [[تاریخ عاشورا]]، بیشتر از بسیاری موضوعات دیگر، دارای منابع معتبر و قابل استناد است و [[مرثیهسرایان]] متعهّد و [[آگاه]]، اصولاً نیازی به استفاده از منابع غیر قابل استناد ندارند. به گفته [[شهید]] مطهّری: اگر کسی تاریخ عاشورا را بخواند، میبیند از زندهترین و مستندترین و از پُرمنبعترین تاریخهاست. مرحوم [[آخوند خراسانی]]<ref>آخوند شیخ محمدکاظم بن حسین هروی خراسانی، متولد سال ۱۲۵۵ ق، در مشهد و متوفای سال ۱۳۲۹ ق، در نجف، از علمای بزرگ امامیه و اصولی ای نامی است که در تدریس اصول فقه، یگانه عصر خود بود و به نهضت مشروطه در ایران، کمکهای شایانی نمود.</ref>فرموده بود: آنها که به دنبال [[روضه]] نشنیده میروند، بروند روضههای راست را پیدا کنند که آنها را اَحَدی نشنیده است<ref>حماسه حسینی، ج۱، ص۵۶.</ref>.شماری از مرثیهسرایان میپندارند که هر چه چاپ و منتشر شد، قابل استناد است و کاری با اعتبارِ منبع ندارند. بسیاری از مطالب بیاساس و دروغی که موجب وَهْن [[اهل بیت]]{{عم}} است و متأسّفانه به عنوان مرثیه مطرح میگردند، ریشه در منابع غیر معتبر دارند و از اینرو، منبعشناسی<ref>برای آشنایی با منابع معتبر و غیر معتبر تاریخ عاشورا، ر.ک: معرفی و نقد منابع عاشورا؛ عاشوراپژوهی؛ کتابشناسی تاریخی امام حسین{{ع}}؛ عاشوراشناسی؛ عزاداری - عاشورا - تحریفات. نیز، ر.ک: «سیری در مقتلنویسی و تاریخنگاری عاشورا»؛ محسن رنجبر، تاریخ در آینه پژوهش (فصلنامه)، ش۱۴ - ۱۶.</ref>نخستین شرط ذاکران و مرثیهسرایان [[راستین]] [[تاریخ]] خونبار عاشوراست و کسانی که فاقد این شرطاند، هر چه قدر هم که با [[اخلاص]] باشند، [[شایستگی]] برای ذکر [[مصیبت]] اهل بیت{{عم}} را ندارند.<ref>[[محمد محمدی ریشهری|محمدی ریشهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۷۷۷.</ref>
| |
|
| |
| ===گزارشهای ذلّتبار===
| |
| [[حسین بن علی]]{{ع}}، [[مظهر]] [[عزّت]] [[الهی]] و [[عاشورا]]، جلوهگاه [[حماسه]] و عزّت [[حسینی]]، و [[شعار]] [[دشمن]] شکن «هَیهاتَ مِنّا الذّلة!»، [[میراث]] گران بهای اوست. در منابع معتبر، گزارش شده که [[امام حسین]]{{ع}}، ضمن [[سخنرانی]] حماسیای در [[روز عاشورا]]، خطاب به [[سپاه]] دشمن فرمود: «هان! بینَسَبِ پسر بینَسَب، مرا میان دو چیز، قرار داده است: بین [[شمشیر]] و [[خواری]]. خواری، از ما دور است و [[خداوند]]، آن را برای ما نمیپذیرد، و نیز پیامبرش و [[مؤمنان]] و دامنهایی [[پاک]] و [[پاکیزه]] و جانهایی عزّتمند و نَفْسهایی خوددار که [[اطاعت]] از [[فرومایگان]] را بر مرگی کریمانه، مقدّم نمیدارند»<ref>{{متن حدیث|أَلَا وَ إِنَّ الدَّعِيَ ابْنَ الدَّعِيِ قَدْ رَكَزَ بَيْنَ اثْنَتَيْنِ السِّلَّةِ وَ الذِّلَّةِ وَ هَيْهَاتَ مِنَّا الذِّلَّةُ يَأْبَى اللَّهُ لَنَا ذَلِكَ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ حُجُورٌ طَابَتْ وَ حُجُورٌ طَهُرَتْ وَ نُفُوسٌ أَبِيَّةٌ وَ أُنُوفٌ حَمِيَّةٌ مِنْ أَنْ نُؤْثِرَ طَاعَةَ اللِّئَامِ عَلَى مَصَارِعِ الْكِرَامِ}} (الملهوف، ص۱۵۵).</ref>. بنا بر این، هر گزارشی از [[تاریخ عاشورا]] که حاکی از پذیرش [[ذلّت]] توسّط [[امام حسین]]{{ع}} باشد، [[دروغ]] بوده و ساخته و پرداخته [[دشمنان]] اوست؛ مانند این گزارش که [[امام]]{{ع}} فرموده: «یکی از این سه [پیشنهاد من] را بپذیرید: یا به همان جایی که از آن آمدهام، بازگردم، یا دستم را در دستِ [[یزید بن معاویه]] بگذارم و او میان من و خود، [[حکم]] کند، یا مرا به هر یک از مرزهای [[مسلمانان]] که میخواهید، بفرستید و من هم مانند یکی از ساکنان آنجا شوم، با همان [[وظایف]] و [[حقوق]]»<ref>{{متن حدیث|إِخْتَارُوا مِنِّى خِصَالاً ثَلاثاً: إِمَّا أَنْ أَرْجِعَ إلَى الْمَكَانِ الَّذِى أَقْبَلْتُ مِنْهُ، وَ إِمَّا أَنْ أَضَعَ يَدى فِى يَدِ يَزِيدَ بْنِ مُعَاوِيَةَ، فَيَرى فِيمَا بَيْنِى وَ بَيْنَهُ رَأْيَهُ، وَ إِمَّا أَنْ تُسَيِّرُونِى إِلَى أَىِّ ثَغْرٍ مِنْ ثُغُورِ الْمُسْلِمِينَ شِئْتُمْ، فَأَكُونَ رَجُلاً مِنْ أَهْلِهِ، لِى مَا لَهُمْ، وَ عَلَىَّ مَا عَلَيْهِمْ}} (تاریخ الطبری، ج۵، ص۴۱۳).</ref>. یا [[طلب]] آب کردن امام{{ع}} از [[شمر]] [[ملعون]]، هنگامی که میخواست ایشان را به [[قتل]] برساند که در [[نور]] العین، به امام{{ع}} نسبت داده شده و آمده است: [[حسین]]{{ع}} فرمود: «حال که مرا میکُشی، پس جرعهای آب به من بده». شمر گفت: «هرگز قطرهای آب نخواهی چشید؛ بلکه [[مرگ]] را به صورت گلوگیر و جرعه جرعه، خواهی چشید!»<ref>{{متن حدیث|إذاً و لا بدّ من قتلى فَاسقنى شربة ماءٍ. فقال: هيهات أن تذوق الماء بل تذوق الموت غصّة بعد غصّة و جرعة بعد جرعة}} (نور العین، ص۵۰).</ref>. اینگونه گزارشها، علاوه بر این که با مُحکمات تاریخِ [[عاشورا]] و موضعگیریهای [[امام]]{{ع}} در طول [[زندگی]] افتخارآمیز او<ref>برای مطالعهای دقیقتر و گستردهتر درباره محکمات تاریخ عاشورا و موضعگیریهای امام حسین{{ع}}، ر.ک: دانشنامه امام حسین{{ع}} (همین کتاب)؛ نگاهی نو به جریان عاشورا (مجموعه مقالات)؛ نهضت عاشورا (جستارهای کلامی، سیاسی و فقهی)؛ مجموعه مقالات کنگره بینالمللی امام خمینی و فرهنگ عاشورا (۸ جلد تاکنون)؛ حماسه حسینی؛ قیام جاودانه؛ نگاهی به حماسه حسینی؛ عاشوراشناسی؛ عاشوراپژوهی.</ref>منافات دارد، با اصول [[باورهای شیعه]] درباره جایگاه والای [[خاندان پیامبر]] [[خدا]]{{صل}} نیز [[مخالفت]] دارد و بر این اساس، یکی از آفات مجالس [[عزاداری]] [[سید الشهدا]]{{ع}}، مرثیهسراییِ ذلّتآمیز برای آن امام است. از اینرو، بر ذاکران [[مخلص]] [[اهل بیت]]{{عم}} فرض است که از بیان هر سخن و تعبیری که حاکی از اظهار [[ذلّت]] یا عجز آن بزرگوار و [[خانواده]] ایشان در [[حادثه عاشورا]] باشد، جدّا اجتناب کنند.<ref>[[محمد محمدی ریشهری|محمدی ریشهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۷۷۸.</ref>
| |
|
| |
| ===غُلُوْ===
| |
| گزارشهای ذلّت بار، پایین آوردن اهل بیت{{عم}} از جایگاه [[واقعی]] آنها، و [[غلو]]، بالاتر بُردن آنان از جایگاه واقعی آنهاست که متأسّفانه، هر دو آفت، در برخی مجالس [[مرثیهسرایی]] [[مشاهده]] میشود. باید دانست، کسانی که در مجالس عزاداری، اهل بیت{{عم}} را جایگزین خدا میکنند و به جای خدامحور کردنِ مجالس [[امام حسین]]{{ع}} و پیوند دادن [[دلها]] به خدا از طریق اهل بیت{{عم}} - که ابواب [[الهی]] هستند -، [[مردم]] را به «حسینُ اللّهی» و «زینبُ اللّهی» شدن، [[دعوت]] مینمایند و یا برای [[بزرگداشت]] اهل بیت{{عم}}، [[انبیای بزرگ]] الهی را کوچک جلوه میدهند، آگاهانه یا ناخودآگاه، در [[خدمت]] [[اهداف]] [[دشمنان اهل بیت]]{{عم}} قرار گرفتهاند و سید الشهدا{{ع}} هم از آنان، بیزار است<ref>برای آگاهی بیشتر درباره خطر غلو درباره اهل بیت{{عم}} (ر.ک: اهل بیت{{عم}} در قرآن و حدیث: بخش سیزدهم: غلو کردن درباره اهل بیت{{عم}} و جامعهشناسی تحریفات عاشورا).</ref>.<ref>[[محمد محمدی ریشهری|محمدی ریشهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۷۸۰.</ref>
| |
|
| |
| ===[[دروغ]]===
| |
| زشتترین و خطرناکترین [[دروغها]]<ref>برای آشنایی با اقسام دروغ، ر.ک: لؤلؤ و مرجان: مقام چهارم.</ref>، [[دروغ بستن به خداوند]] [[متعال]]، [[پیامبر خدا]]{{صل}} و [[اهل بیت]]{{عم}} است که از [[گناهان کبیره]] شمرده شده، موجب بطلان [[روزه]] میگردد<ref>الکافی، ج۲، ص۳۴۰، ح۹.</ref>.مرثیهسرایانی که بدون [[حجّت شرعی]]، سخنی را به [[خدا]] و اهل بیت{{عم}} نسبت میدهند، نه تنها [[خادم]] و [[ذاکر]] [[امام حسین]]{{ع}} نیستند، بلکه باید بدانند که کار آنها، [[گناه کبیره]] است. حقیقتاً برای بسیاری از [[مردم]]، [[باور]] کردن این قضیّه سخت است که روضهخوانی، به دروغ [[مرثیهسرایی]] کند؛ ولی در نهایت [[تأسّف]]، باید به این [[واقعیت]] تلخ، یعنی [[دروغپردازی]] برخی روضهخوانان و [[مرثیهسرایان]] اعتراف کرد؛ بلکه بر این [[مصیبت]] بزرگی که [[تاریخ عاشورا]] بدان [[مبتلا]] گردیده، بیش از مصیبت خودِ [[عاشورا]] باید گریست؛ چراکه این مصیبت، موجب پایمال شدن [[نهضت]] [[مقدس]] [[حسینی]] است. برای توضیح این [[اجمال]]، علاقهمندان میتوانند به کتاب لؤلؤ و مرجان [[محدّث]] نوری - که در [[سال ۱۳۱۹ هجری]] قمری تألیف شده - و کتاب [[حماسه حسینی]] استاد [[شهید مرتضی مطهری]]، مراجعه کنند.<ref>[[محمد محمدی ریشهری|محمدی ریشهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۷۸۱.</ref>
| |
|
| |
| ===[[بدعت]] در نحوه [[عزاداری]]===
| |
| آسیبهایی که تاکنون برشمردیم، آفاتی هستند که محتوای مجالس عزاداری [[سید الشهدا]]{{ع}} را [[تهدید]] میکنند؛ اما شماری از آفات، مربوط به شیوه و چگونگی عزاداری میشوند. از نظر [[فقهی]]، [[عبادات]]، اعم از [[واجب]] یا [[مستحب]]، توقیفی هستند، بدین معنا که اصل [[عبادت]] و چگونگی آن، باید توسّط ادلّه [[شرعی]] [[اثبات]] شود. در غیر این صورت، عملی که به عنوان عبادت انجام میشود، بدعت محسوب میگردد و نه تنها مطلوب نیست، بلکه [[ممنوع]] و [[حرام]] است. [[استحباب]] عزاداری برای [[سالار شهیدان]]، بر پایه ادلّه [[قطعی]]، ثابت است و با [[عنایت]] به آثار و [[برکات]] فردی و [[اجتماعی]] آن، از بزرگترین عبادات محسوب میگردد؛ اما درباره چگونگی انجام گرفتن این عبادت، معیار، عزاداریهای مرسوم در عصر صدور روایاتِ مربوط به این عزاداری است؛ بلکه میتوان گفت: اطلاق این [[روایات]]، شامل انواع عزاداریهای مرسوم در اعصار مختلف نیز میگردد، مشروط به این که آنچه رایج شده، برای [[عزاداری]] [[صدق]] کند و موجب وَهْن [[مکتب اهل بیت]]{{عم}} نگردد و یا همراه با انجام دادن عملی [[نامشروع]] نباشد. بنا بر این، آنچه در شماری از مجالس عزاداری، به تدریج مرسوم شده است (مانند: استفاده از ابزارهای موسیقی و آهنگهای مبتذل، تشبّه مرد به [[زن]]، و همچنین کارهایی چون قمه زدن)، [[بدعت]] در عزاداری محسوب میشود، بهویژه قمه زدن که در عصر حاضر، زمینهساز [[تبلیغات سوء]] بر ضدّ [[پیروان اهل بیت]]{{عم}} و موجب وَهْن [[مکتب]] [[تشیّع]] است. و آخرین سخن در این باب، این که اگر [[فرهنگ عاشورا]]، آن گونه که بوده و هست، بدون [[تحریف]] به جهانیان عرضه شود، از [[قدرت]] اعجازآمیزی برخوردار است که میتواند به [[نظام]] [[سلطه]] و [[استکبار]] در [[جهان]]، پایان دهد و بدینسان، نه تنها [[امّت]] [[مسلمان]]، بلکه همه [[مستضعفان]] جهان را از [[ستم]] چپاولگران، [[زورمداران]] و [[غارتگران]] بینالمللی [[رهایی]] بخشد و به گفته [[رهبر]] [[انقلاب اسلامی]] [[آیت اللّه]] [[خامنهای]]: امروز، [[حسین بن علی]]{{ع}} میتواند [[دنیا]] را [[نجات]] دهد، به شرط آنکه با تحریف، چهره او را مغشوش نکنند<ref>سخنان ایشان در دیدار روحانیون و وعاظ در آستانه ماه محرم ۱۴۱۶ ق (۳/۳/۱۳۷۴ش).</ref>.<ref>[[محمد محمدی ریشهری|محمدی ریشهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۷۸۱.</ref>
| |
|
| |
| ==مجالس عزاداری هدفمند==
| |
| با [[عنایت]] به [[اهداف]] [[عزاداری امام حسین]]{{ع}} و آسیبهایی که ممکن است به آن وارد شود و باید از آنها [[پرهیز]] داشت، مجالس عزاداری [[امام]]{{ع}}، در صورتی میتوانند [[عزاداران]] را در جهت آن اهداف، [[هدایت]] کنند که دارای سه ویژگی باشند:
| |
| #'''[[خدامحوری]]''': مجاهدتهای [[سید الشهدا]]{{ع}} و همه شهدای راه [[حق]] و [[فضیلت]] در طول [[تاریخ]]، برای آشنا کردن با [[خداوند متعال]] و استقرار [[یگانه پرستی]] در سایه [[حکومت دینی]] در جهان بود. بنا بر این، بدون [[معرفت]] صحیح [[دینی]] نمیتوان تحلیل [[درستی]] از [[نهضت عاشورا]] ارائه کرد و از اینرو، خدامحوری و پیوند زدن [[دلها]] با [[خدا]] و ارزشهای [[معنوی]]، باید اساس برنامههای مجالس عزاداری و سخنرانیها و مرثیهسراییها باشد.
| |
| #'''ارائه تاریخ و تحلیل صحیح از [[حادثه عاشورا]]''': بدون تحلیلی واقعبینانه از [[نهضت عاشورا]]، امکان ندارد که [[عزاداران]] با اهداف والای [[عزاداری]] آشنا شوند و در مسیر آن، گام برداند. از اینرو، گویندگان و [[مرثیهسرایان]]، در مجالس عزاداری [[سید الشهدا]]{{ع}} باید بر پایه تحلیل درست [[واقعه عاشورا]]، [[سخنرانی]] و [[مرثیهسرایی]] نمایند و بدین منظور، استفاده از منابع معتبر در تبیین این حادثه، و اجتناب از آسیبهای مجالس عزاداری - که شرح آنها گذشت -، ضروری است و [[بهترین]] راه برای رسیدن به این [[هدف]]، خواندن متن [[مقتل]] از منابع معتبر است.
| |
| #'''تبلور [[عاطفه]] و ارادت به [[اهل بیت]]{{عم}}''': تحلیل صحیح [[نهضت حسینی]] توسط سخنوران و ذاکران، نمیتواند جایگزین تلاشهای هنرمندانه و به کارگیری اَشکال مختلف [[هنر]] در جهت جوشش [[عواطف]] و [[احساسات مردم]] نسبت به حادثه خونین [[کربلا]] گردد. در [[سازندگی]] [[معنوی]]، عواطف و [[احساسات]]، نقش ویژهای دارند که هیچ چیز دیگر نمیتواند جای آنها را پُر کند؛ لذا اهل بیت{{عم}}، تأکید ویژهای بر [[گریستن]] و گریاندن بر [[مصائب]] سید الشهدا{{ع}} داشتهاند و خود نیز با [[تشویق]] مرثیه سرایان و استماع مرثیه آنان، زمینه گسترش این [[فرهنگ]] را در میان [[پیروان]] خود، فراهم میکردند.<ref>[[محمد محمدی ریشهری|محمدی ریشهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۷۸۳.</ref>
| |
|
| |
|
| == جستارهای وابسته == | | == جستارهای وابسته == |
خط ۷۱: |
خط ۱۹: |
| {{منابع}} | | {{منابع}} |
| # [[پرونده:13681024.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|'''فرهنگ عاشورا''']] | | # [[پرونده:13681024.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|'''فرهنگ عاشورا''']] |
| # [[پرونده:13681353.jpg|22px]] [[محمد محمدی ریشهری|محمدی ریشهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|'''گزیده دانشنامه امام حسین''']]
| |
| {{پایان منابع}} | | {{پایان منابع}} |
|
| |
|
| ==پانویس== | | ==پانویس== |
| {{یادآوری پانویس}}
| |
| {{پانویس}} | | {{پانویس}} |
|
| |
|
| [[رده:عزاداری در معارف و سیره حسینی]] | | [[رده:عزاداری]] |
| [[رده:مدخل فرهنگ عاشورا]] | | [[رده:مدخل فرهنگ عاشورا]] |