معاویة بن ابی سفیان در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
معاویة بن ابی سفیان در تاریخ اسلامی (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۴ سپتامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۳۲
، ۴ سپتامبر ۲۰۲۱بدون خلاصۀ ویرایش
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
نام و [[نسب]] او [[معاویة بن صخر بن حرب بن امیة بن عبدشمس بن عبدمناف]] است. البته پدرش به [[ابوسفیان]] معروف است. [[مادر]] [[معاویه]]، [[هند]] دختر [[عتبة بن ربیعة بن عبدشمس بن عبدمناف]] گویند و [[کنیه]] معاویه، [[اباعبدالرحمن]] است<ref>اسد الغابه، ابن اثیر، ج۴، ص۴۳۳.</ref>. در بعضی از عبارات هند را | [[معاویه]]، [[فرزند]] [[ابوسفیان]]، بنیان‌گذار سلسله [[خلافت اموی]]، از [[دشمنان]] سرسخت [[امام علی]] {{ع}}، مردی مزور، نیرنگ‌باز، حیله‌گر و [[دنیاطلب]] و دارای [[رذایل اخلاقی]] بود. او هرگز در [[دل]] [[ایمان]] نیاورد و در برابر [[اسلام آوردن ظاهری]] پدرش، [[ابوسفیان]]، وی را با اشعاری مورد [[نکوهش]] قرار داد و مایه رسوایی و [[تباهی]] دانست. او برای وصول به اهداف دنیوی از هیچ عملی فروگذار نمی‌کرد. [[امام علی]] {{ع}} در مورد رفتارهای [[معاویه]] می‌فرماید: به [[خدا]] [[سوگند]]، [[معاویه]] از من زیرک‌تر نیست. او [[پیمان‌شکنی]] می‌کند و [[گنه‌کاری]]. اگر [[پیمان‌شکنی]] را ناخوش نمی‌داشتم، من زیرک‌ترین [[مردم]] می‌بودم، ولی [[پیمان‌شکنان]]، گنه‌کارند و گنه‌کاران، نافرمان. هر [[پیمان‌شکنی]] را در [[روز قیامت]] پرچمی است که بدان شناخته شود<ref>نهج البلاغه، خطبه ٢٠٠: {{متن حدیث|"وَ اللَّهِ مَا مُعَاوِيَةُ بِأَدْهَى مِنِّي، وَ لَكِنَّهُ يَغْدِرُ وَ يَفْجُرُ؛ وَ لَوْ لَا كَرَاهِيَةُ الْغَدْرِ لَكُنْتُ مِنْ أَدْهَى النَّاسِ، وَ لَكِنْ كُلُّ غُدَرَةٍ فُجَرَةٌ وَ كُلُّ فُجَرَةٍ كُفَرَةٌ، وَ لِكُلِّ غَادِرٍ لِوَاءٌ يُعْرَفُ بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ؛ وَ اللَّهِ مَا أُسْتَغْفَلُ بِالْمَكِيدَةِ وَ لَا أُسْتَغْمَزُ بِالشَّدِيدَة"}}</ref>.<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۷۲۷-۷۲۹.</ref> | ||
==نسب== | |||
نام و [[نسب]] او [[معاویة بن صخر بن حرب بن امیة بن عبدشمس بن عبدمناف]] است. البته پدرش به [[ابوسفیان]] معروف است. [[مادر]] [[معاویه]]، [[هند]] دختر [[عتبة بن ربیعة بن عبدشمس بن عبدمناف]] گویند و [[کنیه]] معاویه، [[اباعبدالرحمن]] است<ref>اسد الغابه، ابن اثیر، ج۴، ص۴۳۳.</ref>. در بعضی از عبارات هند را آکلة الاکباد می‌گویند و معاویه را ابن اکلة الاکباد می‌نامند<ref>فقال أمیر المؤمنین{{ع}}: {{متن حدیث|قَاتَلَ اَللَّهُ اِبْنَ آكِلَةِ اَلْأَكْبَادِ...}}؛ الخصال، شیخ صدوق، ص۴۴۰. قال{{ع}}: {{متن حدیث|يَخْرُجُ اِبْنُ آكِلَةِ اَلْأَكْبَادِ...}}؛ کمال الدین و تمام النعمه، شیخ صدوق، ص۶۵۱، لعن الله ابن آکلة الأکباد: تهذیب الاحکام، مزی، ص۶۲۶؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۵۲، ص۲۰۵.</ref>. پدر و مادر [[معاویه]] از سرسخت‌ترین [[دشمنان اسلام]] بودند<ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[معاویة بن ابی‌سفیان اموی (مقاله)|مقاله «معاویة بن ابی‌سفیان اموی»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۷ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۷]]، ج۷، ص ۳۴۴؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۴۶۰.</ref>. | |||
==[[مسلمان]] شدن معاویه== | ==[[مسلمان]] شدن معاویه== | ||
| خط ۱۴: | خط ۱۷: | ||
#در [[یوم]] القضاء ([[عمرة القضاء]])؛ هنگام دیدن [[رسول خدا]]{{صل}} مسلمان شده است اما [[اسلام]] خود را از والدینش مخفی می‌کرده است<ref>و کتم اسلامه من ابیه و أمه: اسد الغابه، ابن اثیر، ج۴، ص۴۳۳؛ و کتم اسلامه... هذا یعارضه ما ثبت فی الصحیح: الاصابه، ابن حجر، ج۶، ص۱۲۰.</ref>. | #در [[یوم]] القضاء ([[عمرة القضاء]])؛ هنگام دیدن [[رسول خدا]]{{صل}} مسلمان شده است اما [[اسلام]] خود را از والدینش مخفی می‌کرده است<ref>و کتم اسلامه من ابیه و أمه: اسد الغابه، ابن اثیر، ج۴، ص۴۳۳؛ و کتم اسلامه... هذا یعارضه ما ثبت فی الصحیح: الاصابه، ابن حجر، ج۶، ص۱۲۰.</ref>. | ||
اما طبق نقل مشهور، وی در فتح مکه مسلمان شده است و | اما طبق نقل مشهور، وی در فتح مکه مسلمان شده است و جزء "[[طلقاء]] و ابناء الطلقاء" قرار گرفته است<ref>معاویه از طلقاء است؛ الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۱، ص۴۰۱.</ref>. هنگامی که [[شهر مقدس]] [[مکه]] [[فتح]] شد. رسول خدا{{صل}} گروهی از [[قریش]] را بخشیدند و این افراد را [[آزاد]] و [[فرزندان]] آزاد شده خواندند و فرمودند این افراد [[حق]] [[حکومت]] بر [[مسلمانان]] را ندارند. [[عبدالرحمن بن غنم]] [[اشعری]]، [[فقیه]] بزرگ [[اهل شام]] درباره او گفته است: معاویه [[حق]] دخالت در امر حکومت را ندارد زیرا او جزء آزاد شده‌هاست، آزاد شده [[حق حاکم]] شدن را ندارند<ref>الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۲، ص۸۵۰-۸۵۱.</ref>. [[عمر بن الخطاب]] نیز می‌گوید: حکومت برای آزاد شده‌ها و فرزندان آنها نیست<ref>الاصابه، ابن حجر، ج۴، ص۷۱.</ref>. | ||
[[علی]]{{ع}} درباره آنها فرموده‌اند: اینان به [[اجبار]] [[مسلمان]] شده‌اند و جزء [[دشمنان]] [[رسول خدا]]{{صل}} و در پی [[بدعت]] و [[دشمنی]] با [[دین خدا]] هستند<ref>الامامة و السیاسة، ابن قتیبه دینوری، ج۱، ص۱۷۸.</ref>. | [[علی]]{{ع}} درباره آنها فرموده‌اند: اینان به [[اجبار]] [[مسلمان]] شده‌اند و جزء [[دشمنان]] [[رسول خدا]]{{صل}} و در پی [[بدعت]] و [[دشمنی]] با [[دین خدا]] هستند<ref>الامامة و السیاسة، ابن قتیبه دینوری، ج۱، ص۱۷۸.</ref>. | ||
در [[آیات قرآن]] نیز اصطلاح "الشجرة الملعونه" آمده است که منظور از آن، [[بنی امیه]] | در [[آیات قرآن]] نیز اصطلاح "الشجرة الملعونه" آمده است که منظور از آن، [[بنی امیه]] است<ref>الدر المنثور، سیوطی، ج۴، ص۱۹۱؛ تفسیر ابن ابی حاتم، ابن ابی حاتم، ج۷، ص۲۳۳۶.</ref>. | ||
در روایتی که از [[عایشه]] نقل شده، از [[معاویه]] به [[فرعون]] تعبیر شده است و رسیدن به [[حکومت]]، بر [[انتخاب]] خدایی و [[تأیید الهی]] دلالت بر آنان ندارد<ref>شرح الاخبار، قاضی نعمان مغربی، ج۲، ص۱۵۹.</ref>.<ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[معاویة بن ابی‌سفیان اموی (مقاله)|مقاله «معاویة بن ابی‌سفیان اموی»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۷ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۷]]، ج۷، ص ۳۴۴-۳۴۵.</ref> | در روایتی که از [[عایشه]] نقل شده، از [[معاویه]] به [[فرعون]] تعبیر شده است و رسیدن به [[حکومت]]، بر [[انتخاب]] خدایی و [[تأیید الهی]] دلالت بر آنان ندارد<ref>شرح الاخبار، قاضی نعمان مغربی، ج۲، ص۱۵۹.</ref>.<ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[معاویة بن ابی‌سفیان اموی (مقاله)|مقاله «معاویة بن ابی‌سفیان اموی»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۷ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۷]]، ج۷، ص ۳۴۴-۳۴۵.</ref> | ||
==خصوصیات شخصی معاویه== | ==خصوصیات شخصی معاویه== | ||
بعضی از منابع، وی را سفید چهره معرفی می‌کنند که محاسنش را [[خضاب]] می‌کرده است<ref>اسد الغابه، ابن اثیر، ج۴، ص۴۳۶؛ الاصابه، ابن حجر، ج۶، ص۱۲۰؛ سیراعلام النبلاء، ذهبی، ج۳، ص۱۲۰.</ref>. ولی عده‌ای دیگر از [[مورخان]]، وی را سیاه چهره معرفی می‌کنند<ref>الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۳، ص۱۴۱۸.</ref>. معاویه را جزء "دهاة العرب" می‌دانند <ref>انساب الاشراف، بلاذری، ج۵، ص۱۳۱؛ الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۴، ص۱۴۴۶ و اسد الغابه، ابن اثیر، ج۴، ص۴۷۲.</ref>. او در نقل‌ها، به صورت شخص [[فقیری]] معرفی می‌شود که بعد از رسیدن به حکومت [[شام]] به شخصی [[ثروتمند]] تبدیل شد<ref>قال رسول الله{{صل}}: {{متن حدیث|معاویة صلعوک لامال له}}؛ الاصابه، ابن حجر، ج۶، ص۲۳۹؛ سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۳، ص۱۲۲.</ref>.<ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[معاویة بن ابی‌سفیان اموی (مقاله)|مقاله «معاویة بن ابی‌سفیان اموی»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۷ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۷]]، ج۷، ص ۳۴۵-۳۴۶.</ref> | بعضی از منابع، وی را سفید چهره معرفی می‌کنند که محاسنش را [[خضاب]] می‌کرده است<ref>اسد الغابه، ابن اثیر، ج۴، ص۴۳۶؛ الاصابه، ابن حجر، ج۶، ص۱۲۰؛ سیراعلام النبلاء، ذهبی، ج۳، ص۱۲۰.</ref>. ولی عده‌ای دیگر از [[مورخان]]، وی را سیاه چهره معرفی می‌کنند<ref>الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۳، ص۱۴۱۸.</ref>. معاویه را جزء "دهاة العرب" می‌دانند<ref>انساب الاشراف، بلاذری، ج۵، ص۱۳۱؛ الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۴، ص۱۴۴۶ و اسد الغابه، ابن اثیر، ج۴، ص۴۷۲.</ref>. او در نقل‌ها، به صورت شخص [[فقیری]] معرفی می‌شود که بعد از رسیدن به حکومت [[شام]] به شخصی [[ثروتمند]] تبدیل شد<ref>قال رسول الله{{صل}}: {{متن حدیث|معاویة صلعوک لامال له}}؛ الاصابه، ابن حجر، ج۶، ص۲۳۹؛ سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۳، ص۱۲۲.</ref>.<ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[معاویة بن ابی‌سفیان اموی (مقاله)|مقاله «معاویة بن ابی‌سفیان اموی»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۷ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۷]]، ج۷، ص ۳۴۵-۳۴۶.</ref> | ||
==[[معاویه]] در [[دوران خلفا]]== | |||
پس از [[رحلت پیامبر اکرم]] {{صل}} و [[ماجرای سقیفه]]، [[ابوسفیان]] به دستگاه [[خلافت]] متمایل شد. دستگاه [[خلافت]] که از [[قدرت]] و نفوذ او [[آگاهی]] داشتند، برای دفع شر او، صدقاتی که در [[دوران پیامبر]] گرد آورده بود، به او بازگرداندند. از این‌رو او به [[همکاری]] با دستگاه [[خلافت]] [[راضی]] شد. [[خلیفه اول]] [[فرزند]] ارشد او، [[یزید بن ابی‌سفیان]] را به [[ولایت]] [[دمشق]] [[منصوب]] کرد. بدین‌سان بنیاد [[خلافت امویان]] به‌دست [[خلیفه اول]] پی‌ریزی شد. در زمان [[خلیفه دوم]] [[یزید بن ابی‌سفیان]] درگذشت. [[خلیفه]] بنا به پیشنهاد [[یزید]]، [[معاویه]] را به [[جانشینی]] او برگزید. [[معاویه]] بر [[شام]] تسلط یافت و با استفاده از سه عامل [[زر و زور]] [[تزویر]]، [[حکومت]] خود را در [[شام]] تثبیت کرد. در این دوران تمام نواحی [[شام]] زیر نظر [[حکومت]] او قرار گرفت. دوران [[خلیفه سوم]]، به‌دلیل [[خویشاوندی]] [[خلیفه]] با [[امویان]]، دوران طلایی [[حکومت]] [[معاویه]] به‌حساب می‌آید. در این دوره افزون بر [[دمشق]]، سایر ولایات [[شامات]]، شامل [[سوریه]]، [[فلسطین]]، [[اردن]] و لبنان امروزی در قلمرو حکومتی [[معاویه]] قرار گرفت. او در زمان [[عثمان]]، [[اختیار]] تام یافت. در سایه نیروی [[نظامی]] و برخورداری از درآمدهایی که در اثر [[جنگ‌ها]] و [[غنایم]] به‌دست آمده بود، [[معاویه]] [[حکومت]] خود را استحکام بخشید. با وجود حمایت‌هایی که [[خلیفه سوم]] نسبت به او داشت، اما هنگام محاصره خانه او، در حالی‌که از [[معاویه]] درخواست کمک کرده بود، از [[حمایت]] و کمک به او خودداری کرد، زیرا کشته شدن [[خلیفه]] را گامی در جهت وصول به آرزوی دیرین خود، یعنی [[خلافت]]، می‌دانست. پس از [[قتل عثمان]]، همسرش پیراهن خونی او را برای [[معاویه]] فرستاد تا بدین وسیله انگیزه وی در [[فریب]] و تحمیق [[مردم]] شامل جامه عمل بپوشد. [[امام علی]] {{ع}} در نامه‌ای خطاب به او می‌نویسد که به [[خدا]] قسم [[عثمان]] را کسی جز تو نکشت. همچنین در فرازی دیگر می‌نویسد زمانی به [[یاری]] او می‌شتافتی که به [[نعمت]] باشد و زمانی او را [[خوار]] می‌کردی که باز به نفعت باشد<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۷۲۷-۷۲۹.</ref>. | |||
==معاویه و حکومت== | ==معاویه و حکومت== | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۸: | ||
در [[روایات]] رسیده از [[رسول خدا]]{{صل}}؛ [[علی]]{{ع}} [[مأمور]] [[جنگ]] با سه گروه شده است؛ [[ناکثین]] ([[اهل]] [[جمل]])، [[قاسطین]] ([[معاویه]] و [[اصحاب]] او) و [[مارقین]] ([[اصحاب نهروان]])<ref>المبسوط، سرخسی، ج۱۰، ص۱۲۴. قاسط یعنی ستمگر مدعی عدل و داد! قسط از لغات اضداد است این نام گذاری وی برای آن است تا بگوید، علی الا عامل تفرقه بود. (یوسفی غروی).</ref>. | در [[روایات]] رسیده از [[رسول خدا]]{{صل}}؛ [[علی]]{{ع}} [[مأمور]] [[جنگ]] با سه گروه شده است؛ [[ناکثین]] ([[اهل]] [[جمل]])، [[قاسطین]] ([[معاویه]] و [[اصحاب]] او) و [[مارقین]] ([[اصحاب نهروان]])<ref>المبسوط، سرخسی، ج۱۰، ص۱۲۴. قاسط یعنی ستمگر مدعی عدل و داد! قسط از لغات اضداد است این نام گذاری وی برای آن است تا بگوید، علی الا عامل تفرقه بود. (یوسفی غروی).</ref>. | ||
بعد از [[شهادت علی]]{{ع}} معاویه به [[دشمنی با امام حسن]]{{ع}} پرداخت و سرانجام توانست در سال ۴۱ هم به [[حکومت]] برسد<ref>ابن عبد البر سال به حکومت رسیدن وی را عام الجماعه می‌نامد. (الاستیعاب، ج۳، ص۱۴۱۸).</ref>؛ از حکومت وی در [[ادبیات]] [[روایی]]، به [[سلطنت]] تعبیر می‌شود<ref>الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۳، ص۱۴۲۰. قال رسول الله: {{متن حدیث|اَلْخِلاَفَةُ بَعْدِي ثَلاَثُونَ ثُمَّ تَكُونُ مِلْكاً}}؛ (فتح الباری، ابن حجر، ج۱۲، ص۵۴).</ref>. او توانسته بود [[مردم]] [[شام]] را با خود همراه کند و آنها او را حاکمی [[عادل]] می‌پنداشتند<ref>امتاع الاسماع، مقریزی، ج۱۲، ص۱۱۱ (پاورقی).</ref> و افرادی چون [[حسن بصری]] و [[عمر بن عبدالعزیز]] از او [[دفاع]] می‌کنند<ref>الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۳، ص۱۴۲۲. ترجیحا دفاع حسن بصری از ترس و تقیه بوده است نه واقعی و حقیقی (یوسفی غروی).</ref>. سرانجام او در [[رجب]] سال ۶۰ ه.ق در حالی که به [[بیماری]] "لوقه"<ref>یا لقوا؛ فلج نسبی که موجب لرزش اعضای بدن می‌شود.</ref> [[مبتلا]] شده بود، درگذشت<ref>البدایة و النهایه، ابن کثیر، ج۸، ص۱۴۰.</ref>. | بعد از [[شهادت علی]]{{ع}} معاویه به [[دشمنی با امام حسن]]{{ع}} پرداخت و سرانجام توانست در سال ۴۱ هم به [[حکومت]] برسد<ref>ابن عبد البر سال به حکومت رسیدن وی را عام الجماعه می‌نامد. (الاستیعاب، ج۳، ص۱۴۱۸).</ref>؛ از حکومت وی در [[ادبیات]] [[روایی]]، به [[سلطنت]] تعبیر می‌شود<ref>الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۳، ص۱۴۲۰. قال رسول الله: {{متن حدیث|اَلْخِلاَفَةُ بَعْدِي ثَلاَثُونَ ثُمَّ تَكُونُ مِلْكاً}}؛ (فتح الباری، ابن حجر، ج۱۲، ص۵۴).</ref>. او توانسته بود [[مردم]] [[شام]] را با خود همراه کند و آنها او را حاکمی [[عادل]] می‌پنداشتند<ref>امتاع الاسماع، مقریزی، ج۱۲، ص۱۱۱ (پاورقی).</ref> و افرادی چون [[حسن بصری]] و [[عمر بن عبدالعزیز]] از او [[دفاع]] می‌کنند<ref>الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۳، ص۱۴۲۲. ترجیحا دفاع حسن بصری از ترس و تقیه بوده است نه واقعی و حقیقی (یوسفی غروی).</ref>. سرانجام او در [[رجب]] سال ۶۰ ه.ق در حالی که به [[بیماری]] "لوقه"<ref>یا لقوا؛ فلج نسبی که موجب لرزش اعضای بدن می‌شود.</ref> [[مبتلا]] شده بود، درگذشت<ref>البدایة و النهایه، ابن کثیر، ج۸، ص۱۴۰.</ref>. [[معاویه]]، خلیفه‌ای سنگدل، حیله‌گر، [[دروغگو]] و [[فتنه‌انگیز]] بود. او عمّال خویش را بر [[اموال]] و [[جان‌ها]] و نوامیس [[مسلمین]] مسلّط ساخت و دیکتاتوری‌ترین شیوه‌های [[حکومتی]] را در قالب [[تزویر]] و [[تبلیغات]]، [[اعمال]] می‌کرد و در ریشه‌کن ساختن [[دین]] [[پیامبر]] می‌کوشید. [[معاویه]]، [[ملعون]] به زبان [[پیامبر]]{{صل}} بود<ref>برای شناخت پلیدی‌ها و جنایات معاویه، ر.ک: «الغدیر»، ج۱، ص۱۳۸ تا ۳۸۴.</ref>. | ||
او هنگام [[مرگ]] [[وصیت]] کرد که پیراهن، ناخن و مویی از [[محاسن]] [[رسول خدا]]{{صل}} با او [[دفن]] شود<ref>الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۳، ص۱۴۱۹.</ref> و با خود می‌گفت، کاش یکی از مردان [[قریشی]] بودم که در [[مکه]] می‌ماندم و هرگز [[حکومتی]] برای من نبود<ref>اسد الغابه، ابن اثیر، ج۴، ص۴۳۵. با تظاهر به این زهد می‌خواسته است از زهد علی{{ع}} و حتی عمر عقب نماند. (یوسفی غروی).</ref>.<ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[معاویة بن ابی‌سفیان اموی (مقاله)|مقاله «معاویة بن ابی‌سفیان اموی»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۷ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۷]]، ج۷، ص ۳۴۶- | او هنگام [[مرگ]] [[وصیت]] کرد که پیراهن، ناخن و مویی از [[محاسن]] [[رسول خدا]]{{صل}} با او [[دفن]] شود<ref>الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۳، ص۱۴۱۹.</ref> و با خود می‌گفت، کاش یکی از مردان [[قریشی]] بودم که در [[مکه]] می‌ماندم و هرگز [[حکومتی]] برای من نبود<ref>اسد الغابه، ابن اثیر، ج۴، ص۴۳۵. با تظاهر به این زهد می‌خواسته است از زهد علی{{ع}} و حتی عمر عقب نماند. (یوسفی غروی).</ref>.<ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[معاویة بن ابی‌سفیان اموی (مقاله)|مقاله «معاویة بن ابی‌سفیان اموی»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۷ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۷]]، ج۷، ص ۳۴۶-۳۴۷؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۴۶۰.</ref> | ||
==[[معاویه]] و [[نقل احادیث]]== | ==[[معاویه]] و [[نقل احادیث]]== | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۶: | ||
==معاویه و اصحاب رسول خدا{{صل}}== | ==معاویه و اصحاب رسول خدا{{صل}}== | ||
[[جنگیدن]] با [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} معاویه را در ردیف [[اهل بغی]] و [[واجب]] القتل قرار داده است؛ چنانکه [[عبدالله بن عمر]] وی را واجب القتل می‌دانسته است، زیرا او با [[سرکشی]] در برابر [[خلیفه رسول خدا]]{{صل}} قرار گرفته است<ref>الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۳، ص۹۵۳.</ref>. [[اهل صفین]] باید توسط [[علی]]{{ع}} [[سرکوب]] شوند <ref>المجموع، نووی، ج۱۹، ص۱۹۸.</ref>. اهل صفین باعث [[اختلاف]] در [[امت اسلام]] بودند پس قتل‌شان واجب است<ref> المغنی، ابن قدامه، ج۱۰، ص۴۹؛ الشرح الکبیر، ابن قدامه، ج۱۰، ص۴۹؛ کشف القناع، بهوتی، ج۶، ص۲۰۱.</ref>. حرکت اهل صفین [[معصیت]] و [[قتل]] آنها واجب بوده است<ref>المسبوط، سرخسی، ج۱۰، ص۱۲۴.</ref>. همچنین [[عمار بن یاسر]] در [[جنگ صفین]] و افرادی چون [[حجر بن عدی]] و [[عمرو بن الحمق خزاعی]] به دست او کشته شدند<ref>تاریخ الطبری، طبری، ج۵، ص۲۵۷.</ref>.<ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[معاویة بن ابی‌سفیان اموی (مقاله)|مقاله «معاویة بن ابی‌سفیان اموی»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۷ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۷]]، ج۷، ص ۳۴۸.</ref> | [[جنگیدن]] با [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} معاویه را در ردیف [[اهل بغی]] و [[واجب]] القتل قرار داده است؛ چنانکه [[عبدالله بن عمر]] وی را واجب القتل می‌دانسته است، زیرا او با [[سرکشی]] در برابر [[خلیفه رسول خدا]]{{صل}} قرار گرفته است<ref>الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۳، ص۹۵۳.</ref>. [[اهل صفین]] باید توسط [[علی]]{{ع}} [[سرکوب]] شوند<ref>المجموع، نووی، ج۱۹، ص۱۹۸.</ref>. اهل صفین باعث [[اختلاف]] در [[امت اسلام]] بودند پس قتل‌شان واجب است<ref> المغنی، ابن قدامه، ج۱۰، ص۴۹؛ الشرح الکبیر، ابن قدامه، ج۱۰، ص۴۹؛ کشف القناع، بهوتی، ج۶، ص۲۰۱.</ref>. حرکت اهل صفین [[معصیت]] و [[قتل]] آنها واجب بوده است<ref>المسبوط، سرخسی، ج۱۰، ص۱۲۴.</ref>. همچنین [[عمار بن یاسر]] در [[جنگ صفین]] و افرادی چون [[حجر بن عدی]] و [[عمرو بن الحمق خزاعی]] به دست او کشته شدند<ref>تاریخ الطبری، طبری، ج۵، ص۲۵۷.</ref>.<ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[معاویة بن ابی‌سفیان اموی (مقاله)|مقاله «معاویة بن ابی‌سفیان اموی»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۷ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۷]]، ج۷، ص ۳۴۸.</ref> | ||
==[[بدعت‌های معاویه]]== | ==[[بدعت‌های معاویه]]== | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۸: | ||
'''بدعت دهم:''' او اولین کسی است که داخل [[محراب]]، اتاقکی بنا کرد که به آن داخل می‌شد و برای [[مردم]] [[نماز]] می‌خواند<ref>تاریخ ابن خلدون، ابن خلدون، ج۱۰، ص۳۳۳.</ref>.<ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[معاویة بن ابی‌سفیان اموی (مقاله)|مقاله «معاویة بن ابی‌سفیان اموی»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۷ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۷]]، ج۷، ص ۳۴۸-۳۴۹.</ref> | '''بدعت دهم:''' او اولین کسی است که داخل [[محراب]]، اتاقکی بنا کرد که به آن داخل می‌شد و برای [[مردم]] [[نماز]] می‌خواند<ref>تاریخ ابن خلدون، ابن خلدون، ج۱۰، ص۳۳۳.</ref>.<ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[معاویة بن ابی‌سفیان اموی (مقاله)|مقاله «معاویة بن ابی‌سفیان اموی»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۷ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۷]]، ج۷، ص ۳۴۸-۳۴۹.</ref> | ||
'''بدعت یازدهم:'''از [[بدعت‌های معاویه]]، [[بیعت گرفتن]] اجباری از [[مردم]] و شخصیت‌ها برای [[ولایت‌عهدی]] [[فرزند]] شراب‌خوار و نالایقش "[[یزید]]" بود. قوی‌ترین گروه [[مخالف]] با آن [[بیعت]]، [[بنی‌هاشم]] و در رأس آنان [[حسین بن علی]]{{ع}} بود که [[مخالفت]] خویش را آشکارا اعلام کرد. اغلب چهره‌های سرشناس یا با [[تهدید]] یا با [[تطمیع]]، پذیرفته بودند ولی [[امام حسین]]{{ع}} حتی در برابر [[معاویه]] که به [[ستایش]] [[یزید]] پرداخت، به بیان زشتی‌های [[یزید]] اشاره کرد و از کار [[معاویه]] [[نکوهش]] نمود و رسوایش ساخت<ref>مع الحسین فی نهضته، ص۵۴.</ref>.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۴۶۰.</ref> | |||
==افتخارات معاویه== | ==افتخارات معاویه== | ||
| خط ۷۱: | خط ۷۹: | ||
##[[مسئول]] [[نوشتن]] نامه‌های رسول خدا{{صل}} [[زید بن ثابت]] بوده است، اگر کسی نبود [[معاویه]] [[نامه‌ها]] را می‌نوشت<ref>مکاتیب الرسول، احمدی میانجی، ج۱، ص۱۶۱.</ref>. | ##[[مسئول]] [[نوشتن]] نامه‌های رسول خدا{{صل}} [[زید بن ثابت]] بوده است، اگر کسی نبود [[معاویه]] [[نامه‌ها]] را می‌نوشت<ref>مکاتیب الرسول، احمدی میانجی، ج۱، ص۱۶۱.</ref>. | ||
با وجود این تعارضات، [[افتخار]]، مخدوش بلکه [[باطل]] است | با وجود این تعارضات، [[افتخار]]، مخدوش بلکه [[باطل]] است<ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[معاویة بن ابی‌سفیان اموی (مقاله)|مقاله «معاویة بن ابی‌سفیان اموی»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۷ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۷]]، ج۷، ص ۳۵۰.</ref>. | ||
===در [[احادیث نبوی]]=== | ===در [[احادیث نبوی]]=== | ||
درباره روایاتی که در آنها [[مدح]] معاویه آمده، مطالب مختلفی نقل شده؛ [[اسحاق بن راهویه]] می‌گوید: هیچ فضیلتی برای معاویه وجود ندارد. | درباره روایاتی که در آنها [[مدح]] معاویه آمده، مطالب مختلفی نقل شده؛ [[اسحاق بن راهویه]] می‌گوید: هیچ فضیلتی برای معاویه وجود ندارد. [[ابن حنبل]] می‌گوید: بدان که [[علی]]{{ع}} [[دشمنان]] بسیاری داشته است و چون هیچ ایرادی در او پیدا نکردند پس در مقابلش کسی را قرار داده و برای او فضایلی را [[جعل]] کردند<ref>تحفة الأحوذی، مبارکفوری، ج۱۰، ص۲۲۹.</ref>. | ||
به عبارت دیگر؛ احادیثی را که در آنها مدح معاویه نقل شده، طرفداران افراطی وی ساخته‌اند و بیشتر آنها افرادی هستند که در [[شام]] بزرگ شده‌اند<ref>سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۳، ص۱۲۸.</ref>. | به عبارت دیگر؛ احادیثی را که در آنها مدح معاویه نقل شده، طرفداران افراطی وی ساخته‌اند و بیشتر آنها افرادی هستند که در [[شام]] بزرگ شده‌اند<ref>سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۳، ص۱۲۸.</ref>. | ||
| خط ۷۹: | خط ۸۷: | ||
شوکانی در [[کتاب]] "الفوائد المجموعه فی الأحادیث الموضوعه"، و [[حافظ ابن کثیر]] در البدایة و النهایه<ref> البدایة و النهایه، ج۸، ص۱۲۰)</ref> به این مطلب اشاره دارند<ref>سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۳، ص۱۳۲ و پاورقی، ص۱۳۱.</ref>. | شوکانی در [[کتاب]] "الفوائد المجموعه فی الأحادیث الموضوعه"، و [[حافظ ابن کثیر]] در البدایة و النهایه<ref> البدایة و النهایه، ج۸، ص۱۲۰)</ref> به این مطلب اشاره دارند<ref>سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۳، ص۱۳۲ و پاورقی، ص۱۳۱.</ref>. | ||
[[حدیثی]] از رسول خدا{{صل}} درباره معاویه نقل شده است: روزی رسول خدا{{صل}} قصد نوشتن نامه‌ای را داشتند که معاویه را خبر کردند اما وی در حال [[غذا خوردن]] بود و رسول خدا{{صل}} سه مرتبه او را صدا زد و او پاسخ نداد و آن | [[حدیثی]] از رسول خدا{{صل}} درباره معاویه نقل شده است: روزی رسول خدا{{صل}} قصد نوشتن نامه‌ای را داشتند که معاویه را خبر کردند اما وی در حال [[غذا خوردن]] بود و رسول خدا{{صل}} سه مرتبه او را صدا زد و او پاسخ نداد و آن حضرت او را چنین [[نفرین]] فرمود: "خدایا او هیچگاه [[سیر]] نشود"<ref>الاحتجاج علی اهل اللجاج، طبرسی، ج۱، ص۲۷۴؛ الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۳، ص۱۴۲۱.</ref>.<ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[معاویة بن ابی‌سفیان اموی (مقاله)|مقاله «معاویة بن ابی‌سفیان اموی»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۷ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۷]]، ج۷، ص ۳۵۰-۳۵۱.</ref> | ||
==معاویه و [[امام حسین]] {{ع}}== | |||
[[امام حسین]]{{ع}} پیش از [[یزید]]، با پدرش [[معاویه]] و [[بنی امیه]] [[مخالف]] بود، آن هم نه نزاعی شخصی، بلکه [[نزاع]] مکتبی، وقتی از آن حضرت دربارۀ [[بنی امیه]] پرسیدند، فرمود: {{متن حدیث|إنّا و هم الخصمان اللّذان اختصما في ربّهم}}<ref>حیاة الامام الحسین بن علی، ج۲، ص۲۳۴.</ref>. و این [[نزاع]]، پیوسته در گفتگوها و [[مجادلات]]، محسوس بود. خود [[معاویه]] هم می‌دانست که [[سید الشهدا]]{{ع}} هرگز [[سازش]] نخواهد کرد و در وصیتی که پیش از [[مرگ]] به [[یزید]] داشت، به او گفت که از [[مخالفت]] چهار نفر از [[قریش]] که مهمترین آنان [[حسین بن علی]]{{ع}} است [[بیم]] دارد و هشدار داد که [[اهل عراق]]، او را وادار به [[خروج]] بر ضدّ [[یزید]] می‌کنند و توصیه کرد که: {{عربی|واما الحسين... وإياك والمكاشفة له في محاربة سلّ سيف أو محاربة طعن رمح... وإياك يا بني أن تلقى الله بدمه فتكون من الهالكين}}<ref>حیاة الامام الحسین بن علی، ج۲، ص۲۳۷؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، ج۴، ص۳۳۲.</ref>. پس از [[مرگ]] [[معاویه]] در [[رجب]] سال ۶۰ [[هجری]] و [[هجرت]] [[امام]] به [[مکه]]، [[کوفیان]] [[نامه]] به آن حضرت نوشتند و ضمن [[سپاس]] [[خداوند]] بر [[مرگ]] [[دشمن]] جبار [[امام حسین]]{{ع}} از آن حضرت درخواست کردند به [[کوفه]] آید و محور حرکت و تجمع آنان در [[مبارزه]] بر ضدّ [[شامیان]] شود<ref>مع الحسین فی نهضته، ص۷۶ به نقل از مقتل خوارزمی.</ref>. | |||
در پاسخ نامۀ [[معاویه]] به آن حضرت، جنایات [[معاویه]] را در کشتن [[حجر بن عدی]] و یارانش و [[شهید]] کردن [[عمرو بن حمق]] و [[پیمان‌شکنی]] و فتنه‌انگیزی‌هایش برشمرد و [[حکومت معاویه]] را بزرگترین [[فتنه]] دانست و [[مبارزه]] با [[معاویه]] را [[برترین]] [[جهاد]] و موجب [[قرب به خدا]] بر شمرد: {{متن حدیث|وَ إِنّی وَاللّهِ ما أَعْرِفُ اَفْضَلَ مِنْ جِهادِکَ، فَإِنْ أَفْعَلْ فَإِنَّهُ قُرْبَةٌ إِلى رَبِّی، وَ إِنْ لَمْ أَفْعَلْهُ فَأَسْتَغْفِرُ اللّهَ لِدینى... وَاعْلَمْ أَنَّ اللهَ لَيْسَ بِناسٍ لَكَ قَتْلَكَ بِالظِّنَّةِ، وَأَخْذَكَ بِالتُّهْمَةِ، وَإِمارَتَكَ صَبِيًّا، يَشْرَبُ الشَّرابَ، وَيَلْعَبُ بِالكِلابِ...}}<ref>الغدیر، علامه امینی، ج۱۰، ص۱۶۱.</ref>. همچنین [[اباعبدالله]]{{ع}} یک سال پیش از [[مرگ]] [[معاویه]] در یک [[سخنرانی]] عمومی در موسم [[حج]]، از [[معاویه]] به عنوان [[طاغوت]] یاد کرد و ستم‌های او را برشمرد و از [[مردم]] خواست چون به شهر‌های خود بازگشتند، سخنان آن حضرت را به [[مردم]] برسانند و آنان را به [[حقّ]] فراموش‌شدۀ [[اهل بیت]] فرا خوانند، چرا که [[بیم]] زوال [[اسلام]] و از بین رفتن [[حق]] در کار است<ref>الغدیر، علامه امینی، ج۱، ص۱۹۸؛ موسوعة کلمات الامام الحسین، ص۲۷۱.</ref>. | |||
[[معاویه]] در تحکیم سلطۀ [[بنی امیه]] بر [[مسلمانان]] و روی کار آمدن [[یزید]] و جنایت‌های بعدی سهم عمده داشت. در [[زیارت عاشورا]] اشاره است به اینکه [[بنی امیه]] و پسر [[هند]] جگرخوار که به زبان [[خدا]] و [[رسول خدا]] [[ملعون]] است، [[روز عاشورا]] را روز [[شادمانی]] قرار دادند. آنگاه [[لعن]] بر آنان است: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ الْعَنْ أَبَا سُفْيَانَ وَ مُعَاوِيَةَ وَ يَزِيدَ بْنَ مُعَاوِيَةَ}} و آنان با کشتن پسر [[پیامبر]] در [[کربلا]]، به نظر خودشان [[انتقام]] کشته‌های خود را در [[بدر]] و [[احد]] گرفتند و این چیزی بود که [[یزید]] در اوج [[قدرت]] پس از [[حادثۀ عاشورا]]، مستانه می‌خواند: {{عربی|لَيْتَ أَشْيَاخِي بِبَدْرٍ شَهِدُوا...}}<ref>بحارالانوار، ج۴۵، ص۱۳۳.</ref>. [[امام سجاد]]{{ع}} نیز در مجلس [[یزید]]، در رسواسازی او به [[کفر]] [[معاویه]] و [[ابوسفیان]] و جنگیدنشان با [[پیامبر خدا]] اشاره کرد و فرمود: جدّم [[علی]]{{ع}} در روز [[بدر]] و [[احد]] و [[احزاب]] [[پرچمدار]] [[رسول خدا]]{{صل}} بود، اما [[پدر]] و جدّ تو، [[پرچمدار]] [[کفر]] بودند: {{متن حدیث|وَ أَبُوكَ وَ جَدُّكَ فِي أَيْدِيهِمَا رَايَاتُ الْكُفَّارِ}}<ref>بحارالانوار، ج۴۵، ص۱۳۶.</ref>.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۴۶۰.</ref> | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||