شعر در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

بر اساس [[آیات قرآن]]، می‌توان شاعران را دو دسته دانست: [[مؤمن]] و غیر مؤمن: ۱. شاعران غیر مؤمن کسانی‌اند که به پیروی [[گمراهان]] از آنان [[خرسند]] بوده و در [[ستایش]] و [[نکوهش]] اشیاء، اشخاص و امور، ضابطه و ملاک [[الهی]] و [[عقلانی]] را رعایت نمی‌کنند و چه بسا [[باطل]] نکوهیده را مانند [[حقّ]]، می‌ستایند و [[حق]] ستوده را به مانند امر [[قبیح]]، نکوهش می‌کنند، [[انسان‌ها]] را به سوی باطل فراخوانده و از حقّ دور می‌کنند و به هر شکلی از [[مدح]] و هجو و غزل و [[تشبیه]] و [[مبالغه]] و دروغ شعر می‌گویند و به سخنان حقی که گاهی می‌گویند خود عمل نمی‌کنند. <ref>المیزان، ج۱۵، ص۳۳۶؛ نمونه، ج۱۵، ص۳۷۷ - ۳۸۰. </ref> شعر این شاعران به سبب سبک و محتوای برخاسته از [[هوس]] و [[خیال]] آن مورد توجّه باطل‌گرایان قرار می‌گیرد؛ یعنی گمراهان و جاهلانی که در پی اشعار برخاسته از خیال و غیرواقعی‌اند: «وَالشُّعَرَاءُ یَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ * أَلَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِی کُلِّ وَادٍ یَهِیمُونَ * وَأَنَّهُمْ یَقُولُونَ مَا لاَ یَفْعَلُونَ». (شعراء / ۲۶، ۲۲۴ - ۲۲۶) گفته شده شاعرانی که در این [[آیات]] نکوهش شده‌اند ۶ نفر بودند: عبداللّه بن زِبَعْری، [[ابوسفیان]] بن [[حرث بن عبدالمطلب]]، هُبَیْرة بن أبی‌وهب مخزومی، مسافع بن [[عبد]] مناف جمعی، ابوعزة [[عمرو]] بن عبداللّه و [[امیة بن أبی صلت ثقفی]] <ref>تفسیر مقاتل، ج۳، ص۲۸۲؛ تفسیر ثعلبی، ج۷، ص۱۸۵؛ مجمع البیان، ج۷، ص۳۲۵. </ref>. آنان با اشعارشان [[دروغ]] و [[باطل]] می‌ساختند و اشعار خویش را مانند آنچه [[پیامبر اکرم]]{{صل}}آورده بود معرفی می‌کردند. در این میان کسانی خود شاعر نبودند؛ اما چون در پی [[لغو]] و [[بیهودگی]] و [[گمراهی]] بودند، به این سو و آن سو کشانده شده و به هر وادی سرک می‌کشیدند و اشعار [[شاعران]] را می‌گرفتند و در جاهای دیگر بازگو می‌کردند. <ref>مجمع البیان، ج۷، ص۳۳۵؛ روض الجنان، ج۱۴، ص۳۶۷. </ref>

۲. شاعرانِ [[مؤمن]] نیز کسانی‌اند که در [[آیه]] ۲۲۷ [[سوره شعراء]] / ۲۶ از مجموع شاعران [[گمراه]] و سرگردان استثنا شده و از [[ایمان]]، [[عمل صالح]]، بسیاریِ [[یاد خدا]] و پیروزی‌طلبی آنان در [[نبرد]] در برابر [[ستم]]، یاد شده است: «اِلاَّ الَّذینَ ءامَنوا وعَمِلوا الصّــلِحـتِ وذَکَرُوا اللّهَ کَثیرًا وانتَصَروا مِن بَعدِ ما ظُـلِموا». گفته شده شاعران مورد [[تأیید]] این آیه، گروهی از [[مهاجران]] بودند که به [[حبشه]] [[هجرت]] کردند و دسته‌ای از [[انصار]]؛ مانند عبداللّه بن رَواحه، [[حسان بن ثابت]]، لُبَید بن [[ربیعه]]، [[کعب بن زهیر]] و سُحَیْم عبد بنی حَسْحاس. <ref>مجمع البیان، ج۷، ص۳۳۶؛ التحریر و التنویر، ج۱۹، ص۲۱۳. </ref> به نظر می‌رسد آیه منحصر در افراد یادشده نباشد. به گفته برخی، مراد آیه، شاعرانی هستند که عمل صالح دارند و با [[شعر]] خود بر [[ستمگران]] و [[طاغیان]] می‌خروشند و برای [[اجرای عدالت]] فریاد بر می‌آورند. <ref>روح المعانی، ج۱۰، ص۱۴۴؛ نیز نک: الصافی، ج۴، ص۵۶ - ۵۷؛ روح البیان، ج۶، ص۳۱۷. </ref> آنان با سرودهای [[حقّ]] خود، در برابر اشعار هجوی که [[مشرکان]] علیه [[پیامبر]]{{صل}} و [[رسالت]] او سروده بودند، به [[یاری]] آن [[حضرت]] می‌آمدند. <ref>المیزان، ج۱۵، ص۳۳۱؛ نمونه، ج۱۵، ص۳۷۹. </ref> بر این اساس می‌توان گفت شعر و [[شاعری]] به گونه مطلق [[نکوهیده]] نیست، بلکه [[شعر]] گونه‌ای از بیان و رساترین آن است؛ بیانی که [[خداوند]] آن را [[نعمت الهی]] و از شگفتی‌های [[آفرینش انسان]] دانسته است. (الرحمن / ۵۵، ۳ - ۴) برخی با برداشت از [[آیه]] ۲۲۷ [[سوره شعراء]] / ۲۶ شعر خوب را شعری دانسته‌اند که ریشه در [[ایمان]] و [[عمل صالح]] داشته و برای [[نفی ظلم]] و [[طغیان]] سروده شده باشد. <ref>التفسیر الکاشف، ج۵، ص۵۲۵. </ref> بنا براین [[هنر]] شعر مانند دیگر هنرهای بشری است و آن‌گاه [[ارزشمند]] است که در مسیر درست به کار افتد و از آن بهره مثبت گرفته شود، چنان‌که [[پیامبر اکرم]]{{صل}} برخی اشعار را «[[حکمت]]» و برخی بیان‌ها را «[[سحر]]» دانسته و شعر [[شاعران]] [[مسلمان]] را در برخی [[غزوه‌ها]] به تیرهایی مانند کرده است که به سوی [[کافران]] افکنده می‌شوند؛<ref>مسند احمد، ج۳، ص۴۶۰. </ref> همچنین ایشان به برخی شاعران مسلمان [[فرمان]] داد تا [[مشرکان]] را با شعر خود هجو کند و [[جبرئیل]] را [[یاور]] و همراه او در این باره دانست. <ref>مسند احمد، ج۴، ص۲۹۹. </ref>.<ref>[[مرتضی اورعی|اورعی]] و [[حسین علی یوسف‌زاده|یوسف‌زاده]]، [[شعر (مقاله)|مقاله «شعر»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۶ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۶]]</ref>