پرش به محتوا

الله در معارف دعا و زیارات: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۵۵: خط ۵۵:
#'''[[بازگشت دائمی به سوی خدا]]''': «با [[توبه]] به سوی خدا بازگردید، بازگشتی [[خالص]]»<ref>نیایش چهل‌و‌پنجم با اقتباس از قرآن کریم.</ref>. بار خدایا! [[شام]] را به بامداد می‌آورم و بامداد را به شام می‌رسانم در حالی که عمل خویش اندک می‌شمارم و به [[گناه]] خود اعتراف می‌کنم و به خطای خویش [[اقرار]] می‌آورم<ref>نیایش پنجاه‌و‌دوم.</ref>. «بارخدایا! به سوی تو می‌گریزم، از تو می‌ترسم، به درگاه تو [[استغاثه]] می‌کنم، به تو [[امید]] می‌بندم، تو را می‌خوانم، به تو [[پناه]] می‌جویم، اعتمادم به توست و از تو [[یاری]] می‌خواهم، به تو [[ایمان]] می‌آورم و بر تو [[توکل]] می‌کنم و به [[جود]] و کَرَم تو متّکی هستم»<ref>نیایش پنجاه‌و‌دوم.</ref><ref>همچنین نک: مدخل‌های پروردگار، توحید، خداشناسی، شرک و کفر.</ref>.<ref>الاسماء و الصّفات، احمد بن الحسین البیهقی (م ۴۵۸ق)، تحقیق: عبدالله بن محمد الراشدی، جده: مکتبة السوادی؛ بحارالانوار، محمدباقر مجلسی، بیروت: مؤسسه الوفاء، چاپ دوم، ۱۴۰۳ ق؛ راهنمای موضوعی صحیفه سجادیه، دکتر علی شیروانی، معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، چاپ ششم، ۱۳۸۵ ش؛ فرهنگ‌نامه موضوعی صحیفه سجادیه، سیداحمد سجادی، مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش؛ قرآن کریم، ترجمه سیدعلی موسوی گرمارودی، انتشارات قدیانی، چاپ دوم، ۱۳۸۴ ش؛ کشف‌الاسرار، رشیدالدین میبدی (م ۵۲۰ق) به کوشش علی‌اصغر حکمت، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۱ ش؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، فضل‌بن حسن طبرسی (امین الاسلام) (م ۵۴۸ق)، تحقیق: سیدهاشم رسولی محلاتی و سید فضل‌الله یزدی طباطبایی، بیروت: دارالمعرفة، چاپ دوم، ۱۴۰۸ ق؛ مفردات الفاظ القرآن، راغب اصفهانی، ترجمة مصطفی رحیمی نیا، نشر سبحان، چاپ دوم، ۱۳۸۸ ش؛ مکارم الاخلاق، فضل‌بن حسن طبرسی (امین الاسلام) (م ۵۴۸ق) تحقیق: علاء آل جعفر، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۴ ق، المیزان فی تفسیر القرآن، سیدمحمدحسین طباطبایی (م ۱۴۰۲ق)، قم: اسماعیلیان، چاپ سوم، ۱۳۹۴ ق.</ref>.<ref>[[علی باقری‌فر|باقری‌فر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «الله»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص۷۰.</ref>
#'''[[بازگشت دائمی به سوی خدا]]''': «با [[توبه]] به سوی خدا بازگردید، بازگشتی [[خالص]]»<ref>نیایش چهل‌و‌پنجم با اقتباس از قرآن کریم.</ref>. بار خدایا! [[شام]] را به بامداد می‌آورم و بامداد را به شام می‌رسانم در حالی که عمل خویش اندک می‌شمارم و به [[گناه]] خود اعتراف می‌کنم و به خطای خویش [[اقرار]] می‌آورم<ref>نیایش پنجاه‌و‌دوم.</ref>. «بارخدایا! به سوی تو می‌گریزم، از تو می‌ترسم، به درگاه تو [[استغاثه]] می‌کنم، به تو [[امید]] می‌بندم، تو را می‌خوانم، به تو [[پناه]] می‌جویم، اعتمادم به توست و از تو [[یاری]] می‌خواهم، به تو [[ایمان]] می‌آورم و بر تو [[توکل]] می‌کنم و به [[جود]] و کَرَم تو متّکی هستم»<ref>نیایش پنجاه‌و‌دوم.</ref><ref>همچنین نک: مدخل‌های پروردگار، توحید، خداشناسی، شرک و کفر.</ref>.<ref>الاسماء و الصّفات، احمد بن الحسین البیهقی (م ۴۵۸ق)، تحقیق: عبدالله بن محمد الراشدی، جده: مکتبة السوادی؛ بحارالانوار، محمدباقر مجلسی، بیروت: مؤسسه الوفاء، چاپ دوم، ۱۴۰۳ ق؛ راهنمای موضوعی صحیفه سجادیه، دکتر علی شیروانی، معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، چاپ ششم، ۱۳۸۵ ش؛ فرهنگ‌نامه موضوعی صحیفه سجادیه، سیداحمد سجادی، مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش؛ قرآن کریم، ترجمه سیدعلی موسوی گرمارودی، انتشارات قدیانی، چاپ دوم، ۱۳۸۴ ش؛ کشف‌الاسرار، رشیدالدین میبدی (م ۵۲۰ق) به کوشش علی‌اصغر حکمت، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۱ ش؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، فضل‌بن حسن طبرسی (امین الاسلام) (م ۵۴۸ق)، تحقیق: سیدهاشم رسولی محلاتی و سید فضل‌الله یزدی طباطبایی، بیروت: دارالمعرفة، چاپ دوم، ۱۴۰۸ ق؛ مفردات الفاظ القرآن، راغب اصفهانی، ترجمة مصطفی رحیمی نیا، نشر سبحان، چاپ دوم، ۱۳۸۸ ش؛ مکارم الاخلاق، فضل‌بن حسن طبرسی (امین الاسلام) (م ۵۴۸ق) تحقیق: علاء آل جعفر، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۴ ق، المیزان فی تفسیر القرآن، سیدمحمدحسین طباطبایی (م ۱۴۰۲ق)، قم: اسماعیلیان، چاپ سوم، ۱۳۹۴ ق.</ref>.<ref>[[علی باقری‌فر|باقری‌فر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «الله»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص۷۰.</ref>


==پروردگار در دانشنامه صحیفه سجادیه==
“پروردگار” معادل واژه “رَبّ” در لغت [[عربی]] است. کلمه “تربیت” از ریشه [[ربّ]] گرفته شده<ref>التبیان، ج۱، ص۳۲.</ref> و به معنای مالک، [[سرور]]، آفریننده و اصلاح‌کننده به کار رفته است<ref>الصحاح و المصباح المنیر.</ref>.
واژه “رَبّ” در [[قرآن کریم]] و [[صحیفه سجادیه]] ناظر به “توحید ربوبی” [[خداوند]] است که از مقوله [[توحید افعالی]] است<ref>نک: مدخل توحید.</ref>. مهم‌ترین چالش قرآن کریم با [[مشرکان]] درباره خداوند، مسئله [[ربوبیت]] ذات [[باری‌تعالی]] است؛ از این‌رو کلمۀ “ربّ” در [[قرآن]] پس از نام [[اللّه]]، پربسامدترین نام درباره خداست و بیش از نهصد بار به کار رفته است<ref>دانشنامه عقاید اسلامی، ج۶، ص۱۲۳.</ref>. [[امام زین‌العابدین]]{{ع}} در موارد بسیاری از [[دعاهای صحیفه سجادیه]] بر کلمه [[پروردگار]] ([[رب]]) تکیه کرده است که از آن جمله می‌توان موارد زیر را برشمرد:
#پروردگاری جز [[خدا]] وجود ندارد: «ای سرور من! از تو درخواست می‌کنم، درخواست کسی که پروردگاری برای او جز تو نیست»<ref>نیایش پنجاه و دوم.</ref>.
# [[گواهی]] به [[ربوبیت خدا]]: «خداوندا! همه خواسته‌هایی را که از تو درخواست کردم در [[حق]] هر کسی که به پروردگاری‌ات گواهی داده، [[اجابت]] فرما»<ref>نیایش یازدهم.</ref>.
# خداوند پروردگار جهانیان است<ref>نیایش‌های مختلف.</ref>.
# [[حمد]] و [[سپاس]] پروردگار: «پس تو را -در برابر همه نعمت‌هایت- سپاس، ای پروردگار جهانیان»<ref>نیایش‌های سی‌ونهم و چهل‌وهفتم.</ref>.
# خواندن خدا به [[نام پروردگار]]: «تو را خواندم - ای پروردگار من - در حالی که بینوای درگاه تو هستم»<ref>نیایش پنجاه‌و‌یکم.</ref>.
#استفاده از “رب” به عنوان منادا - به جای اللّهم- در آغاز بسیاری از [[دعاها]]، همچون: «ای پروردگار من! گناهانم زبانم زبانم را بند آورده و از گفتار عاجز آمده‌ام و یارای آنم نیست که عذری آورم یا حجتی اقامه کنم»<ref>نیایش پنجاه‌و‌سوم.</ref>. «پروردگارا! بر پاکیزه‌تران از [[خاندان محمد]] [[درود]] فرست»<ref>نیایش چهل‌وهفتم.</ref>. «ای پروردگار من! اگر مرا [[عذاب]] نمایی، پس به [[راستی]] که من سزاوار آنم و از [[عدالت]] توست»<ref>نیایش پنجاهم و نیایش‌های دیگر.</ref>.
# [[آگاهی]] به ربوبیت خدا: «و سپاس خدای را که درهایی از [[علم]] به پروردگاری‌اش را بر ما گشود»<ref>نیایش‌های اول و هفدهم.</ref>.
# [[پروردگار]]، تنها پناهِ پرورده: «ای خدای من! پرورده را جز پروردگار [[پناه]] نمی‌دهد»<ref>نیایش بیست‌ویکم.</ref>.
# [[خدا]]، پروردگار بزرگ، پروردگار [[انسان]] و ماه و پروردگاری که فرود آمدن [[فرشتگان]] و [[روح]] برای [[تدبیر]] [[جهان هستی]] با اجازه اوست و تنها [[امید]] [[بندگان]] برای زدودن [[گناهان]] است<ref>نیایش‌های سی‌ونهم، چهل‌و‌سوم، چهل‌و‌چهارم و چهل‌و‌پنجم. همچنین نک: به مدخل‌های الله، توحید، و خداشناسی.</ref>.<ref>التبیان فی تفسیر القرآن، محمدبن حسن الطوسی، نجف: مکتبة الامین، ۱۳۸۱ ق، دانشنامه عقاید اسلامی، محمد محمدی ری‌شهری، مؤسسه فرهنگی دارالحدیث، ج۶، چاپ اول، ۱۳۸۵ش؛ راهنمای موضوعی صحیفه سجادیه، دکتر علی شیروانی، معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش؛ الصحاح (تاج اللغة وصحاح العربیه)، اسماعیل بن حماد الجوهری، تحقیق: احمد بن عبدالغفور عطار، بیروت: دارالعلم للملایین، ۱۴۱۰ق؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، ۱۳۸۵ش؛ فرهنگ نامه موضوعی صحیفه سجادیه، سیداحمد سجادی، مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۵ش؛ قرآن کریم، ترجمه سیدعلی موسوی گرمارودی، انتشارات قدیانی، چاپ دوم، ۱۳۸۴ش؛ المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، احمد بن محمد الفیّومی، قم: دارالهجرة، ۱۴۱۴ق.</ref>.<ref>[[علی باقری‌فر|باقری‌فر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «پروردگار»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۱۲۹.</ref>
== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==


۲۱۸٬۲۱۰

ویرایش