تزکیه در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

تزکیه در قرآن (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۴ اکتبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۴۲

۲۰٬۵۳۹ بایت اضافه‌شده ، ‏۴ اکتبر ۲۰۲۱

←‏منابع

دیداریویکی‌متن

Msadeq

مدیران

۱۱۵٬۱۶۹

ویرایش

@@ خط ۸۵: / خط ۸۵: @@
 #رعایت [[حریم]] [[محمد]]{{صل}} و اجتناب از مطالبه کردن چیزی از [[همسران پیامبر]] به صورت رودررو، باعث تزکیه و [[طهارت]] [[قلب]] [[مؤمنان]] و [[همسران پیامبر]]: {{متن قرآن|وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ ذَلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَقُلُوبِهِنَّ}}<ref>«ای مؤمنان! به خانه‌های  پیامبر وارد نشوید مگر به شما برای (خوردن) خوراک، اجازه دهند- بی‌آنکه چشم به راه آماده شدن آن (خوراک) باشید- ولی چون فرا خوانده شدید درون روید و چون خوراک خوردید پراکنده شوید و دل به گفت و گو نسپارید که این (کار) پیامبر را آزار می» سوره احزاب، آیه ۵۳.</ref> #[[پیامبر]] موظف به [[آموزش]] و [[تعلیم]] افراد خواهان [[اصلاح]] و [[تزکیه نفس]]: {{متن قرآن|وَمَا يُدْرِيكَ لَعَلَّهُ يَزَّكَّى}}<ref>«و تو چه دانی، بسا او پاکیزگی یابد،» سوره عبس، آیه ۳.</ref>
 #[[مسئولیت]] نداشتن [[پیامبر]] در مورد [[اصلاح]] و تزکیه افراد خودکامه و گریزان از [[اصلاح]] و تزکیه: {{متن قرآن|وَمَا عَلَيْكَ أَلَّا يَزَّكَّى}}<ref>«و اگر پاکی نپذیرد، تو مسئول نیستی» سوره عبس، آیه ۷.</ref><ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۱، ص ۲۸۹.</ref>.
+==[[تزکیه]] در دانشنامه معاصر قرآن کریم==
+«[[تزکیه]]» از ماده «زَکَوَ» به معنی:
+#[[پاک]] کردن، [[پاکیزه]] داشتن
+#پاک شمردن، پاک دانستن.
+#[[ستایش]] کردن، [[ستودن]]، استعمال شده است.
+«تَزَکِی» نیز به معنی:
+#پاک شدن، [[خودسازی]]، [[اصلاح]] کردن نفس
+#پرداختن [[زکات]]، به کار رفته است.
+[[راغب اصفهانی]] گوید: به واسطه [[تزکیه نفس]] و [[پاکیزگی]] آن است که [[انسان]] در [[دنیا]] سزاوار خصلت‌های [[پسندیده]] و در [[آخرت]] مستحق [[اجر]] و [[پاداش الهی]] می‌گردد و این گونه طهارت‌ها در سایه انجام اعمالی است که باعث پاکی انسان می‌شود. البته که گاهی این امر، به [[خدا]] نسبت داده می‌شود به لحاظ این که [[دوست]] دارد تا بنده‌اش این [[پاکی‌ها]] را تحصیل کند، مثل: {{متن قرآن|قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاهَا}}<ref>«بی‌گمان آنکه جان را پاکیزه داشت رستگار شد» سوره شمس، آیه ۹.</ref>، و گاهی به [[خداوند]] نسبت داده می‌شود، چون خدا فاعل [[حقیقی]] آن است مانند [[آیه]] {{متن قرآن|بَلِ اللَّهُ يُزَكِّي مَنْ يَشَاءُ}}<ref>«اما (این) خداوند است که هر کس را بخواهد پاکیزه می‌دارد و سر مویی ستم نخواهند دید» سوره نساء، آیه ۴۹.</ref> و در بعضی مواقع [[تطهیر]] به [[رسول خدا]]{{صل}} نسبت داده می‌شود چون اوست که واسطه در وصول این برکت‌ها و پاکی‌ها به [[بندگان]] می‌باشد مانند: {{متن قرآن|تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِمْ بِهَا}}<ref>«از دارایی‌های آنان زکاتی بردار که با آن آنها را پاک می‌داری و پاکیزه می‌گردانی» سوره توبه، آیه ۱۰۳.</ref> و گاهی موارد این امر به [[عبادت]] مورد نظر نسبت داده می‌شود چون که این عبادت وسیله رسیدن به تزکیه است، مانند: {{متن قرآن| لِأَهَبَ لَكِ غُلَامًا زَكِيًّا}}<ref>«تا به تو پسری پاکیزه ببخشم» سوره مریم، آیه ۱۹.</ref>. این واژه در [[قرآن کریم]] بیش از ۲۰ بار به کار رفته است.
+تزکیه نفس بر دو گونه است:
+#تزکیه با عمل که امری پسندیده است.
+#[[تزکیه]] با زبان که شخصی خود را ستایش کند، یا در مقابل دیگری خود را به [[عدالت]] و پاکی بستاید که امری [[ناپسند]] است. چنان که می‌فرماید: {{متن قرآن|فَلَا تُزَكُّوا أَنْفُسَكُمْ}}<ref>«پس خود را به پاکی نستأیید» سوره نجم، آیه ۳۲.</ref>، {{متن قرآن|هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اتَّقَى}}<ref>سوره نجم، آیه ۳۲.</ref>.
+[[تزکیه]] در اصطلاح [[علم اخلاق]]، پیراستن نفس از [[صفات رذیله]] و آراستن آن به [[صفات پسندیده]] است<ref>جامع السعادات، ج۱، ص۴۰۰؛ معراج السعاده، ص۷۵-۷۸.</ref>.
+در اهمیت تزکیه، همین بس که یکی از [[اهداف پیامبران]]، ایجاد تزکیه در [[نفوس]] [[انسان‌ها]] به حساب آمده است: {{متن قرآن|كَمَا أَرْسَلْنَا فِيكُمْ رَسُولًا مِنْكُمْ يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِنَا وَيُزَكِّيكُمْ}}<ref>«چنان که از خودتان پیامبری در میان شما فرستادیم که آیه‌های ما را بر شما می‌خواند و (جان) شما را پاکیزه می‌گرداند» سوره بقره، آیه ۱۵۱.</ref>.
+در [[قرآن کریم]] در چهار موضع تزکیه با [[تعلیم]] آمده که در سه موضع آن تزکیه مقدم شده است: {{متن قرآن|وَيُزَكِّيكُمْ وَيُعَلِّمُكُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ}}<ref>«و (جان) شما را پاکیزه می‌گرداند و به شما کتاب آسمانی و فرزانگی می‌آموزد» سوره بقره، آیه ۱۵۱؛‌سوره آل عمران، آیه ۲.</ref> و در یک مورد تعلیم بر تزکیه مقدم شده است، اما از جهت اهمیت و رتبه از آن متأخر است؛ زیرا [[تعلیم و تعلم]] مقدمه و وسیله‌ای برای رسیدن به تزکیه است که اگر این [[هدف]] بدون تعلیم حاصل می‌شد ضرورتی برای تعلیم نبود<ref>الفرقان، ج۱-۲، ص۱۶۱.</ref> و تقدم [[ترکیه]] در سه [[آیه]] از ۴ آیه مؤید همین امر است؛ اما در دعای ابراهیم‌{{ع}} که در [[مقام]] [[طلب]] چند خواسته از [[خداوند]] است و در مقام تحقق این [[دعاها]] که در عالم خارج می‌باشد ضرورتاً، [[علم]] مقدم بر ترکیه است؛ زیرا [[انسان]] ابتدا باید به [[اعمال صالح]] و [[اخلاق فاضله]] [[آگاه]] شود و بعد خود را تزکیه کند<ref>المیزان، ج۱۹، ص۳۶۵؛ دائرة المعارف قرآن کریم، ج۷، ص۴۹۹.</ref>.
+[[پایبندی]] به [[ایمان]] و [[عمل صالح]]، سبب تزکیه و [[پاکی]] [[نفس آدمی]] می‌شود: {{متن قرآن|وَمَنْ يَأْتِهِ مُؤْمِنًا قَدْ عَمِلَ الصَّالِحَاتِ فَأُولَئِكَ لَهُمُ الدَّرَجَاتُ الْعُلَى جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَذَلِكَ جَزَاءُ مَنْ تَزَكَّى}}<ref>«و آنانکه نزد او با ایمان بیایند در حالی که کارهای شایسته کرده باشند، دارای پایه‌های والایند بوستان‌هایی جاودان که از بن آنها جویباران جاری است، در آن جاودانند و آن پاداش کسانی است که پاکی ورزند» سوره طه، آیه ۷۵-۷۶.</ref>. {{متن قرآن|إِنَّمَا تُنْذِرُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَيْبِ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَمَنْ تَزَكَّى فَإِنَّمَا يَتَزَكَّى لِنَفْسِهِ وَإِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ}}<ref>«و هیچ بار برداری بار (گناه) دیگری را بر نمی‌دارد و اگر فردی گرانبار، (کسی را) برای برداشتن بار خویش، فرا خواند چیزی از بار او برداشته نخواهد شد هر چند خویشاوند باشد، تو تنها کسانی را که در نهان از پروردگارشان می‌هراسند و نماز را بپا می‌دارند هشدار می‌ده» سوره فاطر، آیه ۱۸.</ref>. دادن [[صدقات]] و اتفاقات [[واجب]] و [[مستحب]] سبب [[تزکیه]] [[آدمی]] می‌شوند {{متن قرآن|خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِمْ بِهَا وَصَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلَاتَكَ سَكَنٌ لَهُمْ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«از دارایی‌های آنان زکاتی بردار که با آن آنها را پاک می‌داری و پاکیزه می‌گردانی و برای آنها (به نیکی) دعا کن که دعای تو (مایه) آرامش آنان است و خداوند شنوایی داناست» سوره توبه، آیه ۱۰۳.</ref> و از جمله اموری که مانع تزکیه در [[روح]] و [[جان آدمی]] می‌شود وساوس [[شیطانی]] و انجام [[گناه]] است. {{متن قرآن|إِنَّ الشَّيْطَانَ لَكُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا إِنَّمَا يَدْعُو حِزْبَهُ لِيَكُونُوا مِنْ أَصْحَابِ السَّعِيرِ}}<ref>«به راستی شیطان دشمن شماست پس او را دشمن بدارید! جز این نیست که او گروه خویش را فرا می‌خواند تا (سرانجام) از دوزخیان باشند» سوره فاطر، آیه ۶.</ref>، {{متن قرآن|قَالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَيْتَنِي لَأُزَيِّنَنَّ لَهُمْ فِي الْأَرْضِ وَلَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ}}<ref>«گفت: پروردگارا! برای آنکه مرا بیراه نهادی، در زمین (بدی‌ها را) در دید آنها خواهم آراست و همگان را از راه به در خواهم برد» سوره حجر، آیه ۳۹.</ref>، {{متن قرآن|إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ}}<ref>«بجز از میان آنان بندگان نابت را» سوره حجر، آیه ۴۰.</ref>،  {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ وَمَنْ يَتَّبِعْ خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ فَإِنَّهُ يَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ مَا زَكَى مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَدًا وَلَكِنَّ اللَّهَ يُزَكِّي مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«ای مؤمنان! گام‌های شیطان را پی نگیرید و هر کس گام‌های شیطان را پی بگیرد (بداند که) بی‌گمان او به کار زشت و ناپسند فرمان می‌دهد و اگر بخشش خداوند و بخشایش وی بر شما نبود هرگز هیچ یک از شما پاک نمی‌ماند اما خداوند هر که را بخواهد پاک می‌دارد و خداوند شنوایی داناست» سوره نور، آیه ۲۱.</ref>،  {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتَابِ وَيَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا أُولَئِكَ مَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ إِلَّا النَّارَ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ}}<ref>«بی‌گمان آنان که از کتاب (آسمانی) آنچه را خداوند فرو فرستاده است پنهان می‌دارند و (آن را) به بهای اندک می‌فروشند جز آتش در اندرون خود نمی‌انبارند و روز رستخیز خداوند با آنان سخن نمی‌گوید و آنها را پاکیزه نمی‌گرداند و عذابی دردناک خواهند داشت» سوره بقره، آیه ۱۷۴.</ref>،  {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلًا أُولَئِكَ لَا خَلَاقَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَلَا يَنْظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ}}<ref>«آنان که پیمان با خداوند و سوگندهای خود را به بهای ناچیز می‌فروشند، در جهان واپسین بی‌بهره‌اند و خداوند با آنان سخن نمی‌گوید و در روز رستخیز به آنان نمی‌نگرد و آنان را پاکیزه نمی‌دارد و عذابی دردناک خواهند داشت» سوره آل عمران، آیه ۷۷.</ref>
+آثار عمده [[ترکیه]] و مهم‌ترین اثر آن، [[رستگاری]] در [[دنیا]] و [[آخرت]] و برخورداری از نعمت‌های [[بهشت]] جاودان است {{متن قرآن|قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاهَا}}<ref>«بی‌گمان آنکه جان را پاکیزه داشت رستگار شد،» سوره شمس، آیه ۹.</ref>،  {{متن قرآن|قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكَّى}}<ref>«بی‌گمان آنکه پاکیزه زیست رستگار شد،» سوره اعلی، آیه ۱۴.</ref>، {{متن قرآن| فَأَنذَرْتُكُمْ نَارًا تَلَظَّى لا يَصْلاهَا إِلاَّ الأَشْقَى الَّذِي كَذَّبَ وَتَوَلَّى وَسَيُجَنَّبُهَا الأَتْقَى الَّذِي يُؤْتِي مَالَهُ يَتَزَكَّى}}<ref>«پس شما را از آتشی که زبانه می‌کشد، بیم دادم. که جز نگونبخت‌تر، به آن درنمی‌آید، همان کس که دروغ انگاشت و روی گردانید. و پرهیزگارتر، از آن برکنار داشته خواهد شد، همان کس که داراییش را می‌بخشد تا خود پاک و پیراسته شود» سوره لیل، آیه ۱۴-۱۸.</ref>،  {{متن قرآن|وَمَنْ يَأْتِهِ مُؤْمِنًا قَدْ عَمِلَ الصَّالِحَاتِ فَأُولَئِكَ لَهُمُ الدَّرَجَاتُ الْعُلَى}}<ref>«و آنانکه نزد او با ایمان بیایند در حالی که کارهای شایسته کرده باشند، دارای پایه‌های والایند» سوره طه، آیه ۷۵.</ref>،  {{متن قرآن|جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَذَلِكَ جَزَاءُ مَنْ تَزَكَّى}}<ref>«بوستان‌هایی جاودان  که از بن آنها جویباران جاری است، در آن جاودانند و آن پاداش کسانی است که پاکی ورزند» سوره طه، آیه ۷۶.</ref>.
+[[تزکیه نفس]]، تلاش برای دستیابی به عللی است که به [[پاکی]] نفس میانجامد. از جمله واژه‌های همسو با آن، کلمه «[[طهارت]]» و مشقات آن است. [[تزکیه]] و [[تطهیر]] [[نفوس]] از [[اهداف رسالت]] [[پیامبران]] به‌ویژه [[پیامبر خاتم]]{{صل}} است که طی [[آیات]] فراوانی از [[قرآن]]، [[دعوت]] به تزکیه شده است. از طرف دیگر هم، [[کتمان]] [[حقایق]] نازل شده در [[کتب آسمانی]] از سوی [[عالمان دینی]]، موجب [[محرومیت]] آنان از تزکیه [[الهی]] می‌شود {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتَابِ وَيَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا أُولَئِكَ مَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ إِلَّا النَّارَ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ}}<ref>«بی‌گمان آنان که از کتاب (آسمانی) آنچه را خداوند فرو فرستاده است پنهان می‌دارند و (آن را) به بهای اندک می‌فروشند جز آتش در اندرون خود نمی‌انبارند و روز رستخیز خداوند با آنان سخن نمی‌گوید و آنها را پاکیزه نمی‌گرداند و عذابی دردناک خواهند داشت» سوره بقره، آیه ۱۷۴.</ref>
+همچنین [[تحریف]] کتب آسمانی و سوداگری با [[آیات الهی]] که آنها را وسیله [[دنیاطلبی]] نمایند و نیز سوگندهای به ناحق برای دستیابی به کالای دنیا از دیگر عوامل باز دارندگی [[آدمیان]] از ترکیه و طهارت نفس است {{متن قرآن|وَأَنِ احْكُمْ بَيْنَهُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ وَاحْذَرْهُمْ أَنْ يَفْتِنُوكَ عَنْ بَعْضِ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيْكَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَاعْلَمْ أَنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ أَنْ يُصِيبَهُمْ بِبَعْضِ ذُنُوبِهِمْ وَإِنَّ كَثِيرًا مِنَ النَّاسِ لَفَاسِقُونَ}}<ref>«و در میان آنان بنابر آنچه خداوند فرو فرستاده است داوری کن و از خواسته‌های آنان پیروی مکن و از آنان بپرهیز مبادا تو را در برخی از آنچه خداوند به سوی تو فرو فرستاده است به فتنه اندازند و اگر رو برتابند بدان که خداوند جز این نمی‌خواهد که آنان را به برخی از گناهانشان گرفتار سازد و بی‌گمان بسیاری از مردم نافرمانند» سوره مائده، آیه ۴۹.</ref>، {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلًا أُولَئِكَ لَا خَلَاقَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَلَا يَنْظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ}}<ref>«آنان که پیمان با خداوند و سوگندهای خود را به بهای ناچیز می‌فروشند، در جهان واپسین بی‌بهره‌اند و خداوند با آنان سخن نمی‌گوید و در روز رستخیز به آنان نمی‌نگرد و آنان را پاکیزه نمی‌دارد و عذابی دردناک خواهند داشت» سوره آل عمران، آیه ۷۷.</ref>، {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتَابِ وَيَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا أُولَئِكَ مَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ إِلَّا النَّارَ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ}}<ref>«بی‌گمان آنان که از کتاب (آسمانی) آنچه را خداوند فرو فرستاده است پنهان می‌دارند و (آن را) به بهای اندک می‌فروشند جز آتش در اندرون خود نمی‌انبارند و روز رستخیز خداوند با آنان سخن نمی‌گوید و آنها را پاکیزه نمی‌گرداند و عذابی دردناک خواهند داشت» سوره بقره، آیه ۱۷۴.</ref>.<ref>[[محمد علی کوشا|کوشا، محمد علی]]، [[تزکیه - کوشا (مقاله)]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]]، ص:۴۳۳-۴۳۵.</ref>
 ==منابع==
+{{منابع}}
 # [[پرونده:000058.jpg|22px]] [[سید جعفر صادقی فدکی|صادقی فدکی، سید جعفر]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم''']]
 # [[پرونده:000058.jpg|22px]] [[حسین علی یوسف‌زاده|یوسف‌زاده، حسین علی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۳ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم''']]
 # [[پرونده:55210091.jpg|22px]] [[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم''']]
+# [[پرونده:10524027.jpg|22px]] [[محمد علی کوشا|کوشا، محمد علی]]، [[تزکیه - کوشا (مقاله)]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|'''دانشنامه معاصر قرآن کریم''']]
+{{پایان منابع}}
 ==پانویس==