جهاد در فقه اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - ' لیکن ' به ' لکن '
(←منابع) |
جز (جایگزینی متن - ' لیکن ' به ' لکن ') |
||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
====شرایط [[وجوب]] [[جهاد ابتدایی]]==== | ====شرایط [[وجوب]] [[جهاد ابتدایی]]==== | ||
*[[جهاد ابتدایی]] با فراهم آمدن شرایط آن [[واجب کفایی]] است؛ بدین معنا که تا زمان نیاز [[جبهه]] [[نبرد]] به نیرو، بر همه واجدان شرایط [[واجب]] است در آن حضور یابند و با حضور نیرو به مقدار [[کفایت]]،[[ جهاد]] بر دیگران [[واجب]] نخواهد بود<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۵ و ۹-۱۰.</ref>، مگر آنکه [[امام]]{{ع}} افراد معینی را فرابخواند، که در این صورت حضور آنان [[واجب]] [[عینی]] خواهد بود<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۱۴.</ref>. | *[[جهاد ابتدایی]] با فراهم آمدن شرایط آن [[واجب کفایی]] است؛ بدین معنا که تا زمان نیاز [[جبهه]] [[نبرد]] به نیرو، بر همه واجدان شرایط [[واجب]] است در آن حضور یابند و با حضور نیرو به مقدار [[کفایت]]،[[ جهاد]] بر دیگران [[واجب]] نخواهد بود<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۵ و ۹-۱۰.</ref>، مگر آنکه [[امام]]{{ع}} افراد معینی را فرابخواند، که در این صورت حضور آنان [[واجب]] [[عینی]] خواهد بود<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۱۴.</ref>. | ||
*[[وجوب]] [[جهاد ابتدایی]] منوط به تحقق این شرایط است: [[بلوغ]]، [[عقل]]، [[آزاد]] بودن ([[حریت]])، [[مرد بودن]] و معذور نبودن. بنابر این، [[جهاد ابتدایی]] بر نابالغ، دیوانه، برده،[[ زن]]، پیر مرد و معذور از شرکت در امر [[جهاد]]، مانند [[کور]]، زمین‌گیر و [[بیمار]] [[ناتوان]] از [[سوار شدن]] بر مرکب و دویدن و همچنین [[فقیر]] [[ناتوان]] از تأمین مخارج [[خانواده]] خویش و نیز هزینه‌های [[راه]] و تهیه [[سلاح]]، [[واجب]] نیست<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۵-۹.</ref>. علاوه بر شرایط یاد شده، شرط [[وجوب]]، بلکه [[مشروعیت جهاد]] ابتدایی، [[حضور امام]]{{ع}} و [[حاکمیت]] وی، یا [[نایب خاص]] ایشان است. بنابر این، [[جهاد ابتدایی در عصر غیبت]] [[مشروعیت]] ندارد<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۱۳-۱۴.</ref>. | *[[وجوب]] [[جهاد ابتدایی]] منوط به تحقق این شرایط است: [[بلوغ]]، [[عقل]]، [[آزاد]] بودن ([[حریت]])، [[مرد بودن]] و معذور نبودن. بنابر این، [[جهاد ابتدایی]] بر نابالغ، دیوانه، برده،[[ زن]]، پیر مرد و معذور از شرکت در امر [[جهاد]]، مانند [[کور]]، زمین‌گیر و [[بیمار]] [[ناتوان]] از [[سوار شدن]] بر مرکب و دویدن و همچنین [[فقیر]] [[ناتوان]] از تأمین مخارج [[خانواده]] خویش و نیز هزینه‌های [[راه]] و تهیه [[سلاح]]، [[واجب]] نیست<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۵-۹.</ref>. علاوه بر شرایط یاد شده، شرط [[وجوب]]، بلکه [[مشروعیت جهاد]] ابتدایی، [[حضور امام]]{{ع}} و [[حاکمیت]] وی، یا [[نایب خاص]] ایشان است. بنابر این، [[جهاد ابتدایی در عصر غیبت]] [[مشروعیت]] ندارد<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۱۳-۱۴.</ref>. لکن برخی معاصران قائل به جواز آن با وجود [[فقیه]] جامع شرایط وحاکمیت وی شده‌اند<ref>صراط النجاة، ج۳، ص۳۵۹؛ اجوبة الإستفتاءات، ج۱، ص۳۳۱.</ref><ref>مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، [[فرهنگ فقه فارسی (کتاب)|فرهنگ فقه فارسی]]، ج3، ص141-146</ref>. | ||
====[[احکام]] و [[آداب]] [[جهاد ابتدایی]]==== | ====[[احکام]] و [[آداب]] [[جهاد ابتدایی]]==== | ||
*[[جهاد ابتدایی]] در [[ماه‌های حرام]] ([[رجب]]، ذیقعده، ذیحجه و [[محرم]]) [[حرام]] است، مگر آنکه [[دشمن]] آغازگر [[جنگ]] باشد و حرمتی برای [[ماه‌های حرام]] قائل نباشد<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۲-۳۴.</ref>. بنابه قولی، [[جهاد ابتدایی]] در سال، بیش از یک بار [[واجب]] نیست<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۴۹.</ref>. [[فرار از جنگ]] [[حرام]]، بلکه از [[گناهان کبیره]]<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۵۶.</ref> است، مگر آنکه شمار [[مسلمانان]] کمتر از نصف نیروهای [[دشمن]] باشد، که در این صورت [[مقاومت]] در برابر آنها [[واجب]] نیست<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۶۱.</ref>. هنگامی که شمار نیروهای [[اسلام]] اندک و [[سپاه]] [[دشمن]] زیاد باشد، بر [[امام]] [[واجب]] است تا رسیدن نیرو به حد نصاب [[صبر]] کند<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۵۰-۵۱.</ref>. بر [[امام]]{{ع}} یا [[منصوب]] از جانب ایشان [[واجب]] است قبل از آغاز به [[جنگ]]، [[کفار]] را به [[اسلام]] ([[شهادت به توحید]] و [[رسالت پیامبر]]{{صل}} و لوازم آن از اصول و [[فروع دین]]) فراخواند، مگر آنکه پیش از آن، [[دعوت]] به آنان رسیده باشد، که در این صورت تکرار [[دعوت]] [[مستحب]] است<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۵۱-۵۴.</ref>. | *[[جهاد ابتدایی]] در [[ماه‌های حرام]] ([[رجب]]، ذیقعده، ذیحجه و [[محرم]]) [[حرام]] است، مگر آنکه [[دشمن]] آغازگر [[جنگ]] باشد و حرمتی برای [[ماه‌های حرام]] قائل نباشد<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۲-۳۴.</ref>. بنابه قولی، [[جهاد ابتدایی]] در سال، بیش از یک بار [[واجب]] نیست<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۴۹.</ref>. [[فرار از جنگ]] [[حرام]]، بلکه از [[گناهان کبیره]]<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۵۶.</ref> است، مگر آنکه شمار [[مسلمانان]] کمتر از نصف نیروهای [[دشمن]] باشد، که در این صورت [[مقاومت]] در برابر آنها [[واجب]] نیست<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۶۱.</ref>. هنگامی که شمار نیروهای [[اسلام]] اندک و [[سپاه]] [[دشمن]] زیاد باشد، بر [[امام]] [[واجب]] است تا رسیدن نیرو به حد نصاب [[صبر]] کند<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۵۰-۵۱.</ref>. بر [[امام]]{{ع}} یا [[منصوب]] از جانب ایشان [[واجب]] است قبل از آغاز به [[جنگ]]، [[کفار]] را به [[اسلام]] ([[شهادت به توحید]] و [[رسالت پیامبر]]{{صل}} و لوازم آن از اصول و [[فروع دین]]) فراخواند، مگر آنکه پیش از آن، [[دعوت]] به آنان رسیده باشد، که در این صورت تکرار [[دعوت]] [[مستحب]] است<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۵۱-۵۴.</ref>. | ||
*[[مستحب]] است آغاز [[جنگ]] پس از [[اقامه نماز]] ظهر و عصر باشد و شروع آن قبل از زوال و نیز یورش شبانه جز در حال [[ضرورت]] [[مکروه]] است<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۸۱-۸۲.</ref>. [[مبارز]] طلبیدن بدون [[اذن امام]]{{ع}} بنابر قولی [[مکروه]] است. برخی آن را [[حرام]] دانسته‌اند؛ | *[[مستحب]] است آغاز [[جنگ]] پس از [[اقامه نماز]] ظهر و عصر باشد و شروع آن قبل از زوال و نیز یورش شبانه جز در حال [[ضرورت]] [[مکروه]] است<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۸۱-۸۲.</ref>. [[مبارز]] طلبیدن بدون [[اذن امام]]{{ع}} بنابر قولی [[مکروه]] است. برخی آن را [[حرام]] دانسته‌اند؛ لکن با منع [[امام]]{{ع}} شکی در [[حرمت]] آن نیست. [[مبارزه]] کردن با [[دعوت]] [[امام]]{{ع}}، [[مستحب]]، و با [[الزام]] به آن، [[واجب]] است<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۸۵-۸۸.</ref>. [[جنگیدن]] با [[دشمن]] با هر نوع [[سلاح]] و با هر کیفیتی که منجر به [[پیروزی]] گردد جایز است؛ لکن [[قطع]] کردن درختان، پرتاب [[آتش]] و گسیل کردن آب به سوی [[دشمن]] جز در حال [[ضرورت]] [[مکروه]] است. در [[حرمت]] ریختن سم بر [[دشمن]] یا [[کراهت]] آن در غیر حال ضروت [[اختلاف]] است<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۶۶-۶۸؛ اشارة السبق، ص۱۴۳؛ إصباح الشیعة، ص۱۸۹.</ref>. برخی، بریدن درختان، خراب کردن دژها و به‌کارگیری منجنیق را تنها در صورت توقف [[پیروزی]] بر آن جایز دانسته‌اند<ref>الروضة البهیة، ج۲، ص۳۹۲.</ref>. کشتن [[زنان]]، [[کودکان]]، دیوانگان و نیز [[ناتوانان]] از [[جنگیدن]]، مانند افراد پیر، [[نابینا]] و [[زمین]] گیر در صورتی که از [[فکر]] و نظر آنان در [[جنگ]] استفاده نشود، [[حرام]] است، مگر در حال [[ضرورت]]، مانند آنکه [[کفار]] از وجود آنان به عنوان سپر استفاده کنند یا چیره شدن بر [[دشمن]] منوط به کشتن ایشان باشد<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۶۸ و ۷۳-۷۷</ref>. مثله کردن [[دشمن]] به بریدن گوش‌ها، بینی و سایر اعضا [[حرام]] است<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۷۷-۷۸.</ref>. | ||
*[[خدعه]] در [[جنگ]]، جز در صورتی که [[دشمن]] [[امان]] داشته باشد، جایز است<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۷۸-۷۹.</ref>. پی کردن مرکب [[مسلمان]] [[مکروه]] است؛ | *[[خدعه]] در [[جنگ]]، جز در صورتی که [[دشمن]] [[امان]] داشته باشد، جایز است<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۷۸-۷۹.</ref>. پی کردن مرکب [[مسلمان]] [[مکروه]] است؛ لکن پی کردن مرکب [[کافر]] بنابه تصریح برخی [[کراهت]] ندارد<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۸۲-۸۵.</ref>. [[یاری]] گرفتن از [[کفار]] در [[جنگ]] در صورتی که [[مصلحت]] اقتضا کند و [[خیانت]] پیشه نباشند جایز است<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۱۹۳-۱۹۴.</ref>. تحرف و تحیز در [[جنگ]] فرار به شمار نمی‌رود و جایز است. قرار دادن [[حق]] [[جعاله]] از سوی [[فرمانده لشکر]] برای کسی که [[سپاه اسلام]] را در پیشبرد [[جنگ]] و کسب [[پیروزی]] [[یاری]] رساند، جایز است، مانند آنکه بگوید: هرکس ما را در گشودن در [[دژ]] [[دشمن]] [[راهنمایی]] کند، فلان مبلغ به او می‌دهم<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۱۱۷-۱۱۸.</ref>. [[اطاعت از فرمانده]] بر [[رزمندگان]] [[واجب]] است<ref>کشف الغطاء، ج۴، ص۳۷۳.</ref>. [[پوشیدن لباس]] ابریشمی برای مردان در [[جنگ]] جایز است؛ لکن در صحت [[نماز]] با آن در فرض امکان در آوردن آن،[[ اختلاف]] است<ref>مستند الشیعة، ج۴، ص۳۴۳؛ العروة الوثقی، ج۲، ص۳۴۳-۳۴۴.</ref>. تحکیم در [[جنگ]] جایز است؛ بدین صورت که دو طرف درگیر پس از تراضی و توافق روی فردی به عنوان “حَکَم” [[متعهد]] شوند به آنچه وی [[حکم]] کند تن دهند<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۱۱۰-۱۱۱.</ref>. | ||
*[[غنیمت]]: اموالی که در [[جنگ]] از [[دشمن]] به دست [[مسلمانان]] می‌رسد، [[غنیمت]] به شمار می‌رود و با شرایطی بین [[رزمندگان]] تقسیم می‌شود<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۱۴۷-۱۵۱.</ref>. | *[[غنیمت]]: اموالی که در [[جنگ]] از [[دشمن]] به دست [[مسلمانان]] می‌رسد، [[غنیمت]] به شمار می‌رود و با شرایطی بین [[رزمندگان]] تقسیم می‌شود<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۱۴۷-۱۵۱.</ref>. | ||
*[[اسارت]]: کافری که در حال [[جنگ]] به [[اسارت]] درآمده، کشته می‌شود؛ اما اگر پس از پایان درگیری [[اسیر]] گردد بنابر مشهور کشته نمی‌شود<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۲۸.</ref>. کشتن باغی‌ای که در حال [[جنگ]] [[اسیر]] گشته، با داشتن مرکزیت و وجود [[رهبری]] که آنان را دوباره [[سازماندهی]] و به [[جنگ]] با [[مسلمانان]] [[بسیج]] کند، جایز است<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۲۸.</ref>. | *[[اسارت]]: کافری که در حال [[جنگ]] به [[اسارت]] درآمده، کشته می‌شود؛ اما اگر پس از پایان درگیری [[اسیر]] گردد بنابر مشهور کشته نمی‌شود<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۲۸.</ref>. کشتن باغی‌ای که در حال [[جنگ]] [[اسیر]] گشته، با داشتن مرکزیت و وجود [[رهبری]] که آنان را دوباره [[سازماندهی]] و به [[جنگ]] با [[مسلمانان]] [[بسیج]] کند، جایز است<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۲۸.</ref>. | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
#عدم [[وجوب]] [[دعوت به اسلام]] در [[جهاد دفاعی]]؛ بر خلاف [[جهاد ابتدایی]]. | #عدم [[وجوب]] [[دعوت به اسلام]] در [[جهاد دفاعی]]؛ بر خلاف [[جهاد ابتدایی]]. | ||
#اختصاص [[وجوب]] [[جهاد ابتدایی]] به یک بار در سال بنابر قول گروهی؛ بدین معنا که در یک سال دو بار [[جهاد ابتدایی]] [[واجب]] نیست؛ برخلاف [[جهاد دفاعی]]<ref>کشف الغطاء، ج۴، ص۲۹۰-۲۹۲؛ جواهر الکلام، ج۲۱، ص۴۹.</ref>. | #اختصاص [[وجوب]] [[جهاد ابتدایی]] به یک بار در سال بنابر قول گروهی؛ بدین معنا که در یک سال دو بار [[جهاد ابتدایی]] [[واجب]] نیست؛ برخلاف [[جهاد دفاعی]]<ref>کشف الغطاء، ج۴، ص۲۹۰-۲۹۲؛ جواهر الکلام، ج۲۱، ص۴۹.</ref>. | ||
*دیگر اقسام [[دفاع]]:[[ دفاع]] کردن از خود و نیز [[ناموس]] خویش، همچنین [[جان]] و [[ناموس]] [[مؤمن]] در برابر تهاجم [[دشمن]]، و نیز [[دفاع از مال خود]] یا [[مال]] [[مؤمن]] در برابر غارتگر [[واجب]] است؛ | *دیگر اقسام [[دفاع]]:[[ دفاع]] کردن از خود و نیز [[ناموس]] خویش، همچنین [[جان]] و [[ناموس]] [[مؤمن]] در برابر تهاجم [[دشمن]]، و نیز [[دفاع از مال خود]] یا [[مال]] [[مؤمن]] در برابر غارتگر [[واجب]] است؛ لکن [[جهاد]] نامیده نمی‌شود و بر فردی که در این [[راه]] کشته می‌شود [[شهید]] اطلاق نمی‌گردد و [[احکام]] آن را ندارد<ref>کشف الغطاء، ج۴، ص۲۹۲-۲۹۳.</ref>؛ از این‌رو،[[ احکام]] این نوع از [[دفاع]] در باب حدود آمده است<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۴- ۵.</ref><ref>مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، [[فرهنگ فقه فارسی (کتاب)|فرهنگ فقه فارسی]]، ج3، ص141-146</ref>. | ||
===[[جهاد اکبر]]=== | ===[[جهاد اکبر]]=== | ||