نصوص امامت: تفاوت میان نسخه‌ها
←نصوص فعلی امامت
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">\n: +)) |
|||
| (۲۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = اثبات امامت | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = | پرسش مرتبط = امامت (پرسش)}} | |||
== نصوص امامت == | |||
متکلمان شیعه، نصوص امامت را به دو گونه جلی و خفی تقسیم کرده‌اند. [[نصّ]] جلیّ آن است که دلالت آن بر [[امامت]] روشن است و به [[استدلال]] و استناد به قراین و شواهد نیاز ندارد و در نتیجه تأویل‌پذیر و مورد [[اختلاف]] نخواهد بود. نصّ خفی با ویژگی‌های مخالف آنها شناخته شده است<ref>ر.ک: الشافی فی الامامة، ج۲، ص۶۷؛ تلخیص الشافی، ج۲، ص۴۵؛ المنقذ من التقلید، ج۱، ص۳۰۰؛ اللوامع الإلهیة ص۳۳۵ و ۳۳۷؛ انیس الموحدین، ص۲۰۵؛ گوهر مراد، ص۴۸۶.</ref>. | |||
فرقه‌های [[شیعی]] بر اینکه [[امامت علی]] {{ع}} [[منصوص]] است اتفاق دارند، ولی در اینکه [[نص]] بر [[امامت امیرالمؤمنین]] {{ع}} جلیّ است یا خفیّ، متفق نیستند. از دیدگاه [[شیعه امامیه]] ([[اثناعشریه]]) امامت امیرالمؤمنین {{ع}} منصوص به نص جلیّ و خفیّ است، ولی فرقه‌های دیگر شیعی، امامت آن حضرت را منصوص به نصّ خفیّ می‌دانند<ref>گوهر مراد، ص۴۸۶.</ref>. در این میان [[شیعه]] [[زیدیه]]، امامت امیرالمؤمنین {{ع}} را منصوص به نصّ خفیّ می‌داند، ولی به وجود نص جلی بر امامت [[امام حسن]] و [[امام حسین]] {{عم}} [[معتقد]] است و آن را این [[حدیث]] [[پیامبر]] {{صل}} می‌داند که فرمود: {{متن حدیث|الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ إِمَامَانِ قَامَا أَوْ قَعَدَا}}، “حسن و [[حسین]] امام‌اند، خواه [[قیام]] کنند و خواه [[قعود]] کنند”<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۹۹.</ref>. | |||
=== | === نصوص جلی امامت === | ||
{{اصلی|نصوص جلی امامت}} | |||
متکلمان امامیه در کتاب‌های کلامی خود نمونه‌هایی از [[نصوص جلی بر امامت]] امیرالمؤمنین {{ع}} را [[نقل]] کرده‌اند. در این میان، سه حدیث اول پیش‌تر مورد استناد واقع شده است: | |||
# حدیث:{{متن حدیث|سَلِّمُوا عَلَى عَلِيٍّ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ}}؛ “بر [[علی]] {{ع}} به‌عنوان [[امیرمؤمنان]] [[سلام]] بگویید”. | |||
# حدیث: {{متن حدیث|هذا خلیفتی فیکم من بعدی فاسمعوا له و اطیعوا }}؛ “این (علی {{ع}}) [[جانشین]] من در بین شماست، [[سخن]] او را بشنوید و از او [[اطاعت]] کنید”. | |||
# [[حدیث الدار]] که وقتی [[پیامبر اکرم]] {{صل}} از سوی [[خدای متعال]] مأموریت یافت که [[نبوت]] خود را به خویشاوندانش [[ابلاغ]] کند: {{متن قرآن|وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ}}<ref>«و نزدیک‌ترین خویشاوندانت را بیم ده!» سوره شعراء، آیه ۲۱۴.</ref>، سه نوبت، آنان را به [[خانه]] [[ابوطالب]] [[دعوت]] و پس از [[پذیرایی]] از آنها مأموریت خویش را به آنان ابلاغ کرد، و فرمود: {{متن حدیث|ایکم یؤازرنی علی هذا الأمر حتی یکون أخی و وصیی و خلیفتی من بعدی}} «کدامیک از شما مرا [[یاری]] می‌کند تا [[برادر]]، [[وصی]] و جانشینم باشد”. آنان به [[پیامبر]] {{صل}} پاسخ ندادند، جز [[علی]] {{ع}} که در هر سه نوبت، [[وفاداری]] خود را به پیامبر [[اعلان]] کرد و پیامبر {{صل}} در نوبت سوم به او فرمود: {{متن حدیث|أَنْتَ أَخِي وَ وَزِيرِي وَ وَصِيِّي وَ خَلِيفَتِي مِنْ بَعْدِي}}؛ “تو برادر، وصی و [[جانشین]] من هستی”<ref>ر.ک: الشافی فی الامامة، ج۲، ص۶۷؛ تلخیص الشافی، ج۲، ص۴۵؛ الیاقوت فی علم الکلام، ص۸۰؛ انوار الملکوت فی شرح الیاقوت، ص۲۱۴؛ تقریب المعارف، ص۱۳۷-۱۳۵؛ قواعد المرام فی علم الکلام، ص۱۸۷؛ المنقذ من التقلید، ج۲، ص۳۱۱-۳۱۰؛ کشف المراد، ص۴۹۷؛ اللوامع الالهیة، ص۳۳۵؛ ارشاد الطالبین، ص۳۳۹؛ المسلک فی اصولالدین، ص۲۲۱؛ گوهر مراد، ص۴۸۶.</ref>.<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۱۰۰.</ref> | |||
=== نصوص فعلی امامت === | |||
{{اصلی|نصوص فعلی امامت}} | |||
یکی از [[دلایل امامت امیرالمؤمنین]] {{ع}} این است که [[پیامبر اکرم]] {{صل}} با او به گونه‌ای خاص [[رفتار]] کرده و درباره وی به گونه‌ای سخن گفته است که بیانگر مقام و [[منزلت]] ویژه [[علی]] {{ع}} نزد [[رسول اکرم]] {{صل}} و شایستگی او برای عهده‌دار شدن امر [[امامت]] [[امت اسلامی]] از [[رسول خدا]] {{صل}} است. متکلمان شیعه از آن به‌عنوان “نصوص فعلی” بر [[امامت امیرالمؤمنین]] {{ع}} تعبیر کرده‌اند. | |||
[[سید مرتضی]] درباره [[نص]] فعلی گفته است: “قول نیز داخل در آن است و مقصود، [[افعال]] و اقوال ویژه [[پیامبر]] {{صل}} درباره علی {{ع}} است که او را از عموم [[امت]] ممتاز می‌سازد، و بر [[تعظیم]] و [[تکریم]] ویژه وی از سوی پیامبر {{صل}} دلالت می‌کند، مانند اینکه او را به [[برادری]] با خود برگزید و دخترش را که [[برترین]] [[زنان]] عالم است به [[ازدواج]] او در آورد و هیچ یک از [[اصحاب]] را والی و [[امیر]] بر او نساخت و در هر مأموریت یا [[جنگی]] که علی {{ع}} در آن حضور داشت، وی را فرمانده کرد، و با اینکه بیشترین مصاحبت را با پیامبر {{صل}} داشت و مأموریت‌های بسیاری را به او سپرد، اما هیچ‌گاه وی را نکوهش نکرد و از او ایراد نگرفت، در حالی‌که نکوهش‌های بسیاری از سوی پیامبر {{صل}} که متوجه گروهی از اصحاب او شده است. رسول خدا {{صل}} درباره [[حضرت علی]] {{ع}} فرمود: “علی از من است و من از علی هستم” و “علی با [[حق]] و حق با علی است”. همچنین است افعال و اقوال دیگری که [[دوست]] و [[دشمن]] بر آنها [[اجماع]] دارند. | |||
وجه دلالت این گفتار و افعال [[امامت علی]] {{ع}} این است که دلالت آنها بر تعظیم و تکریم ویژه، بیانگر آن است که او در [[قیام]] به امر [[رهبری]] بر دیگران شایسته‌تر است، زیرا روش عقلا این است که فرد شایسته‌تر برای احراز [[مقام رهبری]] را با تکریم و تعظیم ویژه به [[مردم]] معرفی می‌کنند. برخی از اصحاب ما گفته‌اند “چه بسا دلالت فعل بر دلالت قول [[برتری]] دارد، زیرا در قول، مجاز و [[تأویل]] راه دارد، ولی مجاز و تأویل در فعل راه ندارد”<ref>الشافی فی الامامة، ج۲، ص۶۵.</ref>.<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۱۳۹.</ref> | |||
=== آیه ولایت === | |||
{{اصلی|آیه ولایت}} | |||
آيه ولايت، آيۀ پنجاه و پنجم از [[سورۀ مائده]] است که دربارۀ ولايت [[خدا]]، [[رسول]] و [[ائمه]]{{ع}} است: {{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ}}<ref>«سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آورده‌اند، همان کسان که نماز برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند» سوره مائده، آیه ۵۵.</ref>. | |||
همه [[مفسران]] [[اجماع]] دارند که این آیه، در [[شأن]] [[علی بن ابی‌طالب]]{{ع}} نازل شده است و دلالت آن بر [[امامت]]، واضح است و [[حصر]] موجود در آیه: "[[سرپرست]] و ولىّ شما، تنها خداست و پیامبر او و آنها که [[ایمان]] آورده‌اند..." هر احتمال دیگری را برای معنای [[ولایت]]، غیر از [[سلطه]] و [[حکومت]] از بین مى‌برد؛ زیرا هیچ یک از معانی دیگر ولایت نمى‌تواند فقط مخصوص [[خدا]] و [[رسول خدا]]{{صل}} و [[مؤمنان]] خاص که در رأس آنان [[امام علی|امیرالمؤمنین علی]]{{ع}} است، باشد<ref>[[محسن اراکی|اراکی، محسن]]، [[امامت در قرآن (کتاب)|امامت در قرآن]]، ص۸۳-۸۴؛ [[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[آیه ولایت - ربانی گلپایگانی (مقاله)|مقاله «آیه ولایت»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]]، ص۱۰۶-۱۱۱.</ref>. | |||
=== حدیث غدیر === | |||
{{اصلی|حدیث غدیر}} | |||
یکی از روایات نبوی که دلالت بر [[امامت حضرت علی]] {{ع}} دارد حدیث غدیر است. این [[حدیث]] در حد تواتر است و به قدری راویان و محدثان، آن را نقل کرده‌اند که جای [[شک و تردید]] در صدور آن از [[پیغمبر]] باقی نمی‌ماند، خصوصاً اینکه [[روایت]] از طریق [[اهل تسنن]] آمده است: وقتی [[پیغمبر اکرم]] از «[[حجة الوداع]]» برمی‌گشت در [[غدیر خم]]، [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ}} نازل شد. پیغمبر [[مردم]] را جمع کرد و نماز ظهر را خواند و سپس برخاست و فرمود: {{متن حدیث|ألست أولی بکم من أنفسکم، قالوا: بلی}} آیا من از خود شما بر شما اولویت ندارم؟ گفتند: بلی، بعد فرمود: {{متن حدیث|مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلَاهُ}} معلوم است که حضرت می‌خواهد همان اولویت خودش بر [[نفوس]] را برای علی تصویب کند، و هنوز مردم متفرق نشده بودند که [[جبرئیل امین]] نازل شد و آیه {{متن قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا}}<ref>«امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم» سوره مائده، آیه ۳.</ref> را آورد<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[تجلی امامت (کتاب)|تجلی امامت]]، ص ۵۲.</ref>. | |||
حدیث غدیر، مهم‌ترین، مؤثرترین و ممتازترین [[حدیثی]] است که در [[جوامع]] [[شیعه]] و [[سنّی]] از [[رسول خدا]] {{صل}} بر [[امامت]] و [[ولایت]] [[حضرت علی]] {{ع}} [[نقل]] شده است و هیچ [[حدیثی]] از [[رسول خدا]] {{صل}} مانند حدیث غدیر در [[اثبات]] [[ولایت]] و [[امامت]] [[امیرمؤمنان]] {{ع}} جلوه ندارد، به‌گونه‌ای که ۱۱۰ نفر از [[اصحاب رسول خدا]] {{صل}}، ۸۴ نفر از [[تابعین]] و ۳۶۰ نفر از عالمان [[اهل سنت]] نیز، این [[حدیث]] را [[نقل]] کرده‌اند<ref>ر. ک: الغدیر، ج۱، ص۱۴؛ عبقات الانوار فی امامة الأئمة الأطهار، ج۱، ص۷؛ نفحات الأزهار فی خلاصه عبقات الانوار، ج۱، ص۳۵؛ احقاق الحق و ازهاق الباطل، ج۲، ص۴۲۲؛ دلائل الصدق لنهج الحق، ج۱، ص۲۱.</ref>.<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص۱۲۸؛ [[سید محمد کاظم طباطبایی|طباطبایی، سید محمد کاظم]]، [[ادله و نصوص امامت علی (مقاله)| مقاله «ادله و نصوص امامت علی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۳ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۳]]، ص ۲۰۵.</ref> | |||
=== حدیث منزلت === | |||
{{اصلی|حدیث منزلت}} | |||
از جمله نصوصی که دلالت بر [[امامت]] و [[جانشینی]] [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} دارد حدیث منزلت است: {{متن حدیث|أَنْتَ مِنِّي بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِيَّ بَعْدِي}}. [[پیامبر گرامی]] {{صل}} در موارد مختلف ـ که یکی از آنها در جریان سپردن امور [[مدینه]] به [[علی]] {{ع}} در مدتی که [[رسول خدا]] {{صل}} سپاه اسلام را در [[غزوه تبوک]] [[فرماندهی]] می‌کرد، بود ـ نسبت [[علی]] {{ع}} به خود را نسبت [[هارون]] به [[موسی]] {{عم}} تشبیه کرده است. با این تفاوت که [[هارون]] [[پیامبر]] بود، ولی چون [[پیامبری]] با [[رسول خدا]] {{صل}} پایان پذیرفته است [[علی]] {{ع}} [[پیامبر]] نخواهد بود. حدیث منزلت در منابع روایی شیعه به صورت متواتر [[نقل]] شده است<ref>حر عاملی، محمد بن حسن، اثبات الهداة، ج۳؛ بحرانی، سیدهاشم، غایة المرام، ج۲.</ref>.<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت امام علی (مقاله)|مقاله «امامت امام علی»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)| دانشنامه کلام اسلامی ج۱]]، ص ۴۵۵.</ref> | |||
در [[استدلال]] به حدیث منزلت برای افاده عموم [[منزلت]] که از جمله آن [[جانشینی]] و تصدی امور بعد از [[رسول الله]] {{صل}} است به وجوهی [[استدلال]] شده<ref>ر.ک: تلخیص الشافی، ج ۲، ص ۲۲۰ و بالمنقذ من التقلید، ج۲، ص۳۵۳. نفحات الأزهار فی خلاصة عبقات الأنوار، ج۱۷، ص۲۷۱ و براهین و نصوص امامت، ص۳۴۳.</ref>، مانند اینکه تمام [[شئون]] [[رسول خدا]] {{صل}} برای [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} ثابت است به غیر از شان [[نبوت]] زیرا استثناء همیشه از عموم و کلیت است. وقتی این معنا صحیح شد می‌گوئیم: از جمله منازل [[هارون]] نسبت به [[موسی]] [[خلافت]] بود که این [[منزلت]] هم برای امیرالمؤمنین علی {{ع}} ثابت است منتهی [[هارون]] قبل از [[موسی]] مرد و [[خلافت]] بعد از [[موسی]] برای او فعلیت نیافت برخلاف [[علی]] {{ع}} نسبت به [[رسول اکرم]] {{صل}}<ref>کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد قسم الالهیات، ص ۱۹۲. </ref>.<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)| معارف و عقاید ۵ ج۱]].</ref> | |||
== شبهه تعارض نصوص امامت == | |||
{{اصلی|شبهه تعارض نصوص امامت}} | |||
برخی از [[اهل‌سنّت]] برای [[خلافت ابوبکر]] به [[آیات]] و روایاتی [[استدلال]] کرده‌اند که یا از نظر سند مخدوش است و یا از نظر دلالت و چون این [[نصوص]] تنها از طریق [[اهل‌سنت]] [[روایت]] شده لذا نمی‌توان آنها را معارض با نصوص [[امامت امیرالمؤمنین]] {{ع}} دانست که از طریق [[فریقین]] [[نقل]] شده است. همچنین [[دلیل]] روشن بر [[منصوص]] نبودن خلافت ابوبکر، این است که وی در هیچ موردی به [[منصوص بودن]] [[خلافت]] خود استدلال نکرده است<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۳۵۹ ـ ۳۹۱.</ref>. | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
{{مدخل وابسته}} | |||
* [[نص بر امام]] | * [[نص بر امام]] | ||
* [[نصوص جلی امامت]] | * [[نصوص جلی امامت]] | ||
* [[نصوص فعلی امامت]] | * [[نصوص فعلی امامت]] | ||
* [[شبهه تعارض نصوص امامت]] | * [[شبهه تعارض نصوص امامت]] | ||
{{پایان مدخل وابسته}} | |||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:11246.jpg|22px]] [[محسن اراکی|اراکی، محسن]]، [[امامت در قرآن (کتاب)|'''امامت در قرآن''']] | |||
# [[پرونده:1368130.jpg|22px]] [[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|'''براهین و نصوص امامت''']] | |||
# [[پرونده:440259451.jpg|22px]] [[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[آیه ولایت - ربانی گلپایگانی (مقاله)|مقاله «آیه ولایت»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه کلام اسلامی ج۱''']] | |||
# [[پرونده:440259451.jpg|22px]] [[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت امام علی (مقاله)|مقاله «امامت امام علی»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه کلام اسلامی ج۱''']] | |||
# [[پرونده:1368101.jpg|22px]] [[سید کاظم طباطبایی‌نژاد|طباطبایی‌نژاد، سید کاظم]]، [[ادله و نصوص امامت علی (مقاله)|'''ادله و نصوص امامت علی''']]، [[دانشنامه امام علی ج۳ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۳]] | |||
# [[پرونده:1368142.jpg|22px]] [[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|'''درسنامه امام‌شناسی''']] | |||
# [[پرونده:4432.jpg|22px]] [[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[تجلی امامت (کتاب)|'''تجلی امامت''']] | |||
# [[پرونده:1368914.jpg|22px]] [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|'''معارف و عقاید ۵ ج۱''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:امامت]] | ||