توحید در معارف دعا و زیارات: تفاوت میان نسخه‌ها

اولین گام در فراخوان همه [[پیامبران]] و فصل مشترک [[تعالیم]] [[رسولان الهی]]، [[دعوت]] [[مردم]] به توحید و [[یگانگی خدا]] در [[عقیده]] و عمل است: {{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا نُوحِي إِلَيْهِ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدُونِ}}<ref>«و پیش از تو هیچ پیامبری را نفرستادیم مگر بدو وحی کردیم که هیچ خدایی جز من نیست پس مرا بپرستید» سوره انبیاء، آیه ۲۵.</ref>. و نیز می‌فرماید: “بگو: من هم بشری همانند شمایم، اما به من [[وحی]] می‌شود که خدای شما خدایی یگانه است؛ پس به او رو آورید و از او [[آمرزش]] بخواهید و وای بر مشرکان”<ref>{{متن قرآن|فصلت / ۶.</ref>! در نیایش‌های [[امام سجاد]]{{ع}} زوایای مختلفی از مسئله توحید مطرح شده که نمونه‌هایی از آن را می‌آوریم:

*'''درخواست قرارگرفتن در زمره [[یکتاپرستان]]''': {{متن حدیث|اللَّهُمَّ وَ اجْعَلْنِي‏ مِنْ‏ أَهْلِ‏ التَّوْحِيدِ وَ الْإِيمَانِ‏ بِكَ‏}}<ref>نیایش چهل‌و‌هشتم.</ref>؛ «بارخدایا! مرا از [[یکتاپرستان]] ([[اهل]] [[توحید]]) و ایمان‌آورندگان به خود قرار ده». اهمیت این درخواست آنگاه بیشتر نمایان می‌شود که بدانیم از دیدگاه [[امام سجاد]]{{ع}} تنها با [[هدایت الهی]] و راهنمایی‌های [[خدا]] می‌توان به توحید [[ناب]] و [[حقیقت]] [[یکتاپرستی]] [[دست]] یافت؛ آنجا که می‌گوید: {{متن حدیث|إِلَهِي‏ وَ سَيِّدِي‏ بِكَ‏ عَرَفْتُكَ‏ وَ بِكَ‏ اهْتَدَيْتُ‏ إِلَى‏ سَبِيلِكَ وَ أَنْتَ دَلِيلٌ عَلَى مَعْرِفَتِكَ وَ لَوْ لَا أَنْتَ مَا عَرَفْتُ تَوْحِيدَكَ وَ لَا عَرَفْتُ وَ لَا اهْتَدَيْتُ إِلَى عِبَادَتِك‏}}<ref>اقبال الاعمال، ص۱۳۹.</ref>؛ «ای [[معبود]] و [[سرور]] من! تو را با تو شناختم و با تو به راهت [[راه]] یافتم. تو راهنمای من به [[شناخت]] خودت بودی. اگر راهنمایی‌های تو نبود من [[یگانگی]] تو را نمی‌شناختم و به سوی [[عبادت]] تو رهنمون نمی‌گشتم».

*'''درخواست دوری از کژروی در توحید''': {{متن حدیث|وَ جَنِّبْنَا الْإِلْحَادَ فِي‏ تَوْحِيدِك‏}}<ref>نیایش چهل‌و‌چهارم.</ref>؛ «خداوندا! ما را از کژروی و [[انحراف]] در توحید و یگانگی‌ات دور گردان». پس از قرار گرفتن در زمره یکتاپرستان و دوری از هر نوع انحراف در توحید و [[یگانه‌پرستی]]، مهم‌ترین دغدغه [[موحدان]] دوری از [[ریا]] و هر نوع [[شرک]] در توحید است. [[اخلاص]] در توحید بالاترین مرتبه [[بندگی خدا]] و عالی‌ترین مرحله کمال [[انسان]] است و [[خداوند]] برخی از [[اولیا]] و دوستانش را به آن ستوده است. امام سجاد{{ع}} در یکی از نیایش‌های خویش، خداوند را به‌خاطر برخورداری از اخلاص در توحید [[سپاس]] می‌گوید<ref>نیایش یکم.</ref>.

*'''[[اقرار به توحید]]''': یکی از مهم‌ترین جلوه‌های [[دینداری]] و اولین گام در بندگی خدا، اقرار به توحید و یگانه‌پرستی است: {{متن حدیث|... أَوْ يُقِرُّوا بِأَنَّكَ أَنْتَ اللَّهُ الَّذِي‏ لَا إِلَهَ‏ إِلَّا أَنْتَ‏ وَحْدَكَ‏ لَا شَرِيكَ‏ لَكَ؟}}<ref>نیایش بیست‌و‌هفتم.</ref>؛ «... یا [[اقرار]] نمایند که تو همان خدایی که هیچ معبودی جز تو نیست و یگانه و بی‌انبازی». در [[نیایش]] دیگری از آن [[حضرت]] که [[سیدبن طاووس]] [[نقل]] کرده است می‌خوانیم: {{متن حدیث| اللَّهُمَّ إِنِّي‏ أُشْهِدُكَ‏ بِأَنَّكَ‏ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ‏}}<ref>مهج الدعوات، ص۱۶۵.</ref>؛ «خداوندا! من تو را [[گواه]] می‌گیرم (بر این [[اقرار]]) که تو همان خدای یگانه‌ای هستی که هیچ معبودی جز تو نیست».

*'''[[اخلاص]] در [[توحید]]''': {{متن حدیث|الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى مَا... دَلَّنَا عَلَيْهِ‏ مِنَ‏ الْإِخْلَاصِ‏ لَهُ‏ فِي‏ تَوْحِيدِهِ‏}}<ref>نیایش یکم.</ref>؛ «[[سپاس]] خدای را که ما را به اخلاص در یگانگی‌اش رهنمون شد».

*'''[[مراتب توحید]]''': در [[قرآن کریم]] و نیایش‌های [[سیدالساجدین]]، [[امام زین‌العابدین]]{{ع}} به اقسام و مراتب مختلفی از توحید پرداخته شده است؛ از جمله توحید در ذات، توحید در صفات، توحید در [[الوهیت]]، توحید در [[افعال]] (که به نوبه خود شامل [[توحید در حاکمیت]]، [[توحید در خالقیت]]، [[توحید در رازقیت]]، [[توحید در شفاعت]]، [[توحید در ربوبیت]]، [[توحید در مالکیت]] و [[توحید در ولایت]] می‌شود) و همچنین [[توحید در عبادت]] را دربر می‌گیرد. پرداختن به همه مراتب توحید و اقسام آن از حوزه این [[دانش‌نامه]] بیرون است، لذا به بیان تعریف کوتاهی از این عناوین بسنده کرده و در پایان عبارت‌هایی از نیایش‌های [[علی]] بن‌الحسین{{ع}} را در این‌باره یادآور می‌شویم:

*'''[[توسل]] به [[توحید]]''': بر این نکته نیز نباید چشم فروبست که از نگاه [[امام سجاد]]{{ع}} مهم‌ترین وسیله و دست‌آویز [[بنده]] در پیشگاه [[خدا]] توحید و یگانه‌بینی خدا و [[یگانه‌پرستی]] است: {{متن حدیث|وَ وَسِيلَتِي‏ إِلَيْكَ‏ التَّوْحِيدُ}}<ref>نیایش چهل و نهم.</ref>؛ این تنها سرمایه‌ای است که امام سجاد{{ع}} به آن تکیه می‌کند و در بخشی از [[نیایش چهل و هفتم]] می‌گوید: «بار خدایا! هر چند من نتوانسته‌ام از [[اعمال نیک]] چیزی تقدیم دارم، آن‌سان که دیگران تقدیم داشته‌اند، ولی توحید تو و [[نفی]] ضد و [[شریک]] و شبیه از تو را تقدیم داشتم و از درهایی به نزد تو آمدم که تو فرمان دادی از آن درها به سوی تو آیند، و به درگاه تو به چیزی [[تقرب]] جسته‌ام که احدی جز با آن نمی‌تواند نزد تو [[مقرّب]] گردد»<ref>الاقبال بالاعمال الحسنه، سید ابن‌طاووس، تحقیق: سیدجواد قیومی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۴ ق؛ التعریفات، میرسید شریف جرجانی، بیروت، دارالکتب العلمیة؛ راهنمای موضوعی صحیفه سجادیه، دکتر علی شیروانی، معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش؛ شرح الأصول الخمسة، قاضی عبدالجبار، داراحیاء التراث العربی، بیروت؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، ۱۳۸۵ ش؛ فرهنگ‌نامه موضوعی صحیفه سجادیه، سیداحمد سجادی، مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۵ش؛ قرآن کریم، ترجمه سیدعلی موسوی گرمارودی، انتشارات قدیانی، چاپ دوم، ۱۳۸۴ش؛ مهج الدعوات و منهج العبادات، سید ابن‌طاووس، تحقیق: حسین اعلمی، بیروت: مؤسسة الأعلمی، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.</ref>.<ref>[[علی باقری‌فر|باقری‌فر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «توحید»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۱۵۷-۱۶۱.</ref>

# [[پرونده:1100609.jpg|22px]] [[فضل‌الله خالقیان|خالقیان، فضل‌الله]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|'''مقاله «توحید»، دانشنامه صحیفه سجادیه''']]