توحید ذاتی در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

مراد از [[وحدت]] در آثار و گفتار حکیمان بزرگ یونان و [[مصر]] و نیز [[فیلسوفان]] بعدی، همان [[وحدت]] عددی است. حتی بوعلی سینا در شفا نیز بر این معنا تأکید کرده است. [[متکلمان]] و [[مفسران]] [[مسلمان]] نیز به [[وحدت]] حقه راه نبرده‌اند و به ژرفای [[معارف قرآن]] نرسیده‌اند. تنها در [[روایات]] [[امیر مؤمنان]] {{ع}} و [[اهل بیت پیامبر]] {{ع}} بدین [[حقیقت]] اشارت رفته است. در آثار [[فیلسوفان]] [[مسلمان]] از قرن ۱۰ به بعد است که این موضوع به چشم می‌آید و البته آنان اعتراف کرده‌اند که این [[حقیقت]] را در [[روایات]] [[امیرمؤمنان]] {{ع}} بازیافته‌اند<ref>المیزان‌، ۶/ ۸۶- ۱۰۵.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 201.</ref>.

'''[[تثلیث]]:''' گونه‌ای [[شرک]] و از باورهای بنیادی [[مسیحیت]] [[تحریف]] شده است. بنابراین آموزه، [[خداوند]] در همان حال که واحد است، سه تن است: [[خداوند]] [[پدر]]، خدای پسر- یا [[حضرت مسیح]] {{ع}}- و [[روح القدس]]. این سه تن را "اقانیم سه گانه" گویند. اینکه چگونه [[خداوند]] در عین [[یگانگی]] سه تن است، برای آن [[تبیین]] و توجیه روشنی به دست نمی‌دهند. از نظر آنان، [[عقل]] را راهی بدین امر نیست و تنها باید بدان [[ایمان]] آورد. [[متکلمان]] [[مسلمان]] در رد [[تثلیث]] گفته‌اند: اگر هر یک از این سه را وجودی مستقل باشد، به معنای آن است که [[خداوند]] مثل و مانند دارد، و اگر هر سه دارای وجودی مستقل نباشند، مرکب بودن [[ذات خداوند]] لازم می‌آید، و هر دو احتمال با [[توحید ذاتی]] ناسازگارند. بنابراین، [[تثلیث]] گونه‌ای [[شرک]] در [[ذات خداوند]] است<ref>محاضرات فی الالهیات‌، ۵۴ و ۵۵.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 201.</ref>.

"[[توحید ذاتی]]" عبارت است از: بی‌مانندی ذات [[حق]] از لحاظ [[وجوب]] وجود و قدم ذاتی و [[استقلال]] و لایتناهی بودن و شناختن ذات [[حق]]، به [[وحدت]] و [[یگانگی]].

 

[[توحید ذاتی]]، یعنی [[حقیقت]] الوهی، دومی بردار و تعددپذیر نیست؛ مثل و مانند ندارد: {{متن قرآن|لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ}}<ref>«چیزی مانند او نیست» سوره شوری، آیه ۱۱.</ref>؛ و در مرتبه وجود او، موجودی نیست: {{متن قرآن|وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ}}<ref>«و نه هیچ کس او را همانند است» سوره اخلاص، آیه ۴.</ref><ref>مطهری، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، ج۲، ص۳۷ - ۳۶؛ همو، خدمات متقابل اسلام و ایران، ص۲۲۳؛ همو، الهیات شفا، ج۲، ص۲۳۶.</ref>.

 

[[توحید ذاتی]]، شامل دو اصل "احدیت" و "واحدیت" می‌‌شود. اولی بر نفی تجزی و انقسام در ذات بسیط [[الهی]] مبتنی است و دومی بر نفی شریک و شبیه ذات [[الهی]]: {{متن حدیث|إِنَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَحَدِيُّ الْمَعْنَى يَعْنِي بِهِ أَنَّهُ لَا يَنْقَسِمُ فِي وُجُودٍ وَ لَا عَقْلٍ وَ لَا وَهْمٍ}}<ref>صدوق، التوحید، ص۸۴، باب ۳، ح۳.</ref>.

 

[[وحدت]]، در اینجا "[[وحدت]] حقه حقیقیه" بوده که عین ذات است، یعنی [[وحدت]] و واحد یکی است، نه ذاتی که به [[وحدت]] متصف باشد<ref>طباطبایی، بدایة الحکمه، ص۱۲۹.</ref><ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۸۳.</ref>.

 

از نگاه [[علامه طباطبایی]]، "[[احد]]"، امکان فرض تعدد را نفی می‌‌کند؛ اما "واحد"، این‌گونه نیست <ref>طباطبایی، المیزان، ج۲۰، سوره توحید.</ref>. از‌ این‌رو [[آیات قرآن]]، [[وحدت]] [[خداوند]] را با [[وصف]] "قهاریت" می‌‌ستایند تا فرض ثانی را برای [[خدا]] در جهت مماثل نفی کند، تا چه رسد به اینکه خدای دومی وجود داشته باشد<ref>طباطبایی، المیزان، ج۶، ص۹۱ - ۸۶.</ref><ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۸۴.</ref>.

#[[پرونده:10119661.jpg|22px]] [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات علم کلام''']]