هجرت در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
←رقّت عمر
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
می‌گویند: هنگامی که [[مهاجران]] برای [[هجرت]] آماده می‌شدند، عمر که آنان را در این حال دید، دلش سوخت. این حادثه او را [[دل]] تنگ و محزون ساخت<ref>مجمع الزوائد، ج۶، ص۲۴؛ مستدرک حاکم، ج۴، ص۵۸؛ سیره حلبی، ج۱، ص۳۲۳- ۳۲۴.</ref>. | می‌گویند: هنگامی که [[مهاجران]] برای [[هجرت]] آماده می‌شدند، عمر که آنان را در این حال دید، دلش سوخت. این حادثه او را [[دل]] تنگ و محزون ساخت<ref>مجمع الزوائد، ج۶، ص۲۴؛ مستدرک حاکم، ج۴، ص۵۸؛ سیره حلبی، ج۱، ص۳۲۳- ۳۲۴.</ref>. | ||
این سخن نادرست است؛ زیرا خروج مهاجران سرّی و مخفیانه بود، عده‌ای سواره و شماری پیاده خود را به ساحل دریا رساندند و در آنجا سوار یک کشتی شدند. [[قریش]] در پی آنان به جستجو بیرون آمدند تا به دریا رسیدند، امّا احدی از مهاجران را پیدا نکردند<ref>سیره حلبی، ج۱، ص۳۲۴؛ تاریخ الخمیس، ج۱، ص۲۸۸- ۲۸۹؛ اعلام الوری، ص۴۳؛ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۹؛ تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۶۹؛ البداء و التاریخ، ج۴، ص۱۴۹؛ زاد المعاد، ج۲، ص۴۴.</ref>. از سوی دیگر نقل شده که عمر، قبل و بعد از [[هجرت به حبشه]]، نسبت به [[مسلمانان]] [[سنگ‌دلی]] و [[خشونت]] تمام داشت و اگر به کسی از آنان دست می‌یافت، او را [[شکنجه]] می‌کرد.<ref>[[سید جعفر مرتضی عاملی|عاملی، سید جعفر مرتضی]]، [[سیرت جاودانه ج۱ (کتاب)|سیرت جاودانه ج۱]]، ص ۳۳۱.</ref>. | این سخن نادرست است؛ زیرا خروج مهاجران سرّی و مخفیانه بود، عده‌ای سواره و شماری پیاده خود را به ساحل دریا رساندند و در آنجا سوار یک کشتی شدند. [[قریش]] در پی آنان به جستجو بیرون آمدند تا به دریا رسیدند، امّا احدی از مهاجران را پیدا نکردند<ref>سیره حلبی، ج۱، ص۳۲۴؛ تاریخ الخمیس، ج۱، ص۲۸۸- ۲۸۹؛ اعلام الوری، ص۴۳؛ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۹؛ تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۶۹؛ البداء و التاریخ، ج۴، ص۱۴۹؛ زاد المعاد، ج۲، ص۴۴.</ref>. از سوی دیگر نقل شده که عمر، قبل و بعد از [[هجرت به حبشه]]، نسبت به [[مسلمانان]] [[سنگ‌دلی]] و [[خشونت]] تمام داشت و اگر به کسی از آنان دست می‌یافت، او را [[شکنجه]] می‌کرد.<ref>[[سید جعفر مرتضی عاملی|عاملی، سید جعفر مرتضی]]، [[سیرت جاودانه ج۱ (کتاب)|سیرت جاودانه ج۱]]، ص ۳۳۱.</ref>. | ||
===[[هجرت]] [[ابوبکر]]=== | |||
می‌گویند: هنگامی که [[شکنجه]] باقی‌ماندگان [[مسلمان]] در [[مکّه]] شدت گرفت، اقامت در مکّه برای [[ابو بکر]] سخت شد و [[آزار]] و اذیّت می‌دید. از این‌رو هنگامی که [[بنی هاشم]] در [[شعب ابوطالب]] در محاصره بودند، به سوی [[حبشه]] حرکت کرد. چون به برک الغماد، جایی در پنج منزلی مکّه، رسید، ابن دغنه بزرگ [[قبیله]] قارّه که از [[هم‌پیمانان]] [[بنی زهره]] [[قریش]] بود، او را دید. پرسید: ابو بکر کجا می‌روی؟ گفت: [[خویشان]] مرا بیرون کردند. می‌خواهم در [[زمین]] بگردم و خدایم را [[پرستش]] کنم. ابن دغنه گفت: مردی چون تو، [[تبعید]] نمی‌شود. تو از بینوایان [[دستگیری]] می‌کنی... بازگرد. من به تو [[پناه]] می‌دهم. ابو بکر با ابن دغنه بازگشت. شب هنگام به میان [[قبایل]] قریش رفت و به آنان اعلام نمود که من به ابو بکر پناه داده‌ام. قریش پذیرفت مشروط به این که فقط در خانه‌اش [[عبادت]] و پرستش کند و کار خود را آشکار نسازد. ابو بکر پس از مدتی، در کنار خانه‌اش در محله [[بنی جمح]]، مسجدی ساخت و در آن به [[نماز]] و [[قرائت قرآن]] پرداخت. | |||
[[زنان]] و [[کودکان]] قریش برای شنیدن [[قرآن]] دور او چنان گرد می‌آمدند که از فشار [[جمعیت]] روی هم می‌افتادند. ابو بکر صوت خوش و سیمای [[زیبایی]] داشت. | |||
[[مشرکان]] در این باره به [[ابن دغنه]] مراجعه کردند. او نزد ابو بکر آمد و از او خواست تا از این کار دست بردارد، امّا ابو بکر [[پناهندگی]] او را رد کرد<ref>بنگرید: سیره دحلان، ج۱، ص۱۲۷؛ سیره ابن هشام، ج۲، ص۱۲- ۱۳؛ شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۲۶۷؛ المصنّف، ج۵، ص۳۸۵- ۳۸۶؛ تاریخ الخمیس، ص۳۱۹- ۳۲۰؛ حیاة الصحابة، ج۱، ص۲۷۶- ۲۷۷.</ref>. | |||
بنا به آنچه در پی می‌آید، ما، در این قضیه تردید داریم: | |||
#اگر خویشان ابو بکر او را بیرون رانده‌اند، بدین معنی نیست که به [[اختیار]] خودش هجرت کرده باشد. ظاهر [[روایت]] چنین می‌گوید. | |||
#این [[حدیث]] فقط از طریق [[عایشه]] نقل شده است. خیلی شگفت است؛ زیرا خودشان مدّعی‌اند که وی در آن هنگام چنان خردسال بود که نمی‌توانست چنین حوادث و خصوصیاتی را به دقّت به خاطر بسپارد. چنان که نمی‌گوید این حادثه را از چه کسی [[روایت]] کرده است. ما مرسلات [[صحابه]] و نیز [[عدالت]] همگی آنان را درست نمی‌دانیم. | |||
#به تصریح روایت، ابن دغنه هم [[پیمان]] [[بنی زهره]] بود. حال چگونه رانده‌شده [[قریش]] را [[پناه]] داد؟ مگر به ادّعای خود آنان، وقتی [[پیامبر]]{{صل}} از [[اخنس بن شریق]] پناه خواست تا در جوار او وارد [[مکّه]] شود، [[اخنس]] عذر نیاورد که هم پیمان قریش است<ref>اعلام الوری، ص۵۵؛ بحار الأنوار، ج۱۹، ص۷؛ سیره ابن هشام، ج۲، ص۲۰؛ بهجة المحافل، ج۱، ص۱۲۶؛ سیره حلبی، ج۱، ص۳۶۰.</ref>. | |||
#چرا پس از آنکه [[پناهندگی]] ابن دغنه را رد کرد، قریش او را [[شکنجه]] نکرد و از مکّه بیرون نراند؟ اگر این بار [[قبیله]] وی از او [[حمایت]] کرد، چرا بار نخست چنین نکرد؟ | |||
# [[اسکافی]] در ردّ [[جاحظ]] که مدّعی این قضیه است، گفت: چگونه ممکن است [[بنی جمح]] [[عثمان بن مظعون]] را که نزد آنان [[عزیز]] و ارجمند بود، مورد ضرب و شتم، و [[آزار]] و اذیّت قرار دهند، امّا به [[ابو بکر]] اجازه دهد که در محله آنان [[مسجد]] بسازد و در آنجا [[عبادت]] کند و [[قرآن]] بخواند؟ مگر خود شما روایت نمی‌کنید که [[ابن مسعود]] گفت: هرگز آشکارا [[نماز]] نخواندیم تا این که عمر بن خطّاب [[مسلمان]] شد. در حالی که آنچه در باب مسجد ابو بکر می‌گویید، پیش از [[مسلمانی]] عمر بوده است؟ آنچه درباره صوت خوش و سیمای زیبای ابو بکر گفته‌اید، چگونه درست است، در حالی که واقدی و دیگران روایت کرده‌اند که [[عایشه]] مردی را دید با صورتی کم مو، گونه‌های لاغر، چشمان فرو رفته، گوژپشت با شلواری رها؛ گفت: مردی از او شبیه‌تر به ابو بکر ندیدم. من در این توصیف چیزی نمی‌بینم که بر [[زیبائی]] دلالت کند<ref>شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۲۶۸.</ref>. مقدسی نیز توصیفی دقیق از سیمای [[ابو بکر]] دارد که دیدگاه [[اسکافی]] را [[تأیید]] می‌کند<ref>البداء و التاریخ، ج۵، ص۷۶؛ تاریخ الخمیس، ج۲، ص۱۹۹؛ تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۶۱۵.</ref>. | |||
#به تصریح این [[روایت]]، ابو بکر مسجدی در محله [[بنی جمح]] ساخت. در حالی که می‌گویند: [[مسجد قبا]] نخستین مسجدی بود که در [[اسلام]] ساخته شد<ref>وفاء الوفاء، ج۱، ص۲۵۰؛ سیره حلبی، ج۲، ص۵۵.</ref>. همین طور می‌گویند: [[عمّار]] نخستین کسی است که در اسلام [[مسجد]] ساخت<ref>الطبقات الکبری، ج۳، ص۱۷۸- ۱۷۹؛ الاعلاق النفیسه، ص۱۹۶.</ref>. | |||
#چند [[پرسش]] داریم که باید پاسخ دهند: چرا به ابو بکر اجازه دادند که در محله بنی جمح مسجد بسازد؟ چرا [[مردم]] بنی جمح به این مبارزه‌طلبی [[اعتراض]] نکردند؟ چرا [[بنی تمیم]] این صفات [[شایسته]] و ارجمند ابو بکر را [[درک]] نکردند و او را رها ساختند که بیرون رود، امّا ابن دغنه متوجه شایستگی‌های او شد؟ چرا [[قریش]] متوجه این صفات نشدند و او را به شدّت [[عذاب]] و [[شکنجه]] کردند؟<ref>[[سید جعفر مرتضی عاملی|عاملی، سید جعفر مرتضی]]، [[سیرت جاودانه ج۱ (کتاب)|سیرت جاودانه ج۱]]، ص ۳۳۱.</ref>. | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||