←جنگ‌های پس از اسلام
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
دیگر [[غزوه]] بزرگ مسلمانان که در سال پنجم <ref> السیرة النبویه، ابن کثیر، ج ۳، ص۱۸۰؛ الصحیح من سیرة النبی، ج ۹، ص۳۲.</ref> یا چهارم <ref>اعلام الوری، ص۵۹۹؛ تاریخ الاسلام، ج ۲، ص۲۹۶؛ البدایة والنهایه، ج ۳، ص۲۹۶.</ref> [[هجری]] رخ داد، [[جنگ احزاب]] یا [[خندق]] <ref>المغازی، ج ۲، ص۴۴۰ - ۴۴۱؛ اعیان الشیعه، ج ۱، ص۲۶۲.</ref> بود. در این جنگ چندین قبیله از [[مشرکان]] با [[اتحاد]] با [[یهودیان]] [[بنی‌قریظه]] و [[بنی‌نضیر]] <ref>تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص۵۲؛ المغازی، ج ۲، ص۴۵۷ - ۴۵۸؛ السیرة الحلبیه، ج ۲، ص۶۲۸.</ref> از چند سو [[مدینه]] را محاصره کردند: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جَاءَتْكُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا وَجُنُودًا لَمْ تَرَوْهَا وَكَانَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرًا}}<ref>«ای مؤمنان! نعمت خداوند را بر خویش به یاد آورید هنگامی که سپاهیانی بر شما تاختند و ما بر (سر) آنان بادی و (نیز) سپاهیانی را که آنان را نمی‌دیدید فرستادیم و خداوند به آنچه انجام می‌دهید بیناست» سوره احزاب، آیه ۹.</ref>، {{متن قرآن|إِذْ جَاءُوكُمْ مِنْ فَوْقِكُمْ وَمِنْ أَسْفَلَ مِنْكُمْ وَإِذْ زَاغَتِ الْأَبْصَارُ وَبَلَغَتِ الْقُلُوبُ الْحَنَاجِرَ وَتَظُنُّونَ بِاللَّهِ الظُّنُونَا}}<ref>«هنگامی که از فراز و فرودتان بر شما تاختند و آنگاه که چشم‌ها کلاپیسه شد و دل‌ها به گلوها رسید و به خداوند گمان‌ها (ی نادرست) بردید؛» سوره احزاب، آیه ۱۰.</ref> تعداد نیروهای [[دشمن]] در این جنگ ۱۰۰۰۰ تا ۲۴۰۰۰ <ref> الطبقات، ج ۲، ص۶۶؛ التنبیه والاشراف، ص۲۱۶.</ref> و شمار مسلمانان ۷۰۰ <ref>تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص۵۰؛ بحارالانوار، ج ۲۰، ص۲۱۹.</ref> تا ۳۰۰۰ نفر <ref>الطبقات، ج ۲، ص۶۶ - ۶۷؛ سبل الهدی، ج ۴، ص۳۷۱.</ref> گزارش شده است. با این همه، به [[امداد الهی]] و [[ابتکار]] مسلمانان در حفر خندق و کشته شدن شماری از [[لشکریان]] [[قریش]]، از جمله [[عمرو بن عبدود]]، دشمن [[شکست]] خورد. <ref> الکامل، ج ۲، ص۱۸۱ - ۱۸۲؛ اعیان‌الشیعه، ج ۱، ص۲۶۳.</ref> چند [[روز]] پس از [[جنگ خندق]]، [[پیامبر]]{{صل}} [[قلعه]] بنی‌قریظه را به سبب [[پیمان‌شکنی]] آنها و [[پشتیبانی]] آنان از [[لشکر]] [[قریش]] محاصره کرد. <ref>الطبقات، ج ۲، ص۷۴ - ۷۵؛ السیره‌النبویه، ابن هشام، ج ۳، ص۷۱۵ - ۷۱۶.</ref> [[یهودیان]] پس از ۲۵ یا ۳۰ [[روز]] [[مقاومت]]، [[تسلیم]] شدند <ref>المحبر، ص۱۱۳؛ السیرة النبویه، ابن هشام، ج ۳، ص۷۱۷؛ تاریخ طبری، ج ۲، ص۲۴۶.</ref> و برپایه [[حکمیت]] [[سعد بن معاذ]] که خود نیز آن را پذیرفته بودند، مردان آنان کشته و زنانشان [[اسیر]] شدند و [[اموال]] و سرزمینشان به [[تصرف]] [[مسلمانان]] درآمد. [[آیات]] {{متن قرآن|الَّذِينَ عَاهَدْتَ مِنْهُمْ ثُمَّ يَنْقُضُونَ عَهْدَهُمْ فِي كُلِّ مَرَّةٍ وَهُمْ لَا يَتَّقُونَ}}<ref>«همان کسانی از ایشان که با آنان پیمان بستی سپس هر بار پیمان خود را می‌شکنند و پرهیزگاری نمی‌ورزند» سوره انفال، آیه ۵۶.</ref>، {{متن قرآن|فَإِمَّا تَثْقَفَنَّهُمْ فِي الْحَرْبِ فَشَرِّدْ بِهِمْ مَنْ خَلْفَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ}}<ref>«پس چون در جنگ بر آنان دست یافتی با (تار و مار کردن) آنها، کسانی را که در پس ایشانند پراکنده ساز! باشد که در یاد گیرند» سوره انفال، آیه ۵۷.</ref>، {{متن قرآن|وَإِمَّا تَخَافَنَّ مِنْ قَوْمٍ خِيَانَةً فَانْبِذْ إِلَيْهِمْ عَلَى سَوَاءٍ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْخَائِنِينَ}}<ref>«و اگر از گروهی بیم خیانتی (در پیمان) داری به گونه برابر (پیمانشان را) به سوی آنها بیفکن که خداوند خیانتکاران را دوست نمی‌دارد» سوره انفال، آیه ۵۸.</ref>، {{متن قرآن|وَأَنْزَلَ الَّذِينَ ظَاهَرُوهُمْ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مِنْ صَيَاصِيهِمْ وَقَذَفَ فِي قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ فَرِيقًا تَقْتُلُونَ وَتَأْسِرُونَ فَرِيقًا}}<ref>«و کسانی از اهل کتاب را که پشتیبان ایشان بودند از دژهای آنان فرود آورد و در دل‌هاشان هراس افکند، (چنانکه) دستهای را می‌کشتید و دستهای (دیگر) را اسیر می‌گرفتید» سوره احزاب، آیه ۲۶.</ref>، {{متن قرآن|وَأَوْرَثَكُمْ أَرْضَهُمْ وَدِيَارَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ وَأَرْضًا لَمْ تَطَئُوهَا وَكَانَ اللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرًا}}<ref>«و زمین و خانه‌ها و دارایی‌هایشان را و سرزمینی را که بر آن گام ننهاده بودید به شما وانهاد و خداوند بر هر کاری تواناست» سوره احزاب، آیه ۲۷.</ref> درباره این [[جنگ]] است. | دیگر [[غزوه]] بزرگ مسلمانان که در سال پنجم <ref> السیرة النبویه، ابن کثیر، ج ۳، ص۱۸۰؛ الصحیح من سیرة النبی، ج ۹، ص۳۲.</ref> یا چهارم <ref>اعلام الوری، ص۵۹۹؛ تاریخ الاسلام، ج ۲، ص۲۹۶؛ البدایة والنهایه، ج ۳، ص۲۹۶.</ref> [[هجری]] رخ داد، [[جنگ احزاب]] یا [[خندق]] <ref>المغازی، ج ۲، ص۴۴۰ - ۴۴۱؛ اعیان الشیعه، ج ۱، ص۲۶۲.</ref> بود. در این جنگ چندین قبیله از [[مشرکان]] با [[اتحاد]] با [[یهودیان]] [[بنی‌قریظه]] و [[بنی‌نضیر]] <ref>تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص۵۲؛ المغازی، ج ۲، ص۴۵۷ - ۴۵۸؛ السیرة الحلبیه، ج ۲، ص۶۲۸.</ref> از چند سو [[مدینه]] را محاصره کردند: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جَاءَتْكُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا وَجُنُودًا لَمْ تَرَوْهَا وَكَانَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرًا}}<ref>«ای مؤمنان! نعمت خداوند را بر خویش به یاد آورید هنگامی که سپاهیانی بر شما تاختند و ما بر (سر) آنان بادی و (نیز) سپاهیانی را که آنان را نمی‌دیدید فرستادیم و خداوند به آنچه انجام می‌دهید بیناست» سوره احزاب، آیه ۹.</ref>، {{متن قرآن|إِذْ جَاءُوكُمْ مِنْ فَوْقِكُمْ وَمِنْ أَسْفَلَ مِنْكُمْ وَإِذْ زَاغَتِ الْأَبْصَارُ وَبَلَغَتِ الْقُلُوبُ الْحَنَاجِرَ وَتَظُنُّونَ بِاللَّهِ الظُّنُونَا}}<ref>«هنگامی که از فراز و فرودتان بر شما تاختند و آنگاه که چشم‌ها کلاپیسه شد و دل‌ها به گلوها رسید و به خداوند گمان‌ها (ی نادرست) بردید؛» سوره احزاب، آیه ۱۰.</ref> تعداد نیروهای [[دشمن]] در این جنگ ۱۰۰۰۰ تا ۲۴۰۰۰ <ref> الطبقات، ج ۲، ص۶۶؛ التنبیه والاشراف، ص۲۱۶.</ref> و شمار مسلمانان ۷۰۰ <ref>تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص۵۰؛ بحارالانوار، ج ۲۰، ص۲۱۹.</ref> تا ۳۰۰۰ نفر <ref>الطبقات، ج ۲، ص۶۶ - ۶۷؛ سبل الهدی، ج ۴، ص۳۷۱.</ref> گزارش شده است. با این همه، به [[امداد الهی]] و [[ابتکار]] مسلمانان در حفر خندق و کشته شدن شماری از [[لشکریان]] [[قریش]]، از جمله [[عمرو بن عبدود]]، دشمن [[شکست]] خورد. <ref> الکامل، ج ۲، ص۱۸۱ - ۱۸۲؛ اعیان‌الشیعه، ج ۱، ص۲۶۳.</ref> چند [[روز]] پس از [[جنگ خندق]]، [[پیامبر]]{{صل}} [[قلعه]] بنی‌قریظه را به سبب [[پیمان‌شکنی]] آنها و [[پشتیبانی]] آنان از [[لشکر]] [[قریش]] محاصره کرد. <ref>الطبقات، ج ۲، ص۷۴ - ۷۵؛ السیره‌النبویه، ابن هشام، ج ۳، ص۷۱۵ - ۷۱۶.</ref> [[یهودیان]] پس از ۲۵ یا ۳۰ [[روز]] [[مقاومت]]، [[تسلیم]] شدند <ref>المحبر، ص۱۱۳؛ السیرة النبویه، ابن هشام، ج ۳، ص۷۱۷؛ تاریخ طبری، ج ۲، ص۲۴۶.</ref> و برپایه [[حکمیت]] [[سعد بن معاذ]] که خود نیز آن را پذیرفته بودند، مردان آنان کشته و زنانشان [[اسیر]] شدند و [[اموال]] و سرزمینشان به [[تصرف]] [[مسلمانان]] درآمد. [[آیات]] {{متن قرآن|الَّذِينَ عَاهَدْتَ مِنْهُمْ ثُمَّ يَنْقُضُونَ عَهْدَهُمْ فِي كُلِّ مَرَّةٍ وَهُمْ لَا يَتَّقُونَ}}<ref>«همان کسانی از ایشان که با آنان پیمان بستی سپس هر بار پیمان خود را می‌شکنند و پرهیزگاری نمی‌ورزند» سوره انفال، آیه ۵۶.</ref>، {{متن قرآن|فَإِمَّا تَثْقَفَنَّهُمْ فِي الْحَرْبِ فَشَرِّدْ بِهِمْ مَنْ خَلْفَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ}}<ref>«پس چون در جنگ بر آنان دست یافتی با (تار و مار کردن) آنها، کسانی را که در پس ایشانند پراکنده ساز! باشد که در یاد گیرند» سوره انفال، آیه ۵۷.</ref>، {{متن قرآن|وَإِمَّا تَخَافَنَّ مِنْ قَوْمٍ خِيَانَةً فَانْبِذْ إِلَيْهِمْ عَلَى سَوَاءٍ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْخَائِنِينَ}}<ref>«و اگر از گروهی بیم خیانتی (در پیمان) داری به گونه برابر (پیمانشان را) به سوی آنها بیفکن که خداوند خیانتکاران را دوست نمی‌دارد» سوره انفال، آیه ۵۸.</ref>، {{متن قرآن|وَأَنْزَلَ الَّذِينَ ظَاهَرُوهُمْ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مِنْ صَيَاصِيهِمْ وَقَذَفَ فِي قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ فَرِيقًا تَقْتُلُونَ وَتَأْسِرُونَ فَرِيقًا}}<ref>«و کسانی از اهل کتاب را که پشتیبان ایشان بودند از دژهای آنان فرود آورد و در دل‌هاشان هراس افکند، (چنانکه) دستهای را می‌کشتید و دستهای (دیگر) را اسیر می‌گرفتید» سوره احزاب، آیه ۲۶.</ref>، {{متن قرآن|وَأَوْرَثَكُمْ أَرْضَهُمْ وَدِيَارَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ وَأَرْضًا لَمْ تَطَئُوهَا وَكَانَ اللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرًا}}<ref>«و زمین و خانه‌ها و دارایی‌هایشان را و سرزمینی را که بر آن گام ننهاده بودید به شما وانهاد و خداوند بر هر کاری تواناست» سوره احزاب، آیه ۲۷.</ref> درباره این [[جنگ]] است. | ||
در [[سال ششم هجری]] <ref>البدایة والنهایه، ج ۴، ص۱۸۸؛ المیزان، ج ۱۸، ص۲۵۱.</ref> [[پیامبر]] همراه با ۱۴۰۰ تن از مسلمانان به قصد انجام [[مناسک]] [[عمره]] از [[مدینه]] به سوی [[مکه]] حرکت کردند؛ ولی لشکر قریش در منطقه [[حدیبیه]] مانع ادامه حرکت آنان شدند. در این مکان [[بیعت رضوان]] صورت گرفت که به موجب آن مسلمانان با [[پیامبراکرم]]{{صل}} [[پیمان]] بستند که تا پای [[جان]] به او [[وفادار]] بمانند. این رخداد به انعقاد [[صلح حدیبیه]] میان مسلمانان و [[مشرکان مکه]] انجامید. به نظر برخی [[مفسران]]، [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّا فَتَحْنَا لَكَ فَتْحًا مُبِينًا}}<ref>«بی‌گمان ما به تو پیروزی آشکاری دادیم» سوره فتح، آیه ۱.</ref> که از [[فتح]] آشکار سخن به میان آورده و نیز آیات {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ يُبَايِعُونَكَ إِنَّمَا يُبَايِعُونَ اللَّهَ يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْدِيهِمْ فَمَنْ نَكَثَ فَإِنَّمَا يَنْكُثُ عَلَى نَفْسِهِ وَمَنْ أَوْفَى بِمَا عَاهَدَ عَلَيْهُ اللَّهَ فَسَيُؤْتِيهِ أَجْرًا عَظِيمًا}}<ref>«بی‌گمان آنان که با تو بیعت می‌کنند جز این نیست که با خداوند بیعت می‌کنند؛ دست خداوند بالای دستهای آنان است؛ از این روی هر که پیمان شکند به زیان خویش می‌شکند و هر کس به آنچه با خداوند پیمان بسته است وفا کند به زودی به او پاداشی سترگ خواهد داد» سوره فتح، آیه ۱۰.</ref>، {{متن قرآن|لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَنْزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا}}<ref>«به راستی خداوند از مؤمنان خشنود شد هنگامی که با تو در زیر آن درخت بیعت می‌کردند پس آنچه در دل داشتند معلوم داشت، از این رو آرامش را بر آنها فرو فرستاد و به پیروزی زودرسی پاداششان داد» سوره فتح، آیه ۱۸.</ref>، {{متن قرآن|وَمَغَانِمَ كَثِيرَةً يَأْخُذُونَهَا وَكَانَ اللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا}}<ref>«و نیز به غنیمت های فراوانی که به دست خواهند آورد؛ و خداوند، پیروزمندی فرزانه است» سوره فتح، آیه ۱۹.</ref> درباره همین رخداد است. <ref>جامع البیان، ج ۲۶، ص۸۹؛ المیزان، ج ۱۸، ص۲۵۱ - ۲۵۲.</ref> پس از صلح حدیبیه، در [[سال هفتم هجری]] [[غزوه خیبر]] رخ داد. <ref>تاریخ طبری، ج ۲، ص۲۹۷ - ۲۹۸؛ تاریخ الاسلام، ج ۲، ص۴۰۳.</ref> در این جنگ پیامبراکرم{{صل}} همراه با [[سپاهیان]] [[اسلام]] قلعه‌های [[یهود]] در منطقه [[خیبر]] را محاصره و پس از چند مرحله جنگ، دژهای آنان را تصرف کردند <ref> الکامل، ج ۲، ص۲۱۶ - ۲۱۷؛ اعیان الشیعه، ج ۱، ص۲۷۰.</ref> و [[غنایم]] فراوانی نصیب مسلمانان شد. <ref>تاریخ طبری، ج ۲، ص۳۰۲؛ مجمع البیان، ج ۹، ص۲۰۴.</ref> برخی مفسران [[وعده الهی]] درباره [[پیروزی]] نزدیک در [[آیه]] {{متن قرآن|لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَنْزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا}}<ref>«به راستی خداوند از مؤمنان خشنود شد هنگامی که با تو در زیر آن درخت بیعت می‌کردند پس آنچه در دل داشتند معلوم داشت، از این رو آرامش را بر آنها فرو فرستاد و به پیروزی زودرسی پاداششان داد» سوره فتح، آیه ۱۸.</ref>: «فتحاً قریبا» و نیز به دست آوردن [[غنایم]] بسیار در [[آیات]] {{متن قرآن|وَمَغَانِمَ كَثِيرَةً يَأْخُذُونَهَا وَكَانَ اللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا}}<ref>«و نیز به غنیمت های فراوانی که به دست خواهند آورد؛ و خداوند، پیروزمندی فرزانه است» سوره فتح، آیه ۱۹.</ref>، {{متن قرآن|وَعَدَكُمُ اللَّهُ مَغَانِمَ كَثِيرَةً تَأْخُذُونَهَا فَعَجَّلَ لَكُمْ هَذِهِ وَكَفَّ أَيْدِيَ النَّاسِ عَنْكُمْ وَلِتَكُونَ آيَةً لِلْمُؤْمِنِينَ وَيَهْدِيَكُمْ صِرَاطًا مُسْتَقِيمًا}}<ref>«خداوند غنیمت‌های فراوانی را به شما وعده داد که به دست می‌آورید، آنگاه این (وعده) را برایتان پیش افکند و دست مردم را از شما کوتاه کرد و (چنین کرد) تا نشانه‌ای برای مؤمنان باشد و شما را به راهی راست رهنمون گردد» سوره فتح، آیه ۲۰.</ref>: {{متن قرآن|وَمَغَانِمَ كَثِيرَةً}} را مربوط به [[غزوه خیبر]] دانسته‌اند؛<ref> التبیان، ج ۹، ص۳۲۸؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۶، ص۲۷۸؛ الصافی، ج ۵، ص۴۲.</ref> همچنین مراد از فتح آشکار در آیه نخست [[سوره فتح]] / ۴۸: «فَتحـًا مُبینـا» برپایه برخی گزارش‌ها، [[فتح خیبر]] است. <ref> مجمع البیان، ج ۹، ص۱۸۴؛ تفسیر ثعلبی، ج ۹، ص۴۰.</ref>[[جنگ]] مهم دیگر میان [[مسلمانان]] و [[قریش]]، ماجرای [[فتح مکه]] است که در [[سال هشتم هجری]] رخ داد. <ref>المحبّر، ص۱۱۵؛ فتوح البلدان، ج ۱، ص۴۵ - ۴۶.</ref> سبب بروز این [[جنگ]] کشته شدن شماری از همپیمانان مسلمانان به دست قریش و [[نقض]] [[عهدنامه]] [[حدیبیه]] بود. <ref> فتوح‌البلدان، ج ۱، ص۴۱ - ۴۳؛ تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص۵۸؛ حدیث القرآن، ج ۲، ص۵۵۹.</ref> فتح مکه پس از مقاومتی اندک از سوی [[مشرکان]] صورت گرفت که به کشته شدن ۲۳ یا ۲۴ نفر از قریش و ۴ نفر از [[هذیل]] انجامید. <ref>الطبقات، ج ۲، ص۱۳۶؛ فتوح البلدان، ج ۱، ص۴۴.</ref> برخی مراد از «فتح» را در آیه ۱۰ | در [[سال ششم هجری]] <ref>البدایة والنهایه، ج ۴، ص۱۸۸؛ المیزان، ج ۱۸، ص۲۵۱.</ref> [[پیامبر]] همراه با ۱۴۰۰ تن از مسلمانان به قصد انجام [[مناسک]] [[عمره]] از [[مدینه]] به سوی [[مکه]] حرکت کردند؛ ولی لشکر قریش در منطقه [[حدیبیه]] مانع ادامه حرکت آنان شدند. در این مکان [[بیعت رضوان]] صورت گرفت که به موجب آن مسلمانان با [[پیامبراکرم]]{{صل}} [[پیمان]] بستند که تا پای [[جان]] به او [[وفادار]] بمانند. این رخداد به انعقاد [[صلح حدیبیه]] میان مسلمانان و [[مشرکان مکه]] انجامید. به نظر برخی [[مفسران]]، [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّا فَتَحْنَا لَكَ فَتْحًا مُبِينًا}}<ref>«بی‌گمان ما به تو پیروزی آشکاری دادیم» سوره فتح، آیه ۱.</ref> که از [[فتح]] آشکار سخن به میان آورده و نیز آیات {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ يُبَايِعُونَكَ إِنَّمَا يُبَايِعُونَ اللَّهَ يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْدِيهِمْ فَمَنْ نَكَثَ فَإِنَّمَا يَنْكُثُ عَلَى نَفْسِهِ وَمَنْ أَوْفَى بِمَا عَاهَدَ عَلَيْهُ اللَّهَ فَسَيُؤْتِيهِ أَجْرًا عَظِيمًا}}<ref>«بی‌گمان آنان که با تو بیعت می‌کنند جز این نیست که با خداوند بیعت می‌کنند؛ دست خداوند بالای دستهای آنان است؛ از این روی هر که پیمان شکند به زیان خویش می‌شکند و هر کس به آنچه با خداوند پیمان بسته است وفا کند به زودی به او پاداشی سترگ خواهد داد» سوره فتح، آیه ۱۰.</ref>، {{متن قرآن|لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَنْزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا}}<ref>«به راستی خداوند از مؤمنان خشنود شد هنگامی که با تو در زیر آن درخت بیعت می‌کردند پس آنچه در دل داشتند معلوم داشت، از این رو آرامش را بر آنها فرو فرستاد و به پیروزی زودرسی پاداششان داد» سوره فتح، آیه ۱۸.</ref>، {{متن قرآن|وَمَغَانِمَ كَثِيرَةً يَأْخُذُونَهَا وَكَانَ اللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا}}<ref>«و نیز به غنیمت های فراوانی که به دست خواهند آورد؛ و خداوند، پیروزمندی فرزانه است» سوره فتح، آیه ۱۹.</ref> درباره همین رخداد است. <ref>جامع البیان، ج ۲۶، ص۸۹؛ المیزان، ج ۱۸، ص۲۵۱ - ۲۵۲.</ref> پس از صلح حدیبیه، در [[سال هفتم هجری]] [[غزوه خیبر]] رخ داد. <ref>تاریخ طبری، ج ۲، ص۲۹۷ - ۲۹۸؛ تاریخ الاسلام، ج ۲، ص۴۰۳.</ref> در این جنگ پیامبراکرم{{صل}} همراه با [[سپاهیان]] [[اسلام]] قلعه‌های [[یهود]] در منطقه [[خیبر]] را محاصره و پس از چند مرحله جنگ، دژهای آنان را تصرف کردند <ref> الکامل، ج ۲، ص۲۱۶ - ۲۱۷؛ اعیان الشیعه، ج ۱، ص۲۷۰.</ref> و [[غنایم]] فراوانی نصیب مسلمانان شد. <ref>تاریخ طبری، ج ۲، ص۳۰۲؛ مجمع البیان، ج ۹، ص۲۰۴.</ref> برخی مفسران [[وعده الهی]] درباره [[پیروزی]] نزدیک در [[آیه]] {{متن قرآن|لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَنْزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا}}<ref>«به راستی خداوند از مؤمنان خشنود شد هنگامی که با تو در زیر آن درخت بیعت می‌کردند پس آنچه در دل داشتند معلوم داشت، از این رو آرامش را بر آنها فرو فرستاد و به پیروزی زودرسی پاداششان داد» سوره فتح، آیه ۱۸.</ref>: «فتحاً قریبا» و نیز به دست آوردن [[غنایم]] بسیار در [[آیات]] {{متن قرآن|وَمَغَانِمَ كَثِيرَةً يَأْخُذُونَهَا وَكَانَ اللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا}}<ref>«و نیز به غنیمت های فراوانی که به دست خواهند آورد؛ و خداوند، پیروزمندی فرزانه است» سوره فتح، آیه ۱۹.</ref>، {{متن قرآن|وَعَدَكُمُ اللَّهُ مَغَانِمَ كَثِيرَةً تَأْخُذُونَهَا فَعَجَّلَ لَكُمْ هَذِهِ وَكَفَّ أَيْدِيَ النَّاسِ عَنْكُمْ وَلِتَكُونَ آيَةً لِلْمُؤْمِنِينَ وَيَهْدِيَكُمْ صِرَاطًا مُسْتَقِيمًا}}<ref>«خداوند غنیمت‌های فراوانی را به شما وعده داد که به دست می‌آورید، آنگاه این (وعده) را برایتان پیش افکند و دست مردم را از شما کوتاه کرد و (چنین کرد) تا نشانه‌ای برای مؤمنان باشد و شما را به راهی راست رهنمون گردد» سوره فتح، آیه ۲۰.</ref>: {{متن قرآن|وَمَغَانِمَ كَثِيرَةً}} را مربوط به [[غزوه خیبر]] دانسته‌اند؛<ref> التبیان، ج ۹، ص۳۲۸؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۶، ص۲۷۸؛ الصافی، ج ۵، ص۴۲.</ref> همچنین مراد از فتح آشکار در آیه نخست [[سوره فتح]] / ۴۸: «فَتحـًا مُبینـا» برپایه برخی گزارش‌ها، [[فتح خیبر]] است. <ref> مجمع البیان، ج ۹، ص۱۸۴؛ تفسیر ثعلبی، ج ۹، ص۴۰.</ref>[[جنگ]] مهم دیگر میان [[مسلمانان]] و [[قریش]]، ماجرای [[فتح مکه]] است که در [[سال هشتم هجری]] رخ داد. <ref>المحبّر، ص۱۱۵؛ فتوح البلدان، ج ۱، ص۴۵ - ۴۶.</ref> سبب بروز این [[جنگ]] کشته شدن شماری از همپیمانان مسلمانان به دست قریش و [[نقض]] [[عهدنامه]] [[حدیبیه]] بود. <ref> فتوح‌البلدان، ج ۱، ص۴۱ - ۴۳؛ تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص۵۸؛ حدیث القرآن، ج ۲، ص۵۵۹.</ref> فتح مکه پس از مقاومتی اندک از سوی [[مشرکان]] صورت گرفت که به کشته شدن ۲۳ یا ۲۴ نفر از قریش و ۴ نفر از [[هذیل]] انجامید. <ref>الطبقات، ج ۲، ص۱۳۶؛ فتوح البلدان، ج ۱، ص۴۴.</ref> برخی مراد از «فتح» را در آیه {{متن قرآن|وَمَا لَكُمْ أَلَّا تُنْفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلِلَّهِ مِيرَاثُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَا يَسْتَوِي مِنْكُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَقَاتَلَ أُولَئِكَ أَعْظَمُ دَرَجَةً مِنَ الَّذِينَ أَنْفَقُوا مِنْ بَعْدُ وَقَاتَلُوا وَكُلًّا وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنَى وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ}}<ref>«و شما را چه می‌شود که در راه خداوند هزینه نمی‌کنید در حالی که میراث آسمان‌ها و زمین از آن خداوند است و در میان شما آنکه پیش از پیروزی (مکّه)، هزینه و جنگ کرده است (با کسان دیگر) برابر نیست؛ آنان از کسانی که پس از آن پیروزی، هزینه و جنگ کرده‌اند بلند پایه‌ترند و خداوند به همه نوید پاداش نیک داده است و خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است» سوره حدید، آیه ۱۰.</ref>.<ref>جامع البیان، ج ۲۷، ص۲۸۶؛ مجمع البیان، ج ۹، ص۳۸۶.</ref> و نیز آیه {{متن قرآن|إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ}}<ref>«چون یاری خداوند و پیروزی (بر مکّه) فرا رسد» سوره نصر، آیه ۱.</ref>.<ref>جامع البیان، ج ۳۰، ص۴۳۲؛ مجمع البیان، ج ۱۰، ص۴۶۶؛ اعیان الشیعه، ج ۱، ص۲۷۴.</ref> و {{متن قرآن|لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَنْزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا}}<ref>«به راستی خداوند از مؤمنان خشنود شد هنگامی که با تو در زیر آن درخت بیعت می‌کردند پس آنچه در دل داشتند معلوم داشت، از این رو آرامش را بر آنها فرو فرستاد و به پیروزی زودرسی پاداششان داد» سوره فتح، آیه ۱۸.</ref>.<ref> المیزان، ج ۱۸، ص۲۸۵.</ref> فتح مکه دانسته‌اند. شمار [[سپاهیان]] [[اسلام]] در این جنگ ۱۰۰۰۰ نفر ذکر شده است. <ref>تاریخ طبری، ج ۲، ص۳۴۰.</ref> در پی فتح مکه [[قبایل]] [[هوازن]] و ثقیف برای تهاجم به مسلمانان در منطقه حنین گرد آمدند؛ ولی پیش از [[اقدام]] [[جنگی]] آنان، [[پیامبر اکرم]] با ۱۲۰۰۰ نیرو به سوی آنان حرکت کرد. <ref>السیرة النبویه، ابن هشام، ج ۴، ص۸۸۹ - ۸۹۲؛ تاریخ ابن خلدون، ج ۲، ق ۲، ص۴۵ - ۴۶.</ref> در ابتدا [[سپاه مشرکان]] با استفاده از [[تاریکی]] [[شب]] [[مسلمانان]] را غافلگیر کرده، [[شکست]] دادند: {{متن قرآن|لَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ فِي مَوَاطِنَ كَثِيرَةٍ وَيَوْمَ حُنَيْنٍ إِذْ أَعْجَبَتْكُمْ كَثْرَتُكُمْ فَلَمْ تُغْنِ عَنْكُمْ شَيْئًا وَضَاقَتْ عَلَيْكُمُ الْأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ ثُمَّ وَلَّيْتُمْ مُدْبِرِينَ}}<ref>«بی‌گمان خداوند در نبردهایی بسیار و در روز (جنگ) «حنین» شما را یاری کرده است؛ هنگامی که فزونیتان شما را به غرور واداشت اما هیچ سودی برای شما نداشت و زمین با گستردگیش بر شما تنگ شد سپس با پشت کردن (به دشمن) واپس گریختید» سوره توبه، آیه ۲۵.</ref> <ref>السیرة النبویه، ابن هشام، ج ۴، ص۸۹۳ - ۸۹۴؛ اعلام الوری، ج ۱، ص۲۳۲.</ref>؛ اما با [[امداد الهی]] و [[تدبیر]] [[رسول خدا]]{{صل}} مسلمانان در ادامه [[نبرد]] [[پیروز]] شدند و [[دشمن]] [[شکست]] خورد. (توبه / ۹، ۲۶) <ref>السیرة النبویه، ابن هشام، ج ۴، ص۸۹۶ - ۸۹۸.</ref> در این نبرد، [[غنایم]] و [[اسیران]] فراوانی نصیب مسلمانان شد. | ||
[[جنگ]] دیگر، [[سریه]] [[ذات‌السلاسل]] است که در [[سال هشتم هجری]] واقع شد <ref>الطبقات، ج ۲، ص۱۳۱؛ اعیان الشیعه، ج ۱، ص۲۸۶.</ref> و [[هدف]] از آن، [[رویارویی]] با گروهی از [[مشرکان]] بود که با گرد آمدن در منطقه ذات‌السلاسل قصد [[حمله]] به [[مدینه]] را داشتند. بر پایه برخی [[احادیث]]، در این سریه [[پیامبر]]{{صل}} ابتدا گروهی از مسلمانان را به [[فرماندهی]] [[عمرو بن عاص]] و سپس عده‌ای دیگر را به فرماندهی [[ابوبکر]] و عمربن خطاب بدین منظور فرستاد <ref>الکامل، ج ۲، ص۲۳۲؛ البدایة و النهایه، ج ۴، ص۳۱۱.</ref> بر طبق احادیثی دیگر پس از حاصل نشدن نتیجه مطلوب از اقدامات پیشین، پیامبر گروهی را به فرماندهی [[علی بن ابی‌طالب]]{{ع}} فرستاد و آنان با [[یورش]] به [[کفار]] در صبحگاهان دشمن را شکست دادند. <ref>تفسیر فرات الکوفی، ص۵۹۱ - ۵۹۲؛ مجمع‌البیان، ج ۱۰، ص۴۲۲؛ بحارالانوار، ج ۲۱، ص۶۶.</ref> بنابر احادیث، [[سوره عادیات]] | [[جنگ]] دیگر، [[سریه]] [[ذات‌السلاسل]] است که در [[سال هشتم هجری]] واقع شد <ref>الطبقات، ج ۲، ص۱۳۱؛ اعیان الشیعه، ج ۱، ص۲۸۶.</ref> و [[هدف]] از آن، [[رویارویی]] با گروهی از [[مشرکان]] بود که با گرد آمدن در منطقه ذات‌السلاسل قصد [[حمله]] به [[مدینه]] را داشتند. بر پایه برخی [[احادیث]]، در این سریه [[پیامبر]]{{صل}} ابتدا گروهی از مسلمانان را به [[فرماندهی]] [[عمرو بن عاص]] و سپس عده‌ای دیگر را به فرماندهی [[ابوبکر]] و عمربن خطاب بدین منظور فرستاد <ref>الکامل، ج ۲، ص۲۳۲؛ البدایة و النهایه، ج ۴، ص۳۱۱.</ref> بر طبق احادیثی دیگر پس از حاصل نشدن نتیجه مطلوب از اقدامات پیشین، پیامبر گروهی را به فرماندهی [[علی بن ابی‌طالب]]{{ع}} فرستاد و آنان با [[یورش]] به [[کفار]] در صبحگاهان دشمن را شکست دادند. <ref>تفسیر فرات الکوفی، ص۵۹۱ - ۵۹۲؛ مجمع‌البیان، ج ۱۰، ص۴۲۲؛ بحارالانوار، ج ۲۱، ص۶۶.</ref> بنابر احادیث، [[سوره عادیات]] درباره این سریه نازل شده است<ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص۴۲۲؛ الخرائج والجرائح، ج ۱، ص۱۶۷ - ۱۶۸؛ المیزان، ج ۲۰، ص۳۴۵، ۳۴۷.</ref>. آخرین [[غزوه]] پیامبر{{صل}} [[غزوه تبوک]] در [[سال نهم هجری]] بود <ref>المحبّر، ص۱۱۶؛ الکامل، ج ۲، ص۳۰۳؛ البدایة والنهایه، ج ۳، ص۲۹۷؛ ج ۵، ص۵.</ref> که سبب وقوع آن را آماده شدن [[رومیان]] برای حمله به [[سرزمین‌های اسلامی]] <ref>الکامل، ج ۲، ص۲۷۷؛ امتاع الاسماع، ج ۲، ص۴۷.</ref> ذکر کرده‌اند. شمار [[مسلمانان]] در این [[جنگ]] ۳۰۰۰۰ نفر بود <ref>البدایة والنهایه، ج ۵، ص۱۰؛ امتاع الاسماع، ج ۲، ص۵۱؛ سبل‌الهدی، ج ۵، ص۴۶۴.</ref> که پس از ۲۰ [[روز]] توقف در [[شام]] و بدون وقوع جنگ به [[مدینه]] بازگشتند. <ref>الطبقات، ج ۲، ص۱۶۸؛ السیرة الحلبیه، ج ۳، ص۱۱۹؛ سبل الهدی، ج ۵، ص۴۶۳ - ۴۶۴.</ref> [[آیات]] متعددی در [[قرآن]] از جمله [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قَاتِلُوا الَّذِينَ يَلُونَكُمْ مِنَ الْكُفَّارِ وَلْيَجِدُوا فِيكُمْ غِلْظَةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ}}<ref>«ای مؤمنان! با کافرانی که نزدیک شمایند جنگ کنید و باید در شما صلابت بیابند و بدانید که خداوند با پرهیزگاران است» سوره توبه، آیه ۱۲۳.</ref> که مسلمانان را به جنگ با [[کافران]] [[فرمان]] داده <ref>جامع البیان، ج ۱۱، ص۹۵؛ زاد المسیر، ج ۳، ص۳۵۲.</ref> و آیه {{متن قرآن|انْفِرُوا خِفَافًا وَثِقَالًا وَجَاهِدُوا بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنْفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ}}<ref>«سبکبار و گرانبار رهسپار شوید و با مال و جانتان در راه خداوند جهاد کنید؛ این، اگر بدانید برای شما بهتر است» سوره توبه، آیه ۴۱.</ref> که از عزیمت به میدان [[نبرد]] به صورت فردی و گروهی یاد کرده <ref>تفسیر قمی، ج ۱، ص۲۹۰؛ تفسیر ابن کثیر، ج ۲، ص۲۷۳.</ref> درباره این جنگ نازل شده‌اند. | ||
پس از [[وفات]] [[پیامبراکرم]]{{صل}} نیز جنگ‌هایی میان مسلمانان از یک سو و [[سرکشان]] و ملت‌های دیگر از جمله [[مرتدان]]، ممانعت کنندگان از ادای [[زکات]]، امپراتوری‌های [[روم]] و [[فارس]] از سوی دیگر واقع شد. برخی [[مفسران]] [[نزول آیه]] ۱۶ | پس از [[وفات]] [[پیامبراکرم]]{{صل}} نیز جنگ‌هایی میان مسلمانان از یک سو و [[سرکشان]] و ملت‌های دیگر از جمله [[مرتدان]]، ممانعت کنندگان از ادای [[زکات]]، امپراتوری‌های [[روم]] و [[فارس]] از سوی دیگر واقع شد. برخی [[مفسران]] [[نزول آیه]] {{متن قرآن|قُلْ لِلْمُخَلَّفِينَ مِنَ الْأَعْرَابِ سَتُدْعَوْنَ إِلَى قَوْمٍ أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ تُقَاتِلُونَهُمْ أَوْ يُسْلِمُونَ فَإِنْ تُطِيعُوا يُؤْتِكُمُ اللَّهُ أَجْرًا حَسَنًا وَإِنْ تَتَوَلَّوْا كَمَا تَوَلَّيْتُمْ مِنْ قَبْلُ يُعَذِّبْكُمْ عَذَابًا أَلِيمًا}}<ref>«به جهادگریزان از تازی‌های بادیه‌نشین بگو: به زودی به سوی قومی سخت جنگجو فرا خوانده خواهید شد که با آنان کارزار کنید (تا کشته شوند) یا اسلام آورند آنگاه، اگر فرمان برید خداوند پاداشی نیکو به شما خواهد داد و اگر روی برتابید چنان که پیش‌تر روی برتافتید شما» سوره فتح، آیه ۱۶.</ref> را که به در پیش بودن جنگ با [[اقوام]] [[قدرتمند]] [[وعده]] داده، درباره همین [[جنگ‌ها]] دانسته‌اند <ref>جامع البیان، ج ۲۶، ص۱۰۷؛ مجمع‌البیان، ج ۹، ص۱۹۳؛ المیزان، ج ۱۸، ص۲۸۱.</ref>. | ||
==آثار و پیامدهای جنگ== | ==آثار و پیامدهای جنگ== | ||