سوره تکویر در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| موضوع مرتبط = سوره تکویر

| عنوان مدخل  = سوره تکویر

| مداخل مرتبط = [[سوره تکویر در علوم قرآنی]]

| پرسش مرتبط  =  

== مقدمه ==

این [[سوره]] به [[اتفاق]] [[مفسران]] مکی است. <ref>کشف الاسرار، ج ۱۰، ص۳۹۳؛ البرهان فی علوم القرآن، ج ۱، ص۲۸۰؛ الاتقان، ج ۱، ص۱۸.</ref> در ترتیب [[مصحف]] هشتاد و یکمین سوره است و بین دو [[سوره عبس]] و [[سوره انفطار]] قرار گرفته و در ترتیب نزول ششمین یا هفتمین سوره بوده <ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص۶۱۲؛ البرهان فی علوم القرآن، ج ۱، ص۲۸۰؛ التمهید، ج ۱، ص۱۳۵.</ref> که پس از [[سوره مسد|مَسَد]] و پیش از [[سوره اعلی]] نازل شده است. <ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص۶۱۲؛ جمال القراء، ج ۱، ص۱۳۴؛ التمهید، ج ۱، ص۱۳۵ - ۱۳۹.</ref> گفته شده که در مصحف [[امیرمؤمنان]]، علی {{ع}} بین دو [[سوره نازعات]] و [[سوره انفطار]] و سیزدهمین سوره بوده است. <ref> تاریخ القرآن، زنجانی، ص۱۳۷ ـ ۱۳۹؛ تاریخ القرآن، ابیاری، ص۸۷.</ref> نام مشهور این سوره «تکویر» (درهم پیچیدن) است. <ref>التحریر والتنویر، ج ۳۰، ص۱۳۹؛ بصائر ذوی التمییز، ج ۱، ص۵۰۳؛ التبیان، ج ۱۰، ص۲۷۹.</ref> {{متن قرآن|الشَّمْسُ}} و {{متن قرآن|كُوِّرَتْ}} دو نام دیگر این سوره‌اند. <ref>جمال القراء، ج ۱، ص۱۸۴، ۴۷۲؛ منهج الصادقین، ج ۱۰، ص۱۵۸.</ref>

این سوره ۲۹ [[آیه]] <ref>جمال القراء، ج ۱، ص۴۷۲؛ البیان فی عد آی القرآن، ص۲۶۵؛ التبیان، ج ۱۰، ص۲۷۹.</ref> و ۱۰۴ کلمه دارد <ref> المعجم الاحصائی، ج ۱، ص۲۹۲، ۳۰۴.</ref> و یکی از ۷ سوره [[قرآن]] است که با {{متن قرآن|إِذَا}} شروع شده و به سوره‌های زمانیه [[شهرت]] دارند. <ref>الموسوعة القرآنیه، ج ۱۱، ص۹۳.</ref> از نظر حجم در گروه «مفصّلات» یعنی سوره‌های کوچک قرار دارد <ref>الاتقان، ج ۱، ص۱۴۱؛ تاریخ قرآن، ص۸۰.</ref> و در سال‌های آغاز بعثت نازل شده است. <ref>علوم القرآن، ص۱۸۵؛ المیزان، ج ۲۰، ص۲۱۳؛ الموسوعة القرآنیه، ج ۱۱، ص۹۳.</ref> برخی نزول آن را در سال اوّل یا دوم [[بعثت]] حدس زده‌اند<ref>احسن الحدیث، ج ۱۲، ص۹۴.</ref>.<ref>[[محمود گودرزی زاهدی|گودرزی زاهدی، محمود]]، [[سوره تکویر - گودرزی زاهدی (مقاله)| مقاله «سوره تکویر»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۸.</ref>

== محتوای [[سوره]] ==

[[سوره تکویر]] در سال‌های آغاز بعثت، قبل از هجرتِ نخست [[مسلمانان]] به [[حبشه]] نازل شده است. در این [[زمان]] [[مشرکان]] با [[تهمت]] و [[افترا]] به مسلمانان و [[رسول خدا]] {{صل}} و [[اذیت]] و [[آزار]] آن‌ها به شدّت به [[مخالفت با پیامبر]] {{صل}} برخاسته بودند، از این‌رو این سوره با [[تهدید]] مشرکان به [[حسابرسی]] [[اعمال]] در [[قیامت]] و با سوگندهای متعدد و با تأکید به [[دفاع]] از [[حریم]] [[وحی]] و [[قرآن]] و رسول خدا {{صل}} می‌‌پردازد. <ref>تفسیر بقاعی، ج ۸، ص۳۳۵؛ المیزان، ج ۲۰، ص۲۱۳؛ الموسوعة القرآنیه، ج ۱۱، ص۹۳.</ref>  

در بخش دوم بر [[حقانیت قرآن]] و [[صدق گفتار پیامبر]] تأکید و قرآن را سخن [[فرشته]] بزرگوار، نیرومند، والا [[مقام]]، فرمانروای [[فرشتگان]] و [[امین وحی]] معرفی می‌‌کند و نسبت‌های ناروای مشرکان به [[پیامبر]] {{صل}} را [[نفی]] کرده، تصریح می‌‌کند که آن [[حضرت جبرئیل]] را در افقی [[برتر]] از سایر [[آفاق]] که مناسب با عالم [[فرشتگان]] است آشکارا [[مشاهده]] و [[وحی]] را از او تلقی و بی‌کم و کاست [[تبلیغ]] کرد.

در بخش سوم [[مشرکان]] را به سبب [[مخالفت با پیامبر]] {{صل}} [[سرزنش]] و [[دعوت]] [[قرآن]] را جهانی و آن را [[هدایتگر]] همه کسانی می‌‌داند که خواهان [[راه مستقیم]] هستند و در آخرین [[آیه]] بر [[غلبه]] [[اراده پروردگار]] بر [[اراده انسان]]‌ها تأکید می‌‌کند.<ref>[[محمود گودرزی زاهدی|گودرزی زاهدی، محمود]]، [[سوره تکویر - گودرزی زاهدی (مقاله)| مقاله «سوره تکویر»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۸.</ref>

== [[فضیلت]] [[سوره تکویر]] ==

[[روایات]] متعددی در [[فضیلت]] و آثار [[تلاوت]] این [[سوره]] گزارش شده است. <ref> مجمع البیان، ج ۱۰، ص۶۷۰؛ الدرالمنثور، ج ۸، ص۴۲۶؛ الصافی، ج ۵، ص۲۸۹.</ref> [[رسول خدا]] {{صل}} این سوره را از سوره‌هایی شمردند که سبب نمایان شدن [[پیری]] زودرس در چهره ایشان شده است <ref> کنزالدقائق، ج ۱۴، ص۱۴۳؛ نورالثقلین، ج ۵، ص۵۱۳.</ref> و درباره آن فرمودند: «کسی که [[دوست]] دارد [[قیامت]] را چنان بنگرد که گویی آن را با چشم می‌‌بیند، [[سوره]] {{متن قرآن|إِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ}}<ref>«آنگاه که خورشید فرو پیچانده (و خاموش) گردد» سوره تکویر، آیه ۱.</ref>، {{متن قرآن|إِذَا السَّمَاءُ انْفَطَرَتْ}}<ref>«هنگامی که آسمان بشکافد» سوره انفطار، آیه ۱.</ref> و {{متن قرآن|إِذَا السَّمَاءُ انْشَقَّتْ}}<ref>«هنگامی که آسمان شکاف بردارد» سوره انشقاق، آیه ۱.</ref> را بخواند،<ref> مسند احمد، ج ۲، ص۱۲۳، ۱۰۵، ۲۳۵؛ عارضة الاحوذی، ج ۶، ص۳۸۹.</ref> زیرا در این سوره‌ها [[نشانه‌های قیامت]] آن چنان بیان شده است که گویی تلاوت کننده را در برابر صحنه قیامت قرار می‌‌دهند<ref> نمونه، ج ۲۶، ص۱۶۷.</ref>.<ref>[[محمود گودرزی زاهدی|گودرزی زاهدی، محمود]]، [[سوره تکویر - گودرزی زاهدی (مقاله)| مقاله «سوره تکویر»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۸.</ref>

== سوره تکویر در دانشنامه معاصر قرآن کریم ==

دارای چهار آیه سوگنددار است در [[آیات]] {{متن قرآن|فَلا أُقْسِمُ بِالْخُنَّسِ الْجَوَارِ الْكُنَّسِ وَاللَّيْلِ إِذَا عَسْعَسَ وَالصُّبْحِ إِذَا تَنَفَّسَ}}<ref>«نه، سوگند به اختران فراگرد، و به سیّارگان پنهان‌نورد، و به شب چون پشت کند (و باز رود)، و به بامداد چون بردمد» سوره تکویر، آیه ۱۵-۱۸.</ref>.

[[احادیث]] متعددی در اهمیت این سوره و [[تلاوت]] آن نقل شده است. از جمله در [[حدیثی]] از [[پیغمبر اکرم]] {{صل}} می‌خوانیم: «کسی که [[سوره تکویر]] را بخواند [[خداوند]] او را از [[رسوایی]]، در آن هنگام که نامه‌های عمل گشوده می‌شود [[حفظ]] می‌کند»<ref>مجمع البیان، ج۱۰، ص۴۴۱.</ref>. «[[مصطفی]] {{صل}} گفت: هر که خواهد تا [[قیامت]] کبری نقدی بیند و احوال رستاخیز برو آشکارا گردد، گوی: {{متن قرآن|إِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ}}<ref>«آنگاه که خورشید فرو پیچانده (و خاموش) گردد،» سوره تکویر، آیه ۱.</ref> برخوان تا [[سیاست]] و صعوبت آن [[روز]] او را معلوم گردد»<ref>کشف الاسرار.</ref>.

این سوره به تغییراتی که در آستانه رخداد رستاخیز در [[جهان]] [[طبیعت]] اتفاق می‌افتد اشاره می‌کند و نیز به [[دیدار]] [[حضرت محمد]] {{صل}} با [[جبرئیل]] اشاره دارد.

== ساختار سوره ==

# [[آیات]] {{متن قرآن|إِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ وَإِذَا النُّجُومُ انكَدَرَتْ وَإِذَا الْجِبَالُ سُيِّرَتْ وَإِذَا الْعِشَارُ عُطِّلَتْ وَإِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ وَإِذَا الْبِحَارُ سُجِّرَتْ وَإِذَا النُّفُوسُ زُوِّجَتْ وَإِذَا الْمَوْؤُودَةُ سُئِلَتْ بِأَيِّ ذَنبٍ قُتِلَتْ وَإِذَا الصُّحُفُ نُشِرَتْ وَإِذَا السَّمَاء كُشِطَتْ }}<ref>«آنگاه که خورشید فرو پیچانده (و خاموش) گردد، و آنگاه که ستارگان به تیرگی گرایند، و آنگاه که کوه‌ها را از جا بجنبانند، و آنگاه که شتران پا به زای، وا نهاده شوند، و آنگاه که جانوران وحشی را گرد آورند، و آنگاه که دریاها برجوشند، و آنگاه که جان‌ها (با همتای خود) جفت گردند (و یگانگی یابند)، و آنگاه که از دختر زنده در گور نهاده، بپرسند: که به کدام گناه او را کشته‌اند؟ و آنگاه که کارنامه‌ها را بگشایند، و آنگاه که آسمان برکنده گردد» سوره تکویر، آیه ۱-۱۱.</ref> این آیات بیانگر آن است که: با [[فروپاشی]] [[نظام]] کنونی و برپا شدن [[روز حساب]]، [[انسان‌ها]] از [[اعمال]] خود [[آگاه]] می‌شوند.

# آیات {{متن قرآن|وَإِذَا الْجَحِيمُ سُعِّرَتْ}}<ref>«و آنگاه که دوزخ برافروخته شود،» سوره تکویر، آیه ۱۲.</ref>، {{متن قرآن|وَإِذَا الْجَنَّةُ أُزْلِفَتْ}}<ref>«و آنگاه که بهشت در چشم‌رس آورده شود،» سوره تکویر، آیه ۱۳.</ref> و {{متن قرآن|عَلِمَتْ نَفْسٌ مَا أَحْضَرَتْ}}<ref>«(در آن هنگام) هر کس بداند که چه آماده کرده است،» سوره تکویر، آیه ۱۴.</ref> این بخش، به برپایی نظام [[جزا]] و [[بهشت و جهنم]] اشاره نموده است. یعنی برچیده شدن نظام [[دنیا]]، استقرار نظام حساب و برپایی نظام [[جهنم]] و [[بهشت]].

# آیات {{متن قرآن|فَلا أُقْسِمُ بِالْخُنَّسِ الْجَوَارِ الْكُنَّسِ وَاللَّيْلِ إِذَا عَسْعَسَ وَالصُّبْحِ إِذَا تَنَفَّسَ إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ ذِي قُوَّةٍ عِندَ ذِي الْعَرْشِ مَكِينٍ مُطَاعٍ ثَمَّ أَمِينٍ وَمَا صَاحِبُكُم بِمَجْنُونٍ وَلَقَدْ رَآهُ بِالأُفُقِ الْمُبِينِ وَمَا هُوَ عَلَى الْغَيْبِ بِضَنِينٍ وَمَا هُوَ بِقَوْلِ شَيْطَانٍ رَجِيمٍ فَأَيْنَ تَذْهَبُونَ إِنْ هُوَ إِلاَّ ذِكْرٌ لِّلْعَالَمِينَ لِمَن شَاء مِنكُمْ أَن يَسْتَقِيمَ وَمَا تَشَاؤُونَ إِلاَّ أَن يَشَاء اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ }}<ref>«۱۵ نه، سوگند به اختران فراگرد، و به سیّارگان پنهان‌نورد، و به شب چون پشت کند (و باز رود)، و به بامداد چون بردمد، که این (قرآن) باز خوانده فرستاده‌ای گرامی است، توانمندی که نزد آن دارنده اورنگ (فرمانفرمایی جهان)، جایگاهی بلند دارد، آنجا فرمانگزاری امین است؛ و همنشین شما، دیوانه نیست، و بی‌گمان او (- جبرئیل) را در افق روشن دیدار کرده است، و او در (رساندن) وحی، تنگ‌چشمی نمی‌ورزد، و این سخن شیطان رانده، نیست. پس به کجا می‌روید؟ این (قرآن) جز پندی برای جهانیان نیست، برای هر کس از شما که بخواهد راه راست در پیش گیرد. و جز آنچه خواست خداوند پروردگار جهانیان است؛ نخواهید» سوره تکویر، آیه ۱۵-۲۹.</ref> به بیان [[حقانیت]] [[تعالیم قرآن]] و [[پیامبر]] از جمله سخنان ایشان درباره [[محاسبه]] [[رفتار]] [[آدمی]] در [[قیامت]] اختصاص دارد و بیانگر جایگاه برجسته [[قرآن]] و تأثیر آن در روان [[آدمیان]] است.<ref>[[سید سلمان صفوی|صفوی، سید سلمان]]، [[سوره تکویر (مقاله)|مقاله «سوره تکویر»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]].</ref>

# [[پرونده:1100409.jpg|22px]] [[محمود گودرزی زاهدی|گودرزی زاهدی، محمود]]، [[سوره تکویر - گودرزی زاهدی (مقاله)| مقاله «سوره تکویر»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم ج۸''']]