آیا انتظار امام مهدی واجب است؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

::::::«در این باره همین بس، که [[حضرت]] [[سید الساجدین]] {{ع}} در دعای [[عرفه]] بر [[منتظران]] [[درود]] فرستاده و برای آنان [[دعا]] کرده، بعد از [[دعا کردن]] برای مولایشان [[امام زمان]]{{ع}} و اضافه بر آن [[روایات]] بسیاری بر این مقصود دلالت دارد، از جمله؛

::::::«[[انتظار]] و [[امید]] به اهداف بلند، مایه دوام [[زندگی]] و [[استواری]] [[نظام اجتماعی]] است. [[اندیشه]] [[انتظار]]، افزون بر گستردگی و [[پویایی]]، چنان [[عظمت]] دارد که دیگر انتظارات [[بشر]]، هر اندازه بزرگ باشند، در برابر آن، ناچیزند. [[انتظار ظهور]] [[مهدی]]{{ع}} همه خواسته‌های [[مقدس]] و انسانی را دربرداشته و [[پیامبران]] الاهی{{عم}} پیوسته آن را نوید داده‌اند، تا [[وعده]] الاهی فرارسد و آرزوهای بلند و دیرین [[انسانیت]] به بار بنشینند. برپایه گزارش [[ابوبصیر]]، [[امام صادق]]{{ع}} پس از [[گواهی]] به [[یگانگی]] [[خدای سبحان]] و [[ایمان]] به [[نبوت]] [[رسول خدا]]{{صل}} و اعتراف به وحیانی بودن [[قرآن کریم]] و [[اقرار]] به [[ولایت]] [[امامان معصوم]]{{عم}} [[انتظار ظهور]] [[قائم اهل بیت]]{{ع}} را مایه [[دین‌داری]] خداپسندانه دانست و سبب پذیرش [[اعمال]] [[بندگان]] برشمرد:{{متن حدیث|أَ لَا أُخْبِرُكُمْ بِمَا لَا يَقْبَلُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ الْعِبَادِ عَمَلًا إِلَّا بِهِ فَقُلْتُ بَلَى فَقَالَ شَهَادَةُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ الْإِقْرَارُ بِمَا أَمَرَ اللَّهُ وَ الْوَلَايَةُ لَنَا وَ الْبَرَاءَةُ مِنْ أَعْدَائِنَا يَعْنِي الْأَئِمَّةَ خَاصَّةً وَ التَّسْلِيمَ لَهُمْ وَ الْوَرَعُ وَ الِاجْتِهَادُ وَ الطُّمَأْنِينَةُ وَ الِانْتِظَارُ لِلْقَائِمِ{{ع}} }}<ref>الغیبه، نعمانی، ص ۲۰۰.</ref>. [[قرابت]] و همپایگی [[انتظار قائم]]{{ع}} با دیگر [[اصول اعتقادی اسلام]] در سخن [[صادق]] [[آل محمد]]{{ع}} بیانگر [[عظمت]] و [[جایگاه]] رفیع مسئله [[انتظار]] در آموزه‌های [[دین]] است، چون از سویی [[قرآن مجید]] [[ایمان]] به [[ولایت]] و [[امامت]] را رکن اساسی [[دین]] و مایه کمال آن می‌داند<ref>{{متن قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا}} «امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم» سوره مائده، آیه ۳.</ref> و از سوی دیگر، باورداشت [[مهدویت]]، مهم‌ترین جزء [[اندیشه]] [[امامت]] است<ref>چنان‌که [[امام صادق]]{{ع}} اقرار به [[امامت]] دیگر [[امامان]]{{عم}} و انکار [[امام مهدی]]{{ع}} را همچون پذیرش نبوت پیامبران پیشین و انکار [[رسالت]] [[رسول خاتم]]{{صل}} شمرده است:{{متن حدیث| مَنْ أَقَرَّ بِجَمِيعِ الْأَئِمَّةِ وَ جَحَدَ الْمَهْدِيَّ كَانَ كَمَنْ أَقَرَّ بِجَمِيعِ الْأَنْبِيَاءِ وَ جَحَدَ مُحَمَّداً{{صل}} نُبُوَّتَهُ}} (کمال الدین، ج ۲، ص ۳۳۳).</ref>، از این‌رو [[دین‌داری]] بدون [[انتظار ظهور]] [[مهدی]]{{ع}} نیز بی‌ارزش است»<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[ادب فنای مقربان ج۹ (کتاب)|ادب فنای مقربان]]، ج۹، ص۳۶۹، ۳۷۱.</ref>.

::::::«در [[احادیث]] متعددی از [[معصومین]] {{عم}}، [[قیام]] کننده از [[اهل بیت]] {{عم}} که [[انتظار]] ظهورش از [[ارکان دین]] به شمار آمده، دقیقاً معرفی شده است. به عنوان نمونه از [[حضرت جواد الائمه]] {{ع}} [[نقل]] شده است که فرمودند: {{متن حدیث|"إِنَّ الْقَائِمَ مِنَّا هُوَ الْمَهْدِيُّ الَّذِي يَجِبُ أَنْ يُنْتَظَرَ فِي غَيْبَتِهِ"}}<ref>«همانا [[قیام]] کننده از ما ([[اهل بیت]] {{عم}}) همان [[مهدی]] {{ع}} است که [[انتظار]] او در (زمان) غیبتش [[واجب]] است.»کمال الدین، ج ۲، ص ۳۷۷.</ref>. تعبیر [[وجوب]]، در فرمایش [[حضرت جواد]] {{ع}} نشان دهنده [[ضرورت]] حال [[انتظار]] در زمان پنهانی [[امام]] {{ع}} می‌باشد. نتیجه‌ای که از کل این بحث گرفته می‌شود این است که [[دینداری]] و [[بندگی]] [[خدا]] جز به شرط تحقق این رکن مهم – یعنی [[انتظار قائم]] {{ع}} – امکان ندارد و کسی که به دنبال [[عبادت]] [[پروردگار]] است، نباید از این [[امر]] [[واجب]] [[غفلت]] بورزد. اما نکته‌ای که در این جا به صورت [[سؤال]] یا اشکال مطرح می‌شود این است که: مگر حالت [[انتظار]] یک حالت اختیاری است که بتواند متعلق [[وجوب]] قرار گیرد؟ آیا اساساً [[امر]] به [[انتظار]] داشتن صحیح است؟ هر کس حال [[انتظار]] را در خودش [[وجدان]] کرده باشد، [[تصدیق]] می‌کند که این حال بدون وجود مقدماتش در [[انسان]] ایجاد نمی‌شود و اگر مقدمات آن به طور کامل موجود شود، "[[انتظار]]" قهراً حاصل می‌شود و نیاز به [[امر]] و دستوری در مورد آن نیست.  

::::::«از روایاتی می‌‌توان استفاده کرد که ثابت می‌‌کند [[انتظار]] برای [[ظهور امام عصر]]، لازم و [[واجب]] است. این [[روایات]] هم با توضیحی که پس از [[نقل]] آن از نظر خواهد گذشت، بر [[لزوم زمینه‌سازی]] دلالت می‌‌کند. اکنون چند [[روایت]] را به عنوان نمونه ذکر می‌‌کنیم

::::::«[[عقیده]] به [[ظهور]] [[مصلح]] و [[آمادگی]] برای [[انقلاب جهانی]]، چنان [[حیات]]ی و لازم بوده است که [[پیشوایان دینی]] [[انتظار]] را [[راهبرد]] مهم این برهه [[تاریخی]] دانسته، در [[دوران غیبت]] به آن [[فرمان]] داده‌اند<ref>{{متن حدیث|إِنَّ الْقَائِمَ مِنَّا هُوَ الْمَهْدِيُّ الَّذِي يَجِبُ أَنْ يُنْتَظَرَ فِي غَيْبَتِهِ وَ يُطَاعَ فِي ظُهُورِهِ}} (منتخب الأثر، ص ۲۲۳). چون در لابه لای مباحث گذشته و آینده، از روایاتی در مورد ارزش و فضیلت و اهمیت انتظار سخن رفته است، در این جا از پرداختن به این مسأله خودداری شده است. ر.ک: بحارالأنوار، ج ۵۲، صص ۱۲۲ - ۱۲۵، ۱۴۰ و ۲۲۳؛ الغیبه، نعمانی، ص ۲۰۰؛ منتخب الأثر، صص ۴۹۶ - ۴۹۸ و ۲۳۴؛ اصول کافی، ج ۲، ص ۱۷۶.</ref>.  اهمیت و [[ضرورت]] دوره [[انتظار]] را می‌توان از زوایای مختلف بررسی کرد:

::::::«در [[اندیشه شیعی]]، [[انتظار]] [[موعود]] به عنوان [[اصل مسلّم]] [[اعتقادی]] مطرح بوده و در بسیاری از [[روایات]] بر [[ضرورت انتظار]] [[قائم آل محمد]] {{ع}} تصریح شده است که از جمله می‌توان به [[روایات]] زیر اشاره کرد:  

::::::«در [[تفکر شیعی]]، [[انتظار]] [[موعود]] با خصوصیاتی که برای آن برشمرده شده، به عنوان یک اصل مسلّم [[اعتقادی]] مطرح بوده و در بسیاری از [[روایات شیعه]] بر [[ضرورت انتظار]] [[قائم آل محمد]]{{ع}} تصریح شده است؛ از جمله می‌توان به [[روایت]] زیر اشاره کرد: از [[ابو بصیر]] [[روایت]] شده که روزی [[امام صادق]]{{ع}} خطاب به [[اصحاب]] خود فرمودند: "آیا شما را خبر ندهم به آن‌چه خدای عز و جل هیچ عملی را جز به آن از [[بندگان]] نمی‌پذیرد؟ گفتند: آری. فرمود: [[گواهی]] دادن به اینکه هیچ [[شایسته]] پرستشی جز [[خداوند]] نیست و اینکه [[محمد]]{{صل}} [[بنده]] و فرستاده اوست و [[اقرار]] کردن به آن‌چه [[خداوند]] به آن امر فرموده و [[ولایت]] ما و بیزاری از دشمنانمان و [[تسلیم]] نشدن به آنان و [[پرهیزکاری]] و [[اجتهاد]] و [[اطمینان]] و [[انتظار قائم]]{{ع}}"<ref>نعمانی، الغیبة، ص ۲۰۰.</ref>»<ref>[[علی باقی نصرآبادی|نصرآبادی، علی باقی]]، [[نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب (مقاله)|نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب]]، ص۱۲۱.</ref>.

::::::«در [[اصول کافی]] از [[اسماعیل جعفی]] [[نقل]] شده است که: شخصی [[خدمت]] [[امام محمد باقر]] {{ع}} آمد و نوشته‌ای همراه داشت [[حضرت]] به او فرمودند که: آیا این [[نامه]] مخاصم است که از [[دینی]] پرسیده که بواسطه آن [[اعمال انسان]] به درجه قبول می‌رسد عرض کرد بلی [[خدا]] شما را [[رحمت]] کند مراد من همین است. [[حضرت]] فرمود: آن [[دینی]] که به سبب آن [[اعمال]] قبول می‌شود، این است: [[شهادت]] به [[یگانگی خدا]]، و اینکه شریک ندارد، [[شهادت]] به [[رسالت خاتم]] الانبیاء [[محمد]] {{صل}} و [[اقرار]] به [[حقانیت]] سخنانی که از جانب [[خداوند]] آورده است [[دوستی]] با ما [[اهل بیت]] و [[بیزاری از دشمنان]] ما و فرمانبرداری از ما و [[پرهیزگاری]] از [[گناهان]] و [[تواضع]] و [[انتظار ظهور]] [[قائم]] ما. زیرا از برای ما دولتی است که هر وقت [[خدا]] بخواهد آن را ظاهر می‌گرداند و در [[غیبت نعمانی]] از [[ابوبصیر]] [[نقل]] می‌کند که: روزی [[حضرت صادق]] {{ع}} فرمودند: می‌خواهید به شما خبر دهم از چیزی که بدون آن [[خداوند]] هیچ عمل را از [[بندگان]] نمی‌پذیرد. فرمود: [[شهادت]] به [[یگانگی خدا]] و آن که [[حضرت محمد]] {{صل}} [[بنده]] و [[پیامبر]] اوست و امر به آنچه [[خدا]] امر فرموده و [[دوستی]] ما ([[اهل بیت]]) و [[بیزاری از دشمنان]] ما و فرمانبرداری از [[ائمه اطهار]] {{عم}} و [[پرهیزگاری]] از [[گناهان]]، کوشش در [[طاعت]] [[خدا]] (یعنی در ادای [[واجبات]] شرعیه)، [[یقین]] (در [[اصول دین]] و [[حقیقت]] امر [[ائمه طاهرین]]) و [[انتظار ظهور]] [[حضرت قائم]] {{ع}}<ref>بصائر الدرجات، ص ۸۳، باب ۱۴؛ ملاقات با امام عصر {{ع}}، ص ۳۴.</ref>»<ref>[[معصوم علی قنبری|قنبری، معصوم علی]]، [[بررسی مسأله انتظار ادله فوائد و نقش آن‌ (مقاله)|بررسی مسأله انتظار ادله فوائد و نقش آن‌]]، ص 85-86.</ref>.

::::::«[[انتظار]] [[موعود]]، یک [[اصل مسلّم]] [[اعتقادی]] است. برخی از [[علماء]] بر این باورند که به استناد بسیاری از [[روایات]]، [[انتظار]] [[موعود]] امری [[واجب]] می‌باشد<ref>موسوی اصفهانی، محمد تقی، مکیال المکارم، ۲ / ۱۳۵.</ref>. برخی از این مستندات از این قرار است:

::::::«[[عقیده]] به [[ظهور]] [[مصلح جهانی]] و ایجاد [[آمادگی]] در کل عالم و در یک عبارت "[[انتظار]] داشتن" امر [[حیات]]ی و لازمی است که [[پیشوایان دینی]] آن را راهبردی مهم در [[دوران غیبت]] دانسته و علاوه بر امر نمودن نسبت به آن، به [[وجوب]] [[انتظار]] هم اشاره کرده‌اند. در [[حدیثی]] که از [[امام جواد]]{{ع}} وارد شده است ایشان می‌‌فرمایند: "[[قائم]] ما [[حضرت]] [[مهدی]] است که [[واجب]] است در [[دوران غیبت]] او، انتظارش را بکشند"<ref>{{متن حدیث|"إِنَّ الْقَائِمَ مِنَّا هُوَ الْمَهْدِيُّ الَّذِي يَجِبُ أَنْ يُنْتَظَرَ فِي غَيْبَتِهِ"}}؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۲.</ref>»<ref>[[سکینه طاووسی|طاووسی، سکینه]]، [[انتظار از دیدگاه اهل بیت (کتاب)|انتظار از دیدگاه اهل بیت]]، ص 12.</ref>.

::::::«در [[احادیث]] متعددی از [[معصومین]]، [[قائم اهل بیت]] - که [[انتظار]] ظهورش از [[ارکان دین]] به شمار آمده - دقیقا معرفی شده است. به عنوان نمونه از [[حضرت جواد الائمه]]{{عم}} [[نقل]] شده است که فرمودند: "همانا [[قیام]] کننده از ما [[اهل بیت]] همان [[مهدی]] است که [[انتظار]] او در زمان غیبتش [[واجب]] است"<ref>{{متن حدیث|إِنَّ الْقَائِمَ مِنَّا هُوَ الْمَهْدِيُّ الَّذِي يَجِبُ أَنْ يُنْتَظَرَ فِي غَيْبَتِهِ}}؛ کمال الدین، ج ۲؛ ص ۲۷۷.</ref>؛  

::::::«[[اسماعیل جعفی]] گوید: مردی بر [[امام باقر]]{{ع}} وارد شد و صفحه‌ای در دست داشت، [[امام باقر]]{{ع}} به او فرمود: "این نوشته [[مناظره]] کننده‌ای است که پرسش دارد از [[دینی]] که عمل در آن مورد قبول است". عرض کرد: [[رحمت]] [[خداوند]] برتو باد! همین را خواسته‌ام. [[امام باقر]]{{ع}} فرمود: "[[گواهی]] دادن به اینکه هیچ معبود حقی جز [[خداوند]] نیست و اینکه [[محمد]] [[بنده]] و [[رسول]] او است و اینکه [[اقرار]] کنی به آنچه از سوی [[خداوند]] آمده و [[ولایت]] ما [[خاندان]] و بیزاری از دشمنمان و [[تسلیم]] به امر ما و [[پرهیزکاری]] و [[فروتنی]] و [[انتظار قائم]] ما، که ما را دولتی است که هر وقت [[خداوند]] بخواهد آن را خواهد آورد"<ref>اصول کافی، ۲۲/۲ ح ۱۳.</ref>.»<ref>[[آیین انتظار (کتاب)|آیین انتظار]]، ص 199.</ref>.