آیا علم غیب در شب جمعه نازل می‌شود؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

| موضوع اصلی = [[علم غیب معصوم (پرسش)|بانک جامع پرسش و پاسخ علم غیب]]

| تصویر = 7626626262.jpg

| نمایه وابسته = [[کیفیت علم غیب معصوم (نمایه)|کیفیت علم غیب معصوم]]

| مدخل اصلی = [[علم غیب]]

| موضوعات وابسته =  

| پاسخ‌دهندگان = [[علامه طباطبایی]]؛ [[محمد جواد فاضل لنکرانی|فاضل لنکرانی]]؛ [[محمد حسن نادم|نادم]]؛ [[خلیل منصوری رامسری|منصوری رامسری]]؛ [[سید علی هاشمی|هاشمی]]؛ [[ناصرالدین اوجاقی|اوجاقی]]؛ [[سید محمود جزائری|جزائری]]؛ [[محمد حسن وکیلی|وکیلی]]؛ [[محمد زمان رستمی|رستمی]]، [[طاهره آل‌بویه|آل‌بویه]]؛ [[اصغر غلامی|غلامی]]

== پاسخ‌ نخست ==

* «'''سؤال''': آیا این مطلب که در کتاب "بصائر الدرجات" در روایات متعدد آمده که ارواح [[ائمه]] {{عم}} شب‌های جمعه بالا می‌رود از آن جمله در روایتی از [[امام صادق]] {{ع}} آمده است: شب جمعه‌ای نیست مگر اینکه اولیای خدا سرور ویژه‌ای در آن دارند. هنگامی که شب جمعه فرا می‌رسد، رسول خدا {{صل}} با عرش ارتباط برقرار می‌کند، و من نیز همراه با او با عرش تماس حاصل می‌کنم و در نتیجه با علمی که از آنجا بهره برده‌ام باز می‌گردم. و اگر این نبود، قطعاً آنچه در نزد ما است پایان می‌پذیرفت<ref>{{عربی|«مَا مِنْ لَيْلَةِ جُمُعَةٍ إِلَّا وَ لِأَوْلِيَاءِ اللَّهِ فِيهَا سُرُورٌ قُلْتُ كَيْفَ ذَاكَ جُعِلْتُ فِدَاكَ قَالَ إِذَا كَانَتْ لَيْلَةُ الْجُمُعَةِ وَافَى رَسُولُ اللَّهِ الْعَرْشَ وَ وَافَى الْأَئِمَّةُ الْعَرْشَ وَ وَافَيْتُ مَعَهُمْ فَمَا أَرْجِعُ إِلَّا بِعِلْمٍ مُسْتَفَادٍ وَ لَوْ لَا ذَلِكَ لَنَفِدَ مَا عِنْدَنَا»}}؛ بحار الانوار، ج۲۲، ص۵۵۲، ح۹، و ج۲۶، ص۹۰، ح۹؛ بصائر الدرجات، ج‏۱، ص ۱۳۱، ح۵.</ref>. با روایات گذشته {{عربی|«إذا شاؤُوا عَلِمُوا»}}<ref>«اگر بخواهند خواهند دانست»</ref> منافات ندارد؟ '''جواب''': اشکال ندارد که {{عربی|«إذا شاؤُوا عَلِمُوا»}}<ref>«اگر بخواهند خواهند دانست»</ref> از راه صعود ارواح آنها در شب‌های جمعه باشد.

* '''سؤال''': آیا از این دسته روایت "روایات افزایش علم [[ائمه]] {{عم}} در شبهای جمعه" و روایات عَرضِ اعمال <ref>بحار الانوار، ج۲۳، ص۳۳۳، روایات باب۲۰.</ref> به دست نمی‌آید که علوم آنان تدریجی است، نه اینکه دفعی باشد و به یکبارگی از [[حضرت رسول]] {{صل}} دریافته باشند؟ '''جواب''': علوم آنان دفعی است، گرچه معلوم تدریجی باشد، پس علم به معلوم تدریجی دارند، نه اینکه خود علم تدریجی باشد. تعلیم [[رسول الله]] {{صل}} به [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} مثل تعلیم رایج در میان ما تدریجی نبوده، بلکه دفعةً واحدةً بوده است. چنانچه تعلّم [[حضرت رسول]] {{صل}} نیز دفعی بوده است. خداوند متعال می‌فرماید: {{متن قرآن|وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِّكُلِّ شَيْءٍ}} <ref> و بر تو این قرآن را فرو فرستادیم که بیانگر هر چیز؛ سوره نحل، آیه: ۸۹.</ref> زیرا کلمه {{متن قرآن|لِّكُلِّ شَيْءٍ}} یعنی همه چیز، با تدریج سازگار نیست. به طور کلی باید توجّه داشت که روز مبعث، روز رسالت است و از سوره {{متن قرآن|اقْرَأْ بِاسْمِ}}<ref>سوره علق، آیه:۱.</ref> که سیاق آیاتش بیانگر آن است که نخستین سوره‌ای است که بر [[رسول خدا]] {{صل}} نازل شده، نیز برمی‌آید که نبوت قبل از رسالت بوده است، و از آیات دیگر استفاده می‌شود که قرآن دفعةً واحدةً و یکباره در شب ۱۹ یا ۲۱ یا ۲۳ ماه همان سال نازل گردیده است. خداوند متعال می‌فرماید: {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ}}<ref>بی گمان ما قرآن را در شب خجسته‌ای فرو فرستادیم؛ سوره دخان، آیه۳.</ref> و می‌فرماید: {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ}}<ref>مسلّماً ما قرآن را در شب قدر فرو فرستادیم؛ سوره قدر، آیه۱.</ref> سپس در طول بیست و سه سال تدریجاً نازل شده و سوره حمد به خصوص دو مرتبه نازل شده است.

* '''سؤال''': در روایات آمده است: ارواح انبیا و اوصیا و [[ائمه]] {{عم}} شب‌های جمعه به عرش بالا می‌روند و از آنجا علومی استفاده می‌کنند<ref>در بصائر الدرجات، ص۱۳۱ ضمن حدیثی از امام صادق {{ع}} آمده است: "به ارواح انبیا و اوصیانی که از دنیا رفته‌اند، و نیز به روح وصی‌ای که در میان شما زندگی می‌کند، اجازه داده می‌شود که به آسمان صعود کنند تا اینکه به عرش پروردگار برسند... آنگاه انبیاء و اوصیاء در حالی که سرشار از شادمانی هستند، و وصی‌ای که در میان شما زندگی می‌کند بسیار به علمش افزوده می‌گردد.»</ref> آیا این روایات درست هستند؟ '''جواب''': درباره [[ائمه]] {{عم}} چنین وارد شده است؛ ولی درباره [[انبیاء]] {{عم}} ندیده‌ام، چه مانعی دارد که علومی به ایشان اعطا شود؟!

* '''سؤال''': در عده‌ای از روایات آمده است: [[ائمه]] {{عم}} علم آسمان و زمین و آنچه در آنهاست و علم وقایع گذشته و آینده را می‌دانند. آیا روایات مربوط به افزوده شدن علوم آن بزرگواران در شب های جمعه با این دسته از روایات منافات ندارند؟ '''جواب''': خیر، از این دسته از روایات برمی‌آید که آنان به {{عربی|«مَا كَانَ وَ مَا يَكُون‏‏»}}<ref>«آنچه که بود و آنچه که خواهد بود»</ref> عالِمند، امّا از راهی که در روایات گذشته مطرح شده است، یعنی شب‌های جمعه بالا می‌روند و بر علومشان افزوده می‌گردد»<ref> [[در محضر علامه طباطبایی (کتاب)|در محضر علامه طباطبایی]]، ص۲۰۰ الی ۲۰۳ و [[پژوهشی در باب علم امام (کتاب)|پژوهشی در باب علم امام]]، ص۱۴۸الی ۱۵۱.</ref>.

== پاسخ‌‌های دیگر ==

«[[ائمه]] دائماً در حال [[ازدیاد علم]] هستند و [[ازدیاد علم ائمه]] و حتی [[علم نبی]] منحصر به دنیا هم نیست. حتی در عالم آخرت مقام [[ازدیاد علم]] برای آنها محفوظ است. اگر کسی این مطلب را در متون [[روایات]] بررسی کند به خوبی آن را می‌بیند. گاهی اوقات اشکال می‌کنند این چه علمی است که برای [[ائمه]] خود درست می‌کنید و می‌گويید روز به روز علم‌شان بیشتر می‌شود، آيا [[علم پیامبر]] که [[اعظم خلق]] خداست از اینها کمتر است؟ پاسخ اين است که در [[روایات]] وارد شده هر علمی که در [[آیا علم معصوم در شب جمعه نازل می‌شود؟ (پرسش)|لیله‌ جمعه به ائمه افاضه می‌شود]]، قبل از آن به [[پیامبر]] {{صل}} و [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} و امام‌های ديگر و لو از دنیا رفته باشند اعطا می‌شود»<ref>[http://www.new.fazellankarani.com/persian/lecture/9483/ وبگاه پاسخ‌دهنده (محمد جواد فاضل لنکرانی).]</ref>.

«در برخی از روایات محدثان قم، عروج روح [[امام]] {{ع}} به آسمان، در شب‌های جمعه، از مصادیق منابع [[علم امام]] {{ع}} شمرده می‌شود. این عروج و افزایش [[علم امام]] {{ع}} به سبب آن، به اندازه‌ای مهم است که [[امامان]] {{عم}} به اصحابشان فرموده‌اند اگر این افزایش نباشد، [[علم امام]] {{ع}} پایان می‌یابد. طبق روایاتی که صفار نقل می‌کند، در هر شب جمعه، فرشتگان، اوصیا و پیامبران ازدنیا‌رفته و نیز ارواح اوصیا و [[امام]] {{ع}} حاضر در میان مردم [[امام]] {{ع}} هر زمان، به آسمان عروج، هفت بار دور عرش الهی طواف و خداوند را تسبیح و تقدیس می‌کنند. آنها در کنار هر رکن عرش، دو رکعت نماز می‌خوانند و برمی‌گردند. آن‌گاه [[پیامبران]] {{عم}} و اوصیا و روح وصی زنده، شادی بسیاری احساس می‌کنند و به [[امام]] {{ع}} زنده و [[امامان]] {{عم}} دیگر الهامی می‌شود که علمشان را افزایش می‌دهد. [[امام صادق]] {{ع}} در تعلیل این نکته می‌فرماید: "اگر چنین نباشد، علم ما تمام می‌شود" هم، روایاتی با همین مضامین نقل می‌کند؛ اما صدوق در این باره روایتی نیاورده است. پس روایات عروج نیز، از نظر محدثین، مؤید دیگری بر الهامی بودن علم [[امام]] {{ع}} است.(...)»<ref>[[منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد (مقاله)|منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد]]، ص۶۱</ref>.

| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین '''[[خلیل منصوری رامسری]]'''، در مقاله ''«[[بی‌کرانگی علم امام معصوم (مقاله)|بی‌کرانگی علم امام معصوم]]»'' در این‌باره گفته‌ است:

 

«یکی از ویژگی‌هایی که برای علم [[امام]] {{ع}} در روایات بیان شده، افزایش علم ایشان در شب‌های جمعه است. در روایتی آمده که ارواح [[امامان]] [[معصوم]] {{عم}} در شب‌های جمعه بالا می‌رود و از نوعی عروج برخوردار می‌شود که در آن عروج علم ایشان افزایش می‌یابد. عبارت، این گونه است که: {{عربی|«یزداد فی علومهم جما غفیرا»}}؛<ref>و فراوان به علوم ایشان افزوده می‌شود.</ref>از [[امام صادق]] {{ع}} روایت شده که فرمود: {{عربی|«مَا مِنْ لَيْلَةِ جُمُعَةٍ إِلَّا وَ لِأَوْلِيَاءِ اللَّهِ فِيهَا سُرُورٌ قُلْتُ كَيْفَ ذَاكَ جُعِلْتُ فِدَاكَ قَالَ إِذَا كَانَتْ لَيْلَةُ الْجُمُعَةِ وَافَى رَسُولُ اللَّهِ الْعَرْشَ وَ وَافَى الْأَئِمَّةُ الْعَرْشَ وَ وَافَيْتُ مَعَهُمْ فَمَا أَرْجِعُ إِلَّا بِعِلْمٍ مُسْتَفَادٍ وَ لَوْ لَا ذَلِكَ لَنَفِدَ مَا عِنْدَنَا»}}؛<ref>شب جمعه‌ای نیست مگر آن که اولیای خدا، سرور ویژه‌ای در آن دارند، هنگامی که شب جمعه فرا می‌رسد [[پیامبر|رسول خدا]] {{صل}} با عرش (علم خداوندی) ارتباط برقرار می‌کند و من نیز همراه با او با عرش تماس حاصل می‌کنم و در نتیجه با علمی که از آن جا بهره برده‌ام باز می‌گردم و اگر این نبود، قطعاً آن چه در نزد ما است پایان می‌پذیرفت. بحارالانوار، ج۳۲، ص۳۳۳.</ref>. این مطلب نشان می‌دهد که خواسته‌های ایشان برای دانش بیشتر که در جمله {{عربی|«اذا شاؤوا علموا»}} بیان شده، از راه صعود ارواح آنان در شب‌های جمعه می‌توان اتفاق بیفتد. بنابراین، آنان برخی از علوم خویش را از راه صعود در شب‌های جمعه به دست می‌آورند که می‌تواند شامل علوم ایشان به جزئیات باشد. شگفت این که همه علوم از واسطه [[پیامبر]] {{صل}} می‌باشد حتی برای اوصیایی که در میان انسان تا قیامت حاضر هستند و [[پیامبر]] {{صل}} به عنوان صادر نخستین و در مقام واسطه فیض میان خدا و همه پیامبران و اوصیا چه زندگان و چه مردگانشان عمل می‌کند. در روایت دیگری از [[امام صادق]] {{ع}} آمده است: به ارواح پیامبران و اوصیایی که از دنیا رفته‌اند و نیز به روح وصی ای که در میان شما زندگی می‌کند ، اجازه داده می‌شود که به آسمان صعود کنند تا این که به عرش پروردگار برسند.. آنگاه پیامبران و اوصیا در حالی سرشار از شادمانی و سرور هستند و وصی‌ای که در میان شما زندگی می‌کند بسیار بسیار به علمش افزوده می‌گردد.<ref>[[محمد صفار]]، بصائر الدرجات ، ص ۱۳۱.</ref> بنابراین [[امامان]] [[معصوم]] {{عم}} به علم آسمان و زمین و آن چه در آن است و هم چنین وقایع گذشته و حال و آینده آگاه هستند و این دانش ایشان می‌تواند از راه‌‎های گوناگون به دست آید که یکی از آنها دانش به "ما کان و ما یکون" از راه صعود و عروج در شب‌های جمعه است»<ref>[http://www.samamos.com/?p=616 بی‌کرانگی علم امام معصوم]</ref>.

| پاسخ‌دهنده = سید علی هاشمی (زاده ۱۳۵۲)

| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین دکتر '''[[سید علی هاشمی (زاده ۱۳۵۲)|سید علی هاشمی]]'''، در مقاله ''«[[علم امام تام یا محدود؟ (مقاله)|علم امام تام یا محدود؟]]»'' در این‌باره گفته‌ است:

 

«برخی روایات به صراحت از افزایش‌پذیری علوم [[ائمه]] {{عم}} سخن گفته‌اند. در برخی از این روایات، آمده است که هر شب جمعه علومی بر علوم [[ائمه]] {{عم}} افزوده می‌شود. همچنین در روایات متعدد از آن حضرت نقل شده است که در شب قدر، از حوادث آن سال تا شب قدر سال بعد به [[امام]] {{ع}} خبر داده می‌شود. این علم شامل تمام خیر و شرهایی است که به بندگان می‌رسد؛ مرگ یا زندگی، فقر یا ثروت، توفیق زیارت خانه خداوند متعال و خلاصه تمام مقدرات بندگان تا شب قدر سال آینده بر امام عرضه می‌شود. این روایات مستفیض‌اند. در برخی از این روایات تصریح شده است که اگر این علوم نبود، امام نمی‌دانست در آن سال چه چیز محقق خواهد شد».<ref>[http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13950218001700 وبگاه خبرگزاری فارس]</ref>.

::::: «سه روایت در مورد افزایش علم در شب جمعه است. متن یکی از روایات چنین است: "ابویحیی گوید [[امام صادق]] {{ع}} به من فرمود برای ما در شب‌های جمعه شأن بزرگی است. عرض کردم آن شأن چیست؟ فرمود به ارواح [[انبیا|پیامبران]] و اوصیاء در گذشته و روح و وصی که در میان شماست اجازه داده می‌شود که به آسمان بالا بروند تا به عرش پروردگارشان برسند در آنجا هفت دور طواف کنند و نزد هر رکنی از ارکان عرش دو رکعت نماز گزارند پس به کالبدهای پیشین خود برگردند چون صبح شود آن وصی که در میان شماست مقدار زیادی به علمش افزوده شده باشد". (...) [[محمد صالح مازندرانی]] در تفسیر این روایات مطالبی را بیان کرده که شاید مراد وی برطرف کردن تعارض بوده باشد. وی می‌گوید: "علم خداوند سه نوع است؛ علمی که مستأثر است و اختصاص به خدا دارد، علمی که محتوم است و همه انبیا و اولیا از آن باخبرند و علم سوم علمی غیر محتوم است. این علم هرگاه محتوم شود ائمه از آن آگاهی می یابند و این معنای افزایش علم امام است"»<ref>[[علم امام از دیدگاه کلام امامیه (پایان‌نامه)|علم امام از دیدگاه کلام امامیه]]، ص۳۶-۳۹.</ref>.

«علم تام [[امام]]، نسبت به مخلوقات است و افزایش علم وی در شب‌های جمعه مربوط به علم وی به خداوند است. زیرا ذات خدا نامحدود است و معرفت به او پایان ندارد لذا در هر شب جمعه روح [[ائمه]] {{عم}} را به طواف عرش الهی می‌رود و در آنجا علمشان به ذات خدا افزوده می‌گردد»<ref>مکاتبه اختصاصی [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref>.

*«روایات هم یک‌صدا از تعلیم حضرت [[پبامبر|رسول‌الله]] {{صل}} توسط [[جبرائیل]] صحبت می‌کند و به‌ صراحت می‌فرماید که [[ائمه]] {{عم}} علم‌شان افزوده می‌شود و [[مرحوم مجلسی]] در جلد بیست و‌ شش بحار‌الانوار بابی دارند با این عنوان: {{عربی|«باب أنهم {{عم}} يزادون و لو لا ذلك لنفد ما عندهم و إن أرواحهم تعرج إلى السماء في ليلة الجمعة»}} و در آن قریب به چهل حدیث ذکر می‌کنند»<ref>«روایات مرتبط با اینکه علم ایشان {{عم}} افزون می‌گردد، در غیر اینصورت داشته‌هایشان پایان می‌یافت؛ و ارواح ایشان در روز جمعه به آسمان عروج می‌نماید»[http://erfanvahekmat.com/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%BA%DB%8C%D8%A8_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_(%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87_%D9%88_%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%84) علم غیب امام (تاریخچه و اقوال)، فصلنامه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام]</ref>.

*«افزایش [[علم امام]] {{ع}} دو معنا دارد:

۱. نوعی از علومی که دائماً به [[امام]] {{ع}} افزوده می‌شود، همان سیر نفس [[امام]] {{ع}} در عالم کلیات و تجلی اسماء کلیه الهیه است، که همواره و پی‌در‌پی تحقق می‌پذیرد و این تجلیات اسمائی و صفاتی مافوق عالم حس و خیال و عقل می‌باشد. از این نوع تجلیات به سفر دوم از اسفار اربعه یعنی سیر فی‌الحق و فی‌الله تعبیر می‌کنند که پایان ناپذیر است.

طبق روایات در شب‌های جمعه [[ائمه]] {{عم}} به عرش الهی می‌روند و بازمی‌گردند و بر قلوبشان علومی خاص افاضه می‌شود؛ شاید این علوم از این دست باشد:{{عربی|«عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ قَالَ: إِنَّ لَنَا فِي لَيَالِي الْجُمُعَةِ لَشَأْناً مِنَ الشَّأْنِ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ أَيَّ شَأْنٍ قَالَ يُؤْذَنُ لِلْمَلَائِكَةِ وَ النَّبِيِّينَ وَ الْأَوْصِيَاءِ الْمَوْتَى وَ الْأَرْوَاحِ الْأَوْصِيَاءِ وَ الْوَصِيِّ الَّذِي بَيْنَ ظَهْرَانَيْكُمْ يُعْرَجُ بِهَا إِلَى السَّمَاءِ فَيَطُوفُونَ بِعَرْشِ رَبِّهَا أُسْبُوعاً وَ هُمْ يَقُولُونَ سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلَائِكَةِ وَ الرُّوحِ حَتَّى إِذَا فَرَغُوا صَلَّوْا خَلْفَ كُلِّ قَائِمَةٍ لَهُ رَكْعَتَيْنِ ثُمَّ يَنْصَرِفُونَ فَتَنْصَرِفُ الْمَلَائِكَةُ بِمَا وَضَعَ اللَّهُ فِيهَا مِنَ الِاجْتِهَادِ شديد [شَدِيداً] إِعْظَامُهُمْ لِمَا رَأَوْا وَ قَدْ زِيدَ فِي اجْتِهَادِهِمْ وَ خَوْفِهِمْ مِثْلُهُ وَ يَنْصَرِفُ النَّبِيُّونَ وَ الْأَوْصِيَاءُ وَ أَرْوَاحُ الْأَحْيَاءِ شَدِيداً عَجَبُهُمْ وَ قَدْ فَرِحُوا أَشَدَّ الْفَرَحِ لِأَنْفُسِهِمْ وَ يُصْبِحُ الْوَصِيُّ وَ الْأَوْصِيَاءُ قَدْ أُلْهِمُوا إِلْهَاماً مِنَ الْعِلْمِ عِلْماً مِثْلَ جَمِّ الْغَفِيرِ لَيْسَ شَيْ‌ءٌ أَشَدَّ سُرُوراً مِنْهُمْ اكْتُمْ فَوَ اللَّهِ لَهَذَا أَعَزُّ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ كَذَا وَ كَذَا عِنْدَكَ حِصَنَةً قَالَ يَا مَحْبُورُ وَ اللَّهِ مَا يُلْهَمُ الْإِقْرَارُ بِمَا تَرَى إِلَّا الصَّالِحُونَ قُلْتُ وَ اللَّهِ مَا عِنْدِي‌ كَثِيرُ صَلَاحٍ قَالَ لَا تَكْذِبْ عَلَى اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ قَدْ سَمَّاكَ صَالِحاً حَيْثُ يَقُولُ فَأُولئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقِينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِينَ يَعْنِي الَّذِينَ آمَنُوا بِنَا وَ بِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ مَلَائِكَتِهِ وَ أَنْبِيَائِهِ وَ جَمِيعِ حُجَجِهِ عَلَيْهِ وَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ الْأَخْيَارِ الْأَبْرَارِ السَّلَامُ»}}<ref>«بصائر: عباس بن جريش از حضرت باقر عليه السّلام نقل كرد كه فرمود: ما را در شب‌ها كارهاى مخصوصى است عرض كردم فدايت شوم چه كار فرمود: به ملائكه و پيامبران و اوصياى از دنيا رفته و به ارواح اوصيا و وصى كه حاضر است اجازه داده مى‌شود به آسمان عروج می‌كنند هفت دور اطراف عرش پروردگار طواف می‌كنند در حالى كه می‌گويند: "سبوح قدوس رب الملائكة و الروح". وقتى تمام كردند كنار هر پايه‌اى دو ركعت نماز می‌خوانند ملائكه برمی‌گردند با آنچه خداوند در ايشان بوجود آورده سخت احترام می‌گذارند براى آنچه ديده‌اند در كوشش و خوف آنها افزايش بوجود آمده. پيامبران و اوصياء و ارواح اوصياء برمی‌گردند با شدت تعجب بسيار خوشحال و شادمانند براى خود امام وقت برمی‌گردد با الهام فراوانى از علم به‌صورت يك توده بسيار زياد كسى شادمان‌تر از آنها نيست. فرمود: اين مطلب را بپوشان بخدا قسم اين كار در نزد خدا ارزشش بيشتر از فلان و فلان مقدار حصن و دژ محكم است در نزد تو. فرمود: اى سرور الهام به اقرار اين مطلب نمی‌شوند مگر صالحين، عرض كردم آقا بخدا قسم من در خود صلاح زيادى نمى‌بينم فرمود: دروغ بر خدا نبند چون خداوند تو را صالح ناميده چنانچه در اين آيه می‌فرمايد: "فَأُولٰئِكَ‌ مَعَ‌ اَلَّذِينَ‌ أَنْعَمَ‌ اَللّٰهُ‌ عَلَيْهِمْ‌ مِنَ‌ اَلنَّبِيِّينَ‌ وَ اَلصِّدِّيقِينَ‌ وَ اَلشُّهَدٰاءِ وَ اَلصّٰالِحِينَ‌"؛ كسانى كه به ما و امير المؤمنين و ملائكه و انبياء و تمام امامان عليهم السّلام ايمان آورده‌اند.» ،بحار‌الأنوار، ج‌۲۶، ص ۸۸. </ref>»<ref>[http://erfanvahekmat.com/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%BA%DB%8C%D8%A8_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_(%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87_%D9%88_%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%84) علم غیب امام (تبیین دیدگاه اعتدالی و صحیح)]</ref>.

«[[امام صادق]] {{ع}} به [[ابی یحیی صنعانی]] فرمود: ای ابایحیی برای ما در شب‌های جمعه شأنی است از شئون؛ در این شب‌ها ارواح انبیای گذشته و ارواح اوصیای گذشته و روح امامی که زنده است را به آسمان برند تا به دور عرش خداوند هفت دور طواف کنند و نزد هر کدام از ستون‌های عرش دو رکعت نماز بخوانند و سپس آنها را به بدن‌های خود برگردانند، آن گاه انبیا و اوصیا لبالب از شادی شوند و امامی که در میان شما است، انبوه فراوانی در دانش او افزوده شود.

 

[[امام صادق]] {{ع}} به مفضل فرمود: ای اباعبدالله به راستی برای ما در هر شب جمعه سروری است. عرض کرد آن سرور چیست؟ [[امام]] {{ع}} فرمود: چون شب جمعه شود [[پیامبر|رسول خدا]] {{صل}} به عرش برآید و ائمه هم با او برآیند و ما هم با آنها برآییم و سپس روح ما به بدن ما برنگردد مگر با علمی که استفاده کردیم و اگر این استفاده علمی نبود علم ما تمام می‌شد.

[[محمد بن سلیمان دیلم]] از پدرش نقل می‌کند که به [[امام صادق]] {{ع}} گفت قربانت من از شما شنیدم که چند بار فرمودید اگر نباشد که ما به علم خود بیفزاییم آن چه داریم به آخر رسانیم.

[[امام]] {{ع}} فرمود: اما احکام حلال و حرام را خداوند تمام و کمال بر پیامبر خود نازل کرده و به امام نیز دانش جدیدی افزوده نشود. [[محمد بن سلیمان]] عرض کرد: پس این زیادی چیست؟ [[امام]] {{ع}} فرمود: در چیزهایی دیگر است جز حلال و حرام. محمد بن سلیمان عرض کرد: چیزی به علم خود افزوده کنید که بر [[پیامبر|رسول خدا]] {{صل}} نهان بود. [[امام]] {{ع}} فرمود: نه، دستور علم تازه از خدا به فرشته رسد و فرشته آن را نزد رسول خدا برد و گوید یا محمد پروردگارت تو را چنین و چنان فرموده است. پیامبر به فرشته می‌‌فرماید آن را نزد علی ببر، پس او نزد علی آید و او فرماید آن را نزد حسن ببر و او هم فرماید آن را نزد حسین بر و همچنین به هر یک از ائمه عرضه شود تا به ما رسد<ref>[[شیخ کلینی]]، اصول کافی، ج۱، ص۴۸۹.</ref>

در برخی از احادیث معتبر منقول است که در هر شب جمعه، روح مقدس [[پیامبر|رسول]] {{صل}} و ارواح مطهر امامان گذشته و روح [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}} را رخصت می‌دهند که به آسمان‌ها عروج نمایند تا به عرش اعظم الهی رسند و سپس با سرور فراوان و علوم بی پایان به سوی بدن‌های خود برگردند و نیز اعمال هر یک از امت را از نیکان و بدان در هر صبح و شام و هر هفته و ماه به ایشان عرضه می‌کنند و درها و دیوارها و دره‌ها و کوه‌ها مانع علم ایشان نمی‌شود و آنچه در مشرق و مغرب عالم واقع شود بر آن مطلع می‌گرداند<ref>[[علامه مجلسی]]، حق الیقین، ص۴۵.</ref>

 

از [[امامان]] {{عم}} روایت شده که علم ایشان هر روز و هر لحظه افزایش می‌یابد [[زراره]] از [[امام باقر]] {{ع}} پرسید: آیا برای شما چیزی از علوم هست که رسول خدا آن را نمی‌دانست؟ [[امام]] {{ع}} فرمود: هرگاه علمی به ما دهند اول آن را بر رسول خدا عرضه کنند، سپس بر همه امامان تا به ما برسد»<ref>[http://rasekhoon.net/article/show/1081308/%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D9%88-%D9%85%D8%AD%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%DB%8C-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-(%D8%B9)-(2)/ علم امام.]</ref>.

«بر اساس روایات متعدد، در هر شب جمعه بر علوم ائمه {{عم}} افزوده می‌شود<ref>الکافى، ج۱، ص ۲۵۳ و ۲۵۴.</ref> امام صادق {{ع}} فرمودند: {{عربی|«إِنَّ لَنَا فِي كُلِ‏ لَيْلَةِ جُمُعَةٍ سُرُوراً قُلْتُ زَادَكَ اَللَّهُ وَ مَا ذَاكَ قَالَ إِذَا كَانَ‏ لَيْلَةُ اَلْجُمُعَةِ وَافَى‏ رَسُولُ اَللَّهِ {{صل}}‏ اَلْعَرْشَ وَ وَافَى‏ اَلْأَئِمَّةُ {{عم}} مَعَهُ وَ وَافَيْنَا مَعَهُمْ فَلاَ تُرَدُّ أَرْوَاحُنَا إِلَى أَبْدَانِنَا إِلاَّ بِعِلْمٍ مُسْتَفَادٍ وَ لَوْ لاَ ذَلِكَ لَأَنْفَدْنَا»}}؛<ref>«به درستی که در هر شب جمعه برای ما سروری هست. عرض کردم: خداوند بر سرور شما بیافزاید! آن سرور چیست؟ فرمود: هر گاه شب جمعه شود، [[پیامبر|رسول‌اللّه]] {{صل}} به عرش برآید و [[ائمه]] {{عم}} نیز همراه او برآیند و ما نیز همراه ایشان برآییم، پس ارواح ما باز نمی‌گردد به سوی بدن‌هایمان مگر به همراه علمی که استفاده کردیم و اگر این نبود، علم ما تمام می‌شد»؛ الکافى، ج۱، ص ۲۵۳ و ۲۵۴.</ref> بنابراین، یکی از مجاری علوم [[ائمه]] [[اهل بیت]] {{عم}}، علمی است هر شب جمعه به ایشان افاضه می‌گردد و اگر بر علم [[ائمه]] {{عم}}افزوده نگردد، علم ایشان تمام می‌شود(...). بیشتر علوم [[پیامبر]] {{صل}} و علوم امامان اهل بیت {{عم}}، علوم جمعی و جملی هست که نیاز به تفسیر دارد. و خداوند متعال تفسیر آن را بنا بر مصالحی به تدریج در شب‌های قدر و شب‌های جمعه و یا روز به روز، به آنها می‌رساند<ref>معرفت امام، ص۷۸-۸۳.</ref>»<ref>[http://toraath.com/index.php?name=Sections&req=viewarticle&artid=246&page=1 مجموعه مقالات فارسی کنگره بین المللی ثقة الاسلام کلینی، مقاله آفاق علم امام در الکافی، ج۴، ص ۴۶۹-۵۱۳]</ref>.

{{پرسش وابسته}}

# [[آیا آگاهی از سرنوشت به نفع انسان یا به ضرر اوست؟ (پرسش)]]  

{{پایان پرسش وابسته}}  

[[رده:پرسش]]