ویژگی‌های علم غیب معصوم چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

::::::«دانش [[اهل بیت]]{{عم}}، [[علم الهی]] و [[علم لدنی|لدنی]] است؛ [[رابطه تحدیث با علم غیب معصوم چیست؟ (پرسش)|دانشی است که در اثر اتصال به عالم غیب و هم‌نشینی با فرشتگان]] الهی به دست آورده‌اند. [[رابطه وراثت از پیامبر یا امام پیشین با علم غیب معصوم چیست؟ (پرسش)|دانشی است وراثتی، که از پیامبر به ارث برده‌اند]]. [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: "خدای ـ تبارک و تعالی ـ را دو گونه علم است: یک، آن علمی که فرشتگانِ مقرب و پیامبران و رسولان را از آن آگاه ساخته است، این علم را ما نیز می‌دانیم. دو، آن علمی که ویژه ذات مقدس اوست و کسی جز او، آن را نمی‌داند "علم مستأثر". لکن چون خدا اراده کند که چیزی از همین علم را نیز آشکار گرداند به ما بیاموزد. و امامان پیشین را نیز از آن آگاه کرده بود<ref>{{عربی|اندازه=130%|«إنَّ لِلَّهِ ـ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى ـ عِلْمَينِ: عِلْماً أظْهَرَ عَلَيْهِ مَلاَئِكَتَهُ وَأنْبِيَاءَهُ وَرُسُلَهُ، فَمَا أظْهَرَ عَلَيْهِ مَلاَئِكَتَهُ وَرُسُلَهُ وَأنْبِيَاءَهُ فَقَدْ عَلِمْنَاهُ; وَعِلْماً اسْتَأثَرَ بِهِ، فَاِذَا بَدَا للهِ فِي شَيء مِنْهُ، أعْلَمْنَا ذَلِكَ وَعَرَضَ عَلَى الأئِمَّةِ الَّذِينَ كَانوُا مِنْ قَبْلِنَا»}}؛ اصول کافی، ج۱، ص۲۵۵.</ref>»<ref>[http://www.lankarani.com/far/library/view.php?action=view&id_book=209&page=163 پاسداران وحی، ص ۱۹۳.]</ref>.

::::::«در روایاتی آمده است که [[پیامبر]]{{صل}} یا [[امامان]]{{عم}} از [[آیا علم به آنچه در رحم مادران است علم غیب شمرده می‌شود و معصوم از آن آگاهی دارد؟ (پرسش)|بعضی از نوزادان]]، یا از [[آیا علم به زمان و کیفیت مرگ افراد علم غیب است و معصوم از آن آگاهی دارد؟ (پرسش)|پایان عمر بعضی از افراد]] خبر دادند، مربوط به همان علم اجمالی است. ... [[علم غیب فعلی یا دائمی به چه معناست؟ (پرسش)|خداوند بالفعل از همه اسرار غیب آگاه است]]، ولی انبیاء و اولیاء ممکن است بالفعل بسیاری از اسرار غیب را ندانند، اما [[علم غیب شأنى یا استعدادی یا ارادی و اختیاری به چه معناست؟ (پرسش)|هنگامی که اراده کنند خداوند به آنها تعلیم می‌‏دهد]]، و البته این اراده نیز با اذن و رضای خدا انجام می‌‏گیرد. ...در کتاب کافی در بابی تحت عنوان‏ {{عربی|«ان الائمة اذا شاؤا ان یعلموا علموا»}}<ref>«امامان هرگاه بخواهند چیزی را بدانند به آنها تعلیم داده‏ می‌‏شود».</ref> از جمله در حدیثی از [[امام صادق]]{{ع}} می‏‌خوانیم: {{عربی|«إِذَا أَرَادَ الْإِمَامُ أَنْ یَعْلَمَ شَیْئاً أَعْلَمَهُ اللَّهُ ذَلِكَ»}}<ref>«هنگامی که امام اراده می‏کند چیزی را بداند خدا به او تعلیم می‏‌دهد</ref>»<ref>[http://makarem.ir/compilation/Reader.aspx?pid=61782&lid=0&mid=3774 وبگاه پاسخ‌دهنده.]</ref>.

::::::«اثبات [[علم غیب]] برای [[پیامبر]]{{صل}} و [[ائمه]]{{عم}} اگر به معنای علم حضوری باشد، بلحاظ مقامی از آنهاست که فوق ظرفیت حرکت‏‌ها و تغییرات و تقدم و تأخرهای زمان می‌‏باشد. و رسیدن آنها به این مقام اگرچه به لحاظ ظرف ماده و حرکت از نظر زمانی از خلقت تأخر دارد "یعنی بعد از خلق شدن به این مقام نایل شده‏‌اند" و لکن بر حسب مرتبه وجودی رسیدن آنها به این مقام دارای تقدم دهری است. "یعنی قبل از خلقت دهر ایشان به این مقام رسیده‏‌اند" روایات نیز گویای این حقیقت است که نور [[پیامبر]]{{صل}} و [[ائمه]]{{عم}} قبل از هر چیز خلق شده و آنگاه پس از خلقت آدم به صلب آدم و فرزندان او تا زمان خلقت اجساد [[پیامبر]]{{صل}} و [[ائمه]]{{عم}} انتقال یافته و آنگاه در اجساد ایشان مستقر گشته است. "پس [[علم غیب]] ایشان یعنی علم حضوری به مقام نوری که فوق ظرف ماده و حرکت است". و اگر مراد از [[علم غیب]]، علم حصولی باشد، دو معنا را می‌‏توان تصور کرد:

::::::«انبياء اولياء و مؤمنين به گواهی قرآن كريم دارای [[علم غیب]] می‏‌باشند ولی بهره انبياء و اولياء بيش از ساير مؤمنين است و در عين حال [[علم غیب]] آنان دارای چند ويژگی است:  

::::::«فرستادگان الهی و صاحبان رسالت، به طور ذاتی از غیب آگاه نیستند، ولی بر اثر تعلیمات الهی قسمتی از اسرار غیب را می‌دانند و مقدار آگاهی آنان نیز بستگی به اراده و خواست خدا دارد؛ یعنی خدا هر کس را شایسته ببیند و حکمتش اقتضا کند، به اسرار پنهان هستی آگاه می‌سازد. همه‌ فرستادگان خدا در یک درجه‌ علمی نیستند و برخی را خدا برمی‌گزیند و به آنان [[علم غیب]] عطا می‌کند؛ البته این درجات و انتخاب‌ها نیز براساس شایستگی‌های افراد است»<ref>[http://ghbook.ir/index.php?name=%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1%20%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86%20%D9%85%D9%87%D8%B1&option=com_mtree&task=readonline&link_id=5433&page=1&chkhashk=18A0AD00E3&Itemid=281&lang=fa تفسیر قرآن مهر، ج۳، ص۳۵۶.]</ref>.

::::::نوع اوّل: وقتی‌ که نفس ولی خدا در فناء تام ذاتی یا فناء در اسماء و صفات کلیه الهیه به سر می‌برد. در این حالت ولیّ خدا از علم به زمان‌ها و مکان‌های دیگر و عوالم دیگر و بلکه گاه از علم به زمان و مکان خود و موجودات عالم حس نیز خالی است؛ چون عالمِ کلیات، اشرف و اعلی از این است که در آن صور امور جزئیه اعم از صور عالم طبع یا مثال یا عقل ادراک شود. در اینجا به تعبیری باید گفت ولی خدا از [[علم غیب ]]خالی است؛ چون نوع مردم [[علم غیب]] را آگاهی از زمان‌ها یا مکان‌های جزئی دیگر در عالم حس و یا آگاهی از موجودات عوالم دیگر می‌دانند.

::::::اوّلاً در این حال عوالم بالاتر از عالم مثال برای شخص منکشف نیست و برای ارتباط با آن باید صعود کرد.

::::::الف ) مسلّماً انسان کامل هرگاه اراده کند که به حقیقتی احاطه یافته و آن را بداند فوراً به آن علم پیدا می‌کند و به تعبیری اراده به نوعی علت تامّه برای علم است. به این نکته در مجموعه‌ای از روایات اشاره شده است؛ مرحوم صفار در بصائر در {{عربی|«باب فی الإمام بأنه إن شاء أن یعلم العلم علم‌»}}<ref>«روایات مربوط به اینکه اگر امام بخواهد نسبت به علم آگاهی یابد، خواهد دانست».</ref>. و ثقة الاسلام کلینی در کافی در {{عربی|«باب أنّ الْأئمّة علیهم السلام إذا شاءوا أن‌ یَعلَموا عُلِّمُوا»}}<ref>«روایات مربوط به اینکه امامان معصوم{{عم}} اگر بخواهند بدانند، تعلیم داده می‌شوند».</ref> روایت می‌کنند:

::::::«بشر هوشمندِ دارای روح ایمان و دارای [[روح القدس]]؛ که حسّ دارد ولی اسیر حسّ و تجربه نیست؛ او با چشم بسته می‌بیند و از پشت دیوارها خبر می‌دهد؛ و...؛ {{متن قرآن| وَأُنَبِّئُكُم بِمَا تَأْكُلُونَ وَمَا تَدَّخِرُونَ فِي بُيُوتِكُمْ}}<ref>  و شما را از آنچه می‌خورید یا در خانه می‌انبارید آگاه خواهم ساخت؛ سوره آل عمران ، آیه ۴۹.</ref>؛ {{عربی|« عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ{{ع}} قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ عِلْمِ الْعَالِمِ فَقَالَ: يَا جَابِرُ إِنَّ فِي الْأَنْبِيَاءِ وَ الْأَوْصِيَاءِ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ رُوحَ الْقُدُسِ وَ رُوحَ الْإِيمَانِ وَ رُوحَ الْحَيَاةِ وَ رُوحَ الْقُوَّةِ وَ رُوحَ الشَّهْوَةِ فَبِرُوحِ الْقُدُسِ يَا جَابِرُ عَرَفُوا مَا تَحْتَ الْعَرْشِ إِلَى مَا تَحْتَ الثَّرَى ثُمَّ قَالَ: يَا جَابِرُ إِنَّ هَذِهِ الْأَرْوَاحَ يُصِيبُهَا الْحَدَثَانُ إِلَّا أَنَّ رُوحَ الْقُدُسِ لَا يَلْهُو وَ لَا يَلْعَب‏»}}<ref>جابر گوید: از [[حضرت باقر]] {{ع}} درباره  علم عالِم پرسیدم. فرمودند: در [[انبیاء]] و [[اوصیاء]] پنج روح است؛ [[روح القدس ]]و [[روح الایمان]] و [[روح الحیاه]] و [[روح القوه]] و [[روح الشهوه]]؛ به سبب [[روح القدس]] می‌دانند آنچه را که در زیر عرش تا زیر زمین است. سپس فرمودند: ای جابر! این ارواح دستخوش تغییرند ولی [[روح القدس]] اهل لهو و لعب نیست؛ بحار الأنوار، ج‏۲۵، ص۵۵.</ref>.

::::::«از آنچه در اخبار و نیز قرآن کریم در رابطه با شخیصت علمی [[امام]] آمده، روشن می‌شود آنان برگزیدگانی هستند که با عنایت خاص الهی از قدرت دید و بینشی فراتر از سطح این جهان و حوادث آن، برخوردارند. آنان به کنه جهان واقف، از اسرار قرآن آگاه، و به حوادث غیبی و سرگذشت‌های آینده مطّلعند. آنان، جز از دانش غیبی سخن نمی‌گویند و آنچه بر زبان می‌آورند، یا به تعلیم [[رسول الله]]{{صل}} است، و یا به افاضۀ مقام رحمانی. در ترسیمی از سیمای علمی [[امام]]، توسط [[امام باقر]]{{ع}} می‌خوانیم: [[امام]] باید در اوج علم و معرفت و بر قلّۀ رفیع بینش باشد تا بتواند قافله سالار رهروان طریق کمال باشد. او باید علم و بینش خود را از سرچشمۀ زلال حقیقت گرفته و دست پروردۀ عنایات غیبی الهی باشد تا با آگاهی از اسرار هستی، مربّی حقیقی انسان‌ها و راهنمای آدمها به سوی مقصد الهی و خیر و سعادت دنیا و آخرت باشد. از این‌رو در روایات اسلامی، از [[امام]] به عنوان "خزانه‌دار علم خدا" و "ترجمان [[وحی]] الهی" نام برده شده است:  

::::::«علم بر دو قسم حصولی و حضوری است مقصود از علم حضوری یا [[علم غیب شأنى یا استعدادی یا ارادی و اختیاری به چه معناست؟ (پرسش)|ارادی یا اشائی]] علمی است که از جانب خداوند به طریق [[الهام]] یا تعلیم رسول و مثل آن افاضه شود. در مقابل مقصود از علم حصولی، علمی است که به وسیله امارات و حواس ظاهری به‌دست می‌آید. مراد از علم امام، علم حصولی نیست چون این نحو علم مشترک بین مردم است و از سویی تابع اسباب عادی است.<ref>[[علم الإمام ۲ (کتاب)|علم الإمام]]، محمد حسین مظفر، ص ۱۱.</ref> باید توجه داشت این علم بر خلاف علم خداوند ذاتی نیست بلکه حادث و مسبوق به معلومات و عرضی و از جانب خدا است. در واقع مقصود، انکشاف معلومات در نزد امام است.<ref>همان، ص۱۲.</ref> از سویی این علم باید شامل موضوعات احکام کلی یا احکام باشد چون جهل امام نسبت به این موارد موجب نقص در رتبه و بطلان حجیت امامت اوست.<ref>همان، ص۱۲.</ref> بعبارت دیگر امام باید به هر آنچه در ایفای مقام امامت به آن نیاز دارد عالم باشد خواه علوم دینی باشد یا دنیوی مثل شرعیات و سیاست و آداب و....<ref>تلخیص المحصل، ص۴۳۰؛ قواعد المرام، ص۱۷۹.</ref> ولی لزوم شمول آن نسبت به تمام موضوعات خارجی جزئی صرفه مثل همه لغات حرفه‌ها و نرخ کالاها و... محل اختلاف است<ref>[[امامت در بینش اسلامی (کتاب)|امامت در بینش اسلامی]]، ص۱۷۹.</ref>»<ref>[http://www.askdin.com/showthread.php?t=44037 وبگاه گفتگوی دینی]</ref>.

::::::«[[امامت]] منصبی الهی و [[امام]] حافظ شریعت و پاسخگوی تمام نیازهای دینی امت است، بنابراین شخص [[امام]] باید دارای ویژگی‌های ممتازی باشد تا بتواند مسئولیت خطیر [[امامت]] را به نیکوترین وجه انجام دهد، یکی از مهمترین شرایط [[امام]] از دیدگاه [[شیعه]]، دانش گسترده وعلوم خاص [[امام]] است، علومی که از طرق عادی کسب دانشهای بشری به دست نمی‌آید و از این رو به آن [[لدنّی]] یا «خدادادی» می‌گویند، نیاز امت به [[امام]] ایجاب می‌کند که [[امام]] آگاهی جامع از تمام رموز و اسرار قرآن و وقوف کامل بر شریعت و تمام احکام و قوانین دینی حتی احکام موضوعات جدید و مستحدث و آمادگی کامل برای پاسخ گویی به شبهات، همگی مستلزم آنند که [امام]] از علوم ویژه‌ای برخوردار باشد، اگر دانش [[امام]] تنها از طریق منابع عادی تأمین شود، هیچ تضمینی برای پاسخگویی به پرسشهای گسترده و متنوع مردم وجود نخواهد داشت، و این به معنای نقض غرض خداوند از تشریع دین است<ref>سعیدی مهر، محمد، آموزش کلام اسلامی، قم، ۱۳۸۱.</ref>.

::::::۱ . قرآن:آگاهی کامل [[امامان]]{{عم}} از کتاب خدا و قرآن مجید به گونه‌ای است که تفسیر، تأویل، ظاهر، باطن و محکم و متشابه آن را به خوبی می‌دانند.

::::::*«در مورد [[علم]] [[امامان]]{{ع}} نکاتی را باید مد نظر قرار داد:  

::::::الف . [[علم غیب]] [[امام]]{{ع}} از سنخ علم الهی است. برای آشنایی با [[علم غیب]] باید با علم الهی آشنا شد. علم خداوند به هر پدیده، از سنخ [[علم حضوری]] است که خود شی‏ء معلوم، با تمام وجودش، نزد عالم حاضر است. [[علم حضوری]]، بدون وجود و تحقق معلوم معنا ندارد بلکه ملازم و همراه با وجود معلوم است. به تعبیر دیگر، علم خداوند به پدیده‏‌های عالم هستی، همان‏گونه که در متن واقع هستند، تعلق می‌‏گیرد. این آگاهی منشأ هیچ تغییر و تأثیری در حوادث عالم نیست و چون [[علم غیب]] [[امام]]{{ع}} از سنخ علم الهی است، [[علم غیب]] [[ائمه]]{{عم}} نیز [[علم حضوری]] است و به پدیده‏‌ها به همان شکل که در متن واقع محققند تعلق می‏‌گیرد و موجب تغییر در حوادث عالم نیست.

::::::«علم خداوند به امور غیبی، بالفعل و علم غیر او، بالقوّه است و به اراده‏‌ آنها بستگی دارد؛ یعنی هنگامی که اراده کنند، چیزی را بدانند، می‌‏دانند و تا اراده نکنند، بالفعل نمی‌‏دانند. به بیان دیگر، علمشان به امور غیبی، علمی ارادی است؛ چنان که عدم آگاهی آنان نیز ارادی است. البته پس از اراده هم با تعلیم الهی آگاهی می‏‌یابند، لکن چون در اراده تابع اراده خدا هستند: {{متن قرآن| وَمَا تَشَاؤُونَ إِلاَّ أَن يَشَاء اللَّهُ}}<ref>و جز آنچه خواست خداوند است، مخواهید؛ سوره انسان، آیه ۳۰.</ref>»<ref>[http://www.antishobhe.blogfa.com/post/296/%D8%A2%DB%8C%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%BA%DB%8C%D8%A8-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AA-%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B3%D8%AA- آنتی شبهه.]</ref>.