نواب چهارگانه امام مهدی چه کسانی بودند؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

:::::*«'''[[نائب اول]]''': [[ابو عمرو عثمان بن سعید العمری الأسدی]]: برای سه [[امام]] [[نیابت]] کرده: [[حضرت]] [[امام علی النقی]]{{ع}} و [[حضرت]] [[امام حسن عسکری]]{{ع}} و [[حضرت حجت]]{{ع}}. [[نیابت امام مهدی|نیابت]] او برای [[حضرت حجت]]{{ع}} از سال ۲۶۰ تا ۲۸۰ بود.

:::::*'''[[نائب دوم]]''': [[محمد بن عثمان العمری‌]] سر او [[محمد بن عثمان]] العمری بعد از [[وفات]] پدرش به [[نیابت امام مهدی|نیابت حضرت]] [[انتخاب]] شد. از سال ۲۸۰ تا سال ۳۰۵ و او نیز از [[حضرت عسکری]]{{ع}} [[نیابت]] کرده.

:::::*'''[[نائب سوم]]''': [[ابو القاسم حسین بن روح نوبختی‌]]، [[ابو القاسم حسین بن روح نوبختی]] پس از [[وفات]] [[محمد بن عثمان]] به [[نیابت]] [[منصوب]] شد. از سال ۳۰۵ تا سال ۳۲۶.

:::::*'''[[نائب چهارم]]''': [[ابوالحسن علی بن محمد سمری‌]]، [[ابوالحسن علی بن محمد سمری]]. از سال ۳۲۶ بعد از [[وفات]] [[حسین‌ بن روح]] به [[نیابت امام مهدی|نیابت]] تعیین شد تا سال ۳۲۹ که در [[نیمه شعبان]] [[وفات]] کرد.

:::::*[[نایب دوم]]، [[محمد]]، [[فرزند]] [[نایب اول]] بود. او در همان [[شهر]] [[زندگی]] می‌کرد و به همان شغل [[پدر]] می‌پرداخت. او از سوی [[امام عسکری]]{{ع}} و [[پدر]] خویش به [[مردم]] معرفی شد، تا بعد از پدرش [[جانشین]] او باشد. علاوه بر این، در [[توقیعات]] مختلف [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}}، ایشان [[جانشین]] پدرش اعلام شد.<ref>کتاب الغیبه، شیخ طوسی، ص۳۶۲.</ref>

:::::*[[نایب سوم]]، [[حسین بن روح نوبختی]] بود. او از [[خاندان]] نوبخت و ایرانی بود و در [[بغداد]] [[زندگی]] می‌کرد. وی، از وکلای [[نایب دوم]] بود و [[نایب دوم]] به امر [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}} بعد از خود [[حسین بن روح]] را به [[مردم]] معرفی کرد.<ref>بحار الانوار، ج۵۱، ص۳۶۲.</ref>

:::::*[[نایب چهارم]]، [[علی بن محمد سمری]] بود. او نیز با معرفی [[نایب سوم]]، [[نیابت امام مهدی|نیابت]] را عهده‌دار شد که این معرفی نیز به [[فرمان]] [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}} بود.<ref>بحار الانوار، ج۵۱، ص۳۶۲.</ref>

:::::*و البته قرائن و [[نشانه‌ها]] و [[کرامت]] های فراوانی وجود داشت که [[شیعیان]] به وسیله آن ها [[یقین]] می‌کردند این فرد [[نایب]] واقعی [[امام]] است و راست می‌گوید.<ref> برای اطلاعات بیشتر، ر.ک: سازمان وکالت، دکتر جباری.</ref>»<ref>[[آفتاب مهر ج۱ (کتاب)|آفتاب مهر]]، ج۱، ص ۹۸ - ۹۹.</ref>.

:::::*[[نایب اول]]؛ '''[[عثمان بن سعید عمری]]:''' او نخستین [[نایب]] [[امام مهدی]]{{ع}} است که به زیّات و سمّان (= روغن فروش) معروف بوده؛ زیرا فعالیت‌های [[سیاسی]] – مذهبی خود را در پوشش این کار انجام می‌داد.<ref> [[غیبت]] طوسی، ص ۲۱۴؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۴۴.</ref> [[عثمان بن سعید]] از [[جوانی]] خدمت‌گذار چند [[امام]] بود. وی [[وکیل]] [[امام هادی]]{{ع}} و در ده سال آخر [[امامت]] آن [[حضرت]]، [[رهبر]] [[سازمان وکالت]]<ref> رجال طوسی، ص ۵۲۶.</ref> و [[رئیس]] وکلای [[امام عسکری]] بود. تمام وجوهات [[پیروان]] [[امام عسکری]]{{ع}} به او تحویل می‌شد.<ref> تاریخ سیاسی امام دوازدهم{{ع}}، ص ۱۴۹.</ref> و سپس [[وکیل]] ویژه و [[نائب خاص]] [[امام مهدی]]{{ع}} شد.

:::::*[[شیخ طوسی]] در این‌باره می‌نویسد: [[احمد بن اسحاق بن سعد قمی]] می‌گوید: روزی به محضر [[امام هادی]]{{ع}} رسیدم و گفتم: من گاهی [[غایب]] و گاهی حاضر ( یعنی گاهی در اینجا هستم و گاهی در نقطه دوردستی هستم) و نمی‌توانم مسایل شرعی خود را از شما بپرسم. وقتی هم که حاضرم، همیشه نمی‌توانم به حضور شما برسم. سخن چه کسی را بپذیرم و از چه کسی [[فرمان]] ببرم؟ [[امام]] فرمود: این [[عثمان بن سعید عمر]] فردی [[موثق]] و [[امین]] است. او مورد [[اعتماد]] و [[اطمینان]] من است. آنچه به شما می‌گوید، از جانب من می‌گوید و آنچه به شما می‌رساند از طرف من می‌رساند. بعد از [[شهادت]] [[امام هادی]]{{ع}} در یکی از روزها به نزد فرزندش [[امام عسکری|امام حسن عسکری]]{{ع}} شرفیاب شدم و همان مطلب را از ایشان پرسیدم. آن [[حضرت]] همان پاسخ [[امام هادی]]{{ع}} را تکرار کرد و فرمود: «این ابوعمرو [[[عثمان بن سعید عمری]]] مورد [[اعتماد]] و [[اطمینان]] [[امام]] پیشین و نیز مورد [[اطمینان]] من در [[زندگی]] و پس از [[مرگ]] من است. آنچه به شما بگوید، از جانب من می‌گوید و آنچه به شما برساند، از جانب من می‌رساند".<ref> اختیار معرفة الرجال، ص ۲۱۵؛ منتخب الاثر، ص ۳۹۲.</ref> این سخن در میان [[شیعیان]] شایع شد و آنها او را با [[عظمت]] یافتند. [[امام عسکری]]{{ع}} درباره او فرمود: "[[گواه]] باشید که [[عثمان بن سعید عمری]] [[وکیل]] من است و پسرش [[محمد]] نیز [[وکیل]] من است و پسرش [[محمد]] نیز [[وکیل]] پسرم [[مهدی]] خواهد بود".<ref> [[غیبت]] طوسی، ص ۲۱۶؛ منتخب الأثر، ص ۳۹۴.</ref> پس از [[رحلت]] [[امام عسکری|امام حسن عسکری]]{{ع}}، همین "[[عثمان بن سعید عمری]]" بود که مراسم [[غسل]] دادن و [[کفن]] کردن و [[خاکسپاری]] آن [[حضرت]] را عهده‌دار شد.<ref> تاریخ الغیبة الصغری، ص ۳۹۹.</ref> این خود بر [[مقام]] والای "[[عثمان بن سعید]]" دلالت می‌کند. او بعد از [[رحلت]] [[امام عسکری]]{{ع}} از [[سامرا]] به [[بغداد]] رفت و در منطقه [[کرخ]] (محل سکونت [[شیعیان]]) ساکن شد و در آنجا تا پایان [[زندگی]]، امور [[نیابت]] را [[سرپرستی]] کرد. برخی گفته‌اند: درگذشت او قبل از سال ۲۶۷ ق روی داد.<ref> تاریخ سیاسی امام دوازدهم{{ع}}، ص ۵۶؛ رجال نجاشی، ح ۱، ص ۲۱۸.</ref>

:::::*[[نایب دوم]]؛ '''[[ابو جعفر محمد بن عثمان بن سعید عمری]]:''' او پس از [[وفات]] پدرش، [[عثمان بن سعید]] به جای او نشست و به [[وکالت]] و [[نیابت خاص]] از سوی [[امام مهدی|امام عصر]]{{ع}} [[منصوب]] شد. [[محمد بن عثمان]] نیز همانند پدرش، از نظر [[تقوا]] و [[موقعیت]] [[اجتماعی]] مورد قبول و [[احترام]] خاص [[شیعیان]] بود. در بزرگی شخصیت او همین بس که [[امام عسکری]]{{ع}} درباره او و پدرش به [[احمد بن اسحاق قمی]]،<ref> او وکیل امام عسکری{{ع}} در میان شیعیان قم و از چهره‌های مشهور و مورد اعتماد شیعه بوده و محضر سه امام بزرگوار (امام هادی و امام عسکری و امام مهدی{{عم}}) را درک کرده است.</ref> چنین فرمود: عمری و پسرش –[[محمد بن عثمان]]- هر دو [[امین]] و مورد [[اعتماد]] من هستند. آنچه به تو برسانند از جانب من می‌رساند و آنچه به تو بگویند از طرف من می‌گویند. سخنان آنان را بشنو و از آنان [[پیروی]] کن؛ زیرا این دو نفر مور [[اعتماد]] و امینِ من هستند.<ref> غیبت طوسی، ص ۳۹۵؛ کافی، ج ۱، ص ۲۳۰.</ref> به علاوه [[امام عسکری|امام حسن عسکری]]{{ع}} پیشاپیش از [[نیابت امام مهدی|نیابتِ]] او، به [[شیعیان]] خبر داده بود، آن‌گاه که فرمود: [[شاهد]] باشید که [[عثمان بن سعید عمری]] [[وکیل]] من است و پسرش [[محمد]] [[وکیل]] فرزندم [[امام مهدی|مهدی]]{{ع}} است.<ref> غیبت طوسی،، ۳۵۶.</ref> [[محمد بن عثمان]] پس از حدود [[چهل]] سال [[نیابت امام مهدی|نیابت]]، در سال ۳۰۵ ق درگذشت؛ در حالی که با [[راهنمایی]] [[امام مهدی]]{{ع}} دو ماه پیش از مرگش از زمان وفاتش خبر داده بود.<ref> [[غیبت]] طوسی، ص ۳۶۵، ح ۳۳۳.</ref>

:::::*[[نایب]] سوّم؛ '''[[ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی]]:''' او از [[طایفه]] بنی نوبخت [[قم]] است که در زمان نخستین [[نائب]] [[امام]] به [[بغداد]] [[مهاجرت]] کرد.<ref> تاریخ سیاسی [[غیبت]] امام دوازدهم{{ع}}، ص۱۹۲.</ref> [[حسین بن روح]] پیش از درگذشت [[نایب]] دوّم از [[ناحیه مقدسه]] به [[نیابت امام مهدی|نیابت]] [[منصوب]] شد و توسط [[نایب دوم]] به [[خواص]] [[شیعیان]] و [[وکیلان]] [[حضرت مهدی]]{{ع}} معرفی شد. و پس از درگذشت [[محمد بن عثمان]] در سال ۳۰۵ ق [[نیابت امام مهدی|نیابت]] را به عهده گرفت. درباره شخصیت او بعضی نوشته‌اند که از [[اصحاب]] [[امام عسکری]]{{ع}} بوده<ref> مناقب آل ابی طالب، ج ۴، ص ۴۲۳.</ref> و در میان [[شیعیان]] [[بغداد]] [[موقعیت]] [[اجتماعی]] خوبی داشته است؛ به ویژه که وی در زمان سفیر دوّم، یکی از [[کارگزاران]] او بوده و در سال‌های آخر سفارتش، به عنوان سر [[وکیل]] و واسطه بین او و دیگر [[وکیلان]] و ناظر بر [[اموال]] [[محمد بن عثمان]] [[منصوب]] شده است.<ref> [[غیبت]] طوسی، ص ۳۷۱ و ۳۷۲.</ref> [[ام کلثوم]] دختر [[محمد بن عثمان]] می‌گوید: [[حسین بن روح]] سال‌های طولانی [[وکیل]] [[محمد بن عثمان]] و ناظر بر املاک او بود و [[اسرار]] او را به سران [[شیعه]] می‌رساند و از [[نزدیکان]] خاص وی بود... بدین سبب [[حسین بن روح]] در [[قلوب]] [[شیعیان]]، [[جایگاه]] والایی یافت... و [[فضل]] و امانتش همه جا منتشر شده بود... و من یک نفر [[شیعه]] نمی‌شناسم که درباره [[وکالت]] او [[شک]] داشته باشد.<ref> تاریخ عصر [[غیبت]]، ص ۲۹۶.</ref> [[شیخ صدوق]] از [[محمد بن علی اسود]] [[روایت]] می‌کند که گفت: من اموالی از موقوفات را که در [[اختیار]] داشتم پیش [[محمد بن عثمان]] می‌بردم. در روزهای آخر عمرش، وقتی برای تحویل [[اموال]] نزد او رفتم، [[دستور]] داد تا آنها را به [[حسین بن روح]] تحویل دهم:.. سپس فرمود: آنچه به دست [[حسین بن روح]] می‌رسد، مانند این است که به دست من می‌رسد.<ref> کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، باب ۴۵، ح ۲۹.</ref> در زمان [[سفارت]] سفیر سوّم تا حدودی [[شیعیان]] [[آزادی]] داشتند و [[حسین بن روح]] نیز در بین [[مقامات]] [[حکومتی]]، [[موقعیت]] ویژه‌ای داشت؛ بنابراین [[نایب سوم]] به [[دلیل]] این [[جایگاه]] به دستگیری از [[شیعیان]] می‌پرداخت و حتی گاهی به سفارش او مشکل بعضی از [[علویان]] به وسیله [[وزیر]] [[عباسی]] حل می‌شد.<ref> تاریخ عصر [[غیبت]]، ص ۲۹۶.</ref> سرانجام، [[نایب سوم]] پس از ۲۱ سال [[نیابت امام مهدی|نیابت]] در [[شعبان]] ۳۲۶ ق درگذشت.

:::::*[[نایب چهارم]]؛ '''[[ابوالحسن علی بن محمد سمری]]:''' او در [[سازمان وکالت]] [[شیعه]] به حُسن سابقه مشهور بود و گذشته [[نیکو]] و [[امانت‌داری]] او سبب شد [[جایگاه]] والایی در میان [[شیعیان]] و به ویژه وکلای [[امام مهدی|امام عصر]]{{ع}} یابد و آن‌گاه که او از سوی [[امام مهدی]]{{ع}} به [[نیابت خاصه]] [[منصوب]] شد، مورد قبول و پذیرش همه قرار گرفت.<ref> کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۲۹۸.</ref> [[نایب چهارم]] از خانواده‌ای متدّین و پیرو [[اهل بیت]]{{عم}} بود؛ به گونه‌ای که بسیاری از [[خاندان]] او نیمی از درآمد خود را وقف [[امام عسکری|امام حسن عسکری]]{{ع}} کردند و آن [[اموال]] را به صورت سالانه برای آن [[حضرت]]، می‌فرستادند.<ref> کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۲۹۸.</ref> [[سمری]] مدت [[نیابت امام مهدی|نیابتش]] کوتاه بود و شرایط زمانش، شرایط خاص [[سیاسی]] بود؛ به همین سبب، فعالیت‌های او به آیندگان نرسیده است. مهم‌ترین حادثه در [[نیابت امام مهدی|نیابت]] او، پایان یافتن دروه [[غیبت صغرا]] و [[نیابت خاصه]] است که با صدور توقیعی از سوی [[امام]] انجام گرفت. شش روز قبل از درگذشت [[علی بن محمد سمری]]، توقیعی صادر شد که زمان [[مرگ]] وی را [[پیش‌گویی]] کرد و خبر داد که دیگر نایبی نیست و با [[مرگ]] او دوره [[غیبت کبرا]] آغاز خواهد شد. [[شیخ صدوق]] به [[نقل]] از [[ابو محمد، حسن بن احمد مکتّب]] می‌نویسد: ما در سال [[وفات]] [[ابوالحسن علی بن محمد سمری]] در مدینة [[السلام]] ( [[بغداد]]) بودیم و چند روز قبل از درگذشت او به حضورش رسیدیم. او [[توقیع]] [[حضرت]] را به مان نشان داد و ما از روی آن نوشتیم و از نزدش بیرون شدیم. چون روز [[موعود]] فرا رسید، نزد [[سمری]] رسیدیم و او را در حالت [[احتضار]] مشاهده کردیم. به وی گفتند: پس از تو چه کسی [[نایب]] [[امام مهدی]]{{ع}} است؟ گفت: [[خدا]] را مشیتی است که خود انجام خواهد داد (یعنی دوره [[غیبت صغرا]] به پایان رسیده است و کسی در دوره [[غیبت کبرا]] [[نایب خاص]] [[امام مهدی]]{{ع}} نیست و این خود از [[مشیت]] [[الهی]] است.) این مطلب را گفت و [[جان]] به [[جان]] آفرین [[تسلیم]] کرد"<ref> کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۲۹۴، ح ۴۵.</ref>»<ref>[[محمد امین بالادستان|بالادستان، محمد امین]]؛ [[محمد مهدی حائری‌‎پور|حائری‌‎پور، محمد مهدی]]؛ [[مهدی یوسفیان|یوسفیان، مهدی]]، [[نگین آفرینش ج۲ (کتاب)|نگین آفرینش]]، ج۲، ص ۷۹ - ۸۴.</ref>.