دوران امیرالامرایی: تفاوت میان نسخه‌ها

==مقدمه==

پیدایش [[منصب امیرالامرایی]] که تحولی [[عظیم]] در [[نظام اداری]] و سیاسی [[دستگاه خلافت عباسی]] ایجاد کرد، حاصل نابه‌سامانی و فسادی بود که در [[سازمان]] [[اداری]] و [[تشکیلات]] دولتی [[عباسیان]] و به دنبال [[سلطه]] شوم [[ترکان]] بر دستگاه خلافت به وجود آمد. چنانکه دانستیم یکی از عوامل مهم [[پیروزی]] و [[اقتدار]] [[عباسیان]]، وجود [[دولتمردان]] و [[کارگزاران]] [[با کفایت]] و شایسته‌ای نظیر [[ابوسلمه]]، ابومسلم [[خاندان]] [[برمک]] و خاندان [[سهل]] بود؛ اما از اواسط [[قرن سوم هجری]]، که اقتدار [[خلفای عباسی]] به دنبال استیلای [[ترکان]] دچار زوال گردید، [[مناصب]] مهم دولتی را گروهی نالایق و [[ناتوان]] اشغال کردند. بدین‌سان، بیشتر [[وزرا]] و [[کارگزاران دولت]] به جای آنکه حامی و [[پشتیبان]] [[خلافت]] باشند، موجب خطر و مایه [[تهدید]] آن شدند؛ زیرا پس از آنکه خلفای بی‌کفایت [[عباسی]] برای تأمین مخارج فراوان مجالس عیش و بزم و پرداخت باج‌های گزاف به [[سرداران]] خویش، [[اموال]] و [[دارایی]] عمال و وزرا را [[مصادره]] کردند، مناصب دولتی در معرض [[خرید و فروش]] و مزایده قرار گرفت<ref>نک: صاحبی نخجوانی، هندوشاه بن سنجر، تجارب السلف در تواریخ خلفا و وزرای ایشان، ص۲۰۵.</ref>. از آن پس، کسانی که متولی این پست‌های حساس می‌شدند، جز به [[اندوختن ثروت]] و [[چپاول]] [[مردم]] نمی‌اندیشیدند. به استناد برخی [[روایات]]، در این دوره بسیاری از کارگزاران [[بنی‌عباس]] از پیش، رشوه‌ای به [[خلیفه]] می‌پرداختند و [[منصب]] [[وزارت]] یا دیگر مناصب دولتی را از وی می‌خریدند<ref>الفخری، ص۲۸۰.</ref>. چنین وزرا و کارگزارانی هیچ کس را به کار نمی‌گماشتند، جز آنکه رشوه‌ای از وی گرفته باشند؛ همچنان‌که آن افراد نیز آنچه می‌پرداختند از طریق مالیات‌های مضاعف و سنگین، از مردم ستمدیده می‌گرفتند. برای مثال، به ستمگری‌های [[علی بن عیسی بن ماهان]] اشاره می‌کنیم که در تمام مدت [[حکومت]] دیرپای خویش با [[زورگویی]] و [[ستمگری]] در [[خراسان]] [[حکمرانی]] کرد و با آنکه بهره‌کشی‌های ظالمانه‌اش [[اعتراض]] همگان را برانگیخته بود، [[هارون]] الرشید همچنان از او [[حمایت]] می‌کرد؛ زیرا علی بن عیسی علاوه بر آنکه [[خزانه]] خود را از این چپاول‌ها می‌انباشت، مبالغ فراوانی برای خلیفه و دیگر دولتمردان بانفوذ دربار ارسال می‌کرد و بدین ترتیب، جواز ستمگری خود را دریافت می‌نمود.

مستکفی نیز مانند اسلاف خود، بازیچه، دست [[ترکان]] بود. توزون یکی از [[غلامان]] خود را بر خلیفه گماشته بود که پیوسته مراقب رفت و آمد کسان باشد و همه چیز را به او گزارش دهد؛ اما چندی بعد بر اثر [[بیماری]] فلج به سال ۳۳۴ ق. درگذشت و [[دبیر]] او، [[ابن شیرزاد]]، به امیرالامرایی رسید<ref>تجارب الامم، ج۲، ص۸۱-۸۴.</ref>. اندکی پس از این واقعه، [[احمد بن بویه]] [[بغداد]] را [[تصرف]] کرد و دوران جدیدی در [[تاریخ]] [[خلافت عباسی]] آغاز گردید.<ref>[[سید احمد رضا خضری|خضری، سید احمد رضا]]، [[تاریخ خلافت عباسی از آغاز تا پایان آل بویه (کتاب)|تاریخ خلافت عباسی از آغاز تا پایان آل بویه]] ص ۱۶۴.</ref>.