بحث:همدان در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

بحث:همدان در تاریخ اسلامی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱ ژانویهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۲۱

۵۶ بایت اضافه‌شده ، ‏۱ ژانویهٔ ۲۰۲۲

←‏همدانیان و خلافت امام علی{{ع}}

دیداریویکی‌متن

Msadeq

مدیران

۱۱۵٬۱۸۳

ویرایش

@@ خط ۷۸: / خط ۷۸: @@
 اوج حمایت‌های همدانیان از [[خلافت امیرالمؤمنین]]{{ع}} در [[جنگ صفین]] رقم خورد.<ref> ر. ک. طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۲۰؛ نصر بن مزاحم منقری، وقعه صفین، ص۲۵۲، ۴۳۶؛ مسعودی، مروج الذهب، ج۲، ص۳۸۹.</ref> با [[تصمیم]] [[امام]]{{ع}} جهت مقابله نظامی با [[معاویه]]، [[حارث الأعور همدانی]] به [[فرمان امام]] علی{{ع}} مردم را به حضور در اردوگاه نظامی [[نخیله]] فرا خواند.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۹۴.</ref> با فراخوان [[حضرت]]، مردان بسیاری از [[قبایل عرب]] از جمله همدان در اردوگاه نخیله فراهم آمدند. حضور گسترده [[فرزندان]] [[همدان]] در این جنگ به اندازه‌ای بود که برخی، آنان را در شمار یکی از سه طایفه‌ای که بالاترین تعداد [[رزمندگان]] [[لشکر علی]]{{ع}} را در این [[نبرد]] داشتند، گفته‌اند.<ref> نصر بن مزاحم منقری، وقعه صفین، ص۲۹۰.</ref> آنان با رشادت‌ها و دلاوری‌های خود، یمنی‌های [[شام]] را در هم کوبیدند و [[معاویه]] را به [[جزع]] و فزع انداختند چندان که می‌گفت از دست [[همدان]] چه‌ها کشیدم. سپس به [[سختی]] [[بی‌تابی]] کرد و با یارانش به [[همدانیان]] [[حمله]] برد، اما [[شکست]] خورد فرار کرد.<ref> طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۴۱.</ref> در دیگر معارک این [[جنگ]]، در [[روز]] [[پنج شنبه]] نهم صفر [[سال ۳۷ هجری]] [[مالک اشتر]] همراه با هشتصد تن از [[جوانان]] [[همدانی]] در برابر هجمه [[سپاه شام]] که متشکل از [[قبایل]] [[لخم]]، [[عک]]، [[جذام]] و اشعر بودند، سخت [[پایداری]] نمودند. شامی‌ها هم به سختی [[مقاومت]] کردند به گونه‌ای که ۱۸۰ تن از همدانیان در این روز به [[شهادت]] رسیدند که از جمله آنان [[کریب بن شریح همدانی]] و پنج برادرش بودند.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۹۴.</ref> [[ایستادگی]] و مقاومت [[همدانی‌ها]] و مذحجی‌ها چنان بود که منادی عکی‌ها از در [[الحاح]] و التماس در آمد.<ref> نصر بن مزاحم منقری، وقعه صفین، ص۳۰۲ و ۴۳۴.</ref> بدین‌سان همدانی‌ها به همراه مذحجی‌ها با مقاومت خود یکی از هولناکترین معارک [[نبرد صفین]] را با [[پیروزی]] رقم زدند و [[افتخار]] بزرگی که مرهون [[فداکاری]] [[سعید بن قیس]]، [[کریب بن شریح]]، [[یزید بن قیس همدانی]] بود، برای خود آفریدند. مالک اشتر درباره از [[جان]] گذشتگی آنان گفت: {{عربی|"هذا والله الصبر الجمیل و الفعل الکریم"}}<ref> نصر بن مزاحم منقری، وقعه صفین، ص۲۵۴.</ref> [[پیروزی]] [[سپاه امام]]{{ع}} در روز نهم به گونه‌ای بود که [[مذحج]] و همدان و [[ربیعه]] تا سراپرده معاویه پیش رفتند.<ref> نصر بن مزاحم منقری، وقعه صفین، ص۳۰۶.</ref> علی{{ع}} فداکاری همدانیان را در این جنگ ستود و آنان را «[[زره]] و نیزه» خود نامید<ref> طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۴، ص۱۴.</ref> و فرمود: «شما جز برای [[خدا]] یاری‌ام نکردید و جز خدا را [[اجابت]] نکردید». سعید بن قیس [[فرمانده]] همدانیان در این [[جنگ]] نیز در پاسخ گفت: «ما به ندای [[خدا]] و به [[دعوت]] تو پاسخ گفتیم و [[رسول خدا]]{{صل}} را در مرقدش [[یاری]] دادیم و همراه تو با هر که علیه تو بود جنگیدیم ما را به هر جا می‌خواهی ببر». <ref> نصر بن مزاحم منقری، وقعة صفین،، ص۴۳۶.</ref> [[امام]]{{ع}} فرمود: «خدا [[بهشت]] را به [[همدان]] [[پاداش]] دهد؛ زیرا ایشان در روزهای سخت خوان آوارگان هستند» سپس اشعاری را در [[ستایش]] [[همدانی‌ها]] سرود.<ref> مضمون یکی از این اشعار بدین قرار است: همدانیان صاحبان دین و اخلاق نیکند. دین‌شان، شجاعت آنان و قهرشان بر دشمنان به هنگام رویارویی، آنان را زینت بخشیده است. اگر من دربان بهشت می‌بودم، به همدانیان می‌گفتم: به سلامت، به آن وارد شوید. ر. ک. ابن‌عبدربه، عقد الفرید، ج ۴، ص۳۳۹؛ ابن‌اعثم کوفی، الفتوح، ج۲، ص۲۹؛ مسعودی، مروج الذهب، ج۳، ص۸۵؛ حجری یمانی، مجموع بلدان الیمن، ج۲، ص۷۵۳-۷۵۴.</ref>.
-پس از پذیرش [[حکمیت]] از سوی علی{{ع}}، [[سعید بن قیس]] با گردآوردن [[لشکر]] [[همدانیان]] نزد [[حضرت]]، به ایشان عرضه داشت: «که اینان [[قوم]] من هستند و از [[فرمان]] تو [[سرپیچی]] نمی‌کنیم هر جا که می‌خواهی ما را ببر». <ref> نصر بن مزاحم منقری، وقعة صفین،، ص۵۲۰.</ref> [[فداکاری]] همدانیان و [[پیروی]] مخلصانه آنان از [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} نتیجه [[شناخت]] عمیق آنان از [[اسلام]] و جایگاه و [[مقام معنوی]] والای آن حضرت دارد آن گونه که شهسوار و شاعر [[همدانی]] منذر بن ابی‌حمیصه وادعی در [[صفین]] به امام{{ع}} گفت: «عکی‌ها و اشعری‌ها از [[معاویه]] [[پاداش]] و مقرری خواستند و دینشان را به [[دنیا]] فروختند اما ما [[آخرت]] را بر دنیا برگزیدیم و پاداش [[نیکو]] با [[پایداری]] در [[جهاد]] در راه [[خداوند]] را درخواست کردیم». وی سپس اشعاری سرود و در یکی از ابیات آن چنین گفت: «ای [[صاحب ولایت]] و [[وصایت]]؛ از ما نیست کسی که در [[راه خدا]] [[دوستدار]] و پیرو تو نباشد». <ref> لیس منا من لم یکن لک فی الله ولیاً یا ذالولا و الوصیّه. نصر بن مزاحم منقری، وقعه صفین، ص۴۳۶.</ref> این اشعار و سخنان به علاوه سخنان دیگر که مردان این [[قبیله]] بر زبان راندند جملگی حکایت از [[تشیع]] عمیق و خالصانه [[همدانیان]] دارد. این اظهار ارادت‌ها علاوه بر مردان در [[زنان]] این [[قوم]] نیز به عینه مشخص است. زنانی بمانند [[سوده دختر عماره]] [[همدانی]]، [[ام‌سنان]]<ref> ابن‌اعثم کوفی، الفتوح، ج۲، ص۶۷.</ref> و زرقاء دختر عدی بن قیس همدانی<ref> ابن‌اعثم کوفی، الفتوح، ج۲، ص۸۴.</ref> در این [[جنگ]] با [[شجاعت]] و [[دلاوری]] [[رجز]] می‌خواندند و مردان را به [[پیکار]] [[تشویق]] می‌کردند.<ref> طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۴۱.</ref> [[فداکاری]] این قوم در [[صفین]] بدان حد بود که بر اساس پاره‌ای از گزارشات، زمانی که علی{{ع}} پس از پایان [[جنگ صفین]] به [[کوفه]] وارد شد و از محله [[همدان]] و شاخه‌های آن ثور، [[بکیل]]، [[شبام]]، [[حاشد]] و فائش گذر کرد، بانگ [[شیون]] و [[زاری]] از هر سو بلند شد. [[حرب بن شرحبیل شبامی]] [خطاب به [[حضرت]]] گفت: تنها از یک کوچه ۱۸۰ تن کشته شدند. علی{{ع}} نیز [[گواهی]] دادند که کشته‌های آنان شهیدند.<ref> نصر بن مزاحم منقری، وقعه صفین، ص۶۲.</ref> همدانیان در این جنگ، همان گونه که از فحوای [[کلام]] بعضی از همدانیان در جنگ صفین<ref> نصر بن مزاحم منقری، وقعة صفین،، ص۴۳۶-۴۳۷.</ref> و حتی پس از آن<ref> ابن اعثم، الفتوح، ج۳، ص۵۹-۶۰، ۸۷-۸۸.</ref> نیز به‌دست می‌آید، همراه با دو قبیله [[یمنی]] دیگر یعنی [[نخع]] و [[خزاعه]] همواره [[مطیع]] [[اوامر]] و برنامه‌های علی{{ع}} بودند<ref> ابراهیم بیضون، رفتارشناسی امام علی{{ع}} در آیینه تاریخ، ص۸۶.</ref> برای همین در جریان قائله [[حکمیت]]، طرفدار ادامه جنگ بودند.<ref>ر. ک. نصر بن مزاحم منقری، وقعة صفین،ص۵۰۷.</ref> مع الوصف عوامل [[توطئه‌گر]] داخلی و خارجی توانستند با اجرای برنامه‌های خود جنگ را به حکمیت کشانده، [[جنگ]] مغلوبه را به [[سود]] [[معاویه]] و اذنابش فاتحانه به پایان ببرند.
+پس از پذیرش [[حکمیت]] از سوی علی{{ع}}، [[سعید بن قیس]] با گردآوردن [[لشکر]] [[همدانیان]] نزد [[حضرت]]، به ایشان عرضه داشت: «که اینان [[قوم]] من هستند و از [[فرمان]] تو [[سرپیچی]] نمی‌کنیم هر جا که می‌خواهی ما را ببر». <ref> نصر بن مزاحم منقری، وقعة صفین،، ص۵۲۰.</ref> [[فداکاری]] همدانیان و [[پیروی]] مخلصانه آنان از [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} نتیجه [[شناخت]] عمیق آنان از [[اسلام]] و جایگاه و [[مقام معنوی]] والای آن حضرت دارد آن گونه که شهسوار و شاعر [[همدانی]] [[منذر بن ابی‌حمیصه وادعی]] در [[صفین]] به امام{{ع}} گفت: «عکی‌ها و اشعری‌ها از [[معاویه]] [[پاداش]] و مقرری خواستند و دینشان را به [[دنیا]] فروختند اما ما [[آخرت]] را بر دنیا برگزیدیم و پاداش [[نیکو]] با [[پایداری]] در [[جهاد]] در راه [[خداوند]] را درخواست کردیم». وی سپس اشعاری سرود و در یکی از ابیات آن چنین گفت: «ای [[صاحب ولایت]] و [[وصایت]]؛ از ما نیست کسی که در [[راه خدا]] [[دوستدار]] و پیرو تو نباشد». <ref> لیس منا من لم یکن لک فی الله ولیاً یا ذالولا و الوصیّه. نصر بن مزاحم منقری، وقعه صفین، ص۴۳۶.</ref> این اشعار و سخنان به علاوه سخنان دیگر که مردان این [[قبیله]] بر زبان راندند جملگی حکایت از [[تشیع]] عمیق و خالصانه [[همدانیان]] دارد. این اظهار ارادت‌ها علاوه بر مردان در [[زنان]] این [[قوم]] نیز به عینه مشخص است. زنانی بمانند [[سوده دختر عماره همدانی]]، [[ام‌سنان]]<ref> ابن‌اعثم کوفی، الفتوح، ج۲، ص۶۷.</ref> و [[زرقاء دختر عدی بن قیس همدانی]]<ref> ابن‌اعثم کوفی، الفتوح، ج۲، ص۸۴.</ref> در این [[جنگ]] با [[شجاعت]] و [[دلاوری]] [[رجز]] می‌خواندند و مردان را به [[پیکار]] [[تشویق]] می‌کردند.<ref> طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۴۱.</ref> [[فداکاری]] این قوم در [[صفین]] بدان حد بود که بر اساس پاره‌ای از گزارشات، زمانی که علی{{ع}} پس از پایان [[جنگ صفین]] به [[کوفه]] وارد شد و از محله [[همدان]] و شاخه‌های آن «ثور»، [[بکیل]]، [[شبام]]، [[حاشد]] و «فائش» گذر کرد، بانگ [[شیون]] و [[زاری]] از هر سو بلند شد. [[حرب بن شرحبیل شبامی]] خطاب به [[حضرت]] گفت: تنها از یک کوچه ۱۸۰ تن کشته شدند. علی{{ع}} نیز [[گواهی]] دادند که کشته‌های آنان شهیدند.<ref> نصر بن مزاحم منقری، وقعه صفین، ص۶۲.</ref> همدانیان در این جنگ، همان‌گونه که از فحوای [[کلام]] بعضی از همدانیان در جنگ صفین<ref> نصر بن مزاحم منقری، وقعة صفین،، ص۴۳۶-۴۳۷.</ref> و حتی پس از آن<ref> ابن اعثم، الفتوح، ج۳، ص۵۹-۶۰، ۸۷-۸۸.</ref> نیز به‌دست می‌آید، همراه با دو قبیله [[یمنی]] دیگر یعنی [[نخع]] و [[خزاعه]] همواره [[مطیع]] [[اوامر]] و برنامه‌های علی{{ع}} بودند<ref> ابراهیم بیضون، رفتارشناسی امام علی{{ع}} در آیینه تاریخ، ص۸۶.</ref> برای همین در جریان قائله [[حکمیت]]، طرفدار ادامه جنگ بودند.<ref>ر. ک. نصر بن مزاحم منقری، وقعة صفین،ص۵۰۷.</ref> مع الوصف عوامل [[توطئه‌گر]] داخلی و خارجی توانستند با اجرای برنامه‌های خود جنگ را به حکمیت کشانده، [[جنگ]] مغلوبه را به [[سود]] [[معاویه]] و اذنابش فاتحانه به پایان ببرند.
-همدانیان علی‌رغم تلفات سنگین و شهدای بسیار در جنگ صفین، علی{{ع}} را در [[جنگ نهروان]] نیز تنها نگذاشتند و ایشان را از حمایت‌های بی-دریغ خود بی‌بهره نساختند.<ref> طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۷۹.</ref> پس از [[نبرد صفین]] و [[اعلان]] نظر حکمین، علی{{ع}} بار دیگر سپاهی را فراهم آورد تا به [[نبرد]] با [[شامیان]] بپردازد. اما هنگامی که از [[آشوب]] و [[غارت]] [[خوارج]] و [[شهادت]] جمعی از یارانش به دست آنان باخبر گردید، با [[اصرار]] برخی از [[یاران]]، نخست به سوی خوارج رفت. با تلاش‌ها و [[سخنان امام]]{{ع}} بسیاری از خوارج متفرق شدند<ref> دینوری، اخبار الطوال، ص۲۱۰-۲۱۱.</ref> و تنها گروهی دو هزار و هشتصد نفره از آنان باقی ماندند که در نهم صفر [[سال ۳۸ هجری]] به [[سپاه امام علی]]{{ع}} تاختند.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۳۷۵.</ref> با [[پایداری]] [[سپاه امیرالمؤمنین]]{{ع}}، جز ده نفر از آنان، بقیه کشته شدند.<ref> مسعودی، مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ج۱، ص۷۶۳.</ref> از سپاه امام علی{{ع}} نیز کمتر از ده نفر<ref> مسعودی، مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ج۱، ص۷۶۳.</ref> و به [[نقلی]] هفت نفر<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۸۸-۸۹.</ref> به شهادت رسیدند که سه نفر آنها [[همدانی]] بودند. [[همدانیان]] که به [[فرمان]] علی{{ع}} به [[فرماندهی]] [[سعید بن قیس همدانی]] جهت [[جنگ]] با شامیان [[بسیج]] شده بودند، در [[سرکوب]] خوارج نقشی برجسته داشتند. [[هانی بن خطاب ارحبی]] همدانی یکی از [[رجال]] آنان در این جنگ بود که کشتن [[عبدالله بن وهب راسبی]] -[[رهبر]] خوارج- را به او نسبت داده‌اند.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۸۷.</ref> [[شریح]] بن أوفی عبسی -[[فرمانده]] [[جناح چپ]] [[لشکر]] خوارج- نیز پس از به شهادت رساندن سه تن از همدانیان<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۸۷-۸۸.</ref> به‌دست [[معاویة]] بن قیس مرهبی همدانی کشته شد.<ref> حسن بن احمد همدانی، الاکلیل، ج۱۰، ص۱۳۶-۱۳۷.</ref> بدین ترتیب، نقش بارز [[همدان]] در سرکوب خوارج از کشتن دو تن از سران خوارج و شهادت سه تن از آنان به‌وسیله [[خوارج]] که از مجموع هفت کشته [[سپاه علی]]{{ع}} است، معلوم می‌گردد.<ref> معصومی جشنی، قبیله همدان و نقش آن در تاریخ اسلام و تشیع(قرن اول هجری قمری)، ص۱۳۲.</ref> همین [[فداکاری]] و [[عشق‌ورزی]] [[همدانی‌ها]] نسبت به علی{{ع}} بود که [[کینه]] [[معاویه]] را نسبت به آنان برانگیخت تا اینکه سرانجام با فرستادن [[بسر بن ارطاة]] در سال چهل [[هجری]] به دیار [[همدان]]، [[کشتار]] فجیعی از مردان این [[قبیله]] به راه انداخت.<ref> مسعودی، مروج الذهب، ج۳، ص۲۱-۲۲؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۱۶۱؛ ثقفی کوفی، الغارات، ج۲، ص۴۲۴.</ref> بسر در [[حمله]] خود به [[یمن]]، سی هزار تن از [[شیعیان علی]]{{ع}} را که بسیاری از آنان از [[قبیله همدان]] بودند به [[شهادت]] رساند.<ref> ثقفی کوفی، الغارات، ج۲، ص۶۲۸.</ref> او در ادامه [[غارت]] خود به [[سرزمین]] «ارحب» وارد شد و [[ابو کرب]] [[همدانی]] را که یکی از [[شیعیان]] [[امام]]{{ع}} و [[رهبر]] بزرگ [[قبایل]] [[بادیه نشین]] [[همدان]] بود به شهادت رساند. او همدانیانی که در «ارحب» و «جوف» بودند و از حامیان و شیعیان علی{{ع}} بودند [[قتل]] و عام کرد و زنانشان را به [[اسارت]] گرفت.<ref> ثقفی، ج۲، ص۶۰۰-۶۱۸، ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۵، ص۱۱.</ref> در جریان غارات معاویه، [[همدانیان]] نقش چشمگیری در تعقیب [[سپاهیان معاویه]] و بیرون راندن آنها از قلمرو علی{{ع}} ایفا نمودند. [[مالک بن کعب ارحبی]]،<ref> ثقفی کوفی، الغارات، ج۲، ص۴۶۰-۴۶۱؛ علی بن ابی الکرم ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۳۸۱.</ref> [[سعید بن قیس]] سبیعی همدانی<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۱۳۴.</ref> و [[هانی بن خطاب ارحبی]] همدانی<ref> ابن‌اعثم کوفی، الفتوح، ج۴، ص۲۲۵-۲۲۷؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۱۳۴.</ref> از [[فرماندهان امام علی]]{{ع}} بودند که در این حوادث [[مأموریت]] [[سرکوب]] غارات را بر عهده داشتند. همدانیان با [[سعید بن قیس همدانی]] در تعقیب [[سفیان بن عوف]] غامدی که به [[هیت]] و [[انبار]] حمله نمود، شرکت داشتند<ref> ثقفی کوفی، الغارات، ج۲، ص۴۷۰؛ ابن‌اعثم کوفی، الفتوح، ج۴، ص۲۲۵-۲۲۷؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۱۳۴.</ref> و در دفع حملات [[مسلم بن عقبه]] به [[دومة الجندل]]،<ref> ثقفی کوفی، الغارات، ج۲، ص۴۶۰-۴۶۱؛ علی بن ابی الکرم ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۳۸۱.</ref> [[حمله]] [[نعمان بن بشیر]] به [[عین التمر]]<ref> ثقفی کوفی، الغارات، ج۲، ص۴۴۹-۴۵۰؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۱۳۳.</ref> و [[غارت]] [[عبدالله بن مسعده]] به تیماء<ref> یعقوبی، تاریخ، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، ج۲، ص۱۹۷.</ref> و نیز [[یاری]] [[محمد بن ابوبکر]]،<ref> ثقفی کوفی، الغارات، ج۱، ص۲۹۲-۲۹۳؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۱۰۸؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۹۱.</ref> [[دعوت امام]]{{ع}} را [[اجابت]] نمودند. اما [[سعید بن نمران ناعطی]] [[همدانی]] -[[والی]] [[شهر]] [[جند]]- که اندکی در مقابل [[شورشیان]] [[مقاومت]] کرد و چون موفق به سرکوبی آنان نشد به همراه [[عبیدالله بن عباس]] به [[کوفه]] گریخت، به علت [[سستی]] و کندی در کنترل شورشیان، مورد [[سرزنش]] [[حضرت]] قرار گرفت.<ref> ثقفی کوفی، الغارات، ج۲، ص۵۹۲-۵۹۳.</ref>-<ref> معصومی جشنی، قبیله همدان و نقش آن در تاریخ اسلام و تشیع(قرن اول هجری قمری)، ص۱۳۳-۱۴۰.</ref>
-[[کارگزاران]] همدانی [[دستگاه خلافت]] علی{{ع}}
+همدانیان علی‌رغم تلفات سنگین و شهدای بسیار در جنگ صفین، علی{{ع}} را در [[جنگ نهروان]] نیز تنها نگذاشتند و ایشان را از حمایت‌های بی‌دریغ خود بی‌بهره نساختند.<ref> طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۷۹.</ref> پس از [[نبرد صفین]] و [[اعلان]] نظر حکمین، علی{{ع}} بار دیگر سپاهی را فراهم آورد تا به [[نبرد]] با [[شامیان]] بپردازد. اما هنگامی که از [[آشوب]] و [[غارت]] [[خوارج]] و [[شهادت]] جمعی از یارانش به دست آنان باخبر گردید، با [[اصرار]] برخی از [[یاران]]، نخست به سوی خوارج رفت. با تلاش‌ها و [[سخنان امام]]{{ع}} بسیاری از خوارج متفرق شدند<ref> دینوری، اخبار الطوال، ص۲۱۰-۲۱۱.</ref> و تنها گروهی دو هزار و هشتصد نفره از آنان باقی ماندند که در نهم صفر [[سال ۳۸ هجری]] به [[سپاه امام علی]]{{ع}} تاختند.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۳۷۵.</ref> با [[پایداری]] [[سپاه امیرالمؤمنین]]{{ع}}، جز ده نفر از آنان، بقیه کشته شدند.<ref> مسعودی، مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ج۱، ص۷۶۳.</ref> از سپاه امام علی{{ع}} نیز کمتر از ده نفر<ref> مسعودی، مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ج۱، ص۷۶۳.</ref> و به [[نقلی]] هفت نفر<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۸۸-۸۹.</ref> به شهادت رسیدند که سه نفر آنها [[همدانی]] بودند. [[همدانیان]] که به [[فرمان]] علی{{ع}} به [[فرماندهی]] [[سعید بن قیس همدانی]] جهت [[جنگ]] با شامیان [[بسیج]] شده بودند، در [[سرکوب]] خوارج نقشی برجسته داشتند. [[هانی بن خطاب ارحبی]] همدانی یکی از [[رجال]] آنان در این جنگ بود که کشتن [[عبدالله بن وهب راسبی]] -[[رهبر]] خوارج- را به او نسبت داده‌اند.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۸۷.</ref> [[شریح بن اوفی عبسی]] -[[فرمانده]] [[جناح چپ]] [[لشکر]] خوارج- نیز پس از به شهادت رساندن سه تن از همدانیان<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۸۷-۸۸.</ref> به‌دست [[معاویة بن قیس مرهبی همدانی]] کشته شد.<ref> حسن بن احمد همدانی، الاکلیل، ج۱۰، ص۱۳۶-۱۳۷.</ref> بدین ترتیب، نقش بارز [[همدان]] در سرکوب خوارج از کشتن دو تن از سران خوارج و شهادت سه تن از آنان به‌وسیله [[خوارج]] که از مجموع هفت کشته [[سپاه علی]]{{ع}} است، معلوم می‌گردد.<ref> معصومی جشنی، قبیله همدان و نقش آن در تاریخ اسلام و تشیع(قرن اول هجری قمری)، ص۱۳۲.</ref>
- علی{{ع}} که در یک موقعیت خاص [[سیاسی]] به [[خلافت]] رسید، ناگزیر به [[تغییر]] بنیادین در ساختار [[خلافت اسلامی]] بود تا بساط [[رجعت]] طلبانه، تبعیضات و [[اعمال]] [[ظالمانه]] [[رژیم]] [[عثمانی]] را برچیند. <ref> منتظرالقائم، اصغر، نقش قبایل یمنی در حمایت از اهل بیت، ص۱۹۰.</ref> ایشان جهت رسیدن به این [[هدف]] [[مقدس]] و نهادینه کردن آن در سرتاسر [[بلاد اسلامی]] نیازمند کارگزارانی [[امین]]، [[متعهد]]، انقلابی و پرکار بودند. کارگزارانی که از سوی [[امام]]{{ع}} [[انتخاب]] می‌شدند به نوبه خود در گسترش [[تشیع]] در مناطق تحت [[حاکمیت]] خود، نقش بسزایی داشتند. چندان که [[علامه]] «[[محسن امین]]» در این باره می‌گوید: «[[والیان علی]]{{ع}} هر جا می‌رفتند ساکنان آنجا [[شیعه]] می‌شدند». <ref> الامین، اعیان الشیعه، ج۱، ص۲۵.</ref> در این میان، افرادی از [[قبیله همدان]] وجود داشتند که علاوه بر [[یاری دادن]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} در نبردهای نظامی، در امر [[امارت]] و کارپردازی‌های آن [[حضرت]] در [[امور سیاسی]] و [[اجتماعی]] نیز، [[یار]] و مددکاری [[صدیق]] برای [[امام علی]]{{ع}} در امر [[حکومت]] بودند. امری که در دوران خلفای قبلی نادیده گرفته شده بود. از جمله کسانی که توانستند با [[جلب اعتماد]] علی{{ع}}، در پست‌های [[حکومتی]] به [[خدمت]] بپردازند، می‌‌توان به اسامی ذیل اشاره کرد:
-[[یزید بن قیس ارحبی]]
+همین [[فداکاری]] و [[عشق‌ورزی]] [[همدانی‌ها]] نسبت به علی{{ع}} بود که [[کینه]] [[معاویه]] را نسبت به آنان برانگیخت تا اینکه سرانجام با فرستادن [[بسر بن ارطاة]] در سال چهل [[هجری]] به دیار [[همدان]]، [[کشتار]] فجیعی از مردان این [[قبیله]] به راه انداخت.<ref> مسعودی، مروج الذهب، ج۳، ص۲۱-۲۲؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۱۶۱؛ ثقفی کوفی، الغارات، ج۲، ص۴۲۴.</ref> بسر در [[حمله]] خود به [[یمن]]، سی هزار تن از [[شیعیان علی]]{{ع}} را که بسیاری از آنان از [[قبیله همدان]] بودند به [[شهادت]] رساند.<ref> ثقفی کوفی، الغارات، ج۲، ص۶۲۸.</ref> او در ادامه [[غارت]] خود به [[سرزمین]] «ارحب» وارد شد و [[ابو کرب همدانی]] را که یکی از [[شیعیان]] [[امام]]{{ع}} و [[رهبر]] بزرگ [[قبایل]] [[بادیه نشین]] [[همدان]] بود به شهادت رساند. او همدانیانی که در «ارحب» و «جوف» بودند و از حامیان و شیعیان علی{{ع}} بودند [[قتل]] و عام کرد و زنانشان را به [[اسارت]] گرفت.<ref> ثقفی، ج۲، ص۶۰۰-۶۱۸، ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۵، ص۱۱.</ref> در جریان غارات معاویه، [[همدانیان]] نقش چشمگیری در تعقیب [[سپاهیان معاویه]] و بیرون راندن آنها از قلمرو علی{{ع}} ایفا نمودند. [[مالک بن کعب ارحبی]]،<ref> ثقفی کوفی، الغارات، ج۲، ص۴۶۰-۴۶۱؛ علی بن ابی الکرم ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۳۸۱.</ref> [[سعید بن قیس سبیعی همدانی]]<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۱۳۴.</ref> و [[هانی بن خطاب ارحبی همدانی]]<ref> ابن‌اعثم کوفی، الفتوح، ج۴، ص۲۲۵-۲۲۷؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۱۳۴.</ref> از [[فرماندهان امام علی]]{{ع}} بودند که در این حوادث [[مأموریت]] [[سرکوب]] غارات را بر عهده داشتند. همدانیان با [[سعید بن قیس همدانی]] در تعقیب [[سفیان بن عوف غامدی]] که به [[هیت]] و [[انبار]] حمله نمود، شرکت داشتند<ref> ثقفی کوفی، الغارات، ج۲، ص۴۷۰؛ ابن‌اعثم کوفی، الفتوح، ج۴، ص۲۲۵-۲۲۷؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۱۳۴.</ref> و در دفع حملات [[مسلم بن عقبه]] به [[دومة الجندل]]،<ref> ثقفی کوفی، الغارات، ج۲، ص۴۶۰-۴۶۱؛ علی بن ابی الکرم ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۳۸۱.</ref> [[حمله]] [[نعمان بن بشیر]] به [[عین التمر]]<ref> ثقفی کوفی، الغارات، ج۲، ص۴۴۹-۴۵۰؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۱۳۳.</ref> و [[غارت]] [[عبدالله بن مسعده]] به تیماء<ref> یعقوبی، تاریخ، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، ج۲، ص۱۹۷.</ref> و نیز [[یاری]] [[محمد بن ابوبکر]]،<ref> ثقفی کوفی، الغارات، ج۱، ص۲۹۲-۲۹۳؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۱۰۸؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۹۱.</ref> [[دعوت امام]]{{ع}} را [[اجابت]] نمودند. اما [[سعید بن نمران ناعطی همدانی]] -[[والی]] [[شهر]] [[جند]]- که اندکی در مقابل [[شورشیان]] [[مقاومت]] کرد و چون موفق به سرکوبی آنان نشد به همراه [[عبیدالله بن عباس]] به [[کوفه]] گریخت، به علت [[سستی]] و کندی در کنترل شورشیان، مورد [[سرزنش]] [[حضرت]] قرار گرفت.<ref> ثقفی کوفی، الغارات، ج۲، ص۵۹۲-۵۹۳.</ref>-<ref> معصومی جشنی، قبیله همدان و نقش آن در تاریخ اسلام و تشیع(قرن اول هجری قمری)، ص۱۳۳-۱۴۰.</ref>
+== [[کارگزاران]] همدانی [[دستگاه خلافت]] علی{{ع}} ==
+علی{{ع}} که در یک موقعیت خاص [[سیاسی]] به [[خلافت]] رسید، ناگزیر به [[تغییر]] بنیادین در ساختار [[خلافت اسلامی]] بود تا بساط [[رجعت]] طلبانه، تبعیضات و [[اعمال]] [[ظالمانه]] [[رژیم]] [[عثمانی]] را برچیند. <ref> منتظرالقائم، اصغر، نقش قبایل یمنی در حمایت از اهل بیت، ص۱۹۰.</ref> ایشان جهت رسیدن به این [[هدف]] [[مقدس]] و نهادینه کردن آن در سرتاسر [[بلاد اسلامی]] نیازمند کارگزارانی [[امین]]، [[متعهد]]، انقلابی و پرکار بودند. کارگزارانی که از سوی [[امام]]{{ع}} [[انتخاب]] می‌شدند به نوبه خود در گسترش [[تشیع]] در مناطق تحت [[حاکمیت]] خود، نقش بسزایی داشتند. چندان که [[علامه]] «[[محسن امین]]» در این باره می‌گوید: «[[والیان علی]]{{ع}} هر جا می‌رفتند ساکنان آنجا [[شیعه]] می‌شدند». <ref> الامین، اعیان الشیعه، ج۱، ص۲۵.</ref> در این میان، افرادی از [[قبیله همدان]] وجود داشتند که علاوه بر [[یاری دادن]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} در نبردهای نظامی، در امر [[امارت]] و کارپردازی‌های آن [[حضرت]] در [[امور سیاسی]] و [[اجتماعی]] نیز، [[یار]] و مددکاری [[صدیق]] برای [[امام علی]]{{ع}} در امر [[حکومت]] بودند. امری که در دوران خلفای قبلی نادیده گرفته شده بود. از جمله کسانی که توانستند با [[جلب اعتماد]] علی{{ع}}، در پست‌های [[حکومتی]] به [[خدمت]] بپردازند، می‌‌توان به اسامی ذیل اشاره کرد:
+=== [[یزید بن قیس ارحبی]] ===
 او پس از [[جنگ جمل]] از سوی حضرت عامل [[مدائن]] و جوخی گردید<ref> دینوری، اخبار الطوال، ص۱۵۳؛ نصر بن مزاحم منقری، وقعه صفین، ص۱۱.</ref> و پس از واقعه [[صفین]] و زمانی که وی در [[حروراء]] با [[خوارج]] همراه گردید علی{{ع}} به چادر او که کانون توجه خوارج بود رفت و او را به استانداری [[اصفهان]] و [[ری]] [[منصوب]] کرد.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۶۵؛ علی بن ابی الکرم ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۳۲۸، مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج۹، ص۴۴۷.</ref>
-[[مالک بن کعب ارحبی]] [[همدانی]]
+=== [[مالک بن کعب همدانی ارحبی]] ===
 وی [[کارگزار]] حضرت بر [[عین التمر]]<ref> یعقوبی، تاریخ، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، ج۲، ص۱۲۰.</ref> و بهقباذات<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۱۶۵.</ref> بود. نامه‌ای از امام علی{{ع}} در [[انتصاب]] وی به این امارت و [[دستورات]] حضرت به او در این زمینه در دست است.<ref> یعقوبی، تاریخ، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، ج۲، ص۱۲۰-۱۲۱؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۱۶۶.</ref> مالک فردی آشنا به وظایفش بود و در [[دستگیری]] [[دشمنان]] علی{{ع}} و افراد مشکوک در این منطقه حساس به خوبی عمل می‌کرد و حضرت را در جریان همه این اتفاقات قرار می‌داد. چندان که فرستاده [[مصقلة بن هبیره]] به سوی برادرش [[نعیم بن هبیره]] را که فردی [[مسیحی]] بود و [[تصمیم]] به تحریک نعیم برای [[پیوستن]] به [[معاویه]] را داشت دستگیر و نزد [[امام]]{{ع}} فرستاد.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۱۲۹-۱۳۰.</ref> از اقدامات ارزنده دیگر او در این مدت می‌توان به دستگیری [[نعمان بن بشیر انصاری]] که از نزد [[امام علی]]{{ع}} گریخته بود اشاره کرد. <ref> ثقفی کوفی، الغارات، ج۲، ص۴۴۷-۴۴۹.</ref>
- [[سعید بن نمران ناعطی]] [[همدانی]]
+=== [[سعید بن نمران همدانی ناعطی]] ===
- وی [[کارگزار]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} در [[شهر]] جَنَد [[یمن]] بود. <ref> ثقفی کوفی، الغارات، ج۲، ص۵۹۲-۵۹۴؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۸۴.</ref> او در [[حمله]] [[بسر بن ارطاة]] به یمن اندکی [[مقاومت]] کرد اما چون دید کاری از پیش نمی‌برد همراه با [[عبیدالله بن عباس]] به [[کوفه]] گریخت.<ref> ثقفی کوفی، الغارات، ج۲، ص۵۹۲-۵۹۳.</ref>
+وی [[کارگزار]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} در [[شهر]] جَنَد [[یمن]] بود. <ref> ثقفی کوفی، الغارات، ج۲، ص۵۹۲-۵۹۴؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۸۴.</ref> او در [[حمله]] [[بسر بن ارطاة]] به یمن اندکی [[مقاومت]] کرد اما چون دید کاری از پیش نمی‌برد همراه با [[عبیدالله بن عباس]] به [[کوفه]] گریخت.<ref> ثقفی کوفی، الغارات، ج۲، ص۵۹۲-۵۹۳.</ref>
-[[عمر]] بن [[مسلمه]] ارحبی
+=== [[عمر بن مسلمه ارحبی]] ===
 او گماشته [[حضرت]] در [[فرمانداری بحرین]] بود. [[یعقوبی]] [[نامه امام]] علی{{ع}} به او به عنوان کارگزار [[امام]]{{ع}} را در کتاب خود آورده است.<ref> یعقوبی، تاریخ، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، ج۲، ص۱۱۷.</ref>
-[[همدانیان]] و [[امام حسن]]{{ع}}
+== [[همدانیان]] و [[امام حسن]]{{ع}} ==
- در ایام [[خلافت امام حسن]]{{ع}} نیز [[همدانی‌ها]] به همراه قبیلة «[[ربیعه]]» یارانی ویژه و پیروانی [[وفادار]] برای امام{{ع}} بودند. [[پس از شهادت امام علی]]{{ع}} و با شکل‌گیری خلافت امام حسن{{ع}}، [[سعید بن قیس همدانی]] با جمعی دیگر از [[یاران]] حضرت با ایشان [[بیعت]] کرد و [[مردم]] [[قبیله]] خود را [[تشویق]] به بیعت نمود.<ref> ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۷۱.</ref> وی به همراه قبیله خود در جمع [[لشکریان]] امام{{ع}} حاضر شد و همراه با پیش قراولان آن حضرت در [[معیّت]] [[قیس بن سعد بن عباده]] به [[مسکن]] رفت. او در این [[مأموریت]] از سوی [[امام حسن مجتبی]]{{ع}} پس از قیس به [[نیابت]] عبیدالله بن عباس معرفی گردید. با [[خیانت]] عبیدالله و [[پیوستن]] وی به [[معاویه]]، سعید همچون [[قیس بن سعد]] [[ثبات قدم]] ورزید و از پیوستن به معاویه خودداری کرد. آنان در رودررویی دو [[سپاه]] در مسکن، موفق شدند [[لشکریان معاویه]] را به عقب برانند.<ref> ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۷۱-۷۲.</ref> در [[ساباط]] نیز پس از [[آشفتگی]] [[سپاه امام]] حسن{{ع}} و زمانی که حضرت در این منطقه مورد تعرض و سوءقصد [[خوارج]] قرار گفت، گروهی از همدانیان به همراه [[قبیله ربیعه]]، امام{{ع}} را در [[پناه]] خود گرفتند و به [[مدائن]] بردند.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۳، ص۳۵؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۷۲.</ref> تا این که [[اشرافیت]] قبیله‌ای و مخالف علی{{ع}} که در [[صفین]]، [[حکمیت]] را بر ایشان [[تحمیل]] نمود، این بار به [[خدمت]] [[اهداف]] [[معاویه]] در آمد و کوشید تا [[امام حسن]]{{ع}} را مجبور به [[صلح]] کند. [[امام]]{{ع}} با [[مشاهده]] اغتشاش و [[اختلاف]] ایجاد شده در [[سپاه]] خود، پیشنهاد صلح معاویه را پذیرفت و [[عمرو بن سلمه ارحبی]] و [[محمد بن اشعث بن قیس]] را جهت [[مذاکره]] با [[نمایندگان]] معاویه فرستاد.<ref> حسن بن احمد همدانی، الاکلیل، ج۱۰، ص۱۷۴-۱۷۵.</ref> پذیرش صلح توسط امام{{ع}} [[مخالفت]] و [[اعتراض]] برخی از [[یاران]] ایشان را در پی داشت. از جمله این افراد [[علی بن محمد]] بن [[بشر]] [[همدانی]] بود که در اعتراض به امام{{ع}} ایشان را با عبارت «[[السلام]] علیک یا مذل [[المؤمنین]]» مورد خطاب قرار داد.<ref> دینوری، اخبار الطوال، ص۲۲۰-۲۲۱.</ref>
+در ایام [[خلافت امام حسن]]{{ع}} نیز [[همدانی‌ها]] به همراه قبیله «[[ربیعه]]» یارانی ویژه و پیروانی [[وفادار]] برای امام{{ع}} بودند. [[پس از شهادت امام علی]]{{ع}} و با شکل‌گیری خلافت امام حسن{{ع}}، [[سعید بن قیس همدانی]] با جمعی دیگر از [[یاران]] حضرت با ایشان [[بیعت]] کرد و [[مردم]] [[قبیله]] خود را [[تشویق]] به بیعت نمود.<ref> ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۷۱.</ref> وی به همراه قبیله خود در جمع [[لشکریان]] امام{{ع}} حاضر شد و همراه با پیش قراولان آن حضرت در [[معیّت]] [[قیس بن سعد بن عباده]] به [[مسکن]] رفت. او در این [[مأموریت]] از سوی [[امام حسن مجتبی]]{{ع}} پس از قیس به [[نیابت]] [[عبیدالله بن عباس]] معرفی گردید. با [[خیانت]] عبیدالله و [[پیوستن]] وی به [[معاویه]]، سعید همچون [[قیس بن سعد]] [[ثبات قدم]] ورزید و از پیوستن به معاویه خودداری کرد. آنان در رودررویی دو [[سپاه]] در مسکن، موفق شدند [[لشکریان معاویه]] را به عقب برانند.<ref> ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۷۱-۷۲.</ref> در [[ساباط]] نیز پس از [[آشفتگی]] [[سپاه]] [[امام حسن]]{{ع}} و زمانی که حضرت در این منطقه مورد تعرض و سوءقصد [[خوارج]] قرار گفت، گروهی از همدانیان به همراه [[قبیله ربیعه]]، امام{{ع}} را در [[پناه]] خود گرفتند و به [[مدائن]] بردند.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۳، ص۳۵؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۷۲.</ref> تا این که [[اشرافیت]] قبیله‌ای و مخالف علی{{ع}} که در [[صفین]]، [[حکمیت]] را بر ایشان [[تحمیل]] نمود، این بار به [[خدمت]] [[اهداف]] [[معاویه]] در آمد و کوشید تا [[امام حسن]]{{ع}} را مجبور به [[صلح]] کند. [[امام]]{{ع}} با [[مشاهده]] اغتشاش و [[اختلاف]] ایجاد شده در [[سپاه]] خود، پیشنهاد صلح معاویه را پذیرفت و [[عمرو بن سلمه ارحبی]] و [[محمد بن اشعث بن قیس]] را جهت [[مذاکره]] با [[نمایندگان]] معاویه فرستاد.<ref> حسن بن احمد همدانی، الاکلیل، ج۱۰، ص۱۷۴-۱۷۵.</ref> پذیرش صلح توسط امام{{ع}} [[مخالفت]] و [[اعتراض]] برخی از [[یاران]] ایشان را در پی داشت. از جمله این افراد [[علی بن محمد بن بشر همدانی]] بود که در اعتراض به امام{{ع}} ایشان را با عبارت {{عربی|" السلام عليك يا مذل المؤمنين"}} مورد خطاب قرار داد.<ref> دینوری، اخبار الطوال، ص۲۲۰-۲۲۱.</ref>
-[[روابط]] صمیمانه [[همدانیان]] پس از صلح آن [[حضرت]] با معاویه و سکنی گزیدن ایشان در [[مدینه]] نیز ادامه یافت و افرادی از این [[قبیله]] همچون [[سفیان بن ابی‌لیلی همدانی]] جهت ابراز علاقه و [[دوستی]] و [[آگاهی]] از مواضع آن حضرت به مدینه می‌رفتند. <ref> بلاذری، انساب الأشراف، ج۳، ص۱۵۰..</ref>-<ref> منتظرالقائم، نقش قبیله همدان در تاریخ اسلام و تشیع، ص۱۶.</ref>
+[[روابط]] صمیمانه [[همدانیان]] پس از صلح آن [[حضرت]] با معاویه و سکنی گزیدن ایشان در [[مدینه]] نیز ادامه یافت و افرادی از این [[قبیله]] همچون [[سفیان بن ابی‌لیلی همدانی]] جهت ابراز علاقه و [[دوستی]] و [[آگاهی]] از مواضع آن حضرت به مدینه می‌رفتند. <ref> بلاذری، انساب الأشراف، ج۳، ص۱۵۰.</ref>.<ref> منتظرالقائم، نقش قبیله همدان در تاریخ اسلام و تشیع، ص۱۶.</ref>
+== [[قبیله همدان]] و [[قیام]] [[حجر بن عدی]] ==
+با آغاز قیام حجر بن عدی و یارانش در [[کوفه]]، [[زیاد بن ابیه]] -[[فرماندار]] معاویه در کوفه- جهت وادار نمودن [[قبایل یمنی]] به [[اطاعت]]، با بهره‌گیری از [[تهدید]] و [[ارعاب]] و تحریک رؤسای [[قبایل]] به [[سرکوب]] قیام [[حجر]] پرداخت. زیاد، افراد قبیله همدان و [[مذحج]] را به میدان کنده و دیگر قبایل یمنی را به محله صائدیان فرستاد. <ref> ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۱۷، ص۹۴؛ علی بن ابی الکرم ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۴۷۵.</ref> افراد قبیله بنی‌جبله که از بستگان حجر بودند به [[دفاع]] از حجر پرداختند. همدانیان و مذحجیان هر که را از قبیله بنوجبله یافتند دستگیر کرده، نزد زیاد فرستادند. این عمل آنها مورد تقدیر و [[سپاسگزاری]] زیاد قرار گرفت. [[تقابل]] [[یاران]] [[حجر]] با افراد [[قبیله همدان]] و [[مذحج]] در مواردی به درگیری نظامی کشیده شد، چندان که منجر به زخمی شدن عده‌ای و فراری شدن بقیه کندیان و [[اسارت]] [[قیس بن یزید کندی]] شد. حجر نیز در این شرائط از محله‌ای به محله دیگر [[پناهنده]] بود.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۲۶۰-۲۶۲.</ref>.<ref> تذکر این نکته ضروری است که زیاد با تقسیم‌بندی قبایل کوفه به چهار گروه و کنترل قبایلی که با امویان مخالف بودنه و به تشیع تمایل داشتند، توانست در ریاست آنان تغییراتی به وجود آورد، چنانکه در گروه همدان فردی از بنی‌تمیم به این عنوان دست یافت و با این تغییرات نهایت استفاده را در جهت اهداف خود نمود.</ref> طولی نکشید که حجر، با واسطه‌گری بزرگان [[یمنی]] از زیاد [[امان]] گرفت و با این شرط که او را نزد [[معاویه]] بفرستد خود را [[تسلیم]] وی کرد.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۲۶۳-۲۶۴.</ref> اما زیاد بر خلاف امان خود، او را [[زندانی]] کرد و با تعقیب یاران حجر، سیزده تن از سران آنان که [[سعید بن نمران ناعطی همدانی]] نیز در شمارشان بود، را دستگیر کرد.<ref> ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۱۷، ص۹۴-۹۶.</ref> پس از آن، [[زیاد]] [[شهادت]] نامه‌ای علیه حجر تنظیم نمود و از سران چهار ناحیه [[کوفه]] و نیز هفتاد تن از سران کوفه خواست تا بدان [[گواهی]] دهند. در این میان، نام چهار تن از [[همدانیان]] به اسامی: [[حارث]] و شدّاد پسران [[اَزمَع وادعی همدانی]]، [[عمرو بن قیس ذی‌اللحیه وادعی]] و [[هانی بن ابی‌حیه وادعی]]<ref> بلاذری، انساب الأشراف، ج۴، ص۲۵۴؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵ ص۲۷۰-۲۷۱.</ref> در شمار شهادت دهندگان و [[امضا]] کنندگان این شهادتنامه به چشم می‌خورد. زیاد، حجر و یارانش را به سوی معاویه فرستاد. در پی دستور معاویه به نگه داشتن حجر و یارانش در [[مرج]] [[عذراء]]،<ref> یعقوبی، تاریخ، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، ج۲، ص۱۶۳.</ref> [[یاران]] [[معاویه]] بر اساس گرایشات و [[احساسات]] قبیله‌ای خواستار [[عفو]] افراد هم قبیله‌ای خود که در میان یاران [[حجر]] بودند، شدند. بدین ترتیب به درخواست [[حمزة بن مالک همدانی]]، معاویه، [[سعید بن نمران ناعطی]] را به او بخشید.<ref> ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۱۷، ص۱۰۰؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۲۷۴.</ref>
+== [[همدانیان]] و [[امام حسین]]{{ع}} ==
+در برقراری [[ارتباط]] [[شیعیان عراق]] با [[امام حسن]]{{ع}} و سپس امام حسین{{ع}} در [[مدینه]] بنی‌همدان نقش فعالی داشتند و در ایجاد تحرک و [[پویایی]] به [[سازمان]] [[شیعه]] در [[عراق]] با رساندن پیام‌های این دو [[امام]]{{ع}} به همراه دیگر [[خواص شیعه]] مؤثر بودند. با [[مرگ معاویه]] و [[جانشینی]] [[یزید]] این نقش آنها نسبت به [[قبایل]] دیگر برجسته‌تر شد. [[شیعیان کوفه]] با [[آگاهی]] از عدم [[بیعت]] امام حسین{{ع}}و آمدنش به [[مکه]] با [[اجتماع]] در [[خانه]] [[سلیمان بن صرد خزاعی]] نامه‌ای به ایشان نوشته، [[حضرت]] را به [[کوفه]] [[دعوت]] کردند تا [[رهبری]] [[شیعیان]] را به‌دست گیرد.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۳، ص۱۵۷.</ref> این [[نامه]] توسط [[عبدالله بن سیع همدانی]] و [[عبدالله بن وال تیمی]] در دهم [[رمضان]] در مکه به‌دست امام{{ع}} رسید.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۳، ص۱۵۷. دینوری نام او را عبیدالله بن سبیع و طبری و ابن‌اعثم از او با نام عبدالله بن سبع یاد کرده‌اند. ر. ک. دینوری، اخبار الطوال، ص۲۲۹؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۳۵۲ و ابن‌اعثم کوفی، الفتوح، ج۵، ص۲۸.</ref> دو [[روز]] بعد نیز [[عبدالرحمن بن عبدالله بن کَدَن ارحبی]] به همراه [[قیس بن مسهر صیداوی]] و [[عمارة بن عبید سلولی]] پنجاه و دو نامه از [[کوفیان]] که در آن از امام{{ع}} خواسته شده بود به کوفه بیاید، تقدیم [[اباعبدالله الحسین]]{{ع}} کردند.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۳۵۲؛ ابن‌اعثم کوفی، الفتوح، ج۵، ص۲۹.</ref> آخرین فرستادگان کوفیان و حاملان نامه‌های آنها به سوی حضرت، [[هانی بن هانی سبیعی]] و [[سعید بن عبدالله حنفی]] بودند.<ref> دینوری، اخبار الطوال، ص۲۲۹-۲۳۰؛ ابومخنف، وقعة الطف، ص۹۵-۹۶.</ref> پس از آن بود که [[امام حسین]]{{ع}}، مسلم را به همراه [[قیس بن مسهر]] و [[عبدالرحمن بن عبدالله ارحبی]] و [[عمارة بن عبید سلولی]] به [[کوفه]] فرستاد.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۳۵۴.</ref>
+مسلم در [[خانه]] [[مختار بن أبی عبید بن مسعود ثقفی]] اقامت گزید و [[شیعیان]] در خانه مختار به [[دیدار]] او شتافتند. هنگامی که مسلم [[نامه امام حسین]]{{ع}} را برای آنها خواند [[عابس بن ابی‌شبیب شاکری]] همدانی برخاست و پس از [[حمد]] و [[ثنای الهی]] چنین گفت: «من به تو از کار دیگران خبر نمی‌دهم و نمی‌دانم چه در [[دل]] دارند و از جانب آنان [[وعده]] [[فریبنده]] نمی‌دهم. به [[خدا]] [[سوگند]] از چیزی که درباره آن [[تصمیم]] گرفته‌ام سخن می‌گویم، وقتی [[دعوت]] کنید می‌پذیرم، همراه شما با دشمنانتان می‌جنگم و با شمشیرم از شما [[دفاع]] می‌کنم تا به پیشگاه خدا [[روم]] و از این کار چیزی جز آنچه نزد خداست نمی‌خواهم». <ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۳۵۵؛ ابن‌اعثم کوفی، الفتوح، ج۵، ص۳۴.</ref>
+پس از اینکه تعداد [[بیعت کنندگان]] کوفه به [[دوازده]] یا هجده هزار تن رسید مسلم نامه‌ای به [[امام]]{{ع}} نوشت و از آن [[حضرت]] خواست تا به کوفه بیاید<ref> مسعودی، مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ج۲، ص۸۵.</ref> و این [[نامه]] را به وسیله یکی از شیعیان و [[رهبران]] قابل [[اعتماد]] کوفه به نام [[عابس بن ابی‌شبیب شاکری همدانی]] به سوی امام حسین{{ع}} فرستاد. <ref> ابومخنف، وقعة الطف، ص۱۱۱-۱۱۲.</ref> از سوی دیگر به [[ابوثمامه]] [[زیاد بن عمرو]] بن عُریب بن حنظله صائدی همدانی]] که از بزرگان و رزم‌آوران [[عرب]] بود [[مأموریت]] داد تا با جمع‌آوری کمک‌های [[مالی]] شیعیان، به خریداری [[سلاح]] [[اقدام]] نماید.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۳۶۸.</ref> [[دستگیری]] [[هانی بن عروه]] توسط [[ابن زیاد]] و شرایط خاص پیش آمده، موجب [[قیام مسلم]] و فراخوان [[مردم]] به خروج گردید. [[همدانیان]] در کنار [[قبایل]] کنده، [[ربیعه]]، [[مذحج]]، [[بنی‌اسد]] و [[تمیم]] نزد مسلم آمدند<ref> طبری، تاریخ الامم و الملوک، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ج۷، ص۲۹۴۵.</ref> و پس از فراهم شدن آنان، فرماندهانی برای هر یک از گروه‌ها و قبایل تعیین شد. از جمله این [[فرماندهان]]، [[ابوثمامه صائدی|ابوثمامه صائدی همدانی]] بود که به [[ریاست]] تمیم و [[همدان]] گماشته شد.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۳۶۸-۳۶۹؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۱۰۳.</ref> [[عبیدالله بن زیاد]] جهت پراکنده کردن مردم پیرامون مسلم به [[محمد بن اشعث]] [[مأموریت]] داد تا به مقابله با [[سپاه]] مسلم بپردازد. مسلم نیز [[عبدالرحمن بن شریح شبامی]] را به مقابله او فرستاد و او فرزند [[اشعث]] را ناچار به عقب‌نشینی نمود. <ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۳۷۰.</ref>
+تنها موردی که از [[همراهی]] همدانیان با عبیدالله در این [[زمان]] گزارش شده، مربوط است به خبر رساندن سرهای مسلم و [[هانی]] نزد [[یزید]] که [[هانی بن ابی حیه همدانی]] به همراه [[زبیر بن ارواح تمیمی]] مأموریت انجام آن را بر عهده داشتند.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۳۸۰؛ دینوری، اخبار الطوال، ص۲۴۲.</ref>
+بر مبنای گزارشات واصله، همدانیان در [[قیام امام حسین]]{{ع}} نیز حضور پُر رنگی داشتند؛ چندان که ده نفر از [[شهدای کربلا]] به نام‌های [[ بریر بن حضیر همدانی|بُریر بن حُضَیر]]، [[سیف بن حارث بن سریع جابری]]، [[مالک بن عبدالله بن سریع جابری]]، [[حنظلة بن اسعد شبامی]]، [[ابوثُمامه]]، [[عابس بن أبی شبیب شاکری]]، [[سوار بن ابی‌حمیر جابری]]، [[سوار بن منعم بن حابس نهمی]]، [[عبدالرحمان بن عبدالله ارحبی]] و [[شوذب]] [[غلام]] [[عابس بن أبی شبیب شاکری]]، را از [[قبیله همدان]] گفته‌اند.<ref> منتظرالقائم، نقش قبیله همدان در تاریخ اسلام و تشیع، ص۱۹-۲۰.</ref> البته بودند افرادی از این [[قبیله]] همچون [[ضحاک بن عبدالله مشرقی]]<ref> بلاذری، انساب الأشراف، ج۳، ص۱۹۷؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۴۱۸.</ref> و [[مالک بن نضر ارحبی]]<ref> طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۴۱۸.</ref> که [[امام]]{{ع}} را به بهانه بدهکاری و [[زن]] و فرزند تنها گذاشتند یا حضوری نصفه و نیمه در این واقعه داشتند. در [[جبهه]] مقابل هم، معدود افرادی از این [[قبیله]] حضور داشتند که از جمله آنان می‌توان به نام [[بشر بن سوط همدانی قابضی]] -که به همراه [[عُثْمان بن خالد بن اُسَیْر دُهْمانی جُهَنی]] [[عبدالرحمن بن عقیل بن ابی‌طالب]] را به [[شهادت]] رساند،<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۴۴۷.</ref> [[کثیر بن عبدالله شعبی]] از [[قاتلان]] [[زهیر بن قین بجلی]]،<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۴۴۱.</ref> [[ربیع بن تمیم همدانی]]،<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۳، ص۱۹۷؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۴۴۳.</ref> [[ابوایوب بن مِشرَح خیوانی]]،<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۴۳۷ و ۴۴۵.</ref> [[قیس بن عبدالله صائدی]]  قاتل پسر عمویش [[ابوثمامه صائدی]]<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۴۴۱ و ۴۴۵.</ref> اشاره کرد.
-[[قبیله همدان]] و [[قیام]] [[حجر بن عدی]]
+== نقش [[قبیله همدان]] در قیام‌های [[شیعی]] ==
- با آغاز قیام حجر بن عدی و یارانش در [[کوفه]]، [[زیاد بن ابیه]] -[[فرماندار]] معاویه در کوفه- جهت وادار نمودن [[قبایل یمنی]] به [[اطاعت]]، با بهره-گیری از [[تهدید]] و [[ارعاب]] و تحریک رؤسای [[قبایل]] به [[سرکوب]] قیام [[حجر]] پرداخت. زیاد، افراد قبیله همدان و [[مذحج]] را به میدان کنده و دیگر قبایل یمنی را به محله صائدیان فرستاد. <ref> ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۱۷، ص۹۴؛ علی بن ابی الکرم ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۴۷۵.</ref> افراد قبیله بنی‌جبله که از بستگان حجر بودند به [[دفاع]] از حجر پرداختند. همدانیان و مذحجیان هر که را از قبیله بنوجبله یافتند دستگیر کرده، نزد زیاد فرستادند. این عمل آنها مورد تقدیر و [[سپاسگزاری]] زیاد قرار گرفت. [[تقابل]] [[یاران]] [[حجر]] با افراد [[قبیله همدان]] و [[مذحج]] در مواردی به درگیری نظامی کشیده شد، چندان که منجر به زخمی شدن عده‌ای و فراری شدن بقیه کندیان و [[اسارت]] [[قیس بن یزید]] کندی شد. حجر نیز در این شرائط از محله‌ای به محله دیگر [[پناهنده]] بود.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۲۶۰-۲۶۲.</ref>- <ref> تذکر این نکته ضروری است که زیاد با تقسیم‌بندی قبایل کوفه به چهار گروه و کنترل قبایلی که با امویان مخالف بودنه و به تشیع تمایل داشتند، توانست در ریاست آنان تغییراتی به وجود آورد، چنانکه در گروه همدان فردی از بنی‌تمیم به این عنوان دست یافت و با این تغییرات نهایت استفاده را در جهت اهداف خود نمود.</ref> طولی نکشید که حجر، با واسطه‌گری بزرگان [[یمنی]] از زیاد [[امان]] گرفت و با این شرط که او را نزد [[معاویه]] بفرستد خود را [[تسلیم]] وی کرد.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۲۶۳-۲۶۴.</ref> اما زیاد بر خلاف امان خود، او را [[زندانی]] کرد و با تعقیب یاران حجر، سیزده تن از سران آنان که [[سعید بن نمران ناعطی]] [[همدانی]] نیز در شمارشان بود، را دستگیر کرد.<ref> ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۱۷، ص۹۴-۹۶.</ref> پس از آن، [[زیاد]] [[شهادت]] نامه‌ای علیه حجر تنظیم نمود و از سران چهار ناحیه [[کوفه]] و نیز هفتاد تن از سران کوفه خواست تا بدان [[گواهی]] دهند. در این میان، نام چهار تن از [[همدانیان]] به اسامی: [[حارث]] و شدّاد پسران اَزمَع وادعی همدانی، [[عمرو بن قیس]] ذی‌اللحیه وادعی و [[هانی]] بن ابی‌حیه وادعی<ref> بلاذری، انساب الأشراف، ج۴، ص۲۵۴؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵ ص۲۷۰-۲۷۱.</ref> در شمار شهادت دهندگان و [[امضا]] کنندگان این شهادتنامه به چشم می-خورد. زیاد، حجر و یارانش را به سوی معاویه فرستاد. در پی دستور معاویه به نگه داشتن حجر و یارانش در [[مرج]] [[عذراء]]،<ref> یعقوبی، تاریخ، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، ج۲، ص۱۶۳.</ref> [[یاران]] [[معاویه]] بر اساس گرایشات و [[احساسات]] قبیله‌ای خواستار [[عفو]] افراد هم قبیله‌ای خود که در میان یاران [[حجر]] بودند، شدند. بدین ترتیب به درخواست [[حمزة]] بن مالک [[همدانی]]، معاویه، [[سعید بن نمران ناعطی]] را به او بخشید.<ref> ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۱۷، ص۱۰۰؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۲۷۴.</ref>
+از [[همدانیان]] و [[رهبران]] آنان در [[قیام توابین]] خبری در دست نیست اما شعری که اعشی [[همدان]] در سوک شهدای [[توابین]] سروده است، از حضور همدانیان در این [[نبرد]] خبر می‌دهد.<ref> و ضارب من همدان کل مشیع اذا شدّ لم ینکل کریم المکاسب. محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۶۰۸-۶۰۹.</ref> از دیگر اقدامات همدانیان پس از [[مرگ یزید]] [[اعتراض]] گسترده [[زنان]] و مردان این قبیله به [[انتخاب]] [[عمر بن سعد]] به سمت [[امارت کوفه]] است. بر این اساس زمانی که [[کوفیان]]، [[حاکم]] [[اموی]] [[شهر]] [[عمرو بن حریث]] را از شهر بیرون راندند و در برابر [[بیعت]] با [[عبیدالله بن زیاد]] [[مقاومت]] نمودند، سران [[قبایل]] بر آن شدند تا [[امارت]] [[شهر]] را به عمر بن سعد بسپارند. در این هنگام زنان قبایل همدان و [[نخع]] و [[ربیعه]] [[شیون]] کنان وارد [[مسجد]] شدند و با یادآوری [[مصیبت]] [[امام حسین]]{{ع}} گفتند: «آیا برای [[عمر بن سعد]] [[کشتن امام حسین]]{{ع}} کافی نبود که حالا می‌خواهد [[حکومت]] [[کوفه]] را به‌دست گیرد».<ref> مسعودی، مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ج۲، ص۸۹.</ref> [[طبری]] در گزارش خود تنها [[زنان]] [[همدان]] را در این [[اعتراض]] ذکر کرده در ادامه افزوده است که مردانشان نیز با شمشیرهای آهیخته دور [[منبر]] را گرفتند تا این که [[مردم کوفه]] از این امر منصرف شده، [[امارت]] را به [[عامر بن مسعود]] سپردند.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۵۲۴.</ref>
-[[همدانیان]] و [[امام حسین]]{{ع}}
+با ورود مختار به کوفه، وی در جمع [[همدانیان]] حاضر شد و به آنان [[بشارت]] داد به آنچه آنان را [[خشنود]] می‌کند آمده است.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۵۸۰.</ref> فعالیت‌های مختار در کوفه موجب شد تا [[حاکم]] [[زبیری]] کوفه با فشار اشراف طرفدار [[نظام]] [[اموی]] و [[قاتلان امام حسین]]{{ع}}، او را به [[زندان]] اندازد.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۱۸.</ref> او در زندان نامه‌ای به بزرگان [[شیعه]] همانند [[رفاعة بن شداد بجلی]]، [[عبدالله بن شاکر همدانی]] و... نوشت و خود را کشنده [[جباران]] و [[انتقام]] گیرنده از [[دشمنان]] معرفی کرد و آنان را به [[کتاب خدا]] و [[سنت نبوی]]{{صل}} و [[خونخواهی]] [[اهل بیت]] و [[نبرد]] با [[ضعفا]] [[دعوت]] نمود. آنان نیز [[عبدالله بن کامل شاکری همدانی]] را نزد وی فرستادند و [[اطاعت]] خود را از او ابراز داشتند.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۸-۹.</ref> سرانجام مختار با وساطت [[عبدالله بن عمر]] و ضمانت بزرگانی نظیر [[زائدة بن قدامه ثقفی]]، [[سائب بن مالک اشعری]]، [[عبدالله بن کامل شاکری همدانی]]، [[سعید بن منقذ ثوریهمدانی]]، [[مسافر بن سعید بن نمران ناعطی همدانی]] و...[[آزاد]] شد.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۱۹.</ref> با آغاز [[قیام مختار]] و به دنبال [[عزم]] وی در [[تصرف]] کوفه در [[محرم]] ۶۶ [[هجری]] گروهی از [[شیعیان]] از جمله [[عبدالرحمن بن شریح شبامی همدانی]] درباره ادعای او در فرستاده شدنش از سوی [[محمد بن حنفیه]] [[تردید]] کردند. از این‌رو [[عبدالرحمن بن شریح]] به همراه جمعی که [[سعید بن منقذ ثوری همدانی]] هم در شمارشان بودند به [[مدینه]] رفتند تا [[صحت]] و سقم ادعای او را مشخص نمایند.<ref> یعقوبی، تاریخ، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، ج۲، ص۲۰۱؛ علی بن ابی الکرم ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۲۱۴.</ref> در مدینه، سخنان محمد بن حنفیه آنها را به صحت [[کلام]] مختار متقاعد نمود<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۱۴-۱۵؛ شهاب‌الدین احمد نویری، نهایة الارب فی فنون ادب، ج۶، ص۲۰.</ref> از این‌رو [[شیعیان]] بسیاری پیرامون مختار جمع شدند که بیشتر آنان را [[همدانیان]] و [[ایرانیان]] ساکن در [[کوفه]] تشکیل می‌دادند.<ref> دینوری، اخبار الطوال، ص۲۲۸.</ref> ابن‌مطیع به پیشنهاد [[ایاس بن مضارب ]] –رئیس شرطه‌های کوفه- جهت جلوگیری از [[قیام مختار]] و جهت [[حفاظت]] و [[امنیت]] [[شهر]] بر هر جبانه‌ای فردی را گماشت و [[عبدالرحمن بن سعید بن قیس سبیعی همدانی]] را [[مأمور]] حفاظت از جبانه سبیع که از آن [[همدان]] بود، کرد.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۱۸؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۲۴.</ref> با آغاز [[قیام]]، [[سعید بن منقذ ثوری همدانی]] مأمور افروختن [[آتش]] شد و [[سفیان بن لیل همدانی]] به همراه [[قدامة بن مالک]] [[مأموریت]] یافتند تا با بانگ «[[یا لثارات الحسین]]{{ع}}» [[مردم]] را به قیام فرا خوانند.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۲۰؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۲۵.</ref> با [[دعوت]] مردم به قیام، شاخه [[شاکر]] همدان هنگامی که ابوعثمان نهدی بانگ «یا لثارات الحسین{{ع}}» سر داد قصد [[پیوستن]] به مختار را داشتند که [[کعب بن ابی‌کعب خثعمی]] راه را بر آنها بست. دو طرف با هم درگیر شدند و شاکریان با کنار زدن [[یاران]] کعب به مختار پیوستند. شاخه [[شبام]] همدان نیز در آخر شب در میدان مراد فراهم آمدند. عبدالرحمن بن سعید بن قیس به آنان پیغام داد که در صورتی که آهنگ [[پیوستن]] به مختار را دارند از جبانه [[سبیع]] عبور نکنند.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۲۳؛ شهاب‌الدین احمد نویری، نهایة الارب فی فنون ادب، ج۵، ص۲۲.</ref> آنان نیز چنین کرده سرانجام خود را به مختار رساندند. صبح چهارشنبه مختار [[سعید بن منقذ ثوری همدانی]] را به مقابله [[شمر بن ذی‌الجوشن]] فرستاد.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۲۹.</ref> پس از [[پیروزی]]، مختار [[خزانه]] [[کوفه]] را میان یارانش تقسیم کرد و جهت کسب [[حمایت]] [[همدان]]، چند تن از بزرگان این [[قوم]] را به امور مهم [[شهر]] گماشت. بر این اساس او [[عبدالله بن کامل شاکری]] را به [[ریاست]] نیروهای انتظامی،<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۲۸.</ref> [[عبدالرحمن بن سعید بن قیس همدانی]] را به [[حکومت]] [[موصل]]<ref> یعقوبی، تاریخ، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، ج۲، ص۲۰۲؛ ابن‌الجوزی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۵۵.</ref> و [[حبیب بن منقذ ثوری]] را بر حکومت بهقباد سفلی گماشت.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۳۳-۳۴.</ref>
- در برقراری [[ارتباط]] [[شیعیان عراق]] با [[امام حسن]]{{ع}} و سپس امام حسین{{ع}} در [[مدینه]] بنی‌همدان نقش فعالی داشتند و در ایجاد تحرک و [[پویایی]] به [[سازمان]] [[شیعه]] در [[عراق]] با رساندن پیامهای این دو [[امام]]{{ع}} به همراه دیگر [[خواص شیعه]] مؤثر بودند. با [[مرگ معاویه]] و [[جانشینی]] [[یزید]] این نقش آنها نسبت به [[قبایل]] دیگر برجسته‌تر شد. [[شیعیان کوفه]] با [[آگاهی]] از عدم [[بیعت]] امام حسین{{ع}}و آمدنش به [[مکه]] با [[اجتماع]] در [[خانه]] [[سلیمان بن صرد خزاعی]] نامه‌ای به ایشان نوشته، [[حضرت]] را به [[کوفه]] [[دعوت]] کردند تا [[رهبری]] [[شیعیان]] را به‌دست گیرد.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۳، ص۱۵۷.</ref> این [[نامه]] توسط عبدالله بن سُبَیع همدانی و [[عبدالله بن وال تیمی]] در دهم [[رمضان]] در مکه به‌دست امام{{ع}} رسید.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۳، ص۱۵۷. دینوری نام او را عبیدالله بن سبیع و طبری و ابن‌اعثم از او با نام عبدالله بن سبع یاد کرده‌اند. ر. ک. دینوری، اخبار الطوال، ص۲۲۹؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۳۵۲ و ابن‌اعثم کوفی، الفتوح، ج۵، ص۲۸.</ref> دو [[روز]] بعد نیز [[عبدالرحمن بن عبدالله]] بن کَدَن ارحبی به همراه [[قیس بن مسهر صیداوی]] و [[عمارة بن عبید سلولی]] پنجاه و دو نامه از [[کوفیان]] که در آن از امام{{ع}} خواسته شده بود به کوفه بیاید، تقدیم [[اباعبدالله الحسین]]{{ع}} کردند.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۳۵۲؛ ابن‌اعثم کوفی، الفتوح، ج۵، ص۲۹.</ref> آخرین فرستادگان کوفیان و حاملان نامه‌های آنها به سوی حضرت، [[هانی بن هانی سبیعی]] [[همدانی]] و [[سعید بن عبدالله حنفی]] بودند.<ref> دینوری، اخبار الطوال، ص۲۲۹-۲۳۰؛ ابومخنف، وقعة الطف، ص۹۵-۹۶.</ref> پس از آن بود که [[امام حسین]]{{ع}}، مسلم را به همراه [[قیس بن مسهر]] و [[عبدالرحمن بن عبدالله]] کدن ارحبی همدانی و [[عمارة بن عبید سلولی]] به [[کوفه]] فرستاد.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۳۵۴.</ref>
-مسلم در [[خانه]] مختار بن ابی‌عبیده ثقفی اقامت گزید و [[شیعیان]] در خانه مختار به [[دیدار]] او شتافتند. هنگامی که مسلم [[نامه امام حسین]]{{ع}} را برای آنها خواند [[عابس بن ابی‌شبیب شاکری]] همدانی برخاست و پس از [[حمد]] و [[ثنای الهی]] چنین گفت: «من به تو از کار دیگران خبر نمی‌دهم و نمی‌دانم چه در [[دل]] دارند و از جانب آنان [[وعده]] [[فریبنده]] نمی‌دهم. به [[خدا]] [[سوگند]] از چیزی که درباره آن [[تصمیم]] گرفته‌ام سخن می‌گویم، وقتی [[دعوت]] کنید می‌پذیرم، همراه شما با دشمنانتان می‌جنگم و با شمشیرم از شما [[دفاع]] می‌کنم تا به پیشگاه خدا [[روم]] و از این کار چیزی جز آنچه نزد خداست نمی‌خواهم». <ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۳۵۵؛ ابن‌اعثم کوفی، الفتوح، ج۵، ص۳۴.</ref>
-پس از اینکه تعداد [[بیعت کنندگان]] کوفه به [[دوازده]] یا هجده هزار تن رسید مسلم نامه‌ای به [[امام]]{{ع}} نوشت و از آن [[حضرت]] خواست تا به کوفه بیاید<ref> مسعودی، مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ج۲، ص۸۵.</ref> و این [[نامه]] را به وسیله یکی از شیعیان و [[رهبران]] قابل [[اعتماد]] کوفه به نام عابس بن ابی‌شبیب شاکری همدانی به سوی امام حسین{{ع}} فرستاد. <ref> ابومخنف، وقعة الطف، ص۱۱۱-۱۱۲.</ref> از سوی دیگر به [[ابوثمامه]] زیاد بن [[عمرو]] بن عُریب بن [[حنظله]] صائدی همدانی که از بزرگان و رزم‌آوران [[عرب]] بود [[مأموریت]] داد تا با جمع‌آوری کمکهای [[مالی]] شیعیان، به خریداری [[سلاح]] [[اقدام]] نماید.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۳۶۸.</ref> [[دستگیری]] [[هانی بن عروه]] توسط [[ابن زیاد]] و شرایط خاص پیش آمده، موجب [[قیام مسلم]] و فراخوان [[مردم]] به خروج گردید. [[همدانیان]] در کنار [[قبایل]] کنده، [[ربیعه]]، [[مذحج]]، [[بنی‌اسد]] و [[تمیم]] نزد مسلم آمدند<ref> طبری، تاریخ الامم و الملوک، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ج۷، ص۲۹۴۵.</ref> و پس از فراهم شدن آنان، فرماندهانی برای هر یک از گروه‌ها و قبایل تعیین شد. از جمله این [[فرماندهان]]، [[ابوثمامه صائدی]] [[همدانی]] بود که به [[ریاست]] تمیم و [[همدان]] گماشته شد.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۳۶۸-۳۶۹؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۱۰۳.</ref> [[عبیدالله بن زیاد]] جهت پراکنده کردن مردم پیرامون مسلم به [[محمد بن اشعث]] [[مأموریت]] داد تا به مقابله با [[سپاه]] مسلم بپردازد. مسلم نیز [[عبدالرحمن]] بن [[شریح]] [[شبامی]] را به مقابله او فرستاد و او فرزند [[اشعث]] را ناچار به عقب‌نشینی نمود. <ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۳۷۰.</ref>
-تنها موردی که از [[همراهی]] همدانیان با عبیدالله در این [[زمان]] گزارش شده، مربوط است به خبر رساندن سرهای مسلم و [[هانی]] نزد [[یزید]] که هانی بن ابی‌حیه وادعی و همدانی به همراه [[زبیر]] بن [[ارواح]] تمیمی مأموریت انجام آن را بر عهده داشتند.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۳۸۰؛ دینوری، اخبار الطوال، ص۲۴۲.</ref>
-بر مبنای گزارشات واصله، همدانیان در [[قیام امام حسین]]{{ع}} نیز حضور پر رنگی داشتند؛ چندان که ده نفر از [[شهدای کربلا]] به نام‌های بُریر بن حُضَیر، [[سیف بن حارث]] جابری، [[مالک بن عبدالله بن سریع جابری]]، [[حنظلة بن اسعد شبامی]]، [[ابوثُمامه]] زیاد بن [[عمرو]] صائدی، [[عابس]] بن ابی‌شَبیب شاکری، سوار بن ابی‌حمیر جابری، [[سوار بن منعم]] بن حابس نهمی، [[عبدالرحمان بن عبدالله ارحبی]] و [[شوذب]] [[غلام]] عابس شاکری، را از [[قبیله همدان]] گفته‌اند.<ref> منتظرالقائم، نقش قبیله همدان در تاریخ اسلام و تشیع، ص۱۹-۲۰.</ref> البته بودند افرادی از این [[قبیله]] همچون [[ضحاک بن عبدالله مشرقی]]<ref> بلاذری، انساب الأشراف، ج۳، ص۱۹۷؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۴۱۸.</ref> و [[مالک بن نضر ارحبی]]<ref> طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۴۱۸.</ref> که [[امام]]{{ع}} را به بهانه بدهکاری و [[زن]] و فرزند تنها گذاشتند یا حضوری نصفه و نیمه در این واقعه داشتند. در [[جبهه]] مقابل هم، معدود افرادی از این [[قبیله]] حضور داشتند که از جمله آنان می‌توان به نام [[بشر بن سوط]] قابضی [[همدانی]] -که به همراه [[عثمان]] بن خالد بن اُسَیر جهنی [[عبدالرحمن بن عقیل بن ابی‌طالب]] را به [[شهادت]] رساند-،<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۴۴۷.</ref> [[کثیر بن عبدالله شعبی]] -از [[قاتلان]] [[زهیر]] بن قین بجلّی-،<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۴۴۱.</ref> ربیع بن [[تمیم]] همدانی،<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۳، ص۱۹۷؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۴۴۳.</ref> [[ابوایوب]] بن مِشرَح خیوانی،<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۴۳۷ و ۴۴۵.</ref> [[قیس بن عبدالله صائدی]] –قاتل پسر عمویش [[ابوثمامه صائدی]]-<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۴۴۱ و ۴۴۵.</ref> اشاره کرد.
-نقش [[قبیله همدان]] در قیامهای [[شیعی]]
+در ادامه [[قیام]] و با [[شورش]] اشراف علیه مختار، [[همدانیان]] دو گروه شده رودرروی هم قرار گرفتند. افرادی مانند [[عبدالرحمن بن سعید بن قیس]] -که پس از فرار از موصل به کوفه بازگشته بود-، [[یزید بن عمیر ناعطی]]،<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۵۰-۵۱؛ شهاب‌الدین احمد نویری، نهایة الارب فی فنون ادب، ج۵، ص۲۹.</ref> [[شرحبیل بن ذی بقلان ناعطی]]<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۵۶</ref> و... و نیز بسیاری دیگر از همدانیان -که [[اسارت]] پانصد تن از وادعیان به وسیله [[سپاه]] مختار<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۳۴.</ref> بخشی از آنان بودند-، از جمله همدانیانی بودند که به [[ستیز]] با مختار برخاستند و و در مقابل بسیاری از همدانیان به [[رهبری]] [[عبدالله بن کامل شاکری همدانی]] و دیگر بزرگان این قوم در این سوی میدان ندای «[[یا لثارات الحسین]]» سر دادند. پس از پایان [[نبرد]] جبانه [[سبیع]] و [[سرکوب]] اشراف، مختار در صدد [[انتقام]] از [[قاتلان امام حسین]]{{ع}} بر آمد. در این میان [[عبدالله بن کامل شاکری]] و برخی دیگر از بزرگان [[همدانی]] نقش ویژه‌ای در قلع و قمع آنان ایفا نمود.<ref> ر. ک. محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۵۸-۲۴۷؛ ابن‌اعثم کوفی، الفتوح، ج۶، ص۲۴۷-۲۶۷؛ علی بن ابی الکرم ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۲۴۰-۲۴۲.</ref> [[همدانیان]] در نبرد «نهر خازر» نیز که در [[محرم]] [[سال ۶۷ هجری]] روی داد و به [[شکست]] [[سپاه]] [[عبیدالله بن زیاد]] و کشته شدن او انجامید،<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۴۹.</ref> حضوری چشمگیر داشتند. [[حبیب بن منقذ ثوری]] از جمله افراد این [[قبیله]] است که بر [[تمیم]] و [[همدان]] [[فرماندهی]] داشت.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۸۱؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۴۸.</ref> پس از شکست سپاه مختار در مذار و کشته شدن عبدالله بن کامل شاکری و بسیاری دیگر،<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۹۵-۹۷؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۵۳-۲۵۴.</ref>مختار در «[[حروراء]]» اردو زد و سپاهش را [[آرایش]] داد.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۹۶.</ref> مختار برای مقابله با هر یک از پنج قبیله [[بصری]]، یک تن از افراد زبده خود را فرماندهی داد که بیشتر این [[فرماندهان]] از [[قبیله همدان]] بودند. او برای مقابله با [[بکر بن وائل]]، [[سعید بن منقذ ثوری همدانی]] را فرستاد. [[عبدالرحمن بن شریح همدانی]] [[مأمور]] مقابله با [[عبدالقیس]] و [[مسافر بن سعید بن نمران ناعطی]] همدانی جهت مقابله با ازدیان فرستاده شدند.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۹۹-۱۰۰؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۵۸-۲۵۹.</ref> ضمن این که مختار [[عمرو بن عبدالله نهدی همدانی]] را بر سواران و [[مالک بر عمرو بن نمران]] همدانی را بر پیادگان گماشت.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۱۰۱؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۶۰.</ref> [[ابن کامل شاکری همدانی]]، [[سعید بن منقذ ثوری همدانی]]، [[عبدالرحمن بن شریح همدانی]] و [[مسافر بن سعید بن نمران ناعطی همدانی]] [[فرماندهان]] مختار در نبردهای «مذار» و «[[حروراء]]» بودند که با [[شکست]] از [[سپاه]] [[ابن زبیر]] کشته شدند.<ref> معصومی جشنی، قبیله همدان و نقش آن در تاریخ اسلام و تشیع(قرن اول هجری قمری)، ص۱۷۴-۱۸۸.</ref>
- از [[همدانیان]] و [[رهبران]] آنان در [[قیام توابین]] خبری در دست نیست اما شعری که اعشی [[همدان]] در سوک شهدای [[توابین]] سروده است، از حضور همدانیان در این [[نبرد]] خبر می‌دهد.<ref> و ضارب من همدان کل مشیع اذا شدّ لم ینکل کریم المکاسب. محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۶۰۸-۶۰۹.</ref> از دیگر اقدامات همدانیان پس از [[مرگ یزید]] [[اعتراض]] گسترده [[زنان]] و مردان این قبیله به [[انتخاب]] [[عمر بن سعد]] به سمت [[امارت کوفه]] است. بر این اساس زمانی که [[کوفیان]]، [[حاکم]] [[اموی]] [[شهر]] [[عمرو بن حریث]] را از شهر بیرون راندند و در برابر [[بیعت]] با [[عبیدالله بن زیاد]] [[مقاومت]] نمودند، سران [[قبایل]] بر آن شدند تا [[امارت]] [[شهر]] را به عمر بن سعد بسپارند. در این هنگام زنان قبایل همدان و [[نخع]] و [[ربیعه]] [[شیون]] کنان وارد [[مسجد]] شدند و با یادآوری [[مصیبت]] [[امام حسین]]{{ع}} گفتند: «آیا برای [[عمر بن سعد]] [[کشتن امام حسین]]{{ع}} کافی نبود که حالا می‌خواهد [[حکومت]] [[کوفه]] را به‌دست گیرد».<ref> مسعودی، مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ج۲، ص۸۹.</ref> [[طبری]] در گزارش خود تنها [[زنان]] [[همدان]] را در این [[اعتراض]] ذکر کرده در ادامه افزوده است که مردانشان نیز با شمشیرهای آهیخته دور [[منبر]] را گرفتند تا این که [[مردم کوفه]] از این امر منصرف شده، [[امارت]] را به [[عامر بن مسعود]] سپردند.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۵۲۴.</ref>
-با ورود مختار به کوفه، وی در جمع [[همدانیان]] حاضر شد و به آنان [[بشارت]] داد به آنچه آنان را [[خشنود]] می‌کند آمده است.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۵۸۰.</ref> فعالیت‌های مختار در کوفه موجب شد تا [[حاکم]] [[زبیری]] کوفه با فشار اشراف طرفدار [[نظام]] [[اموی]] و [[قاتلان امام حسین]]{{ع}}، او را به [[زندان]] اندازد.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۱۸.</ref> او در زندان نامه‌ای به بزرگان [[شیعه]] همانند [[رفاعة بن شداد بجلی]]، عبدالله بن [[شاکر]] [[همدانی]] و... نوشت و خود را کشنده [[جباران]] و و [[انتقام]] گیرنده از [[دشمنان]] معرفی کرد و آنان را به [[کتاب خدا]] و [[سنت نبوی]]{{صل}} و [[خونخواهی]] [[اهل بیت]] و [[نبرد]] با [[ضعفا]] [[دعوت]] نمود. آنان نیز [[عبدالله بن کامل شاکری]] همدانی را نزد وی فرستادند و [[اطاعت]] خود را از او ابراز داشتند.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۸-۹.</ref> سرانجام مختار با وساطت [[عبدالله بن عمر]] و ضمانت بزرگانی نظیر [[زائدة]] بن [[قدامه]] ثقفی، [[سائب]] بن مالک [[اشعری]]، عبدالله بن کامل شاکری همدانی، سعید بن [[منقذ]] [[ثوری]]همدانی، مسافر بن [[سعید بن نمران ناعطی]] همدانی و.. [[آزاد]] شد.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۱۹.</ref> با آغاز [[قیام مختار]] و به دنبال [[عزم]] وی در [[تصرف]] کوفه در [[محرم]] ۶۶ [[هجری]] گروهی از [[شیعیان]] از جمله [[عبدالرحمن]] بن [[شریح]] [[شبامی]] همدانی درباره ادعای او در فرستاده شدنش از سوی [[محمد بن حنفیه]] [[تردید]] کردند. از این‌رو [[عبدالرحمن]] بن [[شریح]] به همراه جمعی که سعید بن [[منقذ]] [[ثوری]] [[همدانی]] هم در شمارشان بودند به [[مدینه]] رفتند تا [[صحت]] و سقم ادعای او را مشخص نمایند.<ref> یعقوبی، تاریخ، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، ج۲، ص۲۰۱؛ علی بن ابی الکرم ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۲۱۴.</ref> در مدینه، سخنان محمد بن حنفیه آنها را به صحت [[کلام]] مختار متقاعد نمود<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۱۴-۱۵؛ شهاب‌الدین احمد نویری، نهایة الارب فی فنون ادب، ج۶، ص۲۰.</ref> از این‌رو [[شیعیان]] بسیاری پیرامون مختار جمع شدند که بیشتر آنان را [[همدانیان]] و [[ایرانیان]] ساکن در [[کوفه]] تشکیل می‌دادند.<ref> دینوری، اخبار الطوال، ص۲۲۸.</ref> ابن‌مطیع به پیشنهاد [[ایاس]] بن مضارب –رئیس شرطه‌های کوفه- جهت جلوگیری از [[قیام مختار]] و جهت [[حفاظت]] و [[امنیت]] [[شهر]] بر هر جبانه‌ای فردی را گماشت و [[عبدالرحمن بن سعید]] بن قیس سبیعی همدانی را [[مأمور]] حفاظت از جبانه [[سبیع]] که از آن [[همدان]] بود، کرد.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۱۸؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۲۴.</ref> با آغاز [[قیام]]، سعید بن منقذ ثوری همدانی مأمور افروختن [[آتش]] شد و سفیان بن لیل همدانی به همراه [[قدامة]] بن مالک [[مأموریت]] یافتند تا با بانگ «[[یا لثارات الحسین]]{{ع}}» [[مردم]] را به قیام فرا خوانند.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۲۰؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۲۵.</ref> با [[دعوت]] مردم به قیام، شاخه [[شاکر]] همدان هنگامی که ابوعثمان نهدی بانگ «یا لثارات الحسین{{ع}}» سر داد قصد [[پیوستن]] به مختار را داشتند که [[کعب بن ابی‌کعب خثعمی]] راه را بر آنها بست. دو طرف با هم درگیر شدند و شاکریان با کنار زدن [[یاران]] کعب به مختار پیوستند. شاخه [[شبام]] همدان نیز در آخر شب در میدان مراد فراهم آمدند. عبدالرحمن بن سعید بن قیس به آنان پیغام داد که در صورتی که آهنگ [[پیوستن]] به مختار را دارند از جبانه [[سبیع]] عبور نکنند.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۲۳؛ شهاب‌الدین احمد نویری، نهایة الارب فی فنون ادب، ج۵، ص۲۲.</ref> آنان نیز چنین کرده سرانجام خود را به مختار رساندند. صبح چهارشنبه مختار سعید بن [[منقذ]] [[ثوری]] [[همدانی]] را به مقابله [[شمر بن ذی‌الجوشن]] فرستاد.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۲۹.</ref> پس از [[پیروزی]]، مختار [[خزانه]] [[کوفه]] را میان یارانش تقسیم کرد و جهت کسب [[حمایت]] [[همدان]]، چند تن از بزرگان این [[قوم]] را به امور مهم [[شهر]] گماشت. بر این اساس او [[عبدالله بن کامل شاکری]] را به [[ریاست]] نیروهای انتظامی،<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۲۸.</ref> [[عبدالرحمن]] بن [[سعید بن قیس همدانی]] را به [[حکومت]] [[موصل]]<ref> یعقوبی، تاریخ، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، ج۲، ص۲۰۲؛ ابن‌الجوزی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۵۵.</ref> و [[حبیب]] بن منقذ ثوری را بر حکومت بهقباد سفلی گماشت.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۳۳-۳۴.</ref> در ادامه [[قیام]] و با [[شورش]] اشراف علیه مختار، [[همدانیان]] دو گروه شده رودرروی هم قرار گرفتند. افرادی مانند [[عبدالرحمن بن سعید]] بن قیس -که پس از فرار از موصل به کوفه بازگشته بود-، [[یزید]] بن عمیر ناعطی،<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۵۰-۵۱؛ شهاب‌الدین احمد نویری، نهایة الارب فی فنون ادب، ج۵، ص۲۹.</ref> [[شرحبیل]] بن ذی بقلان ناعطی<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۵۶</ref> و... و نیز بسیاری دیگر از همدانیان -که [[اسارت]] پانصد تن از وادعیان به وسیله [[سپاه]] مختار<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۳۴.</ref> بخشی از آنان بودند-، از جمله همدانیانی بودند که به [[ستیز]] با مختار برخاستند و و در مقابل بسیاری از همدانیان به [[رهبری]] عبدالله بن کامل شاکری همدانی و دیگر بزرگان این قوم در این سوی میدان ندای «[[یا لثارات الحسین]]» سر دادند. پس از پایان [[نبرد]] جبانه [[سبیع]] و [[سرکوب]] اشراف، مختار در صدد [[انتقام]] از [[قاتلان امام حسین]]{{ع}} بر آمد. در این میان [[عبدالله بن کامل شاکری]] و برخی دیگر از بزرگان [[همدانی]] نقش ویژه‌ای در قلع و قمع آنان ایفا نمود.<ref> ر. ک. محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۵۸-۲۴۷؛ ابن‌اعثم کوفی، الفتوح، ج۶، ص۲۴۷-۲۶۷؛ علی بن ابی الکرم ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۲۴۰-۲۴۲.</ref> [[همدانیان]] در نبرد «نهر خازر» نیز که در [[محرم]] [[سال ۶۷ هجری]] روی داد و به [[شکست]] [[سپاه]] [[عبیدالله بن زیاد]] و کشته شدن او انجامید،<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۴۹.</ref> حضوری چشمگیر داشتند. [[حبیب]] بن [[منقذ]] ثوری از جمله افراد این [[قبیله]] است که بر [[تمیم]] و [[همدان]] [[فرماندهی]] داشت.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۸۱؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۴۸.</ref> پس از شکست سپاه مختار در مذار و کشته شدن عبدالله بن کامل شاکری و بسیاری دیگر،<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۹۵-۹۷؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۵۳-۲۵۴.</ref>مختار در «[[حروراء]]» اردو زد و سپاهش را [[آرایش]] داد.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۹۶.</ref> مختار برای مقابله با هر یک از پنج قبیله [[بصری]]، یک تن از افراد زبده خود را فرماندهی داد که بیشتر این [[فرماندهان]] از [[قبیله همدان]] بودند. او برای مقابله با [[بکر بن وائل]]، سعید بن منقذ [[ثوری]]همدانی را فرستاد. [[عبدالرحمن]] بن [[شریح]] همدانی [[مأمور]] مقابله با [[عبدالقیس]] و مسافر بن [[سعید بن نمران ناعطی]] همدانی جهت مقابله با ازدیان فرستاده شدند.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۹۹-۱۰۰؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۵۸-۲۵۹.</ref> ضمن این که مختار [[عمرو بن عبدالله]] نهدی همدانی را بر سواران و مالک بر [[عمرو]] بن [[نمران]] همدانی را بر پیادگان گماشت.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۱۰۱؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۶۰.</ref> ابن کامل شاکری [[همدانی]]، سعید بن [[منقذ]] [[ثوری]]همدانی، [[عبدالرحمن]] بن [[شریح]] همدانی و مسافر بن [[سعید بن نمران ناعطی]] همدانی [[فرماندهان]] مختار در نبردهای «مذار» و «[[حروراء]]» بودند که با [[شکست]] از [[سپاه]] [[ابن زبیر]] کشته شدند.<ref> معصومی جشنی، قبیله همدان و نقش آن در تاریخ اسلام و تشیع(قرن اول هجری قمری)، ص۱۷۴-۱۸۸.</ref>
-[[همدان]] در موعودنامه
+== [[همدان]] در موعودنامه ==
- «هَمْدان» که برگ‌های درخشانی را در [[تاریخ اسلام]] و در [[روزگار]] [[حکومت]] [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} به خود اختصاص داده است بر اساس برخی [[روایات]]، ایفاگر نقش عمده‌ای در ایام [[ظهور امام زمان]]{{ع}} و دوران حکومت ایشان خواهند بود؛ چندان که نقل شده [[وزیران]] و [[دولتمردان]] [[حکومت حضرت مهدی]]{{ع}} از این [[قوم]] هستند.<ref> مقدسی شافعی، عقد الدرر، ص۹۷.</ref> -<ref> تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۷۷۵.</ref>
+«هَمْدان» که برگ‌های درخشانی را در [[تاریخ اسلام]] و در [[روزگار]] [[حکومت]] [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} به خود اختصاص داده است بر اساس برخی [[روایات]]، ایفاگر نقش عمده‌ای در ایام [[ظهور امام زمان]]{{ع}} و دوران حکومت ایشان خواهند بود؛ چندان که نقل شده [[وزیران]] و [[دولتمردان]] [[حکومت حضرت مهدی]]{{ع}} از این [[قوم]] هستند.<ref> مقدسی شافعی، عقد الدرر، ص۹۷.</ref> -<ref> تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۷۷۵.</ref>
 اعلام و [[رجال]] بنی‌همدان
   در این [[قبیله]] بزرگانی از شعرا، فرماندهان، امرا، [[دانشمندان]] و [[محدثان]] پرورش یافتند که هر یک در [[زمان]] خود نقشی بسزا در وقایع و حوادث ایام خود داشتند. علاوه بر نام بزرگانی که در متن به نامشان پرداخته شد بزرگان بسیار دیگری نیز در [[آسمان]] این قبیله درخشیدند که هر یک در وقایع و حوادث مهم ایام خود تأثیر گذار بودند. از جمله این افراد در [[دوره جاهلی]] می‌توان به نام [[عبد]] الرَّحمن بن الحارث بن [[نظام]] بن جُشَم معروف به أعشی هَمْدان از شعرای مشهور [[جاهلی]]، فَنْدَشُ بن حیَّان بن وهب، أبو الجَرَندقِ مَعْقِل بن عبد خیر بن یحمد بن خَوْلی از شعراء هَمْدان و حکمای آنها در [[جاهلیت]]، عَمرو بن بَرّاقة بن منبِّه از [[شجاعان]] و تک سواران همدان و از شعرای آنان در عصر خود و مالک بن ملالة یکی از شعراء و شجاعان آنان در جاهلیت اشاره کرد. ضمن این که از چهره‌های ممتاز این قوم می‌توان از [[سعید بن قیس]] بن أبی عَشَن [[پرچمدار]] [[همدان]] در زمان [[خلافت امیرالمؤمنین]]{{ع}}،<ref> موسوعه عربیه، مقاله قبیله همدان، أسـامة اختیار.</ref> [[ابوعماره]] [[عبد خیر بن یزید]] خیوانی<ref> طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۱۱، ص۵۸۶.</ref> نام برد. علاوه بر آن از [[نخبگان]] [[فرهنگی]] این [[قبیله]] هم می‌توان به نام [[ابراهیم بن محمد همدانی]] –از اکابر [[محدثین]] شیه و از [[اصحاب امام رضا]]{{ع}}-، [[احمد بن زیاد بن جعفر همدانی]] –از اکابر محدثین [[امامیه]] و از [[مشایخ]] [[شیخ صدوق]](ره)-، [[حارث بن عبدالله]] [[همدان]] –از حواریین علی{{ع}}-، [[صالح بن محمد]] [[همدانی]] –از [[اصحاب امام جواد]]{{ع}} و [[امام هادی]]{{ع}}- ابراهیم بن محمد همدانی –از وکلای [[حضرت حجت]]{{ع}}- <ref> دائرة المعارف تشیع، مقاله بنی‌همدان، تألیف عبدالحسین شهیدی، ج۳، ص۵۰۰.</ref> حارث بن عبدالله بن کعب، [[عمرو بن عبدالله]] بن علی سبیعی همدانی و [[علی بن صالح]] بن [[صالح]] [[ثوری]]همدانی و [[ابراهیم]] بن [[سلیمان]] بن عبدالله نِهمی همدانی که از بزرگان [[علمی]]، [[حدیثی]]، [[فقهی]] و [[تفسیری]] بوده و در گسترش [[معارف اسلامی]] نقش در تدوین و گسترش [[علوم]] و [[معارف]] [[اسلام]] و [[تشیع]] نقش گسترده ای داشتند<ref> منتظرالقائم، نقش قبیله همدان در تاریخ اسلام و تشیع، ص۲۱-۲۶.</ref> اشاره کرد.