احتضار: تفاوت میان نسخه‌ها

بسیاری از [[انسان‌ها]] در [[زندگی دنیا]] دچار [[غفلت]] بوده، برای [[هجرت]] از دنیا [[آمادگی]] ندارند؛ به همین دلیل، هنگام [[رویارویی]] با [[مرگ]]، با [[استغاثه]] فراوان درخواست تأخیر مرگ و بازگشت به [[دنیا]] را دارند. [[قرآن کریم]] از ابراز چنین تقاضایی چه هنگام فرا رسیدن مرگ بر اثر فرود آمدن [[عذاب الهی]] بر اقوامی خاص ([[ابراهیم]] / ۱۴، ۴۴) و چه هنگام فرا رسیدن مرگ به‌معنای عام خبر داده است: «حَتّی اِذا جاءَ اَحَدَهُمُ المَوتُ قالَرَبِّ ارجِعون * لَعَلّی اَعمَلُ صــلِحـًا فیما تَرَکتُ کَلاّ اِنَّها کَلِمَةٌ هُوَ قائِلُها». (مؤمنون / ۲۳، ۹۹‌ـ‌۱۰۰) طبق این [[آیه]]، [[مشرکان]] همواره به [[خدا]] [[شرک]] ورزیده، خدا را به آن‌چه از آن منزه است، [[وصف]] می‌کنند و به [[اموال]] و فرزندانی که به آنها داده شده، مغرورند تا زمانی که مرگ یکی از ایشان فرا رسد <ref>المیزان، ج‌۱۵، ص‌۶۷.</ref> و [[غفلت]] و [[لجاجت]] را در وی از بین ببرد. در این هنگام، از روی [[ندامت]] و [[حسرت]] بر کوتاهی‌های خویش درخواست می‌کند که به دنیا بازگردد <ref>کشف‌الاسرار، ج‌۶، ص‌۴۶۷.</ref> که البته چنین درخواستی پذیرفته نمی‌شود. در [[حدیثی]] از رسول‌اکرم{{صل}} درباره این آیه آمده است: هنگامی که [[مرگ انسان]] فرا می‌رسد، هر آن‌چه گرد آورده و از [[ادای حق]] آن خودداری کرده، در برابرش جمع می‌شوند و در آن هنگام است که می‌گوید: «رَبِّ ارجِعون‌.»... <ref>التفسیر الکبیر، ج‌۲۳، ص‌۱۱۹.</ref> بر اساس [[روایت]] دیگری از آن [[حضرت]]، جمله «رَبِّ ارجِعون‌.».. در [[آیات]] ۹۹‌ـ‌۱۰۰ مؤمنون / ۲۳ به [[کافر]] اختصاص دارد؛ امّا [[مؤمن]] هنگامی که [[ملائکه]] را می‌بیند و آنان از وی درباره بازگشت به دنیا می‌پرسند، [[دنیا]] را [[خانه]] غم‌ها خوانده، [[اشتیاق]] خود را برای رفتن به‌سوی خدا اعلام می‌دارد. <ref>الکشاف، ج‌۳، ص‌۲۰۳؛ الدر‌المنثور، ج‌۶، ص‌۱۱۴‌ـ‌۱۱۵.</ref> در عین حال، آیاتی دیگر به درخواست تأخیر [[اجل]] از سوی [[مؤمنان]] اشاره دارد؛ مانند آیاتی که در آنها به مؤمنان[[امر]] شده از [[یاد خدا]] [[غافل]] نشوند و از آن‌چه روزیشان شده [[انفاق]] کنند؛ زیرا در غیر این صورت، هنگامی که مرگ یکی از آنها فرا رسد، از [[خداوند]] می‌خواهد [[مرگ]] او را به تأخیر اندازد تا بتواند از [[اموال]] خویش [[انفاق]] کند: «یـاَیُّهَا الَّذینَ ءامَنوا لاتُلهِکُم اَمولُکُم و لا اَولـدُکُم عَن ذِکرِ اللّهِ...‌* و اَنفِقوا مِن ما رَزَقنـکُم مِن قَبلِ اَن یَأتِیَ اَحَدَکُمُ المَوتُ فَیَقولَ رَبِّ لَولا اَخَّرتَنی اِلی اَجَل قَریب فَاَصَّدَّقَ و اَکُن مِنَ الصّــلِحین * و لَن‌یُؤَخِّرَ اللّهُ نَفسـًا اِذا جاءَ اَجَلُها‌.»... (منافقون / ۶۳، ۹‌ـ‌۱۱) وجه جمع این [[آیات]] با روایاتی که بر عدم رغبت [[مؤمن]] برای بازگشت به [[دنیا]] دلالت می‌کنند، می‌تواند این باشد که درخواست تأخیر [[اجل]]، مربوط به [[مؤمنان]] متوسط و گنه‌کار، و [[اشتیاق]] برای رفتن به‌سوی [[خدا]]، مربوط به دارندگان [[درجات عالی]] [[ایمان]] است. در روایتی نیز آمده است که چون [[جان]] مؤمن به گلوی وی رسد، جایگاهش در [[بهشت]] به او نشان داده می‌شود؛ آن‌گاه می‌گوید: مرا به دنیا باز‌گردانید تا [[خویشان]] خود را از آن‌چه می‌بینم [[آگاه]] سازم که به وی گفته می‌شود راهی به‌سوی این کار نیست. <ref>من لا‌یحضره الفقیه، ج ۱، ص‌۱۵۲.</ref> چنان‌که [[قرآن]]، شبیه چنین مطلبی را از مؤمنی [[راستین]] نقل می‌کند: «... ‌قالَ یــلَیتَ قَومی یَعلَمون * بِما غَفَرَ لی رَبّی و جَعَلَنی مِنَ المُکرَمین». ([[یس]] / ۳۶، ۲۶‌ـ‌۲۷).<ref>[[ابوالفضل خوش منش|خوش منش، ابوالفضل]]، [[احتضار (مقاله)|مقاله «احتضار»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۲.</ref>