سیره علمی امام علی: تفاوت میان نسخه‌ها

==[[مکتب فلسفی امام علی]]{{ع}}==

#بحث‌های [[عقلی]] عمیق مانند ذات و صفات [[خداوند]] و [[حدوث و قدم]]، [[وحدت]] و کثرت و... برای اولین بار توسط [[حضرت]] مطرح شد<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، کلام، مجموعه آثار، ج ۳، ص۵۸، ۵۹ و ۸۲-۹۳.</ref>.  

#اتصال به سرچشمه [[وحی]] سبب شده [[کلام]] علی{{ع}} آموزه‌های بی‌نظیری را به [[جهان]] [[فکر]] و [[اندیشه]] عرضه کند که بی‌سابقه و ابتکاری است؛ مانند عددی نبودن وحدت خداوند<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری مرتضی]]، [[سیری در سیره نبوی (کتاب)|سیری در سیره نبوی]]، مجموعه آثار، ج ۱۶، ص۳۸۳، ۳۹۹ و ۴۰۳.</ref>، [[برهان]] تلازم [[وحدت وجود]] و وجود [[واجب]]<ref>ر.ک: مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی، فلسفه ابن سینا، مجموعه آثار، ج ۸ ص۱۱۱.</ref>، [[برهان توحید]] از راه [[نبوت]]<ref>ر.ک: مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی، اصول فلسفه و روش رئالیسم، مجموعه آثار، ج ۶، ص۱۰۲۳.</ref>.  

# تعیین گستره [[عقل]]: بر خلاف کسانی که [[معتقد]] به [[ناتوانی]] و تعطیل عقل بشری هستند، در [[کلام امام علی]]{{ع}} [[قدرت]] [[سیر]] [[عقلانی]] [[بشر]] محدود است، چنانچه فرموده است: عقل در عین ناتوانی از وصول به کنه [[معرفت]] [[باری تعالی]]، یک حد واجب معرفت دارد که در آن مقدار نه تنها ممنوعیت نیست بلکه [[وجوب]] و [[لزوم]] تحقیق در کار است<ref>{{متن حدیث|لَمْ يُطْلِعِ الْعُقُولَ عَلَى تَحْدِيدِ صِفَتِهِ وَ لَمْ يَحْجُبْهَا عَنْ وَاجِبِ مَعْرِفَتِهِ}}؛ نهج البلاغه خطبه ۱ و ۴۵.</ref>.<ref>ر.ک: مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی، اصول فلسفه و روش رئالیسم، مجموعه آثار، ج ۶، ص۱۰۰۶.</ref>

# بیان مباحث عقلی برای تودۀ [[مردم]]: با آنکه مباحث عقلی دشوار و پیچیده است، حضرت این مطالب عمیق را به زبان ساده و قابل [[فهم]] برای عموم مردم بیان می‌کردند و در این راه از [[تشبیه]] امور معقول به محسوس کمک می‌گرفتند<ref>ر.ک: مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی، کلام، مجموعه آثار، ج ۳، ص۱۲۷.</ref>.<ref>[[عبدالله محمدی|محمدی، عبدالله]]، [[امیر مؤمنان علی (کتاب)|امیر مؤمنان علی؛ چلچراغ حکمت]] صفحه ۳۵ تا۶۳.</ref>

 

==[[مکتب حقوقی امام علی]]{{ع}}==

#در [[نظام حقوقی علی]]{{ع}} [[حق]] و [[تکلیف]] رابطه متقابل دارند. چنانچه فرموده است: "حق به نفع هیچ‌کس جریان نمی‌یابد، مگر اینکه [[ضد]] او هم جریان یابد. کسی بالاتر یا [[پایین‌تر]] از [[همکاری]] [[اجتماعی]] نیست که به نوعی [[تعاون]] عمومی منجر می‌شود. از این رو افراد در برابر [[اجتماع]] هم [[حق]] دارند و هم [[تکلیف]]"<ref>{{متن حدیث|لَا يَجْرِي لِأَحَدٍ إِلَّا جَرَى عَلَيْهِ، وَ لَا يَجْرِي عَلَيْهِ إِلَّا جَرَى لَهُ؛وَ لَوْ كَانَ لِأَحَدٍ أَنْ يَجْرِيَ لَهُ وَ لَا يَجْرِيَ عَلَيْهِ لَكَانَ ذَلِكَ خَالِصاً لِلَّهِ سُبْحَانَهُ دُونَ خَلْقِهِ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ٢١٦.</ref>.<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، انسان و نیازهای زمان، مجموعه آثار، ج ۲۱، ص۲۱۱ و ج ۲۲، ص۱۳۵ و ۲۱۲؛ حکمت‌ها و اندرزها، مجموعه آثار ج ۲۲، ص۱۳۴.</ref>

# حق [[خداوند]]: تنها کسی که بر دیگران حق دارد ولی دیگران بر او حق ندارند، خداوند است. [[حق خداوند]] به معنای انتفاع بردن او نیست، بلکه به معنای تکلیف و [[مسؤولیت]] دیگران در مقابل اوست، چون [[بنده]] در مقابل [[خدا]] چیزی از خودش ندارد<ref>ر.ک: مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی، انسان و نیازهای زمان، مجموعه آثار، ج ۲۱، ص۲۱۲.</ref>.  

#بزرگ‌ترین [[حقوق]] متقابل، حق [[حکومت]] بر [[مردم]] و حق مردم بر حکومت است. [[صلاح]] و [[شایستگی]] مردم در گرو [[حکومت صالح]] است و حکومت صالح با [[ملت]] [[استوار]] و با [[استقامت]] محقق می‌شود. وفادای مردم به حکومت و ادای حق مردم از طرف حکومت، موجب [[حکومت حق]] در [[جامعه]] است<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۰۷؛ مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی، [[سیری در نهج البلاغه (کتاب)|سیری در نهج البلاغه]]، مجموعه آثار، ج ۱۶، ص۴۳۳.</ref>. ایشان درباره حق مردم بر [[حاکمان]] ‌می‌فرماید: "حکومت امانتی است در دست [[حاکم]] و حاکم [[امانتدار]] مردم و [[نگهبان]] و [[حافظ]] حقوق ایشان است"<ref>{{متن حدیث|وَ إِنَّ عَمَلَکَ لَیْسَ لَکَ بِطُعْمَةٍ وَ لَکِنَّهُ فِی عُنُقِکَ أَمَانَةٌ}}؛ نهج البلاغه، نامه ۵.</ref> و درمورد حقوق حاکم بر مردم می‌فرماید: "[[حق امام]] بر مردم این است که [[فرمان]] او را بشنوند و اطاعتش را بپذیرند و دعوتش را [[اجابت]] کنند"<ref>{{متن حدیث|وَ أَنْتَ مُسْتَرْعًى لِمَنْ فَوْقَكَ}}؛ ر.ک: نهج البلاغه، نامه ۵؛ مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی، [[سیری در نهج البلاغه (کتاب)|سیری در نهج البلاغه]]، مجموعه آثار، ج ۱۶، ص۴۵۱.</ref>.<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری مرتضی]]، [[حکمت‌ها و اندرزها (کتاب)|حکمت‌ها و اندرزها]]، مجموعه آثار، ج ۲۲، ص۲۳۷.</ref>

# [[حق]] حیوانات و [[محیط زیست]]: [[انسان]] از هرچه بهره‌مند است نسبت به آن [[تکلیف]] دارد. می‌فرماید: "[[خداوند]] را در نظر بگیرید، هم در مورد بندگانش و هم نسبت به [[سرزمین‌ها]] و چهارپایان"<ref>{{متن حدیث|اتَّقُوا اللَّهَ فِي عِبَادِهِ وَ بِلَادِهِ فَإِنَّكُمْ مَسْئُولُونَ حَتَّى عَنِ الْبِقَاعِ وَ الْبَهَائِمِ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ١٦٧.</ref>.<ref>ر.ک: [[عبدالله محمدی|محمدی، عبدالله]]، [[امیر مؤمنان علی (کتاب)|امیر مؤمنان علی؛ چلچراغ حکمت]] صفحه ۳۵ تا۶۳.</ref>