جهاد در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

[[جهاد در راه خدا]] دارای [[احکام فقهی]] متعدد و نیز آدابی است که بسیاری از آنها مستند [[قرآنی]] دارند؛ از جمله:

===[[جهاد دفاعی]] و ابتدایی===

===[[وجوب جهاد]]===

[[فقها]] درباره [[وجوب]] [[جهاد دفاعی]] در برابر [[هجوم]] [[دشمن]] به [[اسلام]] و مسلمانان اتفاق‌نظر دارند؛<ref>الجهاد، فضل الله، ص۴۱۳.</ref> زمانی که دشمن به مسلمانان هجوم آورد و اسلام یا مسلمانان در خطر باشند. <ref>تذکرة الفقهاء، ج ۹، ص۹؛ کشاف القناع، ج ۳، ص۴۹؛ سلسلة الینابیع، ج ۳۱، ص۷۴.</ref> در این مورد حتی بر [[زنان]]، [[بیماران]]، نابینایان، لنگ‌ها و دیگران، [[جهاد]] [[واجب عینی]] است. <ref>جواهر الکلام، ج ۲۱، ص۱۸ ـ ۱۹.</ref> دلیل این امر به نظر برخی [[آیه]] ۴۱ [[توبه]] / ۹ است؛ با این [[استدلال]] که واژه‌های «خِفافـًا وثِقالاً» همه مسلمانان اعم از پیر و [[جوان]]، توانگر و [[فقیر]]، سواره و پیاده و دیگر افراد را دربرمی‌گیرند؛<ref>تفسیر قرطبی، ج ۸، ص۱۵۰.</ref> اما درباره وجوب [[جهاد ابتدایی]] [[اختلاف]] نظر وجود دارد؛ بیشتر فقها آن را نیز [[واجب]] شمرده‌اند. <ref>شرح الازهار، ج ۴، ص۵۲۶؛ سلسلة الینابیع، ج ۹، ص۱۱۱؛ ج ۳۱، ص۷۱.</ref> برای وجوب جهاد به طور کلی، به برخی [[آیات]] استناد شده است؛<ref>الام، ج ۴، ص۱۷۰؛ المبسوط، طوسی، ج ۲، ص۲؛ سلسلة الینابیع، ج ۹، ص۱۱۱.</ref> از جمله آیه ۲۱۶ بقره / ۲ که [[جهاد]] را بر همه مسلمانان واجب شمرده است: «کُتِبَ عَلَیکُمُ القِتالُ»، آیاتی که به جهاد در برابر [[متجاوزان]] یا [[جهاد در راه خدا]] به طور مطلق [[فرمان]] داده است؛ مانند «قـتِلوا فی سَبیلِ اللّهِ الَّذینَ یُقـتِلونَکُم» (بقره / ۲، ۱۹۰)، «قـتِلوا فی سَبیلِ اللّهِ اَوِ ادفَعوا» ([[آل عمران]] / ۳، ۱۶۷؛ نیز بقره / ۲، ۲۴۴؛ [[توبه]] / ۹، ۱۲، ۲۹، ۳۶، ۱۲۳)، «جـهِدوا فِی اللّهِ حَقَّ جِهادِهِ» ([[حجّ]] / ۲۲، ۷۸، «اِنفِروا خِفافـًا وثِقالاً» ([[توبه]] / ۹، ۴۱) و آیاتی که ترک کنندگان [[جهاد]] را [[وعده]] [[عذاب]] داده است؛ مانند «اِلاّ تَنفِروا یُعَذِّبکُم عَذابـًا اَلیمـًا». (توبه / ۹، ۳۹) به [[احادیث]] هم استناد شده است؛<ref>المهذب، ج ۱، ص۲۹۲؛ جامع احادیث الشیعه، ج ۱۳، ص۳۷.</ref> اما معدودی از [[فقها]] جهاد را [[مستحب]] دانسته‌اند. <ref>المجموع، ج ۱۹، ص۲۶۸.</ref> شماری از فقهایی که به [[وجوب]] [[جهاد ابتدایی]] قائل‌اند، آن را [[واجب عینی]] دانسته‌اند،<ref>الخلاف، ج ۵، ص۵۱۷؛ ر. ک: تفسیر قرطبی، ج ۳، ص۳۸.</ref> زیرا [[قرآن]] در [[آیه]] ۴۱ توبه / ۹ همگان را به [[جهاد در راه خدا]] فرا خوانده: «اِنفِروا خِفافـًا» و در آیه ۳۹ توبه / ۹ تارکان جهاد را وعده عذاب دردناک داده است. <ref>مغنی المحتاج، ج ۴، ص۲۰۹؛ جواهر الکلام، ج ۲۱، ص۹.</ref> برخی برای عینی بودن جهاد به آیه ۲۱۶ بقره / ۲ که جهاد را بر همگان [[واجب]] دانسته <ref>مسالک الافهام، کاظمی، ج ۲، ص۳۰۸.</ref> و عده‌ای دیگر به آیه ۱۲۲ توبه / ۹ <ref>ر. ک: کنز العرفان، ج ۱، ص۳۴۸ـ ۳۵۰.</ref> استناد جسته‌اند. به احادیث هم استناد شده است. <ref>الخلاف، ج ۵، ص۵۱۷.</ref> [[رأی]] دیگر آن است که جهاد تنها بر [[صحابیان]] یعنی [[مسلمانان]] [[صدر اسلام]] واجب عینی بوده است؛ زیرا خطاب [[آیات جهاد]] به آنهاست <ref>سبل الهدی، ج ۵، ص۴۸۰؛ ر. ک: کنزالعرفان، ج ۱، ص۳۴۲.</ref> و برخی تنها [[انصار]] را مخاطب این [[حکم]] شمرده‌اند، از آن رو که آنان با [[پیامبر]] درباره جهاد در راه خدا[[بیعت]] کردند. <ref>عمدة القاری، ج ۱۸، ص۵۵؛ مغنی المحتاج، ج ۴، ص۲۰۹؛ روح المعانی، ج ۱۱، ص۱۷.</ref> اما بیشتر [[فقهای شیعه]] <ref>الخلاف، ج ۵، ص۵۱۷.</ref> و [[اهل سنت]] <ref>المجموع، ج ۱۹، ص۲۶۹؛ الفقه الاسلامی، ج ۸، ص۵۸۴۸.</ref>[[جهاد]] را [[واجب کفایی]] دانسته‌اند. از جمله مستندات این دیدگاه، [[آیه]] ۹۵ [[نساء]] / ۴ است که [[وعده]] [[پاداش]] [[خداوند]] را هم به جهادگران و هم به کسانی داده که در [[جهاد]] شرکت نکرده‌اند: «فَضَّلَ اللّهُ المُجـهِدینَ بِاَمولِهِم واَنفُسِهِم عَلَی القـعِدینَ دَرَجَةً وکُلاًّ وعَدَ اللّهُ الحُسنی»<ref> الخلاف، ج ۵، ص۵۱۷؛ بدائع الصنائع، ۰۰ج ۷، ص۹۸؛ اضواء البیان، ج ۱، ص۲۶۴.</ref>؛ با این [[استدلال]] که اگر جهاد [[واجب عینی]] بود ترک کنندگان جهاد، سزاوار پاداش نبودند؛ همچنین به آیه ۱۲۲ [[توبه]] / ۹ که از کوچ کردن برخی از [[مسلمانان]] برای [[آموزش دین]] و [[ارشاد]] [[مردم]] به جای رفتن به جهاد یاد کرده، استناد شده است: «وما کانَ المُؤمِنونَ لِیَنفِروا کافَّةً فَلَولا نَفَرَ مِن کُلِّ فِرقَةٍ مِنهُم طَـافَةٌ لِیَتَفَقَّهوا فِی الدّینِ ولِیُنذِروا قَومَهُم اِذا رَجَعوا اِلَیهِم»؛ همچنین به آیه ۷۱ نساء / ۴: «فَانفِروا ثُباتٍ اَوِ انفِروا جَمیعا» استناد کرده‌اند <ref>احکام القرآن، ج ۳، ص۱۵۰؛ اعانة الطالبین، ج ۴، ص۲۰۶.</ref><ref>احکام القرآن، ج ۳، ص۱۵۰؛ تفسیر سمعانی، ج ۱، ص۴۴۶.</ref> افزون بر این، [[آیات]] [[نفی حرج]] (مانند ۷۸ [[حجّ]] / ۲۲) نیز مؤید کفایی بودن جهاد است؛ زیرا عینی بودن جهاد موجب [[عسر و حرج]] می‌گردد. <ref>جهاد، نوری، ص۱۷۳.</ref> به علاوه، تعابیر برخی [[احادیث]] <ref>وسائل الشیعه، ج ۱۵، ص۷؛ مستدرک الوسائل، ج ۱۱، ص۵.</ref> و نیز [[سیره پیامبر اکرم]]{{صل}} که در برخی [[جنگ‌ها]] شماری از مسلمانان به جای رفتن به جهاد در [[مدینه]] می‌ماندند <ref>کشاف القناع، ج ۳، ص۳۵؛ جهاد، نوری، ص۱۷۴.</ref> بر کفایی بودن جهاد دلالت دارند. با این همه، به نظر موافقان کفایی بودن [[وجوب جهاد]]، در پاره‌ای موارد، جهاد واجب عینی به شمار می‌رود؛ از جمله: