آیا علم غیب معصوم مشروط است؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

}}

'''آیا [[علم غیب]] معصوم مشروط است؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[علم غیب معصوم (پرسش)|علم غیب معصوم]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[علم غیب]]''' مراجعه شود.

== پاسخ نخست ==

«'''مشروط بودن [[علم غیب]] پیامبران و [[ائمه]]{{عم}}:''' قایلین این قول معتقدند که علم انبیا و [[ائمه]]{{عم}} به همه حقایق عالم است، ولی در ارتباط با "لوح محو و اثبات" در حالی که علم خداوند به تمام حقایق در ارتباط با [[لوح محفوظ]] می‌باشد.

روایاتی از [[ائمه]]{{عم}} است که از باب نمونه دو مورد از آنها نقل می‌شود:

'''نقد و بررسی دلیل دیدگاه سوم:''' اساس دلیل قول سوم، بر [[علم غیب]] انبیا و [[ائمه]]{{عم}} مشروط به عدم [[بداء]]<ref> بداء در اصل لغت: ظاهر و آشکار شدن بعد از پنهانی است. و در استعمال مخصوص شده به ظهور رأی جدید از امر جدید. ظاهر شدن رأی جدید به امر جدید، گاهی از علم حادثی که بعد از جهل است با خصوصیاتی که با آن بود، حاصل می‌شود و گاهی به جهت متغیر شدن مصلحت‌ها و مفسده‌ها و شرط و قیدها حاصل می‌شود. در بشر مراد معنای اول است، و در موقع استعمال جهل و ندامت متبادر می‌شود. معنای بداء در حق خداوند تعالی عدم استمرار و باقی نگذاشتن چیزی در تکوین و یا در تشریع و یا اثبات کردن آن چه نبود، و محو کردن آن چه بود، و شک هم نیست در این که محو کردن چیزی و اثبات نمودن آن دایر مدار علت تامّه و مبادی آن ملکوت دور می‌زند، به این نحو که ثابت می‌کند بعض اسباب و شرایط آن را یا محو می‌کند و یا بعض موانع او را ثابت نموده و یا محو می‌نماید و این هم موقوف بر مشیت و منوط بر اراده است که تابع علم خداوند می‌باشد، زیرا خداوند هر روز در شأنی از حوادث کارهای عجیب و غریب و ایجاد مخلوقات می‌باشد و محو می‌کند و از بین می‌برد و آن چه را می‌خواهد، ثابت می‌کند، و در نزد او امّ‌الکتاب است؛ علم الامام، مظفر، ترجمه محمد آصفی، ص۱۷۸- ۱۷۹ و بداء در تکوین چون نسخ در تشریع است و بداء نسخ تکوینی است و نسخ بداء تشریعی است؛ اصول الکافی، ترجمه محمد باقر کمره‌ای، ج۱، ص۶۱۶.</ref>. و تغییر در لوح محو و اثبات است. اولاً علم و دانش پیامبران و [[ائمه]]{{عم}} ما فوق [[بداء]] است چرا که [[بداء]] از شئون عالم تقدیر است که علم کلی و نورانی و ذات بُعد است به جهات بی‌شماری که فرض شود و به یک لحاظ و یا به لحاظ چندی، آن چه در نظر و قدر قرار گرفته صرف نظر شود و تقدیر و قدر دیگر منظور شود. و عالم تقدیر عالم مثال و ذات بعد و حد است و مجرد از جنبه مادیت و نورانی است و شئون عالم مثالی تقدیر که بر اساس تغییر است و تحولات و ارادات و خاطرات جزئی است، بر حسب مقتضیات که قابل تحوّل و تغییر هستند. و با توجه به عالم تقدیر از شئون عالم طبع و زمان و زمانیات است و به قیاس عالم ازلی را به مانند نقطه و یا لحظه‌ای است. بر این اساس عالم تقدیر و [[بداء]] و همه شئون تحولات در عالم ازلی یکسان هستند و فرض تحول و یا [[بداء]] و یا کثرت و تدریج و یا ظهور پس از خفاء خلف فرض خواهد بود، زیرا بر این تقدیر ظهور [[بداء]] بر اساس مشیت، حادث خواهد بود، و به همین قیاس نسبت به فرشتگان مقرّب که بر ملکوت اشیاء احاطه و یا ارتباط دارند، نیز [[بداء]] و ظهور امری و تقدیری پس از خفای آن نیز خلف فرض خواهد بود. و هم‌چنین ارواح قدسیه از نظر قلب نورانی و ملکوتی خود به اشیاء می‌نگرد و بر روان نورانی آنان تیرگی [[بداء]] و یا ظهور پس از نهان خلف خواهد بود. پس بدائی که در عالم تقدیر انجام می‌گیرد، از ازل در علم ربوبی ثابت بوده و بر حسب مشیت زمانی آشکار می‌شود و گاهی این [[بداء]] بر حسب مشیت خودش تا هنگام ظهور از دید غیر خودش حتی فرشتگان و صاحبان ارواح قدسیه پنهان می‌کند، مثل ذبح اسماعیل که به منظور امتحان از دید غیر حق پنهان بود. البته، باید توجه داشت که درباره هیچ یک از اوصیا طاهرین{{عم}} هرگز [[بداء]] صورت نگرفته است. از نظر اینکه ارواح قدسیه اوصیاء طاهرین{{عم}} از علم موجودات نورانی فی علم الله ثابت در مشیت و اراده بوده و از مقوله {{متن قرآن|وَمَا عِندَ اللَّهِ خَيْرٌ وَأَبْقَى }} <ref> و آنچه نزد خداوند است بهتر و پایاتر است؛ سوره قصص، آیه: ۶۰.</ref>. معرفی می‌شوند و همه آنان نور واحد و طیب و از مقوله فعل مطلق و ابداعی صادر از حریم کبریائی است و قائم و باقی به بقاء الله تعالی هستند که مشیت در آن مقام عین اراده قاهره و هر دو عین علم و قدرت ازلی خواهند بود با توجه به این که باید هر یک از اوصیا طاهرین{{عم}} از مقام رسول{{صل}} تصریح بشود هم چنان که تصریح و تشخیص شده است<ref>برگرفته از درخشان پرتوی از اصول کافی؛ سید محمد حسین همدانی، ج۵؛ ص ۱۷۷-۱۹۷.</ref>. بر فرض وقوع [[بداء]] در علوم [[اهل بیت]]{{عم}} در تمامی علوم آنها نیست؛ زیرا بر اساس نصوص و ارده<ref>کافی، ج ۱، ص ۲۶۴، ح ۱و۳</ref>. از [[ائمه]]{{عم}} علوم [[اهل بیت]]{{عم}} بر سه قسم است: علم گذشته، آینده و حادث.

مراد از علم غابر آینده علومی است که در [[جفر]]، جامعه، [[مصحف فاطمه]]{{س}} و دیگر مدارک نوشته شده است.

== پرسش‌های وابسته ==

{{پایان پرسش وابسته}}

{{منبع جامع}}

* [[:رده:کتاب‌شناسی کتاب‌های علم غیب معصوم|کتاب‌شناسی علم غیب معصوم]]؛

{{پانویس}}

[[رده:پرسمان علم غیب امامان معصوم]]

[[رده:(اا): پرسش‌هایی با ۱ پاسخ]]

[[رده:(اا): پرسش‌های علم غیب معصوم با ۱ پاسخ]]