حدیث ثقلین در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها
←مقدمه
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{مهدویت}} <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل...» ایجاد کرد) |
(←مقدمه) |
||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
همه [[علوم]] و حتی همه [[معارف]] و [[احکام دینی]] را بدون [[استمداد]] از تبیین [[مفسّر]] و [[مبیّن]] برگزیدۀ [[خدا]] نمی‌توان از [[قرآن]] فهمید، پی می‌بریم که [[تمسک به اهل بیت]] [[پیامبر]]{{عم}} در کنار قرآن از آن جهت شرط [[گمراه]] نشدن معرفی شده است که آنان [[مفسران]] برگزیدۀ خدا برای قرآن بوده‌اند و با استمداد از تفسیر و سخنان آنان می‌توان به همۀ [[دانش لازم]] برای [[هدایت]] [[بشر]] که در [[قرآن کریم]] آمده، پی برد. این [[حدیث]] با عبارت‌های مختلف نقل شده و سرّ آن این است که [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در مکان‌های گوناگون و در موارد متعدد با عبارت‌های گوناگون محتوای این [[حدیث]] را به [[امت]] گوشزد کرده است<ref>برحسب آنچه در متون مختلف این حدیث آمده است، آن را در مکّه در کنار زمزم، در عرفات، در مسجد خیف، در بین مکه و مدینه در غدیرخم، در مدینه در مسجد نبوی، و در خانه خود با عبارت‌های مختلف بیان فرموده است (ر.ک: لجنة التحقیق، کتاب الله و اهل البیت فی حدیث الثقلین، ص۲۳-۲۶) دانشمند معروف اهل تسنن ابن حجر هیثمی نیز دراین‌باره گفته است: {{عربی|ثم اعلم ان لحدیث التمسک بذلک طرقا کثیرة و ردت عن نپّف و عشرین صحابیّا و فی بعض تلک الطرق انه قال ذلک بحجة الوداع بعرفة و فی اخری انه قاله بالمدینة فی مرضه و قد امتلأت الحجرة باصحابه و فی اخری انه قال ذلک بغدیرخمّ و فی اخری انه قال لمّا قام خطیبا بعد انصرافه من الطائف کما مرّ، و لا تنافی اذ لا مانع من انّه کرّر علیهم ذلک فی تلک المواطن و غیرها اهتماما بشأن الکتاب العزیز و العترة الطاهرة}}؛ (ابن حجر هیثمی، الصواعق المحرقة، ص۱۵۰).</ref>؛ برای مثال، یکی از عبارت‌های آن چنین است: {{متن حدیث|إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ مَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِي أَهْلَ بَيْتِي وَ إِنَّهُمَا لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْضَ}}<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ج۱۸، ص۱۹، ح۹؛ [[بروجردی]]، [[جامع احادیث الشیعة]]، ج۱، ص۲۰۰، ح۳۰۲؛ [[حرّ]] عاملی، [[اثبات الهداة]]، ج۱، ص۶۰۸، ح۵۹۹. این حدیث را با عبارت‌های دیگر در کتب ذیل بنگرید: | همه [[علوم]] و حتی همه [[معارف]] و [[احکام دینی]] را بدون [[استمداد]] از تبیین [[مفسّر]] و [[مبیّن]] برگزیدۀ [[خدا]] نمی‌توان از [[قرآن]] فهمید، پی می‌بریم که [[تمسک به اهل بیت]] [[پیامبر]]{{عم}} در کنار قرآن از آن جهت شرط [[گمراه]] نشدن معرفی شده است که آنان [[مفسران]] برگزیدۀ خدا برای قرآن بوده‌اند و با استمداد از تفسیر و سخنان آنان می‌توان به همۀ [[دانش لازم]] برای [[هدایت]] [[بشر]] که در [[قرآن کریم]] آمده، پی برد. این [[حدیث]] با عبارت‌های مختلف نقل شده و سرّ آن این است که [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در مکان‌های گوناگون و در موارد متعدد با عبارت‌های گوناگون محتوای این [[حدیث]] را به [[امت]] گوشزد کرده است<ref>برحسب آنچه در متون مختلف این حدیث آمده است، آن را در مکّه در کنار زمزم، در عرفات، در مسجد خیف، در بین مکه و مدینه در غدیرخم، در مدینه در مسجد نبوی، و در خانه خود با عبارت‌های مختلف بیان فرموده است (ر.ک: لجنة التحقیق، کتاب الله و اهل البیت فی حدیث الثقلین، ص۲۳-۲۶) دانشمند معروف اهل تسنن ابن حجر هیثمی نیز دراین‌باره گفته است: {{عربی|ثم اعلم ان لحدیث التمسک بذلک طرقا کثیرة و ردت عن نپّف و عشرین صحابیّا و فی بعض تلک الطرق انه قال ذلک بحجة الوداع بعرفة و فی اخری انه قاله بالمدینة فی مرضه و قد امتلأت الحجرة باصحابه و فی اخری انه قال ذلک بغدیرخمّ و فی اخری انه قال لمّا قام خطیبا بعد انصرافه من الطائف کما مرّ، و لا تنافی اذ لا مانع من انّه کرّر علیهم ذلک فی تلک المواطن و غیرها اهتماما بشأن الکتاب العزیز و العترة الطاهرة}}؛ (ابن حجر هیثمی، الصواعق المحرقة، ص۱۵۰).</ref>؛ برای مثال، یکی از عبارت‌های آن چنین است: {{متن حدیث|إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ مَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِي أَهْلَ بَيْتِي وَ إِنَّهُمَا لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْضَ}}<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ج۱۸، ص۱۹، ح۹؛ [[بروجردی]]، [[جامع احادیث الشیعة]]، ج۱، ص۲۰۰، ح۳۰۲؛ [[حرّ]] عاملی، [[اثبات الهداة]]، ج۱، ص۶۰۸، ح۵۹۹. این حدیث را با عبارت‌های دیگر در کتب ذیل بنگرید: | ||
[[ترمذی]]، الجامع الصحیح، ج۵، ص۶۲۱، ح۳۷۶۸ و ص۶۲۲، ح۳۷۸۸؛ [[ابن حنبل]]، [[مسند احمد]] (ط، دار صادر بیروت)، ج۳، ص۱۴، ۱۷، ۲۶ و ۵۹، و ج۵، ص۱۸۱؛ [[ابو یعلی]]، [[مسند]] ابی [[یعلی]]، ج۲، ص۲۹۷، ح۴۸؛ [[ابن کثیر]]، البدایة و النهایة، ج۵، ص۱۸۴؛ همو، جامع المسانید و السنن، ج۱۹، ص۱۳۷؛ [[ابن سعد]]، الطبقات الکبری، ج۲، ص۱۹۴؛ [[حاکم نیشابوری]]، المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۲۳۴ (باب ۲۲، ح۴۴-۶۲)؛ ابن ابی [[شیبة]]، المصنّف فی الاحادیث و الآثار، ج۷، ص۴۱۷ ({{عربی|کتاب الفضائل باب ما اعطی الله تعالی محمدا{{صل}}...}}، ح۴۱) و بسیاری از کتاب‌های دیگر.</ref>؛ همانا من در میان شما دو چیز گران‌بها می‌گذارم که اگر به آن دو تمسّک کنید، هرگز [[گمراه]] نخواهید شد: [[کتاب خدا]] و عترتم، [[اهل]] بیتم، و به‌راستی آن دو هرگز از هم جدا نمی‌شوند تا در کنار [[حوض]] | [[ترمذی]]، الجامع الصحیح، ج۵، ص۶۲۱، ح۳۷۶۸ و ص۶۲۲، ح۳۷۸۸؛ [[ابن حنبل]]، [[مسند احمد]] (ط، دار صادر بیروت)، ج۳، ص۱۴، ۱۷، ۲۶ و ۵۹، و ج۵، ص۱۸۱؛ [[ابو یعلی]]، [[مسند]] ابی [[یعلی]]، ج۲، ص۲۹۷، ح۴۸؛ [[ابن کثیر]]، البدایة و النهایة، ج۵، ص۱۸۴؛ همو، جامع المسانید و السنن، ج۱۹، ص۱۳۷؛ [[ابن سعد]]، الطبقات الکبری، ج۲، ص۱۹۴؛ [[حاکم نیشابوری]]، المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۲۳۴ (باب ۲۲، ح۴۴-۶۲)؛ ابن ابی [[شیبة]]، المصنّف فی الاحادیث و الآثار، ج۷، ص۴۱۷ ({{عربی|کتاب الفضائل باب ما اعطی الله تعالی محمدا{{صل}}...}}، ح۴۱) و بسیاری از کتاب‌های دیگر.</ref>؛ همانا من در میان شما دو چیز گران‌بها می‌گذارم که اگر به آن دو تمسّک کنید، هرگز [[گمراه]] نخواهید شد: [[کتاب خدا]] و عترتم، [[اهل]] بیتم، و به‌راستی آن دو هرگز از هم جدا نمی‌شوند تا در کنار [[حوض]] [[کوثر]] بر من وارد شوند». | ||
جمله {{متن حدیث|إِنَّهُمَا لَنْ يَفْتَرِقَا}} به مثابه دو گزاره است: | جمله {{متن حدیث|إِنَّهُمَا لَنْ يَفْتَرِقَا}} به مثابه دو گزاره است: | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
[[شیخ صدوق]] با [[سند معتبر]] چنین [[روایت]] کرده است: {{متن حدیث|سُئِلَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}} عَنْ مَعْنَى قَوْلِ رَسُولِ اللَّهِ صإِنِّي مُخَلِّفٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِي مَنِ الْعِتْرَةُ فَقَالَ أَنَا وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ وَ الْأَئِمَّةُ التِّسْعَةُ مِنْ وُلْدِ الْحُسَيْنِ تَاسِعُهُمْ مَهْدِيُّهُمْ وَ قَائِمُهُمْ لَا يُفَارِقُونَ كِتَابَ اللَّهِ وَ لَا يُفَارِقُهُمْ حَتَّى يَرِدُوا عَلَى رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} حَوْضَهُ}}<ref>صدوق، معانی الاخبار، ص۹۰، باب معنی الثقلین و العترة، ح۴، و سند آن چنین است: {{عربی|حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ زِيَادِ بْنِ جَعْفَرٍ الْهَمْدَانِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ غِيَاثِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ أَبِيهِ الْحُسَيْنِ{{ع}}}} و همه رجال سند موثّق هستند. به معجم رجال الحدیث خویی در ترجمه افراد مزبور بنگرید. در خصوص احمد بن زیاد، صدوق در کمال الدین، ص۳۶۹، آخر باب ۳۴ فرموده است: {{عربی|کان رجلا ثقة دیّنا فاضلا، رحمة الله علیه و رضوانه}}.</ref>؛ در معنای این سخن رسول خدا{{صل}} که فرموده است: من دو چیز گران‌قدر، [[کتاب خدا]] و عترتم را در میان شما به جای می‌گذارم، از [[امیر المؤمنین]]{{ع}} پرسیدند که [[عترت]] چه کسانی‌اند؟ فرمود: من و حسن و حسین و نه [[امام]] از [[فرزندان حسین]] که نهمین آنها [[مهدی]] و [[قائم]] آنهاست. | [[شیخ صدوق]] با [[سند معتبر]] چنین [[روایت]] کرده است: {{متن حدیث|سُئِلَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}} عَنْ مَعْنَى قَوْلِ رَسُولِ اللَّهِ صإِنِّي مُخَلِّفٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِي مَنِ الْعِتْرَةُ فَقَالَ أَنَا وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ وَ الْأَئِمَّةُ التِّسْعَةُ مِنْ وُلْدِ الْحُسَيْنِ تَاسِعُهُمْ مَهْدِيُّهُمْ وَ قَائِمُهُمْ لَا يُفَارِقُونَ كِتَابَ اللَّهِ وَ لَا يُفَارِقُهُمْ حَتَّى يَرِدُوا عَلَى رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} حَوْضَهُ}}<ref>صدوق، معانی الاخبار، ص۹۰، باب معنی الثقلین و العترة، ح۴، و سند آن چنین است: {{عربی|حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ زِيَادِ بْنِ جَعْفَرٍ الْهَمْدَانِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ غِيَاثِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ أَبِيهِ الْحُسَيْنِ{{ع}}}} و همه رجال سند موثّق هستند. به معجم رجال الحدیث خویی در ترجمه افراد مزبور بنگرید. در خصوص احمد بن زیاد، صدوق در کمال الدین، ص۳۶۹، آخر باب ۳۴ فرموده است: {{عربی|کان رجلا ثقة دیّنا فاضلا، رحمة الله علیه و رضوانه}}.</ref>؛ در معنای این سخن رسول خدا{{صل}} که فرموده است: من دو چیز گران‌قدر، [[کتاب خدا]] و عترتم را در میان شما به جای می‌گذارم، از [[امیر المؤمنین]]{{ع}} پرسیدند که [[عترت]] چه کسانی‌اند؟ فرمود: من و حسن و حسین و نه [[امام]] از [[فرزندان حسین]] که نهمین آنها [[مهدی]] و [[قائم]] آنهاست. | ||
از [[کتاب خدا]] جدا نمی‌شوند و [کتاب خدا نیز] از آنان جدا نمی‌شود تا در کنار [[حوض]] | از [[کتاب خدا]] جدا نمی‌شوند و [کتاب خدا نیز] از آنان جدا نمی‌شود تا در کنار [[حوض]] [[کوثر]] بر [[رسول خدا]]{{صل}} وارد شوند». | ||
از این [[روایت]] که سند آن صحیح است، چند مطلب دریافت می‌شود: | از این [[روایت]] که سند آن صحیح است، چند مطلب دریافت می‌شود: | ||