|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{امامت}} | | {{امامت}} |
| <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div> | | <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div> |
| <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[قتادة بن دعامه سدوسی بصری در تاریخ اسلامی]]</div> | | <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[قتادة بن دعامه سدوسی بصری در علوم قرآنی]]</div> |
|
| |
|
| == مقدمه == | | == مقدمه == |
| [[ابو الخطاب قتادة بن دعامۀ سدوسی بصری]]<ref>سدوس نام جد وی بوده است. ابو حاتم چنین گفته است: {{عربی|قتادة بن دعامة بن قتادة بن عزیز بن عمرو بن ربیعة بن عمرو بن الحارث بن سدوس بن شتبان}} (ابو حاتم، کتاب الثقات، ج۵، ص۳۲۱ و ۳۲۲).</ref> یکی از [[مفسران]] [[تابعی]] است که کتاب [[تفسیری]] نیز داشته است. گفته‌اند وی در سال ۶۱ ه. ق [[نابینا]] متولد شده و در سال ۱۱۷ در ۵۶ سالگی در «واسط» از [[دنیا]] رفته است<ref>ابن حجر در ابتدای سخن گفته است: {{عربی|ولد اکمه}} و در ضمن سخن از عمرو بن علی نقل کرده که گفته است: در سال ۶۱ متولد شده و در سال ۱۱۷ وفات کرده است و از ابو حاتم نقل کرده که در ۵۶ یا ۵۷ سالگی در واسط از دنیا رفته است (تهذیب التهذیب، ج۸، ص۳۱۵ و ۳۱۸).</ref>. | | [[ابوخطاب قتادة بن دعامة بن عزیز بن عمر سدوسی بصری]] در سال ۶۰هـ<ref>وفیات الاعیان ۴/۸۵.</ref> در حالی که [[نابینا]] بوده، در [[بادیه]] به [[دنیا]] آمد و [[علوم]] قرائت را نزد اساتیدی چون [[حسن بصری]] و [[ابن سیرین]] فرا گرفت.<ref>معجم الادباء ۱۷/۹.</ref> از افرادی چون [[عبدالله بن سرجس]]، [[انس بن مالک]] و دیگران [[حدیث]] نقل می‌‌کرد. |
|
| |
|
| وی، هم از [[صحابه]] مانند [[انس بن مالک]] و [[ابو الطفیل]] [[روایت]] کرده و هم از مفسران تابعی مانند [[سعید بن مسیب]]، [[عکرمه]]، [[حسن بصری]] و [[عطاء بن ابی رباح]]<ref>ر.ک: تهذیب التهذیب، ج۸، ص۳۱۵.</ref>؛ بنابراین، در تابعی بودن وی تردیدی نیست، ولی همۀ [[دانش]] خود را به‌طور مستقیم از صحابه فرا نگرفته است. [[سیوطی]] او را در طبقۀ [[تابعین]] از مفسران آورده و او را از مفسران کهنی که [[غالب]] سخنانشان را از صحابه تلقی کرده‌اند، معرفی کرده است<ref>ر.ک: سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ج۲، ص۱۲۳۳-۱۲۳۵.</ref>. داوودی او را در طبقات المفسرین با عنوان {{عربی|"الحافظ العلّامة، ابو الخطاب البصري، الضرير الاكمه المفسر"}} آورده و گفته است: [[تفسیر]] او را [[شیبان بن عبد الرحمان ابو معاویه بصری]] از وی روایت کرده و از [[احمد بن حنبل]] نقل نموده که گفته است: [[قتاده]] به تفسیر و [[اختلاف]] [[علما]] [[آگاه]] است<ref>داوودی، طبقات المفسرین، ج۲، ص۴۳ رقم ۴۱۵.</ref>.
| | [[اوزاعی]]، [[حماد بن سلمه]] و دیگران از او حدیث نقل می‌‌کردند. او یکی از بزرگان [[تابعین]] و عالم [[مردم بصره]] بود<ref>تاریخ الاسلام ۷/۴۵۳.</ref> و در علوم مختلف از جمله [[ادبیات عرب]]، غریبه، انساب، [[تفسیر]]، [[فقه]]، [[حدیث]]،<ref>معجم الادباء ۱۷/۹.</ref> لغت و [[شعر]] تبحر داشت.<ref>وفیات الاعیان ۴/۸۵.</ref> |
|
| |
|
| حاج [[خلیفه]] از کتاب تفسیری وی با عنوان تفسیر [[قتادة بن دعامه]] یاد کرده و گفته است: وی مشهور به ابن السدوسی است<ref>حاج خلیفة، کشف الظنون، ج۱، ص۴۵۶.</ref>. فؤاد سزگین نیز او را در شمار [[مفسران]] آورده و گفته است:
| | او دارای [[حافظه]] عجیبی بود و همین که [[صحیفه]] [[جابر بن عبدالله]] را برای او قرائت کردند، آن را [[حفظ]] نمود. ایشان متهم به قدری بود،<ref>تاریخ الاسلام ۷/۴۵۳.</ref> ولی برخی گویند که ابتدا قائل به قدر بود، ولی سپس منصرف شد.<ref>معجم الادباء ۱۷/۹.</ref> وی سرانجام در سال ۱۱۷ یا ۱۱۸هـ <ref>الطبقات الکبری ۷/۲۲۹.</ref> بر اثر [[بیماری]] [[طاعون]] در [[شهر]] واسط<ref>الجرح و التعدیل ۷/۱۳۳.</ref> یا [[بصره]] درگذشت.<ref>معجم الادباء ۱۷/۹.</ref> اثر [[قتاده]] تفسیر می‌‌باشد<ref>کشف الظنون ۱/۴۵۶ و ۵/۸۳۴.</ref>.<ref> [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]]، ج۱ ص۶۲۵.</ref> |
| | |
| [[مفسر]]، [[فقیه]] و عالم به [[شعر]] و انساب بوده است و در شمار آثار وی از کتابی به نام التفسیر یاد کرده و گفته است: به نظر می‌رسد [[تفسیر]] وی حجمی بزرگ داشته است. [[طبری]] بیش از ۳۰۰۰ بار از او یاد کرده است<ref>سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۱، ص۷۵.</ref>. از [[روایت]] [[محمد بن سنان]] در [[روضة الکافی]] به‌دست می‌آید که وی در [[بصره]] [[قرآن]] را تفسیر می‌کرده؛ ولی تفسیر وی مورد [[تأیید]] [[امام باقر]]{{ع}} نبوده و فراتر از توان و صلاحیت خود به [[تفسیر قرآن]] می‌پرداخته است. برای [[آگاهی]] از آن روایت، [[مذهب]]، [[وثاقت]]، استاد، رتبۀ [[علمی]] و آدرس برخی از آرای [[تفسیری]] وی، به [[مکاتب تفسیری]] تألیف نگارنده [[رجوع]] شود<ref>بابایی، مکاتب تفسیری، ج۱، ص۲۵۹-۲۶۳.</ref>.<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۱۹۲-۱۹۳.</ref> | |
|
| |
|
| == منابع == | | == منابع == |
| {{منابع}} | | {{منابع}} |
| # [[پرونده:IM009972.jpg|22px]] [[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|'''تاریخ تفسیر قرآن''']] | | # [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱''']] |
| {{پایان منابع}} | | {{پایان منابع}} |
|
| |
|
