پرش به محتوا

مراقبه در معارف و سیره علوی: تفاوت میان نسخه‌ها

(صفحه‌ای تازه حاوی «{{امامت}} <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل...» ایجاد کرد)
 
خط ۴: خط ۴:


==مقدمه==
==مقدمه==
«[[مراقبه]]»<ref>هر چند در دو کتاب اوصاف الاشراف و مراحل اخلاق در قرآن، مراقبه و محاسبه، از لحاظ ترتیب، پیش از مرحله تقوا آمده و ما نیز از همین الگو تبعیت کرده‌ایم، در کتاب شرح المنظومه بعد از تقوا ذکر شده است و این نکته‌ای است قابل تأمل.</ref> آن است که [[انسان]]، رقیب احوال و [[افعال]] خویش باشد و رقیب، کسی را گویند که رقبه (= گردن) می‌کشد تا اوضاع [[نفسانی]] خویش را زیر نظر داشته باشد<ref>جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، ص۱۹۵.</ref>. «[[محاسبه]]» آن است که انسان، [[طاعات]] و [[معاصی]] خود را برشمارد تا بداند که کدام بیش‌تر است؛ اگر معاصی از طاعات بیش‌تر است، جبران کند و اگر کم‌تر است، آن را با [[نعمت‌های الهی]] مقایسه کند تا کوچکی و ناچیزی‌اش را دریابد<ref>اوصاف الاشراف، ص۲۷؛ سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومه، ص۳۵۵ - ۳۵۶؛ معراج السعاده، ص۶۹۴.</ref>. علمای [[اخلاق]] بر این باورند که چون [[نفس اماره]] انسان، [[مطیع]] [[عقل]] عملی‌اش شود و دیگر امر به [[سوء]] نکند، او فراغتی برای مراقبه و محاسبه پیدا می‌کند<ref>جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، ص۱۹۵.</ref>.<ref>[[سعید بهشتی|بهشتی، سعید]]، [[تربیت عقلانی (مقاله)| مقاله «تربیت عقلانی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۴ (کتاب)|دانشنامه امام علی]]، ج۴، ص ۲۱۳.</ref>
[[مراقبه]] و [[محاسبه]] نیز در [[روایات]] [[حضرت علی]]{{ع}} به کار رفته‌اند، هرچند موارد کاربرد مراقبه کم‌تر از محاسبه است. درباره مراقبه می‌فرماید: «بر نفس خویش [[مراقبت]] کن»<ref>{{متن حدیث|اجْعَلْ مِنْ نَفْسِكَ عَلَى نَفْسِكَ رَقِيباً...}}؛ (گفتار امیرالمؤمنین علی{{ع}}، ج۲، ص۱۴۳۴).</ref>. و «[[خداوند]] بنده‌ای را که مراقب [[گناه]] خود است، [[رحمت]] کند»<ref>{{متن حدیث|رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً رَاقَبَ ذَنْبَهُ‌...}}؛ (گفتار امیرالمؤمنین علی{{ع}}، ج۱، ص۶۰۹).</ref>. و درباره محاسبه می‌فرماید: «با محاسبه، نفس‌هایتان را به بند کشید»<ref>{{متن حدیث|قَيِّدُوا أَنْفُسَكُمْ بِالْمُحَاسَبَةِ}}؛ (گفتار امیرالمؤمنین علی{{ع}}، ج۲، ص۱۴۴۹).</ref>. و «هر کس نفس خود را محاسبه کند، بر عیوبش واقف شود»<ref>{{متن حدیث|مَنْ حَاسَبَ نَفْسَهُ وَقَفَ عَلَى عُيُوبِهِ‌}}؛ (گفتار امیرالمؤمنین علی{{ع}}، ج۲، ص۱۴۴۹).</ref>. همین [[روایت]]، که درباره [[ارتباط]] میان محاسبه نفس و [[آگاهی]] از [[عیوب]] نفس است، به خوبی نشان می‌دهد که میان محاسبه و تشخیص عیوب- که کار [[عقل]] است- گونه‌ای ارتباط برقرار است.<ref>[[سعید بهشتی|بهشتی، سعید]]، [[تربیت عقلانی (مقاله)| مقاله «تربیت عقلانی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۴ (کتاب)|دانشنامه امام علی]]، ج۴، ص ۲۱۳.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
۷۳٬۰۹۴

ویرایش