عبدالله بن حسن مجتبی: تفاوت میان نسخه‌ها

عبدالله بن حسن مجتبی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۵ مارس ۲۰۲۲، ساعت ۱۵:۵۷

۱۱٬۸۲۶ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۵ مارس ۲۰۲۲

←‏منابع

دیداریویکی‌متن

Wasity

دیوان‌سالاران، مدیران

۲۱۸٬۲۱۰

ویرایش

@@ خط ۳۹: / خط ۳۹: @@
 هنگام [[شهادت امام]]{{ع}} خطاب به او و دیگر [[اهل بیت]] فرمود: «ای فرزندم و ای همه خاندانم، [[صبر]] کنید، به [[خدا]] [[سوگند]]، پس از امروز هیچ گاه سختی و [[ناگواری]] نخواهید دید»<ref>مقتل الحسین خوارزمی، ج۲، ص۳۲</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام حسین - ناظم‌زاده (کتاب)|اصحاب امام حسین]]، ص:۱۸۸-۱۹۰.</ref>
+{{امامت}}
+<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[عبدالله بن حسن مجتبی]]''' است. "'''[[عبدالله بن حسن مجتبی]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
+<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;"> [[عبدالله بن حسن مجتبی در تاریخ اسلامی]] - [[عبدالله بن حسن مجتبی در تراجم و رجال]]</div>
+==مقدمه==
+عبدالله [[فرزند]] [[امام حسن مجتبی]]{{ع}} از [[شهیدان]] والاتبار [[قیام]] [[مقدس]] [[حسینی]] است<ref>ارشاد، ج۲، ص۲۶، ۱۱۰، ۱۱۱، ۱۲۵، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید؛ رجال الطوسی، ص۷۶؛ تاریخ الطبری، ج۵، ص۴۶۸، دارالمعارف؛ تسمیة من قتل مع الحسین{{ع}} ش۱۱؛ مروج الذهب، ج۳، ص۶۱؛ مناقب آل ابی‎طالب، ج۴، ص۱۱۵ و ۱۲۲؛ المجدی فی انساب الطالبیین، ص۱۹؛ اعلام الوری، ص۲۱۳، ۲۱۴، ۲۴۹ و ۲۵۵؛ مقاتل الطالبیین، ص۸۹، دارالمعرفة؛ لباب الانساب، ج۱، ص۳۴۲-۳۴۳؛ جمهرة انساب العرب، ص۳۸ و ۳۹؛ رجال ابن داود، ص۲۰۱؛ رجال العلامة الحلی (خلاصة القوال)، ص۱۰۴؛ مجمع الرجال، ج۳، ص۲۷۸؛ جامع الرواة، ج۱، ص۴۸۱؛ منتهی المقال، ج۴، ص۱۷۵؛ نقدالرجال، ج۳، ص۹۸؛ معجم الرجال الحدیث، ج۱۰، ص۱۶۴-۱۶۵؛ اعیان الشیعة، ج۱، ص۶۱۰؛ ابصارالعین، ص۷۳-۷۵، مرکز الدراسات الاسلامیة لحرس الثورة؛ انصارالحسین{{ع}}، ص۱۳۲، الدار الاسلامیة، تنقیح المقال، ج۲، ص۱۷۸؛ قاموس الرجال، ج۶، ص۳۱۷؛ ذخیرة الدارین، ص۱۴۹.</ref>.
+[[عالمان]] [[رجال]] و [[تاریخ]] و [[نسب]] درباره [[مادر]] [[عبدالله بن حسن مجتبی]] به [[اختلاف]] [[سخن]] گفته‌اند: گروهی او را «ام‌ولدی»<ref>ارشاد، ج۲، ص۲۰؛ تاریخ طبری، ج۵، ص۴۶۸؛ مقاتل الطالبیین، ص۸۹، دارالمعرفة؛ تسمیة من قتل مع الحسین{{ع}}، ش۱۱.</ref> به نام «نفیله»<ref> تذکرة الخواص، ص۱۹۵.</ref> یا «حبیبه»<ref>لباب الانساب، ج۱، ص۳۴۲، در این کتاب آمده است که حبیبه، مادر عبدالله بن حسن مجتبی{{ع}}، از اسیران حبشه بوده است.</ref> دانسته‌اند. گروهی دیگر او را دختر «سلیل»<ref>مقاتل الطالبیین، ص۸۹، دارالمعرفة؛ انصارالحسین، ص۱۳۲، الدارالاسلامیة.</ref> یا «[[شلیل بن عبدالله بجلی]]»<ref>ابصارالعین، ص۷۳، مرکز الدراسات الاسلامیة لحرس الثورة؛ ذخیرة الدارین، ص۱۴۹.</ref> و نامش را «رَمْله»<ref>ذخیرة الدارین، ص۱۴۹؛ تنقیح المقال، ج۲، ص۱۷۸.</ref> نوشته‌اند. برخی دیگر وی را «رباب»<ref>رجال الطوسی، ص۷۶؛ نیز ر.ک مجمع الرجال، ج۳، ص۲۸۸. در نسخه موجود رجال شیخ طوسی، نام مادر عبدالله بن حسن مجتبی{{ع}}، رباب دختر امری، القیس بن عدی بن اوس بن جابر بن کعب بن علیم، از طایفه بنی کلب بن وبره، آمده است. اما به عقیده شماری از رجال‎شناسان، این سخن اشتباه است؛ زیرا رباب – با نیای مذکور – همسر امام حسین{{ع}} بوده است. (ر.ک: قاموس الرجال، ج۶، ص۳۱۷؛ معجم الرجال الحدیث، ج۱۰، ص۱۶۴-۱۶۵).</ref> یا «ام‌رباب»<ref>جامع الرواة، ج۱، ص۴۸۱؛ منتهی المقال، ج۴، ص۱۷۵؛ تنقیح المقال، ج۲، ص۱۷۸، مامقانی در توجیه این نظریه که مادر عبدالله بن حسن مجتبی{{ع}}، ام‎رباب، بوده است – بدون ذکر سند – چنین می‌نویسد: امری القیس (پدر امرباب)، در زمان خلیفه دوم، وارد مدینه شد و سه دختر داشت. امام علی{{ع}} یکی از دختران وی را خود به همسری برگزید و از آن دو دیگر، یکی را به نام «رباب» به همسری امام حسین{{ع}} درآورد؛ و دختر دیگر را که کنیهاش «ام‎رباب» بود، به همسری امام حسن{{ع}}. البه بر این نظریه نیز اشکال شده است. (ر.ک: قاموس الرجال، ج۶، ص۳۱۷).</ref>، دختر «[[امرؤ القیس]]»، خوانده‌اند.
+بیشتر منابع نوشته‌اند که [[عبدالله بن حسن مجتبی]]، [[روز عاشورا]] و هنگام [[شهادت]] نابالغ بوده است<ref>ر.ک: منابع آغاز مقاله.</ref>؛ با این [[وصف]]، برخی گفته‌اند که [[امام حسین]]{{ع}}، دختر گرامیشان، [[حضرت]] [[سکینه]]{{س}}، را به [[عقد]] [[ازدواج]] عبدالله بن حسن مجتبی{{ع}} درآورده بود<ref>المجدی فی انساب الطالبیین، ص۱۹؛ اعلام الوری، ص۲۱۴، در این کتاب اخیر آمده است که عبدالله بن حسن مجتبی{{ع}} پیش از رسیدن به وصال همسرش به شهادت رسید.</ref>.
+شهادت عبدالله بن حسن مجتبی{{ع}} در [[منابع تاریخی]] دو گونه نقل شده است:
+#در مقاله «[[عبدالله اصغر بن حسن]]{{ع}}» با اندکی تفاوت نقل گردید.
+#شهادت وی را پس از [[پیکار]] در صحنه [[کارزار]] دانسته‌اند.
+مؤلف [[الفتوح (کتاب)|الفتوح]] می‌نویسد: پس از شهادت [[عون بن عبدالله بن جعفر]]، عبدالله بن حسن مجتبی{{ع}} عازم میدان شد. چهره‌اش چون ماه تابان بود. پیراهن و شلواری بر تن، و شمشیری برّان در دست داشت، و این گونه [[رجز]] می‌خواند:
+{{شعر}}
+{{ب|''اِنْ تُنکِرُونی فَاَنا فَرْعُ الْحَسَن''|2=''سِبْطُ النَّبِیِّ المُصْطَفی المُؤْتَمَن''}}
+{{ب|''هَذَا حُسَیْنٌ کَاَسیرٍ مُرْتَهَن  بَیْنَ''|2=''اناسٍ لا سُقُوا صَوْبَ المُزن<ref>الفتوح، ج۵، ص۲۰۴-۲۰۵.</ref>''}}
+{{پایان شعر}}
+:اگر مرا نمی‌شناسید، من فرزند حسنم{{ع}}، [[نواده پیامبر]] [[برگزیده]] و [[امین]]. این [[حسین]]{{ع}} است؛ که در میان مردمی، که خدایشان از [[باران]] [[سیراب]] نگرداند، چون اسیری گرفتار آمده است.
+خوارزمی، رجز دیگری برای عبدالله بن حسن مجتبی{{ع}} نقل کرده است:
+{{شعر}}
+{{ب|''اِنْ تُنْکِرُونی فَاَنا ابْنُ حَیْدَرَة ''|2=''ضِرْغامُ آجامٍ وَلَیْثُ قَسْوَرَة''}}
+{{ب|''عَلَی الأعادِیِ مِثْلُ رِیحٍ صَرْصَرَة''|2=''اَکِیلُکُمْ بِالسَّیْفِ کَیْلُ السَّنْدَرَة<ref>مقتل الحسین{{ع}}، خوارزمی، ج۲، ص۳۲، انوارالهدی.</ref>''}}
+{{پایان شعر}}
+:اگر مرا نشناسید، من فرزند حیدرم؛ چون شیر بیشه‌زاران تهمتن و دلیرم. بر [[دشمنان]] همچو طوفانم و آنان را [[قتل عام]] خواهم کرد.
+[[عبدالله]] پس از کشتن چهارده تن از دشمنان، سرانجام به وسیله [[هانی بن شبیب حضرمی]] به [[شهادت]] رسید<ref>مناقب آل ابی‎طالب، ج۴، ص۱۱۵. در این کتاب آمده است که قاتل عبدالله بن حسن مجتبی{{ع}} صورتش سیاه شد. در تذکرة الخواص (ص ۲۲۹)، نام قاتل عبدالله بن حسن مجتبی{{ع}}، سعد بن عمر بن نفیل ازدی گفته شده است.</ref>. هنگام شهادتش [[امام حسین]]{{ع}} خطاب به او و دیگر [[اهل بیت]] فرمود: ای فرزندم و ای همه خاندانم [[صبر]] کنید. به [[خدا]] [[سوگند]]، پس از امروز هیچ‌گاه [[سختی]] و [[ناگواری]] نخواهید دید<ref>الفتوح، ج۵، ص۲۰۵.</ref>.
+در [[زیارت]] منسوب به [[ناحیه مقدسه]]، بر این [[شهید]] بزرگوار [[درود]] و تهنیت و بر قاتلش [[لعن]] و [[نفرین]] فرستاده شده است<ref>الاقبال، ج۳، ص۷۵.
+در معدودی از منابع نقل شده که [[امام حسن]]{{ع}} دو پسر به نام عبدالله و [[عبدالله اصغر]] داشته است. اما همین منابع، وقتی [[فرزندان]] [[شهید]] اما [[حسن]]{{ع}} در [[کربلا]] را نام می‌برند، فقط از یک بن حسن{{ع}} یاد می‌کنند. (ر.ک: تذکرة اخواص، ص۱۹۴-۱۹۵ و ۲۲۹؛ مناهل الضرب، ص۸۹-۹۰). در چند کتاب متأخر نیز از [[عبدالله اکبر]] و عبدالله اصغر، به عنوان [[فرزندان امام حسن]]{{ع}} و شهید کربلا یاد شده است؛ و آنچه را که در منابع کهن درباره [[عبدالله بن حسن مجتبی]]{{ع}} آمده، بخشی را برای عبدالله اکبر و بخشی را برای عبدالله اصغر بازگو کردهاند. (ر.ک: فرسان الهیجاء، ج۱، ص۲۳۸-۲۴۰؛ [[یاران]] [[پایدار]]، ص۱۰۱-۱۰۳؛ [[ناسخ]] التواریخ، ج۲، ص۳۲۹-۳۳۰؛ [[دائرة المعارف]] الحسینیة، ج۵، ص۱۶۳ و ج۶، ص۲۵۷؛ [[مقتل الحسین]]{{ع}}، مقرم، ص۲۶۴ و ۲۸۰، منشورات [[شریف رضی]]؛ وسیلة الدارین، ص۲۴۸-۲۵۰) در پارهای از این کتابها از فرزندان امام حسن به نامهای عبدالله بن حسن مجتبی{{ع}} (بدون [[لقب]] «اصغر») و عبدالله اکبر نام برده شده است. مؤلف «وسیلة الدارین» می‌گوید: به [[گمان]] من [[عبدالله اکبر]]، همان [[عبدالله بن حسن مجتبی]]{{ع}} است؛ و [[امام حسن]]{{ع}} دو فرزند به نام [[عبدالله]] نداشته است.
+همچنین پارهای مآخذ نقل کردهاند که عبدالله بن حسن مجتبی{{ع}} همان [[ابوبکر بن حسن]]{{ع}} است. (ر.ک: المجدی فی انساب الطالبیین، ص۱۹؛ عمدة الطالب، ص۶۸؛ [[مقتل الحسین]]{{ع}}، مقرم، ص۲۶۴، منشورات [[شریف رضی]].)، ولی بیشتر مآخذ این دو نفر و [[قاتلین]] آنها را جداگانه معرفی نمودهاند (ر.ک: منابع آغاز مقاله).</ref>.<ref>جمعی از نویسندگان، [[پژوهشی پیرامون شهدای کربلا (کتاب)|پژوهشی پیرامون شهدای کربلا]]، ص:۲۳۱-۲۳۴.</ref>
 == منابع ==