ابوالعتاهیه: تفاوت میان نسخه‌ها
←مقدمه
(←منابع) |
(←مقدمه) |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
نام وی به اتفاق منابع، [[اسماعیل بن قاسم بن سوید بن کیسان عنزی]]<ref>الأغانی، ج۴، ص۲۶۱؛ الأنساب، سمعانی، ج۴، ص۴۳۰؛ تحسین و تقبیح، ص۳۰۵.</ref> و کنیه‌اش «ابواسحاق» بود. «ابوالعتاهیه»، به معنای «گمراه، احمق و ناقص عقل»<ref>لسان العرب، ج۱۳، ص۵۱۳؛ مجمع البحرین، ج۶، ص۳۵۲؛ تاج العروس، ج۱۹، ص۶۱.</ref>، لقبی است که برخی از [[دشمنان]] و [[مخالفان]] وی به او داده‌اند. [[ابوالفرج اصفهانی]] اطلاق این [[کنیه]] را به وی مرتبط به [[خلیفه عباسی]]، [[مهدی]]، می‌داند<ref>الأغانی، ج۴، ص۲۶۱- ۲۶۲.</ref>. [[امام رضا]]{{ع}} [[نهی]] فرموده که وی را به این [[لقب]] بخوانند و بر اساس [[آیه]] {{متن قرآن|وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ}}<ref>«و (همدیگر را) با لقب‌های ناپسند مخوانید!» سوره حجرات، آیه ۱۱.</ref> این عمل را [[ناپسند]] دانسته است<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۱۷۷.</ref>. البته این لقب چنان برای وی [[شهرت]] یافته که شاید بسیاری، دیگر به معنای لغوی و اولیه آن توجهی نداشته باشند. از این رو، در این نوشته نیز به دلیل شهرت این نام، بی آنکه مراد توهین به این شاعر باشد، وی را به همین نام می‌خوانیم. منابع اصل [[خاندان]] وی را از روستایی از منطقه [[انبار]] در نزدیکی [[کوفه]] به نام «عین التمر» می‌دانند و معتقدند که وی در کوفه [[رشد]] یافته است<ref>تاریخ بغداد، ج۶، شص۲۴۹؛ الأنساب، سمعانی، ج۹، ص۴۳۰؛ بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۵۱.</ref>. البته ابن‌خلکان [[عین التمر]] را جایی در [[حجاز]] می‌داند<ref>وفیات الأعیان، ج۱، ص۲۱۹.</ref>. با این توضیح می‌توان وجه [[اختلاف]] برخی منابع را دریافت که [[تولد]] وی را در عین التمر، انبار یا کوفه دانسته‌اند. البته برخی از گزارش‌ها نیز محل تولد وی را «مذار» جایی میان [[بصره]] و واسط می‌دانند<ref>الأغانی، ج۴، ص۲۶۳.</ref> که البته با [[اتفاق نظر]] منابع بر جایگاه مذکور، چندان قابل اعتنا نیست. عین التمر در [[سال ۱۲ ق]] در عصر [[خلافت ابوبکر]] توسط [[خالد بن ولید]] به [[تصرف]] [[مسلمانان]] در آمد. در این [[زمان]]، کیسان جد ابوالعتاهیه [[کودکی]] بود که به [[اسارت]] در آوردند و نزد [[ابوبکر]] بردند. او وی را به دست [[قبیله]] [[عنزه]] سپرد و [[کودک]] نزد آنان پرورش یافت<ref>الأغانی، ج۴، ص۲۶۲.</ref> و از این روست که این [[خاندان]] و از جمله ابوالعتاهیه از [[موالی]] بنی‌عنزه به شمار می‌آیند و در نسبتشان تعبیر «عنزی» ملاحظه می‌شود<ref>أسماء المغتالین، ص۱۳۴؛ بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۵۱-۱۷۵۳، ۱۷۵۷.</ref>. ابن‌عدیم [[معتقد]] است [[کیسان]] [[لقب]] ابوسوید بوده است و این لقب را به سبب هوش و [[ذکاوت]] بسیار در کودکی به وی دادند<ref>بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۵۲.</ref>. | |||
درباره سال [[تولد]] ابوالعتاهیه [[اختلاف]] نظر چندانی دیده نمی‌شود. ابن‌عدیم سال تولد وی را ۱۳۰ ق یا ۱۳۲ ق دانسته است<ref>بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۵۱.</ref>. مادرش أم‌زید، دختر [[زیاد محاربی]]، از موالی [[محمد بن هاشم بن عمرو بن عتبة الزهری]]، از [[بنی‌زهره]]، از قبائل [[قریش]] بوده است<ref>الأغانی، ج۴، ص۲۶۱؛ بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۵۲.</ref>. خاندان وی از حیث [[اقتصادی]] و [[اجتماعی]] از طبقات [[ضعیف]] به شمار می‌آمده‌اند و چنان که از گزارش‌ها به دست می‌آید، [[پدر]] وی کوزه‌گر یا حجامت‌گر بوده است<ref>الأغانی، ج۴، ص۲۶۴.</ref>. چنان که به نظر می‌آید، ابوالعتاهیه به این اصل و [[نسب]] اهمیت چندانی نمی‌داد و بر آن بوده [[انسانی]] که ابتدای وجودش نطفه‌ای بدبو و انتهای حیاتش مرداری گندیده است، نباید به این امور اعتباری [[افتخار]] کند<ref>بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۵۵.</ref>. ابوالعتاهیه هر چند در میانه [[عمر]] خود به [[شعر]] زاهدانه رو آورد، در ابتدای [[جوانی]] [[همنشین]] جماعتی [[عیاش]] و هرزه بود. در این دوران، او با مخنثان [[کوفه]] و [[بغداد]] نشست و برخاست داشت و خود را چون ایشان می‌آراست و از این‌رو برخی وی را «مخنث [[اهل]] بغداد» می‌نامیدند<ref>الأغانی، ج۴، ص۳۰۸.</ref> و عده‌ای به شدت وی را به سبب [[اشتغال]] به چنین کاری [[سرزنش]] می‌کردند<ref>الأغانی، ج۴، ص۲۶۴.</ref>. پرداختن به [[فسق]] و [[فجور]] در سال‌های بعد با [[همراهی]] با [[والبة بن حباب]] شدت بیشتری گرفت. علت این امر، چنان که [[مرزبانی]] متذکر شده، [[پایگاه اجتماعی]] و [[فرهنگی]] پایین وی بوده و نیز اینکه تعلیمات منسجمی در سال‌های آغازین نداشته است<ref>الموشح، ص۳۲۸.</ref>. | درباره سال [[تولد]] ابوالعتاهیه [[اختلاف]] نظر چندانی دیده نمی‌شود. ابن‌عدیم سال تولد وی را ۱۳۰ ق یا ۱۳۲ ق دانسته است<ref>بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۵۱.</ref>. مادرش أم‌زید، دختر [[زیاد محاربی]]، از موالی [[محمد بن هاشم بن عمرو بن عتبة الزهری]]، از [[بنی‌زهره]]، از قبائل [[قریش]] بوده است<ref>الأغانی، ج۴، ص۲۶۱؛ بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۵۲.</ref>. خاندان وی از حیث [[اقتصادی]] و [[اجتماعی]] از طبقات [[ضعیف]] به شمار می‌آمده‌اند و چنان که از گزارش‌ها به دست می‌آید، [[پدر]] وی کوزه‌گر یا حجامت‌گر بوده است<ref>الأغانی، ج۴، ص۲۶۴.</ref>. چنان که به نظر می‌آید، ابوالعتاهیه به این اصل و [[نسب]] اهمیت چندانی نمی‌داد و بر آن بوده [[انسانی]] که ابتدای وجودش نطفه‌ای بدبو و انتهای حیاتش مرداری گندیده است، نباید به این امور اعتباری [[افتخار]] کند<ref>بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۵۵.</ref>. ابوالعتاهیه هر چند در میانه [[عمر]] خود به [[شعر]] زاهدانه رو آورد، در ابتدای [[جوانی]] [[همنشین]] جماعتی [[عیاش]] و هرزه بود. در این دوران، او با مخنثان [[کوفه]] و [[بغداد]] نشست و برخاست داشت و خود را چون ایشان می‌آراست و از این‌رو برخی وی را «مخنث [[اهل]] بغداد» می‌نامیدند<ref>الأغانی، ج۴، ص۳۰۸.</ref> و عده‌ای به شدت وی را به سبب [[اشتغال]] به چنین کاری [[سرزنش]] می‌کردند<ref>الأغانی، ج۴، ص۲۶۴.</ref>. پرداختن به [[فسق]] و [[فجور]] در سال‌های بعد با [[همراهی]] با [[والبة بن حباب]] شدت بیشتری گرفت. علت این امر، چنان که [[مرزبانی]] متذکر شده، [[پایگاه اجتماعی]] و [[فرهنگی]] پایین وی بوده و نیز اینکه تعلیمات منسجمی در سال‌های آغازین نداشته است<ref>الموشح، ص۳۲۸.</ref>. | ||