اقتصاد در معارف و سیره علوی: تفاوت میان نسخه‌ها
←جستارهای وابسته
(←منابع) |
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
||
| خط ۶۸: | خط ۶۸: | ||
دو [[هدف]] بسط [[عدالت اجتماعی]] - [[اقتصادی]] و [[رشد]] و توسعه، می‌توانند مکمل هم باشند. سیاست‌هایی که در جهت بهبود وضع [[فقرا]] اتخاذ می‌شود، با افزایش بهره‌وری، بر [[عمران]] و [[آبادانی]] تأثیر مثبت دارد و همچنین تدابیری که منجر به رونق [[تولید]] می‌شوند، [[بیکاری]] را کاهش داده، سطح [[زندگی]] بیکاران را به سایر [[مردم]] نزدیک می‌سازند؛ اما ممکن است پی‌گیری دو هدف پیش‌گفته با توجه به ظرفیت‌ها و شرایط [[کشور]]، به [[تزاحم]] انجامد. در این صورت، جانب [[عدالت]] [[برتری]] دارد؛ زیرا در [[اندیشه]] [[علوی]] [[تحمل فقر]] و [[احساس]] [[اختلافات]] فاحش طبقاتی، مفاسدی به بار می‌آورد که [[جامعه]] را از هدف اصلی [[منحرف]] می‌سازد و برگرداندن جامعه به مسیر اصلی - اگر غیرممکن نباشد - تاوان بسیار سنگینی خواهد داشت. [[مشکلات]] [[حکومت علوی]] و کوتاه بودن دوران آن، پاره‌ای از هزینه سنگین [[اصلاح جامعه]] و برگرداندن آن به مسیر اصلی بود که علی{{ع}} پرداخت.<ref>[[محمد تقی حکیم آبادی گیلک|حکیم آبادی گیلک، محمد تقی]]، [[دولت و سیاست‌های اقتصادی (مقاله)| مقاله «دولت و سیاست‌های اقتصادی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۷ (کتاب)|دانشنامه امام علی]]، ج۷، ص ۳۵۵.</ref> | دو [[هدف]] بسط [[عدالت اجتماعی]] - [[اقتصادی]] و [[رشد]] و توسعه، می‌توانند مکمل هم باشند. سیاست‌هایی که در جهت بهبود وضع [[فقرا]] اتخاذ می‌شود، با افزایش بهره‌وری، بر [[عمران]] و [[آبادانی]] تأثیر مثبت دارد و همچنین تدابیری که منجر به رونق [[تولید]] می‌شوند، [[بیکاری]] را کاهش داده، سطح [[زندگی]] بیکاران را به سایر [[مردم]] نزدیک می‌سازند؛ اما ممکن است پی‌گیری دو هدف پیش‌گفته با توجه به ظرفیت‌ها و شرایط [[کشور]]، به [[تزاحم]] انجامد. در این صورت، جانب [[عدالت]] [[برتری]] دارد؛ زیرا در [[اندیشه]] [[علوی]] [[تحمل فقر]] و [[احساس]] [[اختلافات]] فاحش طبقاتی، مفاسدی به بار می‌آورد که [[جامعه]] را از هدف اصلی [[منحرف]] می‌سازد و برگرداندن جامعه به مسیر اصلی - اگر غیرممکن نباشد - تاوان بسیار سنگینی خواهد داشت. [[مشکلات]] [[حکومت علوی]] و کوتاه بودن دوران آن، پاره‌ای از هزینه سنگین [[اصلاح جامعه]] و برگرداندن آن به مسیر اصلی بود که علی{{ع}} پرداخت.<ref>[[محمد تقی حکیم آبادی گیلک|حکیم آبادی گیلک، محمد تقی]]، [[دولت و سیاست‌های اقتصادی (مقاله)| مقاله «دولت و سیاست‌های اقتصادی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۷ (کتاب)|دانشنامه امام علی]]، ج۷، ص ۳۵۵.</ref> | ||
==راهبردهای [[اقتصادی]]== | |||
راهبردهای [[جامعه آرمانی]] [[علوی]] در عرصه [[اقتصاد]]، «[[صرفه‌جویی]] در هزینه‌های [[اداری]] [[حکومت]]» و «[[توزیع]] عادلانه درآمد»های عمومی در میان [[آحاد جامعه]] و به ویژه [[فقیران]] است. در آرا و [[سیره امام]]، تأکید بر مؤلفه‌های اقتصادی، نظیر تأکید بر کار، [[عمران]] و [[آبادانی]]، [[رشد]] [[تولید]] و کسب و [[تجارت]] عادلانه، فراوان به چشم می‌خورد<ref>موسوعة الامام علی{{ع}}، ج۴، ص۱۶۹-۲۰۰.</ref>، ولی [[ادله]] بسیاری بر توجه و تأکید ویژه [[امام]] بر مسئله صرفه‌جویی و توزیع عادلانه درآمد عمومی دلالت دارد؛ توزیعی منسجم، پیاپی و عادلانه که به سرعت فرصت‌های از دست رفته فقیران را به آنان باز گرداند و امکان خروج آنان را از مدار [[فقر]] و [[استضعاف]] فراهم آورد، و از انباشت [[ثروت]] نزد [[ثروتمندان]] جلوگیری کند. این ادله بدین قرارند: | |||
نخست آن‌که امام بر [[لزوم]] موازنه مستمر میان «فقر» و «[[غنا]]» تأکید فراوان کرده، می‌فرماید: «[[خداوند]] روزی فقیران را در [[اموال]] ثروتمندان نهاده است. پس هیچ [[فقیری]] گرسنه نمی‌ماند مگر آن‌که [[ثروتمندی]] از [[حق]] وی بهره‌مند گردیده است؛ در حالی که [[پروردگار متعال]] حق آن [[فقیر]] را از آن [[ثروتمند]] مطالبه کرده است»<ref>{{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ فَرَضَ فِي أَمْوَالِ الْأَغْنِيَاءِ أَقْوَاتَ الْفُقَرَاءِ فَمَا جَاعَ فَقِيرٌ إِلَّا بِمَا مُتِّعَ بِهِ غَنِيٌّ وَ اللَّهُ تَعَالَى سَائِلُهُمْ عَنْ ذَلِكَ}}؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۲۴.</ref>. | |||
دوم آن‌که [[امام علی]]{{ع}} [[عنایت]] [[استانداران]] خود را به ثروتمندان [[تحمل]] نکرده، [[عثمان بن حنیف]] را به سبب حضور بر سر سفره ثروتمندان شدیداً [[توبیخ]] می‌کند<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۶، ص۲۰۵.</ref> و به شُریح [[قاضی]] - که خانه‌ای مجلل خریده بود- هشدار می‌دهد که [[رفتار]] اقتصادی وی موجب [[عقوبت الهی]] برای او است<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۲۷.</ref>. [[سیره امام علی]]{{ع}} گویای آن است که وی نزدیک شدن [[سازمان]] اداری حکومتش را به ثروتمندان بر نمی‌تافت و بر عدم [[آلودگی]] [[حاکمیت]] علوی با [[سیره]] و [[منش]] ثروتمندان تأکید می‌ورزید. | |||
سوم آن‌که امام علی{{ع}} در توزیع درآمد عمومی [[تعجیل]] کرده، اجازه نمی‌دهد که جمعه‌ای بگذرد و درآمد عمومی در [[خزانه]] [[بیت المال]] باقی بماند. او در شامگاه هر [[پنج‌شنبه]] و پس از [[توزیع]] عادلانه بیت المال، [[وضو]] می‌گرفت و دو رکعت [[نماز]] به جا می‌آورد<ref>{{متن حدیث|أَنَّهُ كَانَ يَقْسِمُ مَا فِي بَيْتِ الْمَالِ فَلَا تَأْتِي الْجُمُعَةُ وَ فِي بَيْتِ الْمَالِ شَيْ‌ءٌ وَ يَأْمُرُ بِبَيْتِ الْمَالِ فِي كُلِّ عَشِيَّةِ خَمِيسٍ- فَيُنْضَحُ بِالْمَاءِ ثُمَّ يُصَلِّي فِيهِ رَكْعَتَيْنِ}}؛ موسوعة الامام علی{{ع}}، ج۴، ص۱۹۰.</ref>. | |||
چهارم آن‌که رسیدگی به [[فقیران]] و [[یتیمان]] را مورد توجه خاص قرار می‌دهد<ref>موسوعة الامام علی{{ع}}، ج۴، ص۲۰۴-۲۰۹.</ref>؛ به گونه‌ای که رسیدگی به فقیران و یتیمان از شاخصه‌های [[سیره علوی]] است، و موارد فراوانی از رسیدگی شخصی و مستقیم آن [[حضرت]] به [[محرومان]] ثبت شده است. | |||
پنجم آن‌که [[امام علی]]{{ع}} بر [[صرفه‌جویی]] در هزینه‌های [[اداری]] بیت المال تأکید می‌ورزد و به [[کارگزاران]] خود توصیه می‌کند که حتی در استفاده از قلم و [[کاغذ]] صرفه‌جویی کنند و از زیاده‌نویسی بپرهیزند؛ زیرا بیت المال [[مسلمین]] [[تحمل]] ضرر را ندارد<ref>{{متن حدیث|كَتَبَ إِلَى عُمَّالِهِ أَدِقُّوا أَقْلَامَكُمْ وَ قَارِبُوا بَيْنَ سُطُورِكُمْ وَ احْذِفُوا عَنِّي فُضُولَكُمْ وَ اقْصِدُوا قَصْدَ الْمَعَانِي وَ إِيَّاكُمْ وَ الْإِكْثَارَ فَإِنَّ أَمْوَالَ الْمُسْلِمِينَ لَا تَحْتَمِلُ الْإِضْرَارَ}}؛ بحارالانوار، ج۱۰۴، ص۲۷۵.</ref>. افزون بر این، [[التزام]] آن حضرت به صرفه‌جویی در هزینه‌های [[حکومتی]] به حدی بود که حتی از چراغ بیت المال هنگام [[گفت‌وگو]] درباره [[منافع شخصی]] افراد دیگر استفاده نمی‌کرد. چنین روشی دقیقاً برای سبک کردن بار بیت المال و امکان توزیع هر چه بیش‌تر آن در میان [[نیازمندان]] بود. | |||
همه ادله‌های یادشده، دو [[راهبرد]] «توزیع عادلانه درآمد عمومی» و «صرفه‌جویی در هزینه‌های اداری [[حکومت]]» را در جایگاه مهم‌ترین و بنیادی‌ترین آموزه [[اقتصادی]] [[جامعه آرمانی]] [[علوی]] قرار می‌دهد و تمام [[سیاست‌ها]] و برنامه‌های اقتصادی دیگر را به صورت [[تابعی]] از راهبرد مزبور در می‌آورد. [[بدیهی]] است بر پایه این راهبرد، ضریب [[همدلی]] و [[برادری]] در میان [[مسلمانان]] افزایش می‌یابد و مسیر گردش [[اجتماعی]] تلاش اقتصادی نه بر مبنای [[سود]] و [[رفاه]] شخصی، که بر پایه سود و رفاه جمعی و کسب [[رضایت الهی]] [[استوار]] می‌گردد و [[فقر]] و [[محرومیت]]، حتی اگر کاملاً محو نشود، مهار و محدود خواهد شد.<ref>[[سید عباس نبوی|نبوی، سید عباس]]، [[جامعه آرمانی (مقاله)| مقاله «جامعه آرمانی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۶ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۶]]، ص ۱۸۲.</ref> | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||