جهت اعجاز قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

==[[اعجاز]] و جهت [[اعجاز]] به چه معناست؟==

[[اعجاز]] مصدر باب [[افعال]] از ریشه "ع‌ ـ‌ ج‌ ـ‌ ز" به معنای [[ناتوان]] ساختن یا [[ناتوان]] یافتن کسی یا چیزی به‌کار رفته <ref>مفردات، ص‌۵۴۷؛ لسان العرب، ج‌۹، ص‌۵۸، «عجز».</ref> و در [[قرآن کریم]] به معنای نخست آمده است: {{متن قرآن|وَمَا أَنتُم بِمُعْجِزِينَ }}<ref> و شما به ستوه آورنده خداوند نیستید؛ سوره انعام، آیه:۱۳۴.</ref><ref>[[سید محمود دشتی|دشتی، سید محمود]]، [[غلام علی عزیزی|عزیزی، غلام علی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج ۳، ص ۵۵۸.</ref>.

واژه [[معجزه]]، اسم فاعل ماده "عجز" از باب [[افعال]] به معنای ناتوان‌کننده است <ref> [[محمد تقی مصباح یزدی|مصباح یزدی، محمد تقی]]، [[راه و راهنماشناسی (کتاب)|راه و راهنماشناسی]]، ص ۱۸۱.</ref>. [[معجزه]] عمل خارق عادتی را گویند که انجام آن از [[قدرت]] افراد عادی بیرون بوده و تنها به اتکای یک نیروی مافوق طبیعی امکان‌پذیر است. [[معجزه]] عملی است از طرف مدعی [[نبوت]] و دارای برخی شرایط و خصوصیات و نشانه‌ای روشن و دلیلی آشکار است بر [[صدق]] ادعای آورنده آن<ref> [[محمد تقی مصباح یزدی|مصباح یزدی، محمد تقی]]، [[راه و راهنماشناسی (کتاب)|راه و راهنماشناسی]]، ص ۱۸۱.</ref>.

[[پیامبر اسلام]] {{صل}} معجزه‌های فراوانی داشته است؛ اما در آن میان [[قرآن کریم]] جایگاهی ویژه دارد. [[قرآن]] را از ابعاد گوناگون [[معجزه]] دانسته‌اند:

#'''[[نظم]] و [[معانی قرآن]]:''' واژگان [[قرآنی]]، بسان اعداد ریاضی در جای ویژه خویش قرار یافته‌اند. همراه این [[نظم]] و سامان لفظی، گستره بی‌همتایی از معانی بلند در [[قرآن]] [[خودنمایی]] می‌کند و مفاهیم آسمانی، منظم و هماهنگ کنار هم آمده‌اند<ref>ر.ک: تفسیر بیان السعادة، ۱/ ۴۵؛ المیزان‌، ۱/ ۲۳۴.</ref>.

#'''[[مصونیت از تحریف]]:''' همه [[کتاب‌های آسمانی]] جز [[قرآن]]، دچار [[تحریف]] گشته‌اند و تنها [[قرآن]] است که از هر گونه‌ تغییر و [[تحریف]] در [[امان]] مانده است. [[قرآن]]، خود، از این [[حقیقت]] به اشارت و صراحت یاد کرده است<ref>{{متن قرآن| مِّنَ الَّذِينَ هَادُواْ يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِ وَيَقُولُونَ سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا وَاسْمَعْ غَيْرَ مُسْمَعٍ وَرَاعِنَا لَيًّا بِأَلْسِنَتِهِمْ وَطَعْنًا فِي الدِّينِ وَلَوْ أَنَّهُمْ قَالُواْ سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا وَاسْمَعْ وَانظُرْنَا لَكَانَ خَيْرًا لَّهُمْ وَأَقْوَمَ وَلَكِن لَّعَنَهُمُ اللَّهُ بِكُفْرِهِمْ فَلاَ يُؤْمِنُونَ إِلاَّ قَلِيلاً }}؛ سوره نساء، آیه ۴۶؛ {{متن قرآن|أَفَتَطْمَعُونَ أَن يُؤْمِنُواْ لَكُمْ وَقَدْ كَانَ فَرِيقٌ مِّنْهُمْ يَسْمَعُونَ كَلامَ اللَّهِ ثُمَّ يُحَرِّفُونَهُ مِن بَعْدِ مَا عَقَلُوهُ وَهُمْ يَعْلَمُونَ}}؛ سوره بقره، آیه ۷۵، {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنزَلْنَا مِنَ الْبَيِّنَاتِ وَالْهُدَى مِن بَعْدِ مَا بَيَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِي الْكِتَابِ أُوْلَئِكَ يَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَيَلْعَنُهُمُ اللاَّعِنُونَ}}؛ آیه ۱۵۹ و ....</ref>. از آن رو که [[قرآن]] از [[تحریف]] دور مانده است، معیاری است برای ارزیابی دیگر [[کتب آسمانی]].

#'''[[اعجاز]] در قانون‌گذاری:''' [[قوانین]] [[قرآن]] به گونه‌ای شگفت با [[فطرت]] [[انسان]] سازگار است<ref>{{متن قرآن|فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ}}؛ سوره روم، آیه ۳۰.</ref>. [[قرآن]]، برنامه‌های کلان [[زندگی مادی]] و [[معنوی]] [[انسان]] را ترسیم کرده است که هر یک از این برنامه‌ها، منشأ برنامه‌های فرعی دیگر است. [[دانشمندان]] [[علوم دینی]] تنها از [[آیه]] ۹۰ سوره نحل، شصت و نُه [[قانون]] بیرون کشیده‌اند<ref>وحی و نبوت در قرآن‌، ۳۳۵.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 420.</ref>.

[[معجزه]] بودن یک چیز به [[دلایل]] مختلف ظاهری و [[معنوی]] آن برمی گردد؛ حال [[معجزه]] بودن [[قرآن]] را چه به معنای بالاتر بودن از توان بشری [[تفسیر]] نماییم و چه آن را [[ناتوانی]] در آوردن امر مقدور بدانیم، در هر صورت اصل [[معجزه]] بودنش ثابت است: {{متن قرآن|أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ فَأْتُواْ بِسُورَةٍ مِّثْلِهِ وَادْعُواْ مَنِ اسْتَطَعْتُم مِّن دُونِ اللَّهِ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ}}<ref> یا می‌گویند (پیامبر) آن را بربافته است، بگو: اگر راست می‌گویید سوره‌ای همگون آن بیاورید و هر کس جز خداوند را می‌توانید فرا خوانید؛ سوره یونس، آیه:۳۸.</ref>. [[قرآن]] از جهات مختلف مانند [[بلاغت]]، [[علمی]] بودن، [[خبرهای غیبی]]، [[اتقان]] در [[تشریع]]، [[قانون]] گذاری، [[عظمت]] و منطقی بودن [[معارف]] و از جهت آورندۀ آن، [[معجزه]] است.  

عده‌ای معتقدند تمامی‌ [[سوره‌های قرآن]] و حتی کوچک‌ترین سوره‌اش در تمامی‌ وجوه و ابعاد [[معجزه]] است و برای [[اثبات]] آن چنین [[استدلال]] می‌کنند: اگر تحدی‌های [[قرآن]] عام نبوده و تنها در خصوص [[بلاغت]] و [[فصاحت]] یا [[عظمت]] اسلوب آن بود، باید فقط عرب‌های [[خالص]] دوره [[جاهلیت]] مخاطب آن بودند در حالی که [[انس]] و [[جن]] طرف مقابل [[تحدی]] هستند<ref>سوره اسراء، آیه:۸۸.</ref> و این که [[خداوند]] نفرموده کتابِ [[فصیح]] همانند [[قرآن]] بیاورید و یا کتابِ مشتمل بر چنین معارفی بیاورید، می‌فهماند، [[قرآن]] از هر جهت که ممکن باشد، [[برتر]] است نه از یک یا دو جهت <ref>المیزان، ج۱، ص ۶۱ و ۵۹.</ref><ref>[[محمد رضا بهدار|بهدار، محمد رضا]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص۵۴.</ref>.

به استناد آیاتی که از هم آوردی سخن به میان آورده ما به‌طور [[یقین]] درمی‌یابیم که [[قرآن]] خود را [[معجزه]] و فراتر از حد توان [[بشر]] دانسته است. بدین روی‌، در کنار فراخوانی به [[مبارزه]] با ارائه گفتاری نظیر همه [[قرآن]] یا همسان با ده یا یک [[سوره]] آن، بر عدم امکان تحقق این امر تأکید کرده است. در آنجا که می‌فرماید: {{متن قرآن|وَإِن كُنتُمْ فِي رَيْبٍ مِّمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا فَأْتُواْ بِسُورَةٍ مِّن مِّثْلِهِ وَادْعُواْ شُهَدَاءَكُم مِّن دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنتُمْ صَادِقِينَ*فَإِن لَّمْ تَفْعَلُواْ وَلَن تَفْعَلُواْ فَاتَّقُواْ النَّارَ الَّتِي وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ أُعِدَّتْ لِلْكَافِرِينَ}}<ref>یقره، آیات ۲۳ و ۲۴</ref> با صرف‌نظر از این امر [[پرسش]] مهم در این زمینه آن است که [[قرآن]] چه امتیازات و ویژگی‌های [[فوق بشری]] خو را مدنظر قرار داده و [[معتقد]] است که دیگران از آوردن نظیر آن عاجزند؟ آنچه در این بین ارائه می‌شود در [[حقیقت]] ناظر به [[وجوه اعجاز قرآن]] است. [[اندیشمندان مسلمان]] از دیرباز این امر را موردتوجه قرار داده و کوشیده‌اند افق‌های مختلف [[اعجاز قرآن]] را مورد بازکاوی قرار دهند. در سایه این تحقیقات به نظر می‌رسد که می‌توان پنج وجه برای [[اعجاز قرآن]] برشمرد: [[اعجاز بیانی]]؛ [[اعجاز معارفی]]؛ [[اعجاز علمی]]؛ [[اعجاز تشریعی]]؛ [[اعجاز اخلاقی]]. آنچه در این بین اهمیت دارد توجه به این نکته است که: مسئله [[اعجاز قرآن]] را از دو جنبه باید بحث کرد، یکی جنبه [[زیبایی]] و هنری و دیگری جنبه [[علمی]] و [[فکری]]. جنبه [[زیبایی]] و هنری مربوط به لفظ [[قرآن]] یعنی همان عبارات [[قرآن]] است، اما جنبه [[علمی]] و [[فکری]]، آن مربوط به معنویت‌های [[قرآن]] است، ربطی به لفظ و [[ظاهر قرآن]] ندارد. مثلاً درباره [[توحید]] و [[خدا]] بحث کرده، و مسائلی که مربوط به [[خدا]] و ماوراء [[طبیعت]] است در [[قرآن]] آمده است<ref>[[مرتضی مطهری|مطهری مرتضی]]، [[نبوت ۱(کتاب)|نبوت]]، مجموعه آثار، ج ۴، ص ۵۴۶.</ref> به این معنا که باید [[قرآن]] را بر پایه دو عنصر لفظ و معنا [[استوار]] دانست و پذیرفت که برخی از وجوه [[اعجاز]] نظیر [[اعجاز بیانی]] بیشتر از آنکه مربوط به متن و معنای [[قرآن]] باشد، ناظر به لفظ [[قرآن]] است. اما سایر [[وجوه اعجاز قرآن]]، به معنا و درون‌مایه این [[کتاب آسمانی]] مربوط می‌شود. از [[اعجاز]] متنی و محتوایی [[قرآن]] می‌توان به [[اعجاز علمی]] تفکری تعبیر کرد و مدعی شد که: جنبه [[علمی]] و فکری‌، مربوط به معنوی‌های [[قرآن]] است. ربطی به لفظ و ظاهر آن ندارد. مثلاً درباره [[توحید]] و [[خدا]] بحث کرده است و مسائل که مربوط به [[خدا]] و ماوراء [[طبیعت]] است در [[قرآن]] آمده است<ref>[[مرتضی مطهری|مطهری مرتضی]]، [[نبوت ۱(کتاب)|نبوت]]، مجموعه آثار، ج ۴، ص ۵۴۷.</ref> اینک مناسب است به [[اجمال]] این وجوه را موردبررسی قرار دهیم<ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[چلچراغ حکمت ج۲۲ (کتاب)|قرآن‌شناسی، چلچراغ حکمت ج۲۲]]، ص ۵۰.</ref>.