پرش به محتوا

جهاد اکبر: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۱٬۲۱۶ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۱ آوریل ۲۰۲۲
(صفحه‌ای تازه حاوی «==جهاد اکبر در فقه== جهاد اکبر به معنای مبارزه با نفس اماره است. جهاد اکبر، مقابل جهاد اصغر (جهاد با دشمن بیرونی) عبارت است از ستیز و مخالفت با نفس و خواهش‌های آن - که انسان را وادار به مخالفت با خداوند متعال و سرپیچی از دستور...» ایجاد کرد)
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
 
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
خط ۱: خط ۱:
==جهاد اکبر در فقه==
==جهاد اکبر در فقه==
جهاد اکبر به معنای [[مبارزه با نفس اماره]] است. [[جهاد اکبر]]، مقابل [[جهاد اصغر]] ([[جهاد با دشمن]] بیرونی) عبارت است از [[ستیز]] و [[مخالفت با نفس]] و خواهش‌های آن - که [[انسان]] را وادار به [[مخالفت]] با [[خداوند متعال]] و [[سرپیچی]] از دستورهای او می‌کند - به ترک شهوت‌های [[شیطانی]] و [[گردن نهادن]] به دستورهای [[خداوند متعال]] و پیراستن نفس از [[صفات ]][[ناشایست]] و آراستن آن به [[صفات نیکو]]. عنوان یاد شده برگرفته از روایتی از [[رسول خدا]]{{صل}} است که به گروهی از [[اصحاب]] که از [[نبرد]] با [[دشمن]] باز می‌گشتند، فرمود: مرحبا به قومی که [[جهاد اصغر]] را به انجام رسانده‌اند، و [[جهاد اکبر]] بر ایشان باقی است. گفتند: ای [[پیامبر خدا]]، [[جهاد اکبر]] چیست؟ فرمود [[جهاد با نفس]]<ref>وسائل الشیعة، ج۱۵، ص۱۶۱.</ref>. از این عنوان به مناسبت در باب [[جهاد]][[ سخن]] گفته‌اند.[[ پیروی]] از [[نفس اماره]] به [[ترک واجبات]] و [[ارتکاب محرمات]]، [[حرام]] و [[مخالفت]] با آن به انجام دادن [[واجبات]] و اجتناب از [[محرمات]]، [[واجب]] است<ref>کلمة التقوی، ج۲، ص۳۳۰-۳۳۱.</ref>.<ref>مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]]، ج۳، ص۱۴۱-۱۴۶</ref>
جهاد اکبر به معنای [[مبارزه با نفس اماره]] است. [[جهاد اکبر]]، مقابل [[جهاد اصغر]] ([[جهاد با دشمن]] بیرونی) عبارت است از [[ستیز]] و [[مخالفت با نفس]] و خواهش‌های آن - که [[انسان]] را وادار به [[مخالفت]] با [[خداوند متعال]] و [[سرپیچی]] از دستورهای او می‌کند - به ترک شهوت‌های [[شیطانی]] و [[گردن نهادن]] به دستورهای [[خداوند متعال]] و پیراستن نفس از [[صفات ]][[ناشایست]] و آراستن آن به [[صفات نیکو]]. عنوان یاد شده برگرفته از روایتی از [[رسول خدا]]{{صل}} است که به گروهی از [[اصحاب]] که از [[نبرد]] با [[دشمن]] باز می‌گشتند، فرمود: مرحبا به قومی که [[جهاد اصغر]] را به انجام رسانده‌اند، و [[جهاد اکبر]] بر ایشان باقی است. گفتند: ای [[پیامبر خدا]]، [[جهاد اکبر]] چیست؟ فرمود [[جهاد با نفس]]<ref>وسائل الشیعة، ج۱۵، ص۱۶۱.</ref>. از این عنوان به مناسبت در باب [[جهاد]][[ سخن]] گفته‌اند.[[ پیروی]] از [[نفس اماره]] به [[ترک واجبات]] و [[ارتکاب محرمات]]، [[حرام]] و [[مخالفت]] با آن به انجام دادن [[واجبات]] و اجتناب از [[محرمات]]، [[واجب]] است<ref>کلمة التقوی، ج۲، ص۳۳۰-۳۳۱.</ref>.<ref>مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]]، ج۳، ص۱۴۱-۱۴۶</ref>
==جهاد اکبر در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی==
[[برترین]][[ جهاد]] در [[اسلام]]، [[جهاد با نفس]] است که در [[حدیث]] معروف [[پیامبر اکرم]]{{صل}} از آن به [[جهاد اکبر]] تعبیر شده است؛ در حالی که آن [[حضرت]] [[جهاد با دشمن]] را [[جهاد اصغر]] نامیده است<ref>صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۳۶۶ – ۳۶۷.</ref>. [[امام خمینی]] نیز همواره سفارش به [[تهذیب]] و [[تزکیه نفس]]، تحصیل [[آداب]] [[شرعی]] و [[معارف الهی]] را مقصد اصلی [[بعثت پیامبران]]{{عم}} می‌دانست و دستیابی به [[فضایل اخلاقی]] را به ویژه برای طلبه‌های [[علوم دینی]] و روحانین لازم می‌شمرد و [[علم]] تهذیب آنان را موجب [[انحراف]] و [[بدبینی]] [[مردم]] به اسلام و [[روحانیت]] قلمداد می‌کرد<ref>امام خمینی، جهاد اکبر، ص۱۱ – ۱۲.</ref>؛ از این [[روز]] به مناسبت‌های گوناگون مانند آغاز سال تحصیلی به منظور [[تهذیب نفس]] طلبه‌های علوم دینی و [[روحانیون]]، به بیانات [[اخلاقی]] و [[موعظه]] و [[تذکر]] نیز می‌پرداخت<ref>مختاری، رضا، نگاهی به آثار اخلاقی امام، مجله آینه پژوهش، شماره ۷۹، ۱۳۸۲ش، ص۲۰.</ref> و مواردی از [[صفای نفس]] کسانی چون [[شیخ طوسی]] و [[شیخ انصاری]] و تلاش آنان در راه [[خودسازی]] را، برای طلبه‌ها بیان می‌کرد<ref>امام خمینی، جهاد اکبر، ص۱۸ - ۲۵.</ref>. 
کتاب جهاد اکبر یا [[مبارزه با نفس]] شامل بیانات اخلاقی امام خمینی است که در [[مسجد]] شیخ انصاری [[نجف اشرف]]، در آستانه [[ماه رمضان]] و روزهای دیگر ایراد شده و [[سید]] حمید [[روحانی]] (زیارتی)، یکی از [[شاگردان]] [[جوان]] امام خمینی آن را تقریر و تنظیم کرده است<ref>مقدمه کتاب جهاد اکبر، ص۸.</ref>. مطالب این کتاب به قصد [[پند]] و اثرگذاری بر مخاطبان بیان شده است؛ از این‌رو در مقایسه با دیگر آثار اخلاقی امام خمینی همچون شرح [[چهل حدیث]] و شرح حدیث [[جنود]] [[عقل]] و [[جهل]] از سطحی عمومی برخوردار است و نشانگر توجه جدّی ایشان به دستورهای [[دینی]] و اخلاقی و تهذیب نفس، حتی در جریان مبارزه‌های [[سیاسی]] است<ref>مقدمه کتاب جهاد اکبر، ص۸ - ۹.</ref>.
امام خمینی در این کتاب ضمن تأکید بر [[لزوم]] اهتمام داشتن طلاب به مسایل اخلاقی، آنان را از دامن‌زدن به [[اختلاف]] و چنددستگی بر [[حذر]] می‌دارد و [[معتقد]] است ریشه تمام اختلافاتی که [[هدف]] مشخص و مقدسی نداشته باشد به [[حب دنیا]] برمی‌گردد<ref>امام خمینی، جهاد اکبر، ص۲۵ – ۳۰.</ref>. ایشان نیروی [[عقل]] را در کنار [[بعثت پیامبران]]{{عم}} [[عنایت الهی]] به بندگانش می‌داند تا دچار [[عذاب]] [[جهنم]] نشوند و در ادامه می‌افزاید اگر عوامل یادشده مایه [[بیداری]] [[بندگان]] نشوند، [[خداوند]] آنان را از طریق گرفتاری‌های دیگری چون [[فقر]] و [[بیماری]] بیدار می‌کند<ref>امام خمینی، جهاد اکبر، ص۳۳ - ۳۶.</ref>. ایشان در بخشی دیگر به ذکر نکاتی از «[[مناجات شعبانیه]]» می‌پردازد و بر خواندن، [[اندیشیدن]] در آن و درس [[آموختن]] از مضامین آن [[اصرار]] می‌ورزد<ref>امام خمینی، جهاد اکبر، ص۳۶ – ۳۸.</ref>. ایشان در ادامه به [[ارزش]] [[ماه رمضان]] و [[آداب]] [[روزه]] و رسم مهمانی [[خدا]] در این ماه می‌پردازد<ref>امام خمینی، جهاد اکبر، ص۳۸ – ۵۰.</ref>؛ چنان‌که نقطه آغازین [[تهذیب نفس]] را «[[یقظه]]» و بیداری نفس می‌شمارد و [[دوران جوانی]] را بهترین [[زمان]] برای [[اصلاح]] و [[تهذیب]] می‌داند<ref>امام خمینی، جهاد اکبر، ص۵۱ - ۶۰.</ref>. صفحه‌های پایانی کتاب به هشدار درباره توطئه‌های [[دشمنان دین]] برضد [[جوامع اسلامی]] اختصاص دارد و به توجه [[علما]] و فضلا به تهذیب نفس و [[نظم]] و ترتیب به عنوان یگانه راه [[مبارزه]] با این [[توطئه‌ها]] سفارش می‌کند<ref>امام خمینی، جهاد اکبر، ص۶۰ – ۶۲.</ref>. از نظر فراوانی موضوعات مطرح شده در کتاب، اهمیت [[خودسازی]] و تهذیب نفس به ویژه برای طلبه‌ها و [[روحانیون]] و پیامدهای بی‌توجهی به این مطلب از بسامد بیشتری برخوردار است؛ ولی [[امام خمینی]] در ضمن این بیانات، به مسایل [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] نیز توجه می‌کند و با اشاره به توطئه‌های [[دشمنان اسلام]]، بر حساسیت و اهمیت جایگاه [[حوزه‌های علمیه]] و [[اهل]] [[علم]] در [[جامعه]] و نقش آنها در جایگاه یک گروه [[مرجع]] تأکید می‌کند. همچنین با اشاره به وضعیت سیاسی - اجتماعی [[جهان]] به ویژه [[کشورهای اسلامی]] در دوران کنونی، راه حل‌هایی برای برون رفت از این وضعیت پیشنهاد می‌کند که مهم‌ترین آنها [[حفظ وحدت]]، کنارگذاشتن [[اختلافات]]، توجه به [[تقوا]] و [[تزکیه نفس]] است.
برخی از نکات برجسته این سخنرانی‌ها عبارت‌اند از: هشدار درباره کم‌توجهی حوزه‌ها به [[علوم]] [[معنوی]] و [[روحانی]] و سرگرم‌شدن به بحث‌های دیگر، نقش عملکرد نادرست [[روحانیون]] در بدبین شدن [[مردم]] به همه [[اهل]] [[علم و دین]]، امکان [[حجاب]] اکبر شدن [[علم]]، [[لزوم]] داشتن برنامه [[منظم]] و استاد و [[راهنما]] در [[تهذیب نفس]]، اهمیت [[دوران جوانی]] که بهترین [[زمان]] برای [[خودسازی]] است.
از آنجا که این بحث‌ها در قالب [[خطابه]] ایراد شده‌اند و عناوین آن را بعدها گردآورنده یا ناشران برگزیده‌اند؛ از این‌رو عناوین در نسخه‌های گوناگون، متفاوت‌اند که برخی از آنها عبارت‌اند از: سفارش به [[حوزه‌های علمیه]]، سفارش به طلاب، اهمیت [[تهذیب]] و تزکیه نفس، نکاتی از [[مناجات شعبانیه]]، حجاب‌های [[انسان]] و علم و [[ایمان]]. این [[اختلاف]] در مقدمه‌های نگاشته شده بر کتاب نیز صادق است. تنها نوار دو جلسه از این درس‌های [[اخلاقی]] موجود است که متن آن در [[صحیفه]] [[امام]]<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۲، ص۱۴ – ۲۸ و ۳۹۰ – ۳۹۱.</ref>، چاپ شده است. این کتاب در دوران پیش از [[انقلاب]] و [[روزگار]] [[مبارزه]]، بازتاب‌های قابل توجهی داشته است و در آن زمان، بارها در داخل و خارج [[کشور]] چاپ شده<ref>مقدمه کتاب جهاد اکبر، ص۸.</ref>.
مطالب این کتاب، نخست همراه با کتاب [[ولایت فقیه]] [[امام خمینی]] به چاپ رسیده<ref>انصاری، حمید، حدیث بیداری، ص۲۳۹.</ref>؛ ولی در سال ۱۳۹۲ ق/۱۳۴۹ش نخستین‌بار به صورت مستقل منتشر شده است<ref>«سیری در تألیفات اخلاقی عرفانی حضرت امام»، مجله حوزه، شماره ۳۷ - ۳۸، ۱۳۶۹ ش، ص۴۱۶.</ref>. کتاب در مواردی نیز بدون نام ناشر یا محل نشر و گاهی با نام‌های دیگری چون [[مبارزه با نفس]]، [[جهاد اکبر]]، مبارزه با نفس یا جهاد اکبر و در باب [[جهاد]] نفس، از سوی ناشرانی چون: امیرکبیر در سال ۱۳۶۰،[[ بعثت]] در سال ۱۳۶۱،[[ پیام]] [[آزادی]] (بی‌تا) و [[آموزش و پرورش]] [[تهران]] در سال ۱۳۷۰ به چاپ رسیده است<ref>نادرپور، محمدرضا و دیگران، کتاب‌شناسی موضوعی امام خمینی، ص۴۰ و ۵۳ – ۵۴.</ref>. منقح‌ترین چاپ کتاب، متعلق به مؤسسه تنظیم و نشر آثار [[امام خمینی]] است که دربردارنده یک پیشگفتار درباره [[شخصیت]] و اهتمام امام خمینی به [[خودسازی]] و [[تهذیب نفس]] و بخش‌های برگزیده‌ای از سخنان ایشان دراین باره است. این مؤسسه نخستین بار کتاب را در خرداد ۱۳۷۲ در ۷۲ صفحه منتشر کرده که تا سال ۱۳۹۶، ۳۲ بار [[تجدید]] چاپ شده است؛ همچنین در جلد ۵۰ موسوعة الامام الخمینی همراه با کتاب [[تفسیر]] [[سوره حمد]] و نامه‌های [[عرفانی]] در سال ۱۳۹۲ منتشر شده است. این کتاب به زبان‌های [[عربی]]، [[انگلیسی]]، ایتالیایی، اردو، ترکی استانبولی و آذری کریل نیز ترجمه شده است<ref>امیری، کیومرث، مأخذشناسی امام خمینی، ص۲؛ انصاری قمی، ناصرالدین، «تألیفات و تقریرات امام خمینی»، مجله آینه پژوهش، شماره ۵۸، ۱۳۷۸ ش، ص۲۱۱.</ref>. همچنین این کتاب به صورت گویا (کتاب صوتی) درآمده است.<ref>[[ناصرالدین انصاری قمی|انصاری قمی، ناصرالدین]]، [[جهاد اکبر یا مبارزه با نفس (مقاله)| مقاله «جهاد اکبر یا مبارزه با نفس»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۴ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی]]، ج۴، ص ۱۹۳.</ref>
۲۱۸٬۲۲۶

ویرایش