فرهنگ جهادی: تفاوت میان نسخه‌ها

فرهنگ جهادی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۵ آوریل ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۰۰

۱۵٬۹۱۸ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۵ آوریل ۲۰۲۲

←‏آسیب‌شناسی فرهنگ جهادی

دیداریویکی‌متن

Wasity

دیوان‌سالاران، مدیران

۲۱۷٬۴۹۱

ویرایش

@@ خط ۳۱: / خط ۳۱: @@
 در حقیقت نبود هر یک از ویژگی‌های [[فرهنگ جهادی]] می‌تواند یک آسیب در فرهنگ جهادی غلط گروه‌های تکفیری تلقی شود. گروه‌هایی که به خاطر [[فقدان بصیرت]] در قالب حرکت‌های به اصطلاح جهادی، طبق خواسته دشمن عمل نموده و خواسته‌های او را بر آورده می‌سازند و اینها همه از نبود قومی تشخیص [[حق]] از [[باطل]] و فقدان قطب‌نمای [[شناخت]] [[حقایق]] اسلامی حکایت دارد<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱/۲/۱۳۸۹.</ref>.<ref>[[محمد جواد ادرکنی|ادرکنی، محمد جواد]]، [[جهاد - ادرکنی (مقاله)| مقاله «جهاد»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌]] ص ۴۳۹.</ref>
+===تأثیر متقابل فرهنگ جهادی و انقلاب اسلامی===
+فرهنگ جهادی قلمروی اساسی دارد به طوری که در میان [[توده]] [[مردم]]، [[نخبگان]] و [[کارگزاران]]، بروز داشته و به عنوان مثال در بین کارگزاران تبلور آن در [[مدیریت]] جهادی است.
+تحلیل و بررسی عوامل شکل‌گیری [[انقلاب اسلامی]] نشان می‌دهد که از مهمترین این عوامل، تأثیرپذیری انقلاب اسلامی، از [[فرهنگ جهادی]] ناشی از [[قیام عاشورا]] بوده است. فرهنگ جهادی یعنی [[ارزش]] [[جهاد]] و [[شهادت]] در منظر [[جامعه]] که موجب شکل گیری، [[پیروزی]] و استمرار انقلاب اسلامی شد؛ چنانکه رویداد انقلاب اسلامی نیز در [[احیاء]] و گسترش فرهنگ جهادی در داخل [[ایران]] و سطح [[جهان اسلام]] مؤثر بوده است.
+[[امام خمینی]] به عنوان [[رهبر]] این حرکت [[عظیم]] در مناسبت‌های مختلف با خاطرنشان کردن [[حماسه کربلا]] و یادآوری و تحلیل [[ماه محرم]] به عنوان ماه [[پیروزی خون بر شمشیر]] به دنبال احیای این [[فرهنگ]] در میان [[مردم]] بوده است<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱، ص۲۴۳؛ آیت‌الله خامنه‌ای، مکتوبات، ۱۸/۱۱/۱۳۶۹.</ref>.
+[[عاشورا]] به عنوان نماد برجسته فرهنگ جهادی در میان [[عامه]] مردم، بسیار تأثیرگذار بود، وشاهد آن، شعارهایی است که بر [[حسینی]] بودن [[نهضت]] و [[تبعیت]] [[رهبران]] آن از [[امام حسین]] عل تأکید داشت<ref>فلاحی، مرضیه، «عاشورا؛ عقبه فکری انقلاب‌های جهانی»، فرهنگ پویا (فصلنامه)، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ش۱۳، ۱۳۸۸ش، ص۵۷.</ref>.
+فرهنگ جهادی حالت [[تسلیم]] و رکود را در میان مردم نسبت به [[سیستم]] [[ظالم]] و [[مفاسد]] آن از بین می‌برد. [[حرکت اصلاحی]] از جانب [[نخبگان]] و [[مصلحان]] [[اسلامی]] از حدود صد سال قبل باعث شد فرهنگ جهادی، [[احیا]] شده و به بدنه [[جامعه اسلامی]]، تزریق گردد و میوه این [[شجره طیبه]] از بین رفتن حالت [[بی‌تفاوتی]] در مقابل نظام‌های ظالم و [[فاسد]] بود<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۲۴، ص۲۱۱.</ref>‌. زنده شدن [[روحیه]] [[تهاجم]] و [[اعتراض]] بر ظالم و مفاسد آن، هم‌راستای [[تعالیم اسلامی]] ای چون [[امر به معروف و نهی از منکر]] بود که زمینه‌ساز جهش [[روحی]] مردم و [[استحکام]] فرهنگ جهادی در میان آنان شد<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۲۴، ص۲۱۱.</ref>. از مظاهر این فرهنگ، [[احساس]] [[وظیفه]] [[علما]] است که [[خداوند]] از ایشان [[تعهد]] گرفته است در مقابل بهره‌مندی [[ظالمانه]] [[ستمگران]] و [[گرسنگی]] جانکاه [[ستمدیدگان]] [[سکوت]] ننمایند<ref>امام خمینی، ولایت فقیه (حکومت اسلامی)، ص۵۵.</ref>.
+بعد از [[انقلاب اسلامی]] تأثیرات [[فرهنگ جهادی]] ابعاد دیگری به خود گرفت. شروع [[جنگ]] تحمیلی [[رژیم]] بعثی صدام علیه انقلاب اسلامی، همزمان با [[حصر اقتصادی]] [[آمریکا]] نسبت به [[ایران]]، به وجود آمدن گروه‌های [[نفاق]] و [[ترور]] [[مسئولان]] و [[نخبگان]] و [[مردم]] عادی و... گونه‌های جدیدی از فتنه‌گری‌ها و موانعی بود که اوضاع داخلی و [[نظام]] نوپا را دچار [[مشکلات]] کرد؛ ولی در مقابل، [[فداکاری]] و [[جان‌فشانی]] و [[پشتیبانی مالی]] مردم از [[جبهه‌ها]] در هشت سال [[دفاع مقدس]]، و [[همیاری]] آنان در رفع این موانع و [[تحمل]] و [[ایستادگی]] در برابر حصر اقتصادی، و [[همکاری]] برای مقابله با فتنه‌گری [[منافقان]] و سایر جلوه‌های [[مقاومت]] و همیاری، همه از [[برکات]] فرهنگ جهادی و [[رشد]] و تعمیق آن در میان مردم بوده است.
+از آثار این [[فرهنگ]]، فعلیت یافتن استعدادهای فردی و [[اجتماعی]] بود که ابعاد مثبت آن در سطح [[جامعه]] پدیدار گشت و موجب تقویت [[خودباوری]] و تحقق [[شعار]] «ما می‌توانیم» در مرحله عمل شد<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱۴/۱۰/۱۳۸۴.</ref> و انقلاب اسلامی در [[تحول]] و چرخشی درونی از حالت انفعالی به [[غرب]] خارج گردید، که از جمله نمادهای این امر، [[نامه]] [[امام خمینی]] به گورباچف بود که ضمن [[پیش‌بینی]] [[شکست]] [[کمونیسم]] و بیان عجز [[تفکر]] مادی در تأمین نیازهای بشری، او را به [[اسلام]] [[دعوت]] کرد<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۲۲۰.</ref>. نماد دیگر این امر نامه [[مقام معظم رهبری]] به [[جوانان]] اروپا و [[آمریکای شمالی]] در بهمن سال ۱۳۹۳ می‌باشد.
+در تأثیری متقابل، انقلاب اسلامی نیز خود موجب تحول و [[پیشرفت]] در فرهنگ جهادی گردید، این فرهنگ که به عنوان سرمایه‌ای [[عظیم]] برای [[انقلاب]] محسوب می‌شد، در کشاکش انقلاب اسلامی، به [[شکوفایی]] و باروری در دیگر ابعاد رسید مانند [[شکوفا شدن]] [[مدیریت]] جهادی، که نگاه مدیران را متحول ساخت؛ به طوری که مدیران، [[مسئولیت]] را به عنوان امتیاز تلقی نکرده؛ بلکه فرصتی برای [[خدمت]] می‌انگاشتند. سخن معروف [[شهید بهشتی]] که «ما شیفتگان خدمتیم، نه تشنگان [[قدرت]]» شاهدی گویا بر این مدعا است.
+علاوه بر این پیوسته [[ولی فقیه]] با [[نظارت]] خود بر [[نظام جمهوری اسلامی]]، [[نسیم]] این [[فرهنگ]] را در این سازه [[عظیم]] می‌دمید<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۲۰/۳/۱۳۷۵.</ref>. تأثیرگذاری [[انقلاب اسلامی]] بر این [[تحول]]، تمهیدی بود که با نوعی ساختارسازی به طور کلان گسترش یافت. عرصه‌هایی چون [[جهاد]] [[سازندگی]]، [[بسیج]] [[مستضعفین]]، بدنه [[هدایت‌گر]] [[مقاومت]] هشت سال [[جنگ]] تحمیلی، [[نهضت]] سواد آموزی و... از جمله این موارد بودند. ایجاد چنین فضایی، [[تفکر]] مبتنی بر [[فرهنگ جهادی]] را در ابعاد [[حیات]] [[جامعه]] ظاهر ساخت<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱۴/۱۰/۱۳۸۲.</ref>. بررسی هر یک از این نهادهای نوپا که بعد از [[انقلاب]] پدیدار گشت خود مجال دیگری می‌طلبد؛ اما اشاره‌وار از این ساحت عبور می‌کنیم که [[مدیریت]] [[جبهه]] مقاومت در هشت سال [[دفاع مقدس]]، با وجود نبود تجربه و زیرساخت‌های لازم و فقدان [[نیروی انسانی]] کارآزموده در مواجهه با این هجمه سنگین، که نهایتاً با محکومیت [[متجاوز]]، بدون از دست دادن [[سرزمین]] پایان یافت، بدون مدیریت جهادی امکان‌پذیر نبود؛ بنابراین فرهنگ جهادی با متأثر شدن از انقلاب اسلامی در بعد مدیریت جهادی، در قالب نهادهای مزبور [[رشد]] کرد و در ادامه، همین نهادها به استمرار انقلاب اسلامی کمک شایانی کردند.
+شاخصه مهم مدیریت جهادی جدای از [[تعهد]] و تخصص که لازمه آن است، [[خدمتگزاری]] خالصانه می‌باشد<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۸/۱/۱۳۹۰.</ref>. چون در [[حقیقت]] [[فلسفه]] اجرایی همه [[سیاست‌ها]] در فرهنگ جهادی، [[خدمت خالصانه]] به [[مردم]] به ویژه [[محرومان]] و [[مستمندان]] است. از این‌رو در فرهنگ جهادی، کار کردن، ادای [[وظیفه]] صرف نیست؛ بلکه [[جهادگر]] آن را به مثابه رسالتی برای خود می‌داند. از ویژگی‌های مدیریت جهادی آن است که در عین [[پرهیز]] از [[تخریب]] و خودداری از امور خلاف [[مصلحت اسلام]] و انقلاب، موجب پیشبرد امور همراه با [[روحیه]] [[اخوت اسلامی]]، [[فداکاری]]، و [[آرمان‌گرایی]] می‌شود<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱۴/۱۰/۱۳۸۲.</ref> و در عین پرهیز از درگیر شدن به [[سیستم]] بوروکراتیک، [[مسئولیت‌پذیری]] و [[دلسوزی]] برای افراد [[جامعه]] را به دنبال دارد<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱۴/۱۰/۱۳۸۲.</ref>. رواج این [[فرهنگ]] به نوبه خود [[قدرت]] [[نرمی]] را در حوزه [[نفوذ]] [[انقلاب اسلامی]] ایجاد کرد تا عاملی بازدارنده و پشتوانه‌ای [[عظیم]] در [[بسیج نیروها]] در راستای [[اهداف]] انقلاب اسلامی باشد.
+شعاع رویداد انقلاب اسلامی و تأثیرات آن در داخل [[ایران]] محصور نشد؛ بلکه [[آفاق]] جغرافیایی [[جهان اسلام]] را درنوردید و موجب [[ترویج]] [[فرهنگ جهادی]] در میان [[مسلمانان]] گردید؛ لذا [[روحیه جهادی]] در میان مسلمانان تقویت شد. [[انقلاب]] برخاسته از [[اسلام]] بود؛ ولی اسلام مختص گروه خاصی نبود که در درون ایران محصور بماند؛ ازاین رو [[الگو]] گرفتن از آن برای [[کشورهای اسلامی]] امری طبیعی بود<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۰، ص۴۲۱.</ref>. به تدریج [[پیام]] انقلاب اسلامی مبنی بر [[لزوم]] [[مبارزه]] فراگیر [[ملت‌ها]] و [[دولت‌ها]] با [[استعمار]] و [[بی‌عدالتی]]، فرهنگ جهادی را به سایر کشورها صادر کرد<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۲، ص۱۴۸.</ref>. تبلور فرهنگ جهادی که انقلاب بر آن تأکید داشت در قالب [[روحیه]] استقلال‌طلبی، [[نفی]] [[تسلط]] دیگران بر [[مسلمین]]، [[تدبیر امور]] خویش و [[باور]] نیروهای بومی بود که از ابتدا در قالب [[شعار]] «نه شرقی نه غربی [[جمهوری اسلامی]]» [[اعلان]] شد. فرهنگ جهادی به دور از افراط‌گر‌هایی در قالب «پان‌ایسم‌ها» و «حرکت‌های ملی‌گرایانه»، خود مسیری برای جریان‌های بزرگی در جهان اسلام شد، که موجب شد در راستای این [[عقیده]] حرکت کرده و به [[فکر]] [[رهایی]] از استعمار [[شرق]] و [[غرب]] به تکاپو بیفتند<ref>منتظمی، علی، پی آوردهای انقلاب اسلامی ایران در مصر، ص۵۶.</ref>. مسئله [[فلسطین]] که پیش از انقلاب اسلامی به [[روزمرگی]] [[مبتلا]] شده بود، در اثر گسترش فرهنگ جهادی ناشی از انقلاب اسلامی، بستر خیزش عمومی آزادی‌خواهان را در [[حمایت]] از [[حقوق]] [[فلسطینیان]] و محکومیت [[اسرائیل]] فراهم ساخت<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۲، ص۱۴۸؛ آیت‌الله خامنه‌ای، ۱۷/۵/۱۳۵۹؛ ۱۴/۳/۱۳۷۰؛ ۱۵/۱/۱۳۷۱؛ ۹/۷/۱۳۹۰.</ref>. به [[برکت]] چنین رویکردی [[مبارزات]] ملت‌ها برای مقابله با انواع [[تبعیض‌ها]] و [[ظلم‌ها]] [[احیا]] شد<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۵، ص۷۳؛ آیت‌الله خامنه‌ای، ۲۷/۲/۱۳۸۸.</ref>. به [[اعتقاد]] برخی محققان، [[حمله]] شوروی سابق به افغانستان برای جلوگیری از جوانه زدن انقلابی همچون [[انقلاب اسلامی ایران]]، در افغانستان بود<ref>هوبر، احمد، «بحثی پیرامون دستاوردهای انقلاب اسلامی در دنیای امروز»، رشد آموزش قرآن و معارف اسلامی (فصلنامه)، تهران، وزارت آموزش و پرورش، ش۱۱، ۱۳۶۹ش، ص۳۱.</ref>. از دیگر نتایج گسترش این [[روحیه]] در خارج از مرزهای [[ایران]]، [[بیداری اسلامی]] و خیزش [[امت اسلامی]] را در سرزمین‌های مختلف از جمله [[بحرین]] و [[یمن]] می‌توان نام برد.
+به لحاظ [[اجتماعی]] نیز نقش [[انقلاب اسلامی]] در تقویت [[فرهنگ جهادی]] به معنای عام آن - یعنی [[فداکاری]] و تلاش در [[راه خدا]] جهت برداشتن موانع درونی و بیرونی تحقق ارزش‌های اسلامی۔ شگرف بوده است و حتی نگرش [[مسلمانان]] در اروپا و [[آمریکا]] را نسبت به [[اسلام]] و [[وظایف]] خود متحول ساخت. مثلاً تا قبل از انقلاب اسلامی داشتن [[حجاب]] و انجام برخی دیگر از وظایف [[اسلامی]] برای این دسته از مسلمانان امری متروک شمرده می‌شد، اما پس از انقلاب اسلامی، این وظایف در بین مسلمانان [[احیا]] شد و به دلیل تقویت [[اعتماد به نفس]] اسلامی، اعتقاد و [[گرایش]] به [[حقایق]] و [[احکام اسلامی]] فزونی یافت<ref>هوبر، احمد، «بحثی پیرامون دستاوردهای انقلاب اسلامی در دنیای امروز»، رشد آموزش قرآن و معارف اسلامی (فصلنامه)، تهران، وزارت آموزش و پرورش، ش۱۱، ۱۳۶۹ش، ص۳۰.</ref>.<ref>[[محمد جواد ادرکنی|ادرکنی، محمد جواد]]، [[جهاد - ادرکنی (مقاله)| مقاله «جهاد»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌]] ص ۴۴۰.</ref>