اذن الهی در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - '*[' به '* ['
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==پانویس== +== پانویس ==)) |
جز (جایگزینی متن - '*[' به '* [') |
||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
*برخى گفته‌اند: اصل واحد در این ریشه، معناى اطلاع با قید [[رضایت]] و موافقت است؛ خواه امرى نیز صادر بشود یا نه، و این معنا، در تمام موارد کاربرد ریشه اِذن وجود دارد<ref> التحقيق، ج۱، ص۶۲، «اذن».</ref>. | *برخى گفته‌اند: اصل واحد در این ریشه، معناى اطلاع با قید [[رضایت]] و موافقت است؛ خواه امرى نیز صادر بشود یا نه، و این معنا، در تمام موارد کاربرد ریشه اِذن وجود دارد<ref> التحقيق، ج۱، ص۶۲، «اذن».</ref>. | ||
*برخى نیز ریشه اِذن را داراى دو اصل (گوش و [[علم]]) دانسته و گفته‌اند: تمام معانى دیگر به این دو معنا بر مى‌گردند و بین این ۲ نیز نزدیکى وجود دارد؛ زیرا [[علم]] به هر مسموعى با گوش حاصل مى‌شود<ref>مقاييس اللغه، ج۱، ص۷۵، «اذن».</ref>. بعضى، این مطلب را که اِذن به‌معناى [[علم]] باشد، رد کرده و گفته‌اند: [[اذن]] ملازم با [[علم]] است، نه‌خود‌آن<ref> الميزان، ج۱۹، ص۳۰۳.</ref>. | *برخى نیز ریشه اِذن را داراى دو اصل (گوش و [[علم]]) دانسته و گفته‌اند: تمام معانى دیگر به این دو معنا بر مى‌گردند و بین این ۲ نیز نزدیکى وجود دارد؛ زیرا [[علم]] به هر مسموعى با گوش حاصل مى‌شود<ref>مقاييس اللغه، ج۱، ص۷۵، «اذن».</ref>. بعضى، این مطلب را که اِذن به‌معناى [[علم]] باشد، رد کرده و گفته‌اند: [[اذن]] ملازم با [[علم]] است، نه‌خود‌آن<ref> الميزان، ج۱۹، ص۳۰۳.</ref>. | ||
*[[اذن الهى]] در اصطلاح، یکى از صفات فعلیه است (صفاتى که انتزاع آنها بر فرض کردن چیزى غیر از ذات الهى متوقّف بوده، از [[مقام]] فعل [[خدا]] انتزاع مى‌شوند)<ref>نهاية الحكمه، ص۳۴۶.</ref>، و به دو قسم [[تکوینی]] و [[تشریعی]] تقسیم مى‌شود. | * [[اذن الهى]] در اصطلاح، یکى از صفات فعلیه است (صفاتى که انتزاع آنها بر فرض کردن چیزى غیر از ذات الهى متوقّف بوده، از [[مقام]] فعل [[خدا]] انتزاع مى‌شوند)<ref>نهاية الحكمه، ص۳۴۶.</ref>، و به دو قسم [[تکوینی]] و [[تشریعی]] تقسیم مى‌شود. | ||
*[[اذن]] [[تکوینی]]، از رابطه‌اى حقیقى بین حوادث و [[اراده]] [[الهی]] حکایت دارد؛ یعنى هیچ حادثه‌اى در عالم، بدون استناد [[تکوینی]] به [[خدا]]، تحقّق نمى‌یابد<ref>معارف قرآن، ص۱۹۸.</ref>. هم وجود اشیا و هم آثارشان به [[خداوند]] مستند است؛ ولى [[اذن]] [[تشریعی]] مربوط به [[اعمال]] اختیارى، و به این معنا است که [[خداوند]]، از نظر [[شرعی]]، انجام دادن عملى را اجازه دهد که نتیجه‌اش [[حرام]] نبودن آن عمل است<ref>تفسير ابن‌تيميه، ج۳، ص۴۱۷؛ المنار، ج۱۰، ص۸۰.</ref>. | * [[اذن]] [[تکوینی]]، از رابطه‌اى حقیقى بین حوادث و [[اراده]] [[الهی]] حکایت دارد؛ یعنى هیچ حادثه‌اى در عالم، بدون استناد [[تکوینی]] به [[خدا]]، تحقّق نمى‌یابد<ref>معارف قرآن، ص۱۹۸.</ref>. هم وجود اشیا و هم آثارشان به [[خداوند]] مستند است؛ ولى [[اذن]] [[تشریعی]] مربوط به [[اعمال]] اختیارى، و به این معنا است که [[خداوند]]، از نظر [[شرعی]]، انجام دادن عملى را اجازه دهد که نتیجه‌اش [[حرام]] نبودن آن عمل است<ref>تفسير ابن‌تيميه، ج۳، ص۴۱۷؛ المنار، ج۱۰، ص۸۰.</ref>. | ||
*از آنجا که [[حقیقت]] [[اذن]]، شنیدن درخواست کسى و بر آوردن آن است، همیشه، پیش از [[اذن]] باید درخواست و طلبى وجود داشته باشد؛ بنابراین، [[اذن]] [[تکوینی]] [[خداوند]] به اشیا براى وجود یافتن که با کلمه وجودى "کن" تحقّق مى‌یابد، به این صورت است که ماهیّات و اعیان ثابته اشیا در [[مرتبه علم]] ربوبى، با زبان استعداد از [[خداوند]] مى‌خواهند که به آنها وجود عینى ببخشد و [[خداوند]] با [[فیض]] [[مقدّس]]، این درخواست را بر آورده مى‌سازد<ref>تفسير صدر المتألهين، ج۵، ص۴۵۳.</ref>. | *از آنجا که [[حقیقت]] [[اذن]]، شنیدن درخواست کسى و بر آوردن آن است، همیشه، پیش از [[اذن]] باید درخواست و طلبى وجود داشته باشد؛ بنابراین، [[اذن]] [[تکوینی]] [[خداوند]] به اشیا براى وجود یافتن که با کلمه وجودى "کن" تحقّق مى‌یابد، به این صورت است که ماهیّات و اعیان ثابته اشیا در [[مرتبه علم]] ربوبى، با زبان استعداد از [[خداوند]] مى‌خواهند که به آنها وجود عینى ببخشد و [[خداوند]] با [[فیض]] [[مقدّس]]، این درخواست را بر آورده مى‌سازد<ref>تفسير صدر المتألهين، ج۵، ص۴۵۳.</ref>. | ||
*درباره آثار موجودات نیز آنان اقتضاى ظاهر کردن آثار خاصّى را دارند و با زبان استعداد از [[خدا]] مى‌خواهند که آثار خویش را ظاهر سازند. [[اذن]] [[تکوینی]] [[الهی]] در این باره به این معنا است که اگر بین موجودى و اثر آن، مانعى وجود داشته باشد، [[خداوند]] آن را برطرف سازد و اگر مانعى وجود نداشته باشد، آن مانع را ایجاد نکند<ref>الميزان، ج۱۹، ص۳۰۳ـ۳۰۴.</ref>. | *درباره آثار موجودات نیز آنان اقتضاى ظاهر کردن آثار خاصّى را دارند و با زبان استعداد از [[خدا]] مى‌خواهند که آثار خویش را ظاهر سازند. [[اذن]] [[تکوینی]] [[الهی]] در این باره به این معنا است که اگر بین موجودى و اثر آن، مانعى وجود داشته باشد، [[خداوند]] آن را برطرف سازد و اگر مانعى وجود نداشته باشد، آن مانع را ایجاد نکند<ref>الميزان، ج۱۹، ص۳۰۳ـ۳۰۴.</ref>. | ||
*[[اذن]] [[تشریعی]] [[خداوند]] نیز همین گونه است؛ زیرا [[انسان‌ها]] به‌طور طبیعى خواسته‌هاى گوناگونى دارند و از‌جمله، خواهان انجام اعمالى هستند که در [[عالم آخرت]] به [[مصلحت]] آنها باشد و [[اذن الهى]] براى انجام دادن برخى [[اعمال]]، بر آوردن همین درخواست است. | * [[اذن]] [[تشریعی]] [[خداوند]] نیز همین گونه است؛ زیرا [[انسان‌ها]] به‌طور طبیعى خواسته‌هاى گوناگونى دارند و از‌جمله، خواهان انجام اعمالى هستند که در [[عالم آخرت]] به [[مصلحت]] آنها باشد و [[اذن الهى]] براى انجام دادن برخى [[اعمال]]، بر آوردن همین درخواست است. | ||
*"[[اذن]]" در [[قرآن]]، بیش از ۴۵ بار به [[خداوند]] نسبت داده شده که ضمن آنها، وقوع حوادث [[جهان]] و [[تشریع احکام دین]]، به [[اذن]] او دانسته شده‌است<ref>[[احمد جمالی‌زاده|جمالی‌زاده، احمد]]، [[ اذن الهی (مقاله)| اذن الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>. | *"[[اذن]]" در [[قرآن]]، بیش از ۴۵ بار به [[خداوند]] نسبت داده شده که ضمن آنها، وقوع حوادث [[جهان]] و [[تشریع احکام دین]]، به [[اذن]] او دانسته شده‌است<ref>[[احمد جمالی‌زاده|جمالی‌زاده، احمد]]، [[ اذن الهی (مقاله)| اذن الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>. | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
===آوردن [[معجزه]]=== | ===آوردن [[معجزه]]=== | ||
*هر [[پیامبری]] فقط با [[اذن خداوند]] می‌تواند معجزه‌ای بیاورد و هیچ سببی نمی‌تواند جایگزین این [[اذن]] شود:{{متن قرآن|وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلًا مِنْ قَبْلِكَ وَجَعَلْنَا لَهُمْ أَزْوَاجًا وَذُرِّيَّةً وَمَا كَانَ لِرَسُولٍ أَنْ يَأْتِيَ بِآيَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ لِكُلِّ أَجَلٍ كِتَابٌ}}<ref>«و بی‌گمان پیش از تو پیامبرانی فرستادیم و به آنان همسران و فرزندانی دادیم و هیچ پیامبری را نسزد که معجزه‌ای بیاورد مگر با اذن خداوند؛ هر سرآمدی، زمانی نگاشته دارد» سوره رعد، آیه ۳۸.</ref>؛ {{متن قرآن|وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلًا مِنْ قَبْلِكَ مِنْهُمْ مَنْ قَصَصْنَا عَلَيْكَ وَمِنْهُمْ مَنْ لَمْ نَقْصُصْ عَلَيْكَ وَمَا كَانَ لِرَسُولٍ أَنْ يَأْتِيَ بِآيَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ فَإِذَا جَاءَ أَمْرُ اللَّهِ قُضِيَ بِالْحَقِّ وَخَسِرَ هُنَالِكَ الْمُبْطِلُونَ}}<ref>«و به راستی ما پیامبرانی پیش از تو فرستاده‌ایم که (داستان) برخی از آنان را برای تو گفته‌ایم و برخی دیگر را نگفته‌ایم و سزیده هیچ پیامبری نیست که جز با اذن خداوند آیه‌ای آورد و چون فرمان خداوند در رسد به حق، داوری می‌شود و در آنجا تباه‌اندیشان ، زیانکار» سوره غافر، آیه ۷۸.</ref>، و {{متن قرآن|قَالَتْ لَهُمْ رُسُلُهُمْ إِنْ نَحْنُ إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ يَمُنُّ عَلَى مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَمَا كَانَ لَنَا أَنْ نَأْتِيَكُمْ بِسُلْطَانٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ}}<ref>«پیامبرانشان به آنها گفتند: ما جز بشری مانند شما نیستیم امّا خداوند بر هر کس از بندگانش که بخواهد منّت می‌گذارد (و به او رسالت می‌بخشد) و ما را نشاید که جز به اذن خداوند برهانی برای شما بیاوریم و مؤمنان باید تنها بر خداوند توکّل کنند» سوره ابراهیم، آیه ۱۱.</ref><ref>التحریر و التنویر، ج۲۴، ص۲۱۲.</ref>. [[عیسی]]{{ع}} [[معجزات]] خود را به [[اذن خداوند]] دانسته است: {{متن قرآن|وَرَسُولًا إِلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنِّي قَدْ جِئْتُكُمْ بِآيَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ أَنِّي أَخْلُقُ لَكُمْ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنْفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِ اللَّهِ وَأُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَالْأَبْرَصَ وَأُحْيِي الْمَوْتَى بِإِذْنِ اللَّهِ وَأُنَبِّئُكُمْ بِمَا تَأْكُلُونَ وَمَا تَدَّخِرُونَ فِي بُيُوتِكُمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ}}<ref>«و به پیامبری به سوی بنی اسرائیل (می‌فرستد، تا بگوید) که من برای شما نشانه‌ای از پروردگارتان آورده‌ام؛ من برای شما از گل، (اندامواره‌ای) به گونه پرنده می‌سازم و در آن می‌دمم، به اذن خداوند پرنده‌ای خواهد شد و به اذن خداوند نابینای مادرزاد و پیس را شفا خواهم داد و به اذن خداوند مردگان را زنده خواهم کرد و شما را از آنچه می‌خورید یا در خانه می‌انبارید آگاه خواهم ساخت، این نشانه‌ای برای شماست اگر مؤمن باشید» سوره آل عمران، آیه ۴۹.</ref>. | *هر [[پیامبری]] فقط با [[اذن خداوند]] می‌تواند معجزه‌ای بیاورد و هیچ سببی نمی‌تواند جایگزین این [[اذن]] شود:{{متن قرآن|وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلًا مِنْ قَبْلِكَ وَجَعَلْنَا لَهُمْ أَزْوَاجًا وَذُرِّيَّةً وَمَا كَانَ لِرَسُولٍ أَنْ يَأْتِيَ بِآيَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ لِكُلِّ أَجَلٍ كِتَابٌ}}<ref>«و بی‌گمان پیش از تو پیامبرانی فرستادیم و به آنان همسران و فرزندانی دادیم و هیچ پیامبری را نسزد که معجزه‌ای بیاورد مگر با اذن خداوند؛ هر سرآمدی، زمانی نگاشته دارد» سوره رعد، آیه ۳۸.</ref>؛ {{متن قرآن|وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلًا مِنْ قَبْلِكَ مِنْهُمْ مَنْ قَصَصْنَا عَلَيْكَ وَمِنْهُمْ مَنْ لَمْ نَقْصُصْ عَلَيْكَ وَمَا كَانَ لِرَسُولٍ أَنْ يَأْتِيَ بِآيَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ فَإِذَا جَاءَ أَمْرُ اللَّهِ قُضِيَ بِالْحَقِّ وَخَسِرَ هُنَالِكَ الْمُبْطِلُونَ}}<ref>«و به راستی ما پیامبرانی پیش از تو فرستاده‌ایم که (داستان) برخی از آنان را برای تو گفته‌ایم و برخی دیگر را نگفته‌ایم و سزیده هیچ پیامبری نیست که جز با اذن خداوند آیه‌ای آورد و چون فرمان خداوند در رسد به حق، داوری می‌شود و در آنجا تباه‌اندیشان ، زیانکار» سوره غافر، آیه ۷۸.</ref>، و {{متن قرآن|قَالَتْ لَهُمْ رُسُلُهُمْ إِنْ نَحْنُ إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ يَمُنُّ عَلَى مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَمَا كَانَ لَنَا أَنْ نَأْتِيَكُمْ بِسُلْطَانٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ}}<ref>«پیامبرانشان به آنها گفتند: ما جز بشری مانند شما نیستیم امّا خداوند بر هر کس از بندگانش که بخواهد منّت می‌گذارد (و به او رسالت می‌بخشد) و ما را نشاید که جز به اذن خداوند برهانی برای شما بیاوریم و مؤمنان باید تنها بر خداوند توکّل کنند» سوره ابراهیم، آیه ۱۱.</ref><ref>التحریر و التنویر، ج۲۴، ص۲۱۲.</ref>. [[عیسی]]{{ع}} [[معجزات]] خود را به [[اذن خداوند]] دانسته است: {{متن قرآن|وَرَسُولًا إِلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنِّي قَدْ جِئْتُكُمْ بِآيَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ أَنِّي أَخْلُقُ لَكُمْ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنْفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِ اللَّهِ وَأُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَالْأَبْرَصَ وَأُحْيِي الْمَوْتَى بِإِذْنِ اللَّهِ وَأُنَبِّئُكُمْ بِمَا تَأْكُلُونَ وَمَا تَدَّخِرُونَ فِي بُيُوتِكُمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ}}<ref>«و به پیامبری به سوی بنی اسرائیل (می‌فرستد، تا بگوید) که من برای شما نشانه‌ای از پروردگارتان آورده‌ام؛ من برای شما از گل، (اندامواره‌ای) به گونه پرنده می‌سازم و در آن می‌دمم، به اذن خداوند پرنده‌ای خواهد شد و به اذن خداوند نابینای مادرزاد و پیس را شفا خواهم داد و به اذن خداوند مردگان را زنده خواهم کرد و شما را از آنچه می‌خورید یا در خانه می‌انبارید آگاه خواهم ساخت، این نشانه‌ای برای شماست اگر مؤمن باشید» سوره آل عمران، آیه ۴۹.</ref>. | ||
*[[خداوند]] در [[آیه]] دیگری، [[معجزات]] [[عیسی]]{{ع}} را به [[اذن]] خود مستند ساخته است: {{متن قرآن|إِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ اذْكُرْ نِعْمَتِي عَلَيْكَ وَعَلَى وَالِدَتِكَ إِذْ أَيَّدْتُكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَكَهْلًا وَإِذْ عَلَّمْتُكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَالتَّوْرَاةَ وَالْإِنْجِيلَ وَإِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ بِإِذْنِي فَتَنْفُخُ فِيهَا فَتَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِي وَتُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَالْأَبْرَصَ بِإِذْنِي وَإِذْ تُخْرِجُ الْمَوْتَى بِإِذْنِي وَإِذْ كَفَفْتُ بَنِي إِسْرَائِيلَ عَنْكَ إِذْ جِئْتَهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ فَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ إِنْ هَذَا إِلَّا سِحْرٌ مُبِينٌ}}<ref>«یاد کن که خداوند فرمود: ای عیسی پسر مریم! نعمت مرا بر خود و بر مادرت به یاد آور هنگامی که تو را با روح القدس پشتیبانی کردم که در گهواره و در میانسالی با مردم سخن می‌گفتی و هنگامی که به تو کتاب و حکمت و تورات و انجیل آموختم و هنگامی که با اذن من از گل، همگون پرنده می‌ساختی و در آن می‌دمیدی و به اذن من پرنده می‌شد و نابینای مادرزاد و پیس را با اذن من شفا می‌دادی و هنگامی که با اذن من مرده را (از گور) برمی‌خیزاندی و هنگامی که بنی اسرائیل را از (آزار) تو باز داشتم آنگاه که برای آنان برهان‌ها (ی روشن) آوردی و کافران از ایشان گفتند: این (کارها) جز جادویی آشکار نیست» سوره مائده، آیه ۱۱۰.</ref> قید "[[اذن]]" در این دو‌آیه دلالت می‌کند که صدور [[معجزات]] از [[عیسی]]{{ع}} به [[خداوند]] مستند بوده، و [[حضرت]]، در انجام هیچ یک از [[معجزات]] مانند [[افاضه]] [[حیات]] و... مستقل نبوده است<ref>المیزان، ج۳، ص۱۹۹ و ج۶، ص۲۲۱.</ref>. تکرار این قید به این [[دلیل]] است که با [[ظهور]] چنین معجزاتی، [[پیش‌بینی]] می‌شد که گروهی از [[مردم]] درباره [[عیسی]]{{ع}} [[گمراه]]، و به [[الوهیت]] او [[معتقد]] شوند<ref>المیزان، ج۳، ص۱۹۹ـ۲۰۰.</ref>. | * [[خداوند]] در [[آیه]] دیگری، [[معجزات]] [[عیسی]]{{ع}} را به [[اذن]] خود مستند ساخته است: {{متن قرآن|إِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ اذْكُرْ نِعْمَتِي عَلَيْكَ وَعَلَى وَالِدَتِكَ إِذْ أَيَّدْتُكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَكَهْلًا وَإِذْ عَلَّمْتُكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَالتَّوْرَاةَ وَالْإِنْجِيلَ وَإِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ بِإِذْنِي فَتَنْفُخُ فِيهَا فَتَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِي وَتُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَالْأَبْرَصَ بِإِذْنِي وَإِذْ تُخْرِجُ الْمَوْتَى بِإِذْنِي وَإِذْ كَفَفْتُ بَنِي إِسْرَائِيلَ عَنْكَ إِذْ جِئْتَهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ فَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ إِنْ هَذَا إِلَّا سِحْرٌ مُبِينٌ}}<ref>«یاد کن که خداوند فرمود: ای عیسی پسر مریم! نعمت مرا بر خود و بر مادرت به یاد آور هنگامی که تو را با روح القدس پشتیبانی کردم که در گهواره و در میانسالی با مردم سخن می‌گفتی و هنگامی که به تو کتاب و حکمت و تورات و انجیل آموختم و هنگامی که با اذن من از گل، همگون پرنده می‌ساختی و در آن می‌دمیدی و به اذن من پرنده می‌شد و نابینای مادرزاد و پیس را با اذن من شفا می‌دادی و هنگامی که با اذن من مرده را (از گور) برمی‌خیزاندی و هنگامی که بنی اسرائیل را از (آزار) تو باز داشتم آنگاه که برای آنان برهان‌ها (ی روشن) آوردی و کافران از ایشان گفتند: این (کارها) جز جادویی آشکار نیست» سوره مائده، آیه ۱۱۰.</ref> قید "[[اذن]]" در این دو‌آیه دلالت می‌کند که صدور [[معجزات]] از [[عیسی]]{{ع}} به [[خداوند]] مستند بوده، و [[حضرت]]، در انجام هیچ یک از [[معجزات]] مانند [[افاضه]] [[حیات]] و... مستقل نبوده است<ref>المیزان، ج۳، ص۱۹۹ و ج۶، ص۲۲۱.</ref>. تکرار این قید به این [[دلیل]] است که با [[ظهور]] چنین معجزاتی، [[پیش‌بینی]] می‌شد که گروهی از [[مردم]] درباره [[عیسی]]{{ع}} [[گمراه]]، و به [[الوهیت]] او [[معتقد]] شوند<ref>المیزان، ج۳، ص۱۹۹ـ۲۰۰.</ref>. | ||
*برخی نیز قید [[اذن]] و تکرار آن را برای دلالت بر این مطلب دانسته‌اند که وقوع معجزاتی مانند بخشیدن [[حیات]]، با [[قدرت]] و [[آفرینش]] [[خداوند]] بوده است، نه با [[قدرت]] و [[آفرینش]] [[عیسی]]{{ع}}<ref>التفسیر الکبیر، ج۸، ص۶۰ و ج۱۲، ص۱۲۶؛ المنار، ج۷، ص۲۴۷.</ref> و از آنجا که وقوع آنها با دعای [[عیسی]]{{ع}} بوده، به او نسبت داده شده است<ref>مجمع‌البیان، ج۲، ص۷۵۲ و ج۳، ص۴۰۵.</ref>. | *برخی نیز قید [[اذن]] و تکرار آن را برای دلالت بر این مطلب دانسته‌اند که وقوع معجزاتی مانند بخشیدن [[حیات]]، با [[قدرت]] و [[آفرینش]] [[خداوند]] بوده است، نه با [[قدرت]] و [[آفرینش]] [[عیسی]]{{ع}}<ref>التفسیر الکبیر، ج۸، ص۶۰ و ج۱۲، ص۱۲۶؛ المنار، ج۷، ص۲۴۷.</ref> و از آنجا که وقوع آنها با دعای [[عیسی]]{{ع}} بوده، به او نسبت داده شده است<ref>مجمع‌البیان، ج۲، ص۷۵۲ و ج۳، ص۴۰۵.</ref>. | ||
*برخی گفته‌اند: [[اذن خداوند]] به [[بنده]] برای انجام امری [[خارق عادت]]، دو گونه (ذاتی قدیم یا عرضی حادث) است. اوّلی آن است که [[حقّ]]، هنگام تجلّی به [[فیض]] [[اقدس]]، عین ثابت [[عبد]] را برای تصرّف در وجود [[عینی]] به‌صورت [[خرق عادت]]، مستعدّ و قابل قرار دهد، و دومی آن است که [[حقّ]]، هنگام تجلّی به [[فیض]] [[مقدّس]]، با الهامی [[قلبی]] یا وحیی که نازل می‌کند، [[عبد]] را از چنین تصرّفی متمکن سازد ؛ بنابراین، در هر صورت، مقصود از [[اذن]]، صِرف امر به تصرّف، بدون در نظر گرفتن استعداد نیست<ref>شرح فصوص الحکم، ص۸۵۹ـ۸۶۰.</ref>. | *برخی گفته‌اند: [[اذن خداوند]] به [[بنده]] برای انجام امری [[خارق عادت]]، دو گونه (ذاتی قدیم یا عرضی حادث) است. اوّلی آن است که [[حقّ]]، هنگام تجلّی به [[فیض]] [[اقدس]]، عین ثابت [[عبد]] را برای تصرّف در وجود [[عینی]] به‌صورت [[خرق عادت]]، مستعدّ و قابل قرار دهد، و دومی آن است که [[حقّ]]، هنگام تجلّی به [[فیض]] [[مقدّس]]، با الهامی [[قلبی]] یا وحیی که نازل می‌کند، [[عبد]] را از چنین تصرّفی متمکن سازد ؛ بنابراین، در هر صورت، مقصود از [[اذن]]، صِرف امر به تصرّف، بدون در نظر گرفتن استعداد نیست<ref>شرح فصوص الحکم، ص۸۵۹ـ۸۶۰.</ref>. | ||
*[[اذن]] در آیه {{متن قرآن|وَرَسُولًا إِلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنِّي قَدْ جِئْتُكُمْ بِآيَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ أَنِّي أَخْلُقُ لَكُمْ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنْفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِ اللَّهِ وَأُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَالْأَبْرَصَ وَأُحْيِي الْمَوْتَى بِإِذْنِ اللَّهِ وَأُنَبِّئُكُمْ بِمَا تَأْكُلُونَ وَمَا تَدَّخِرُونَ فِي بُيُوتِكُمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ}}<ref>«و به پیامبری به سوی بنی اسرائیل (می‌فرستد، تا بگوید) که من برای شما نشانه‌ای از پروردگارتان آورده‌ام؛ من برای شما از گل، (اندامواره‌ای) به گونه پرنده می‌سازم و در آن می‌دمم، به اذن خداوند پرنده‌ای خواهد شد و به اذن خداوند نابینای مادرزاد و پیس را شفا خواهم داد و به اذن خداوند مردگان را زنده خواهم کرد و شما را از آنچه می‌خورید یا در خانه می‌انبارید آگاه خواهم ساخت، این نشانه‌ای برای شماست اگر مؤمن باشید» سوره آل عمران، آیه ۴۹.</ref> و {{متن قرآن|إِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ اذْكُرْ نِعْمَتِي عَلَيْكَ وَعَلَى وَالِدَتِكَ إِذْ أَيَّدْتُكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَكَهْلًا وَإِذْ عَلَّمْتُكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَالتَّوْرَاةَ وَالْإِنْجِيلَ وَإِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ بِإِذْنِي فَتَنْفُخُ فِيهَا فَتَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِي وَتُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَالْأَبْرَصَ بِإِذْنِي وَإِذْ تُخْرِجُ الْمَوْتَى بِإِذْنِي وَإِذْ كَفَفْتُ بَنِي إِسْرَائِيلَ عَنْكَ إِذْ جِئْتَهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ فَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ إِنْ هَذَا إِلَّا سِحْرٌ مُبِينٌ}}<ref>«یاد کن که خداوند فرمود: ای عیسی پسر مریم! نعمت مرا بر خود و بر مادرت به یاد آور هنگامی که تو را با روح القدس پشتیبانی کردم که در گهواره و در میانسالی با مردم سخن می‌گفتی و هنگامی که به تو کتاب و حکمت و تورات و انجیل آموختم و هنگامی که با اذن من از گل، همگون پرنده می‌ساختی و در آن می‌دمیدی و به اذن من پرنده می‌شد و نابینای مادرزاد و پیس را با اذن من شفا می‌دادی و هنگامی که با اذن من مرده را (از گور) برمی‌خیزاندی و هنگامی که بنی اسرائیل را از (آزار) تو باز داشتم آنگاه که برای آنان برهان‌ها (ی روشن) آوردی و کافران از ایشان گفتند: این (کارها) جز جادویی آشکار نیست» سوره مائده، آیه ۱۱۰.</ref> به معنای [[قدرت]]، [[امر]] و [[اراده]]<ref>مجمع‌البیان، ج۲، ص۷۵۲ و ج۳، ص۴۰۵.</ref>، [[آفرینش]]<ref>التفسیر الکبیر، ج۸، ص۶۰.</ref>، [[یاری]] و [[علم]]<ref>جامع‌البیان، مج۵، ج۷، ص۱۷۲.</ref> نیز دانسته شده است<ref>[[احمد جمالی‌زاده|جمالی‌زاده، احمد]]، [[ اذن الهی (مقاله)| اذن الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>. | * [[اذن]] در آیه {{متن قرآن|وَرَسُولًا إِلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنِّي قَدْ جِئْتُكُمْ بِآيَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ أَنِّي أَخْلُقُ لَكُمْ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنْفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِ اللَّهِ وَأُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَالْأَبْرَصَ وَأُحْيِي الْمَوْتَى بِإِذْنِ اللَّهِ وَأُنَبِّئُكُمْ بِمَا تَأْكُلُونَ وَمَا تَدَّخِرُونَ فِي بُيُوتِكُمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ}}<ref>«و به پیامبری به سوی بنی اسرائیل (می‌فرستد، تا بگوید) که من برای شما نشانه‌ای از پروردگارتان آورده‌ام؛ من برای شما از گل، (اندامواره‌ای) به گونه پرنده می‌سازم و در آن می‌دمم، به اذن خداوند پرنده‌ای خواهد شد و به اذن خداوند نابینای مادرزاد و پیس را شفا خواهم داد و به اذن خداوند مردگان را زنده خواهم کرد و شما را از آنچه می‌خورید یا در خانه می‌انبارید آگاه خواهم ساخت، این نشانه‌ای برای شماست اگر مؤمن باشید» سوره آل عمران، آیه ۴۹.</ref> و {{متن قرآن|إِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ اذْكُرْ نِعْمَتِي عَلَيْكَ وَعَلَى وَالِدَتِكَ إِذْ أَيَّدْتُكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَكَهْلًا وَإِذْ عَلَّمْتُكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَالتَّوْرَاةَ وَالْإِنْجِيلَ وَإِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ بِإِذْنِي فَتَنْفُخُ فِيهَا فَتَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِي وَتُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَالْأَبْرَصَ بِإِذْنِي وَإِذْ تُخْرِجُ الْمَوْتَى بِإِذْنِي وَإِذْ كَفَفْتُ بَنِي إِسْرَائِيلَ عَنْكَ إِذْ جِئْتَهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ فَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ إِنْ هَذَا إِلَّا سِحْرٌ مُبِينٌ}}<ref>«یاد کن که خداوند فرمود: ای عیسی پسر مریم! نعمت مرا بر خود و بر مادرت به یاد آور هنگامی که تو را با روح القدس پشتیبانی کردم که در گهواره و در میانسالی با مردم سخن می‌گفتی و هنگامی که به تو کتاب و حکمت و تورات و انجیل آموختم و هنگامی که با اذن من از گل، همگون پرنده می‌ساختی و در آن می‌دمیدی و به اذن من پرنده می‌شد و نابینای مادرزاد و پیس را با اذن من شفا می‌دادی و هنگامی که با اذن من مرده را (از گور) برمی‌خیزاندی و هنگامی که بنی اسرائیل را از (آزار) تو باز داشتم آنگاه که برای آنان برهان‌ها (ی روشن) آوردی و کافران از ایشان گفتند: این (کارها) جز جادویی آشکار نیست» سوره مائده، آیه ۱۱۰.</ref> به معنای [[قدرت]]، [[امر]] و [[اراده]]<ref>مجمع‌البیان، ج۲، ص۷۵۲ و ج۳، ص۴۰۵.</ref>، [[آفرینش]]<ref>التفسیر الکبیر، ج۸، ص۶۰.</ref>، [[یاری]] و [[علم]]<ref>جامع‌البیان، مج۵، ج۷، ص۱۷۲.</ref> نیز دانسته شده است<ref>[[احمد جمالی‌زاده|جمالی‌زاده، احمد]]، [[ اذن الهی (مقاله)| اذن الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>. | ||
===بالا بردن شأن برخی خانه‌ها و [[یاد خدا]] در آنها=== | ===بالا بردن شأن برخی خانه‌ها و [[یاد خدا]] در آنها=== | ||
*[[خداوند]] به بعضی از خانه‌ها اجازه بلند مرتبگی و [[عظمت]] داده و نیز اجازه داده تا نامش در آنها یاد شود:{{متن قرآن|فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ}}<ref>«(این چراغ) در خانه‌هایی (است) که خداوند رخصت داده است تا والایی یابند و نامش در آنها برده شود؛ سپیده‌دمان و دیرگاه عصرها در آنها او را به پاکی می‌ستایند» سوره نور، آیه ۳۶.</ref> از آنجا که [[عظمت]] و علوّ در اصل، از آنِ [[خداوند]] است، هر چیزی به همان اندازه [[عظمت]] دارد که به [[خداوند]] منتسب است؛ بنابراین، روشن می‌شود علّت بلند مرتبگی این خانه‌ها، همان [[یاد خدا]] در آنها است که در ادامه [[آیه]] آمده است<ref>المیزان، ج۱۵، ص۱۲۶.</ref>. [[قدر]] مسلّم از مصادیق این خانه‌ها [[مساجد]] است<ref>المیزان، ج۱۵، ص۱۲۶.</ref> و بر اساس روایتی از [[رسول خدا]]{{صل}} مقصود خانه‌های [[پیامبران]] است که شامل [[خانه علی]] و [[فاطمه]]{{ع}} نیز می‌شود<ref>تفسیر قمی، ج۲، ص۱۰۴؛ الدرالمنثور، ج۶، ص۲۰۳.</ref>. [[اذن]] در این [[آیه]] به‌معنای امر<ref>کشف‌الاسرار، ج۶، ص۵۳۶؛ تفسیر قرطبی، ج۱۲، ص۱۷۶.</ref>، [[قضا و قدر]] <ref>تفسیر قرطبی، ج۱۲، ص۱۷۶؛ کشف‌الاسرار، ج۶، ص۵۳۶.</ref> نیز دانسته شده است<ref>[[احمد جمالی‌زاده|جمالی‌زاده، احمد]]، [[ اذن الهی (مقاله)| اذن الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>. | * [[خداوند]] به بعضی از خانه‌ها اجازه بلند مرتبگی و [[عظمت]] داده و نیز اجازه داده تا نامش در آنها یاد شود:{{متن قرآن|فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ}}<ref>«(این چراغ) در خانه‌هایی (است) که خداوند رخصت داده است تا والایی یابند و نامش در آنها برده شود؛ سپیده‌دمان و دیرگاه عصرها در آنها او را به پاکی می‌ستایند» سوره نور، آیه ۳۶.</ref> از آنجا که [[عظمت]] و علوّ در اصل، از آنِ [[خداوند]] است، هر چیزی به همان اندازه [[عظمت]] دارد که به [[خداوند]] منتسب است؛ بنابراین، روشن می‌شود علّت بلند مرتبگی این خانه‌ها، همان [[یاد خدا]] در آنها است که در ادامه [[آیه]] آمده است<ref>المیزان، ج۱۵، ص۱۲۶.</ref>. [[قدر]] مسلّم از مصادیق این خانه‌ها [[مساجد]] است<ref>المیزان، ج۱۵، ص۱۲۶.</ref> و بر اساس روایتی از [[رسول خدا]]{{صل}} مقصود خانه‌های [[پیامبران]] است که شامل [[خانه علی]] و [[فاطمه]]{{ع}} نیز می‌شود<ref>تفسیر قمی، ج۲، ص۱۰۴؛ الدرالمنثور، ج۶، ص۲۰۳.</ref>. [[اذن]] در این [[آیه]] به‌معنای امر<ref>کشف‌الاسرار، ج۶، ص۵۳۶؛ تفسیر قرطبی، ج۱۲، ص۱۷۶.</ref>، [[قضا و قدر]] <ref>تفسیر قرطبی، ج۱۲، ص۱۷۶؛ کشف‌الاسرار، ج۶، ص۵۳۶.</ref> نیز دانسته شده است<ref>[[احمد جمالی‌زاده|جمالی‌زاده، احمد]]، [[ اذن الهی (مقاله)| اذن الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>. | ||
=== وقوع پدیده‌های طبیعی=== | === وقوع پدیده‌های طبیعی=== | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
=== [[پیروزی در جنگ]]=== | === [[پیروزی در جنگ]]=== | ||
*[[غلبه]] بر [[دشمن]] در هر [[جنگی]] فقط با [[اذن خداوند]] میسّر است؛ به همین سبب، چه بسا که گروهی اندک به [[اذن خدا]] بر گروهی بسیار [[غلبه]] می‌کنند: {{متن قرآن|فَلَمَّا فَصَلَ طَالُوتُ بِالْجُنُودِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ مُبْتَلِيكُم بِنَهَرٍ فَمَن شَرِبَ مِنْهُ فَلَيْسَ مِنِّي وَمَن لَّمْ يَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّي إِلاَّ مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِيَدِهِ فَشَرِبُواْ مِنْهُ إِلاَّ قَلِيلاً مِّنْهُمْ فَلَمَّا جَاوَزَهُ هُوَ وَالَّذِينَ آمَنُواْ مَعَهُ قَالُواْ لاَ طَاقَةَ لَنَا الْيَوْمَ بِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ قَالَ الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلاقُوا اللَّهِ كَم مِّن فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ}}<ref>«و چون طالوت با سپاه (از شهر) بیرون رفت گفت: خداوند شما را به (آب) جویباری می‌آزماید، هر که از آن بنوشد از من نیست و هر که نخورد با من است مگر آنکه تنها کفی از آن برگیرد. باری، همه جز اندکی از آن نوشیدند و چون طالوت و مؤمنان همراه وی از آن گذشتند (همراهان سست ایمان طالوت که از آب نوشیده بودند) گفتند: امروز ما را تاب جالوت و سپاه وی نیست اما آنان که می‌دانستند خداوند را دیدار خواهند کرد گفتند: بسا گروهی اندک بر گروهی بسیار به اذن خداوند، پیروز شده است و خداوند با شکیبایان است» سوره بقره، آیه ۲۴۹.</ref>؛ چنان‌که [[خداوند]] به [[مؤمنان]] [[صدر اسلام]] اعلام کرد: حتّی با وجود [[ضعف]]، اگر ۱۰۰ نفر باشند، در برابر ۲۰۰ نفر از [[سپاه]] [[دشمن]]، و اگر ۱۰۰۰ نفر باشند، در مقابل ۲۰۰۰ نفر از آنان به [[اذن خداوند]] به [[پیروزی]] می‌رسند: {{متن قرآن|الْآنَ خَفَّفَ اللَّهُ عَنْكُمْ وَعَلِمَ أَنَّ فِيكُمْ ضَعْفًا فَإِن يَكُن مِّنكُم مِّائَةٌ صَابِرَةٌ يَغْلِبُواْ مِئَتَيْنِ وَإِن يَكُن مِّنكُمْ أَلْفٌ يَغْلِبُواْ أَلْفَيْنِ بِإِذْنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ}}<ref>«اکنون خداوند بر شما آسان گرفت و معلوم داشت که در شما ناتوانی هست؛ اگر از شما صد تن شکیبا باشند بر دویست تن پیروز می‌گردند و اگر از شما هزار تن باشند بر دو هزار تن به اذن خداوند پیروز می‌شوند و خداوند با شکیبایان است» سوره انفال، آیه ۶۶.</ref>. | * [[غلبه]] بر [[دشمن]] در هر [[جنگی]] فقط با [[اذن خداوند]] میسّر است؛ به همین سبب، چه بسا که گروهی اندک به [[اذن خدا]] بر گروهی بسیار [[غلبه]] می‌کنند: {{متن قرآن|فَلَمَّا فَصَلَ طَالُوتُ بِالْجُنُودِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ مُبْتَلِيكُم بِنَهَرٍ فَمَن شَرِبَ مِنْهُ فَلَيْسَ مِنِّي وَمَن لَّمْ يَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّي إِلاَّ مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِيَدِهِ فَشَرِبُواْ مِنْهُ إِلاَّ قَلِيلاً مِّنْهُمْ فَلَمَّا جَاوَزَهُ هُوَ وَالَّذِينَ آمَنُواْ مَعَهُ قَالُواْ لاَ طَاقَةَ لَنَا الْيَوْمَ بِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ قَالَ الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلاقُوا اللَّهِ كَم مِّن فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ}}<ref>«و چون طالوت با سپاه (از شهر) بیرون رفت گفت: خداوند شما را به (آب) جویباری می‌آزماید، هر که از آن بنوشد از من نیست و هر که نخورد با من است مگر آنکه تنها کفی از آن برگیرد. باری، همه جز اندکی از آن نوشیدند و چون طالوت و مؤمنان همراه وی از آن گذشتند (همراهان سست ایمان طالوت که از آب نوشیده بودند) گفتند: امروز ما را تاب جالوت و سپاه وی نیست اما آنان که می‌دانستند خداوند را دیدار خواهند کرد گفتند: بسا گروهی اندک بر گروهی بسیار به اذن خداوند، پیروز شده است و خداوند با شکیبایان است» سوره بقره، آیه ۲۴۹.</ref>؛ چنان‌که [[خداوند]] به [[مؤمنان]] [[صدر اسلام]] اعلام کرد: حتّی با وجود [[ضعف]]، اگر ۱۰۰ نفر باشند، در برابر ۲۰۰ نفر از [[سپاه]] [[دشمن]]، و اگر ۱۰۰۰ نفر باشند، در مقابل ۲۰۰۰ نفر از آنان به [[اذن خداوند]] به [[پیروزی]] می‌رسند: {{متن قرآن|الْآنَ خَفَّفَ اللَّهُ عَنْكُمْ وَعَلِمَ أَنَّ فِيكُمْ ضَعْفًا فَإِن يَكُن مِّنكُم مِّائَةٌ صَابِرَةٌ يَغْلِبُواْ مِئَتَيْنِ وَإِن يَكُن مِّنكُمْ أَلْفٌ يَغْلِبُواْ أَلْفَيْنِ بِإِذْنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ}}<ref>«اکنون خداوند بر شما آسان گرفت و معلوم داشت که در شما ناتوانی هست؛ اگر از شما صد تن شکیبا باشند بر دویست تن پیروز می‌گردند و اگر از شما هزار تن باشند بر دو هزار تن به اذن خداوند پیروز می‌شوند و خداوند با شکیبایان است» سوره انفال، آیه ۶۶.</ref>. | ||
*[[قرآن]]، کشتن<ref>مجمع‌البیان، ج۲، ص۸۵۸.</ref> [[کافران]] به‌وسیله [[مؤمنان]] را به [[اذن خداوند]] دانسته است: {{متن قرآن|وَلَقَدْ صَدَقَكُمُ اللَّهُ وَعْدَهُ إِذْ تَحُسُّونَهُمْ بِإِذْنِهِ حَتَّى إِذَا فَشِلْتُمْ وَتَنَازَعْتُمْ فِي الْأَمْرِ وَعَصَيْتُمْ مِنْ بَعْدِ مَا أَرَاكُمْ مَا تُحِبُّونَ مِنْكُمْ مَنْ يُرِيدُ الدُّنْيَا وَمِنْكُمْ مَنْ يُرِيدُ الْآخِرَةَ ثُمَّ صَرَفَكُمْ عَنْهُمْ لِيَبْتَلِيَكُمْ وَلَقَدْ عَفَا عَنْكُمْ وَاللَّهُ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ}}<ref>«و به راستی خداوند به وعده خود وفا کرد که (در جنگ احد) به اذن وی آنان را از میان برداشتید؛ تا اینکه سست شدید و در کار (خود) به کشمکش افتادید و پس از آنکه آنچه را دوست می‌داشتید به شما نمایاند سرکشی کردید؛ برخی از شما این جهان را و برخی جهان واپسین را می‌خواستید؛ سپس شما را از (دنبال کردن) آنان روگردان کرد تا بیازمایدتان؛ و از شما در گذشت و خداوند به مؤمنان بخشش دارد» سوره آل عمران، آیه ۱۵۲.</ref> همان‌گونه که در [[جنگ]] بین [[طالوت]] و [[جالوت]]، [[سپاه]] [[طالوت]]، به [[اذن خداوند]]، [[سپاه]] [[جالوت]] را [[شکست]] داد، و [[داوود]]{{ع}} [[جالوت]] را کشت: {{متن قرآن|فَهَزَمُوهُم بِإِذْنِ اللَّهِ وَقَتَلَ دَاوُدُ جَالُوتَ وَآتَاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَهُ مِمَّا يَشَاءُ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَّفَسَدَتِ الأَرْضُ وَلَكِنَّ اللَّهَ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْعَالَمِينَ}}<ref>«پس آنان را به اذن خداوند تار و مار کردند و داود جالوت را کشت و خداوند به وی پادشاهی و فرزانگی ارزانی داشت و آنچه خود می‌خواست بدو آموخت، و اگر خداوند برخی مردم را با برخی دیگر باز نمی‌داشت، زمین تباه می‌گردید امّا خداوند بر جهانیان بخششی (بزرگ) دارد» سوره بقره، آیه ۲۵۱.</ref>. در آیه {{متن قرآن|فَلَمَّا فَصَلَ طَالُوتُ بِالْجُنُودِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ مُبْتَلِيكُم بِنَهَرٍ فَمَن شَرِبَ مِنْهُ فَلَيْسَ مِنِّي وَمَن لَّمْ يَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّي إِلاَّ مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِيَدِهِ فَشَرِبُواْ مِنْهُ إِلاَّ قَلِيلاً مِّنْهُمْ فَلَمَّا جَاوَزَهُ هُوَ وَالَّذِينَ آمَنُواْ مَعَهُ قَالُواْ لاَ طَاقَةَ لَنَا الْيَوْمَ بِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ قَالَ الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلاقُوا اللَّهِ كَم مِّن فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ}}<ref>«و چون طالوت با سپاه (از شهر) بیرون رفت گفت: خداوند شما را به (آب) جویباری می‌آزماید، هر که از آن بنوشد از من نیست و هر که نخورد با من است مگر آنکه تنها کفی از آن برگیرد. باری، همه جز اندکی از آن نوشیدند و چون طالوت و مؤمنان همراه وی از آن گذشتند (همراهان سست ایمان طالوت که از آب نوشیده بودند) گفتند: امروز ما را تاب جالوت و سپاه وی نیست اما آنان که می‌دانستند خداوند را دیدار خواهند کرد گفتند: بسا گروهی اندک بر گروهی بسیار به اذن خداوند، پیروز شده است و خداوند با شکیبایان است» سوره بقره، آیه ۲۴۹.</ref> و {{متن قرآن|الْآنَ خَفَّفَ اللَّهُ عَنْكُمْ وَعَلِمَ أَنَّ فِيكُمْ ضَعْفًا فَإِن يَكُن مِّنكُم مِّائَةٌ صَابِرَةٌ يَغْلِبُواْ مِئَتَيْنِ وَإِن يَكُن مِّنكُمْ أَلْفٌ يَغْلِبُواْ أَلْفَيْنِ بِإِذْنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ}}<ref>«اکنون خداوند بر شما آسان گرفت و معلوم داشت که در شما ناتوانی هست؛ اگر از شما صد تن شکیبا باشند بر دویست تن پیروز می‌گردند و اگر از شما هزار تن باشند بر دو هزار تن به اذن خداوند پیروز می‌شوند و خداوند با شکیبایان است» سوره انفال، آیه ۶۶.</ref>، [[اذن]] به معنای [[علم]]، [[امر]] <ref>مجمع‌البیان، ج۴، ص۸۵۶.</ref>، [[اراده]] و مشیّت، و [[یاری]] و [[توفیق]]<ref>المنار، ج۱۰، ص۸۰.</ref> نیز دانسته شده است<ref>[[احمد جمالی‌زاده|جمالی‌زاده، احمد]]، [[ اذن الهی (مقاله)| اذن الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>. | * [[قرآن]]، کشتن<ref>مجمع‌البیان، ج۲، ص۸۵۸.</ref> [[کافران]] به‌وسیله [[مؤمنان]] را به [[اذن خداوند]] دانسته است: {{متن قرآن|وَلَقَدْ صَدَقَكُمُ اللَّهُ وَعْدَهُ إِذْ تَحُسُّونَهُمْ بِإِذْنِهِ حَتَّى إِذَا فَشِلْتُمْ وَتَنَازَعْتُمْ فِي الْأَمْرِ وَعَصَيْتُمْ مِنْ بَعْدِ مَا أَرَاكُمْ مَا تُحِبُّونَ مِنْكُمْ مَنْ يُرِيدُ الدُّنْيَا وَمِنْكُمْ مَنْ يُرِيدُ الْآخِرَةَ ثُمَّ صَرَفَكُمْ عَنْهُمْ لِيَبْتَلِيَكُمْ وَلَقَدْ عَفَا عَنْكُمْ وَاللَّهُ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ}}<ref>«و به راستی خداوند به وعده خود وفا کرد که (در جنگ احد) به اذن وی آنان را از میان برداشتید؛ تا اینکه سست شدید و در کار (خود) به کشمکش افتادید و پس از آنکه آنچه را دوست می‌داشتید به شما نمایاند سرکشی کردید؛ برخی از شما این جهان را و برخی جهان واپسین را می‌خواستید؛ سپس شما را از (دنبال کردن) آنان روگردان کرد تا بیازمایدتان؛ و از شما در گذشت و خداوند به مؤمنان بخشش دارد» سوره آل عمران، آیه ۱۵۲.</ref> همان‌گونه که در [[جنگ]] بین [[طالوت]] و [[جالوت]]، [[سپاه]] [[طالوت]]، به [[اذن خداوند]]، [[سپاه]] [[جالوت]] را [[شکست]] داد، و [[داوود]]{{ع}} [[جالوت]] را کشت: {{متن قرآن|فَهَزَمُوهُم بِإِذْنِ اللَّهِ وَقَتَلَ دَاوُدُ جَالُوتَ وَآتَاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَهُ مِمَّا يَشَاءُ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَّفَسَدَتِ الأَرْضُ وَلَكِنَّ اللَّهَ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْعَالَمِينَ}}<ref>«پس آنان را به اذن خداوند تار و مار کردند و داود جالوت را کشت و خداوند به وی پادشاهی و فرزانگی ارزانی داشت و آنچه خود می‌خواست بدو آموخت، و اگر خداوند برخی مردم را با برخی دیگر باز نمی‌داشت، زمین تباه می‌گردید امّا خداوند بر جهانیان بخششی (بزرگ) دارد» سوره بقره، آیه ۲۵۱.</ref>. در آیه {{متن قرآن|فَلَمَّا فَصَلَ طَالُوتُ بِالْجُنُودِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ مُبْتَلِيكُم بِنَهَرٍ فَمَن شَرِبَ مِنْهُ فَلَيْسَ مِنِّي وَمَن لَّمْ يَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّي إِلاَّ مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِيَدِهِ فَشَرِبُواْ مِنْهُ إِلاَّ قَلِيلاً مِّنْهُمْ فَلَمَّا جَاوَزَهُ هُوَ وَالَّذِينَ آمَنُواْ مَعَهُ قَالُواْ لاَ طَاقَةَ لَنَا الْيَوْمَ بِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ قَالَ الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلاقُوا اللَّهِ كَم مِّن فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ}}<ref>«و چون طالوت با سپاه (از شهر) بیرون رفت گفت: خداوند شما را به (آب) جویباری می‌آزماید، هر که از آن بنوشد از من نیست و هر که نخورد با من است مگر آنکه تنها کفی از آن برگیرد. باری، همه جز اندکی از آن نوشیدند و چون طالوت و مؤمنان همراه وی از آن گذشتند (همراهان سست ایمان طالوت که از آب نوشیده بودند) گفتند: امروز ما را تاب جالوت و سپاه وی نیست اما آنان که می‌دانستند خداوند را دیدار خواهند کرد گفتند: بسا گروهی اندک بر گروهی بسیار به اذن خداوند، پیروز شده است و خداوند با شکیبایان است» سوره بقره، آیه ۲۴۹.</ref> و {{متن قرآن|الْآنَ خَفَّفَ اللَّهُ عَنْكُمْ وَعَلِمَ أَنَّ فِيكُمْ ضَعْفًا فَإِن يَكُن مِّنكُم مِّائَةٌ صَابِرَةٌ يَغْلِبُواْ مِئَتَيْنِ وَإِن يَكُن مِّنكُمْ أَلْفٌ يَغْلِبُواْ أَلْفَيْنِ بِإِذْنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ}}<ref>«اکنون خداوند بر شما آسان گرفت و معلوم داشت که در شما ناتوانی هست؛ اگر از شما صد تن شکیبا باشند بر دویست تن پیروز می‌گردند و اگر از شما هزار تن باشند بر دو هزار تن به اذن خداوند پیروز می‌شوند و خداوند با شکیبایان است» سوره انفال، آیه ۶۶.</ref>، [[اذن]] به معنای [[علم]]، [[امر]] <ref>مجمع‌البیان، ج۴، ص۸۵۶.</ref>، [[اراده]] و مشیّت، و [[یاری]] و [[توفیق]]<ref>المنار، ج۱۰، ص۸۰.</ref> نیز دانسته شده است<ref>[[احمد جمالی‌زاده|جمالی‌زاده، احمد]]، [[ اذن الهی (مقاله)| اذن الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>. | ||
=== بریدن و نبریدن درختان خرما=== | === بریدن و نبریدن درختان خرما=== | ||
*[[خداوند]] به [[مؤمنان]] [[صدر اسلام]]، زمانی که دیار [[یهودیان بنی‌نضیر]] را تصرّف کردند، اعلام کرد که آنچه از درختان خرما بریدید و آنچه بر جای گذاشتید، همگی به [[اذن خداوند]] است: {{متن قرآن|مَا قَطَعْتُمْ مِنْ لِينَةٍ أَوْ تَرَكْتُمُوهَا قَائِمَةً عَلَى أُصُولِهَا فَبِإِذْنِ اللَّهِ وَلِيُخْزِيَ الْفَاسِقِينَ}}<ref>«هر درخت خرمایی که بریدید یا بر ریشه‌های آن وانهادید به اذن خداوند بود و (چنین کرد) تا نافرمانان را خوار گرداند» سوره حشر، آیه ۵.</ref><ref>[[احمد جمالی‌زاده|جمالی‌زاده، احمد]]، [[ اذن الهی (مقاله)| اذن الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>. | * [[خداوند]] به [[مؤمنان]] [[صدر اسلام]]، زمانی که دیار [[یهودیان بنی‌نضیر]] را تصرّف کردند، اعلام کرد که آنچه از درختان خرما بریدید و آنچه بر جای گذاشتید، همگی به [[اذن خداوند]] است: {{متن قرآن|مَا قَطَعْتُمْ مِنْ لِينَةٍ أَوْ تَرَكْتُمُوهَا قَائِمَةً عَلَى أُصُولِهَا فَبِإِذْنِ اللَّهِ وَلِيُخْزِيَ الْفَاسِقِينَ}}<ref>«هر درخت خرمایی که بریدید یا بر ریشه‌های آن وانهادید به اذن خداوند بود و (چنین کرد) تا نافرمانان را خوار گرداند» سوره حشر، آیه ۵.</ref><ref>[[احمد جمالی‌زاده|جمالی‌زاده، احمد]]، [[ اذن الهی (مقاله)| اذن الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>. | ||
===وقوع [[مصیبت]]=== | ===وقوع [[مصیبت]]=== | ||
*واقع شدن هر نوع حادثه ناگوار<ref>المیزان، ج۱۹، ص۳۰۳.</ref> بدون [[اذن خداوند]] ممکن نیست: {{متن قرآن|مَا أَصَابَ مِنْ مُصِيبَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَمَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ يَهْدِ قَلْبَهُ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ}}<ref>«هیچ بلایی (به کسی) نمی‌رسد مگر به اذن خداوند و هر کس به خداوند ایمان آورد (خداوند) دلش را راهنمایی می‌کند و خداوند به هر چیزی داناست» سوره تغابن، آیه ۱۱.</ref> مقصود از این [[آیه]]، [[تعلیم]] [[صبر]] در برابر حوادث گوناگون به [[مسلمانان]] است ؛ به همین جهت، در ادامه [[آیه]] آمده است: هر کس به [[خدا]] [[ایمان]] بیاورد، [[خداوند]] (هنگام وقوع [[مصیبت]]) قلبش را [[هدایت]] می‌کند<ref> التحریر و التنویر، ج۲۸، ص۲۷۹.</ref>؛ البتّه مقصود از [[اذن]] در این [[آیه]]، [[اذن]] [[تکوینی]] است و حتّی ستمی را که شخصی متوجّه دیگری کند، در بر می‌گیرد ؛ به همین سبب، [[صبر]] کردن در برابر همه [[مصیبت‌ها]] [[پسندیده]] نیست ؛ بلکه گاهی [[واجب]] است [[انسان]] تا حدّ امکان در مقابل آن [[مقاومت]] کند ؛ مانند‌زمانی که شخصی [[جان]] یا آبروی [[انسانی]] را تهدید‌کند<ref> المیزان، ج۱۹، ص۳۰۴.</ref> [[قرآن]]، مصیبتی را که در [[جنگ اُحد]] برای [[مسلمانان]] پیش آمد و به کشته شدن بسیاری از آنها و سرانجام شکستشان انجامید، به [[اذن خداوند]] می‌داند: {{متن قرآن|مَا أَصَابَ مِنْ مُصِيبَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَمَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ يَهْدِ قَلْبَهُ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ}}<ref>«هیچ بلایی (به کسی) نمی‌رسد مگر به اذن خداوند و هر کس به خداوند ایمان آورد (خداوند) دلش را راهنمایی می‌کند و خداوند به هر چیزی داناست» سوره تغابن، آیه ۱۱.</ref>؛ بنابراین، [[شکست]] [[مسلمانان]] به‌معنای [[ناتوانی]] [[خداوند]] یا [[غلبه]] دیگران بر [[اراده]]<ref> المنار، ج۴، ص۲۲۶.</ref> یا [[وعده]] او در [[یاری]] [[مؤمنان]]<ref>الفرقان، ج۶، ص۸۰.</ref> نیست. گفته شده است که امکان ندارد [[اذن]] در این [[آیه]] به‌معنای جایز کردن باشد؛ زیرا [[خداوند]] هیچ‌گاه [[گناهان]] را جایز نمی‌کند و کشتن [[مسلمانان]] از بزرگ‌ترین [[گناهان]] است<ref>مجمع‌البیان، ج۲، ص۸۷۷ـ۸۷۸.</ref>. | *واقع شدن هر نوع حادثه ناگوار<ref>المیزان، ج۱۹، ص۳۰۳.</ref> بدون [[اذن خداوند]] ممکن نیست: {{متن قرآن|مَا أَصَابَ مِنْ مُصِيبَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَمَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ يَهْدِ قَلْبَهُ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ}}<ref>«هیچ بلایی (به کسی) نمی‌رسد مگر به اذن خداوند و هر کس به خداوند ایمان آورد (خداوند) دلش را راهنمایی می‌کند و خداوند به هر چیزی داناست» سوره تغابن، آیه ۱۱.</ref> مقصود از این [[آیه]]، [[تعلیم]] [[صبر]] در برابر حوادث گوناگون به [[مسلمانان]] است ؛ به همین جهت، در ادامه [[آیه]] آمده است: هر کس به [[خدا]] [[ایمان]] بیاورد، [[خداوند]] (هنگام وقوع [[مصیبت]]) قلبش را [[هدایت]] می‌کند<ref> التحریر و التنویر، ج۲۸، ص۲۷۹.</ref>؛ البتّه مقصود از [[اذن]] در این [[آیه]]، [[اذن]] [[تکوینی]] است و حتّی ستمی را که شخصی متوجّه دیگری کند، در بر می‌گیرد ؛ به همین سبب، [[صبر]] کردن در برابر همه [[مصیبت‌ها]] [[پسندیده]] نیست ؛ بلکه گاهی [[واجب]] است [[انسان]] تا حدّ امکان در مقابل آن [[مقاومت]] کند ؛ مانند‌زمانی که شخصی [[جان]] یا آبروی [[انسانی]] را تهدید‌کند<ref> المیزان، ج۱۹، ص۳۰۴.</ref> [[قرآن]]، مصیبتی را که در [[جنگ اُحد]] برای [[مسلمانان]] پیش آمد و به کشته شدن بسیاری از آنها و سرانجام شکستشان انجامید، به [[اذن خداوند]] می‌داند: {{متن قرآن|مَا أَصَابَ مِنْ مُصِيبَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَمَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ يَهْدِ قَلْبَهُ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ}}<ref>«هیچ بلایی (به کسی) نمی‌رسد مگر به اذن خداوند و هر کس به خداوند ایمان آورد (خداوند) دلش را راهنمایی می‌کند و خداوند به هر چیزی داناست» سوره تغابن، آیه ۱۱.</ref>؛ بنابراین، [[شکست]] [[مسلمانان]] به‌معنای [[ناتوانی]] [[خداوند]] یا [[غلبه]] دیگران بر [[اراده]]<ref> المنار، ج۴، ص۲۲۶.</ref> یا [[وعده]] او در [[یاری]] [[مؤمنان]]<ref>الفرقان، ج۶، ص۸۰.</ref> نیست. گفته شده است که امکان ندارد [[اذن]] در این [[آیه]] به‌معنای جایز کردن باشد؛ زیرا [[خداوند]] هیچ‌گاه [[گناهان]] را جایز نمی‌کند و کشتن [[مسلمانان]] از بزرگ‌ترین [[گناهان]] است<ref>مجمع‌البیان، ج۲، ص۸۷۷ـ۸۷۸.</ref>. | ||
*[[اذن]] در آیه{{متن قرآن|مَا أَصَابَ مِنْ مُصِيبَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَمَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ يَهْدِ قَلْبَهُ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ}}<ref>«هیچ بلایی (به کسی) نمی‌رسد مگر به اذن خداوند و هر کس به خداوند ایمان آورد (خداوند) دلش را راهنمایی می‌کند و خداوند به هر چیزی داناست» سوره تغابن، آیه ۱۱.</ref> و {{متن قرآن|وَمَا أَصَابَكُمْ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ فَبِإِذْنِ اللَّهِ وَلِيَعْلَمَ الْمُؤْمِنِينَ}}<ref>«و آنچه بر شما در روز برخورد آن دو گروه (در احد) رسید به اذن خداوند بود (تا مؤمنان را بیازماید) و تا مؤمنان را (از غیر آنان) معلوم بدارد» سوره آل عمران، آیه ۱۶۶.</ref> به معنای [[قضا و قدر]]<ref>جامع‌البیان، مج۳، ج۴، ص۲۲۲؛ کشف‌الاسرار، ج۶، ص۵۳۶؛ التفسیر الکبیر، ج۳۰، ص۲۵.</ref>، مشیّت و [[اراده]]<ref>التفسیرالکبیر، ج۳۰، ص۲۵ـ۲۶؛ روح‌المعانی، مج۳، ج۴، ص۱۸۳.</ref>، [[تخلیه]]<ref> الکشاف، ج۱، ص۴۳۷؛ مجمع‌البیان، ج۹، ص۴۵۱؛ التفسیرالکبیر، ج۹، ص۸۳.</ref>، [[علم]] <ref> مجمع‌البیان، ج۱۰، ص۴۵۱ و ج۲، ص۸۷۷؛ التفسیرالکبیر، ج۹، ص۸۳.</ref>، [[امر]]<ref>التفسیر الکبیر، ج۳۰، ص۲۵ و ج۹، ص۸۳.</ref>، و [[عقوبت]]<ref> مجمع‌البیان، ج۲، ص۸۷۷.</ref> نیز دانسته شده است. | * [[اذن]] در آیه{{متن قرآن|مَا أَصَابَ مِنْ مُصِيبَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَمَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ يَهْدِ قَلْبَهُ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ}}<ref>«هیچ بلایی (به کسی) نمی‌رسد مگر به اذن خداوند و هر کس به خداوند ایمان آورد (خداوند) دلش را راهنمایی می‌کند و خداوند به هر چیزی داناست» سوره تغابن، آیه ۱۱.</ref> و {{متن قرآن|وَمَا أَصَابَكُمْ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ فَبِإِذْنِ اللَّهِ وَلِيَعْلَمَ الْمُؤْمِنِينَ}}<ref>«و آنچه بر شما در روز برخورد آن دو گروه (در احد) رسید به اذن خداوند بود (تا مؤمنان را بیازماید) و تا مؤمنان را (از غیر آنان) معلوم بدارد» سوره آل عمران، آیه ۱۶۶.</ref> به معنای [[قضا و قدر]]<ref>جامع‌البیان، مج۳، ج۴، ص۲۲۲؛ کشف‌الاسرار، ج۶، ص۵۳۶؛ التفسیر الکبیر، ج۳۰، ص۲۵.</ref>، مشیّت و [[اراده]]<ref>التفسیرالکبیر، ج۳۰، ص۲۵ـ۲۶؛ روح‌المعانی، مج۳، ج۴، ص۱۸۳.</ref>، [[تخلیه]]<ref> الکشاف، ج۱، ص۴۳۷؛ مجمع‌البیان، ج۹، ص۴۵۱؛ التفسیرالکبیر، ج۹، ص۸۳.</ref>، [[علم]] <ref> مجمع‌البیان، ج۱۰، ص۴۵۱ و ج۲، ص۸۷۷؛ التفسیرالکبیر، ج۹، ص۸۳.</ref>، [[امر]]<ref>التفسیر الکبیر، ج۳۰، ص۲۵ و ج۹، ص۸۳.</ref>، و [[عقوبت]]<ref> مجمع‌البیان، ج۲، ص۸۷۷.</ref> نیز دانسته شده است. | ||
*یکی از مصیبت‌هایی که دامن همه [[انسان‌ها]] را می‌گیرد، [[مرگ]] است {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا شَهَادَةُ بَيْنِكُمْ إِذَا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ حِينَ الْوَصِيَّةِ اثْنَانِ ذَوَا عَدْلٍ مِنْكُمْ أَوْ آخَرَانِ مِنْ غَيْرِكُمْ إِنْ أَنْتُمْ ضَرَبْتُمْ فِي الْأَرْضِ فَأَصَابَتْكُمْ مُصِيبَةُ الْمَوْتِ تَحْبِسُونَهُمَا مِنْ بَعْدِ الصَّلَاةِ فَيُقْسِمَانِ بِاللَّهِ إِنِ ارْتَبْتُمْ لَا نَشْتَرِي بِهِ ثَمَنًا وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَى وَلَا نَكْتُمُ شَهَادَةَ اللَّهِ إِنَّا إِذًا لَمِنَ الْآثِمِينَ}}<ref>«ای مؤمنان! چون مرگ یکی از شما در رسد گواه گرفتن میان شما هنگام وصیت، (گواهی) دو (مرد) دادگر از شما (مسلمانان) است و اگر سفر کردید و مصیبت مرگ گریبان شما را گرفت (و گواه مسلمان نیافتید) دو گواه دیگر از غیر شما (مسلمانان) است و اگر (به آنها) شک دارید آنان را تا پس از نماز باز دارید آنگاه سوگند به خداوند خورند که: ما آن (گواهی خود) را به هیچ بهایی نمی‌فروشیم هرچند (درباره) خویشاوندان (ما) باشد و گواهی (در پیشگاه) خداوند را پنهان نمی‌داریم که اگر بداریم از گناهکاران خواهیم بود» سوره مائده، آیه ۱۰۶.</ref>. هیچ کس نمی‌تواند بدون [[اذن خداوند]] بمیرد: {{متن قرآن|وَمَا كَانَ لِنَفْسٍ أَنْ تَمُوتَ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ كِتَابًا مُؤَجَّلًا وَمَنْ يُرِدْ ثَوَابَ الدُّنْيَا نُؤْتِهِ مِنْهَا وَمَنْ يُرِدْ ثَوَابَ الْآخِرَةِ نُؤْتِهِ مِنْهَا وَسَنَجْزِي الشَّاكِرِينَ}}<ref>«و هیچ کس جز به اذن خداوند نخواهد مرد؛ که سرنوشتی است «با هنگام» و هر کس پاداش این جهان را بخواهد به او از آن می‌دهیم و آنکه بهره جهان واپسین را بجوید از آن به او خواهیم داد؛ و به زودی سپاسگزاران را پاداش می‌دهیم» سوره آل عمران، آیه ۱۴۵.</ref> از این [[آیه]] می‌توان فهمید همان‌طور که هیچ‌کس جز [[خداوند]]، بر [[حیات]] [[قدرت]] ندارد، بر [[مرگ]] نیز توانا نیست<ref>مجمع‌البیان، ج۲، ص۸۷۷.</ref>. | *یکی از مصیبت‌هایی که دامن همه [[انسان‌ها]] را می‌گیرد، [[مرگ]] است {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا شَهَادَةُ بَيْنِكُمْ إِذَا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ حِينَ الْوَصِيَّةِ اثْنَانِ ذَوَا عَدْلٍ مِنْكُمْ أَوْ آخَرَانِ مِنْ غَيْرِكُمْ إِنْ أَنْتُمْ ضَرَبْتُمْ فِي الْأَرْضِ فَأَصَابَتْكُمْ مُصِيبَةُ الْمَوْتِ تَحْبِسُونَهُمَا مِنْ بَعْدِ الصَّلَاةِ فَيُقْسِمَانِ بِاللَّهِ إِنِ ارْتَبْتُمْ لَا نَشْتَرِي بِهِ ثَمَنًا وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَى وَلَا نَكْتُمُ شَهَادَةَ اللَّهِ إِنَّا إِذًا لَمِنَ الْآثِمِينَ}}<ref>«ای مؤمنان! چون مرگ یکی از شما در رسد گواه گرفتن میان شما هنگام وصیت، (گواهی) دو (مرد) دادگر از شما (مسلمانان) است و اگر سفر کردید و مصیبت مرگ گریبان شما را گرفت (و گواه مسلمان نیافتید) دو گواه دیگر از غیر شما (مسلمانان) است و اگر (به آنها) شک دارید آنان را تا پس از نماز باز دارید آنگاه سوگند به خداوند خورند که: ما آن (گواهی خود) را به هیچ بهایی نمی‌فروشیم هرچند (درباره) خویشاوندان (ما) باشد و گواهی (در پیشگاه) خداوند را پنهان نمی‌داریم که اگر بداریم از گناهکاران خواهیم بود» سوره مائده، آیه ۱۰۶.</ref>. هیچ کس نمی‌تواند بدون [[اذن خداوند]] بمیرد: {{متن قرآن|وَمَا كَانَ لِنَفْسٍ أَنْ تَمُوتَ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ كِتَابًا مُؤَجَّلًا وَمَنْ يُرِدْ ثَوَابَ الدُّنْيَا نُؤْتِهِ مِنْهَا وَمَنْ يُرِدْ ثَوَابَ الْآخِرَةِ نُؤْتِهِ مِنْهَا وَسَنَجْزِي الشَّاكِرِينَ}}<ref>«و هیچ کس جز به اذن خداوند نخواهد مرد؛ که سرنوشتی است «با هنگام» و هر کس پاداش این جهان را بخواهد به او از آن می‌دهیم و آنکه بهره جهان واپسین را بجوید از آن به او خواهیم داد؛ و به زودی سپاسگزاران را پاداش می‌دهیم» سوره آل عمران، آیه ۱۴۵.</ref> از این [[آیه]] می‌توان فهمید همان‌طور که هیچ‌کس جز [[خداوند]]، بر [[حیات]] [[قدرت]] ندارد، بر [[مرگ]] نیز توانا نیست<ref>مجمع‌البیان، ج۲، ص۸۷۷.</ref>. | ||
*[[اذن]] در این [[آیه]]، به‌معنای [[علم]]، [[امر]]<ref>مجمع‌البیان، ج۲، ص۸۵۱.</ref>، مشیّت و تیسیر <ref>روح المعانی، مج۳، ج۴، ص۱۱۸.</ref> و تمام کردن مدّت [[عمر]]<ref>کشف‌الاسرار، ج۶، ص۵۳۷.</ref> نیز دانسته شده است<ref>[[احمد جمالی‌زاده|جمالی‌زاده، احمد]]، [[ اذن الهی (مقاله)| اذن الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>. | * [[اذن]] در این [[آیه]]، به‌معنای [[علم]]، [[امر]]<ref>مجمع‌البیان، ج۲، ص۸۵۱.</ref>، مشیّت و تیسیر <ref>روح المعانی، مج۳، ج۴، ص۱۱۸.</ref> و تمام کردن مدّت [[عمر]]<ref>کشف‌الاسرار، ج۶، ص۵۳۷.</ref> نیز دانسته شده است<ref>[[احمد جمالی‌زاده|جمالی‌زاده، احمد]]، [[ اذن الهی (مقاله)| اذن الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>. | ||
===[[جاودانگی]] در [[بهشت]]=== | ===[[جاودانگی]] در [[بهشت]]=== | ||
*کسانی که [[ایمان]] آورده، [[کارهای نیک]] انجام دهند، در [[آخرت]] داخل باغ‌هایی می‌شوند که زیر آنها نهرها جاری است و به [[اذن]] پروردگارشان، برای همیشه در آنجا به‌سر خواهند برد: {{متن قرآن|وَأُدْخِلَ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ تَحِيَّتُهُمْ فِيهَا سَلَامٌ}}<ref>«و آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند به بوستان‌هایی در آورده می‌شوند که از بن آنها جویباران روان است، به اذن پروردگارشان در آنها جاودانند؛ درودشان در آنجا «سلام» است» سوره ابراهیم، آیه ۲۳.</ref><ref>[[احمد جمالی‌زاده|جمالی‌زاده، احمد]]، [[ اذن الهی (مقاله)| اذن الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>. | *کسانی که [[ایمان]] آورده، [[کارهای نیک]] انجام دهند، در [[آخرت]] داخل باغ‌هایی می‌شوند که زیر آنها نهرها جاری است و به [[اذن]] پروردگارشان، برای همیشه در آنجا به‌سر خواهند برد: {{متن قرآن|وَأُدْخِلَ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ تَحِيَّتُهُمْ فِيهَا سَلَامٌ}}<ref>«و آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند به بوستان‌هایی در آورده می‌شوند که از بن آنها جویباران روان است، به اذن پروردگارشان در آنها جاودانند؛ درودشان در آنجا «سلام» است» سوره ابراهیم، آیه ۲۳.</ref><ref>[[احمد جمالی‌زاده|جمالی‌زاده، احمد]]، [[ اذن الهی (مقاله)| اذن الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>. | ||
=== [[هدایت]] [[مؤمنان]]=== | === [[هدایت]] [[مؤمنان]]=== | ||
*[[خداوند]]، کسانی را که [[ایمان]] آورده‌اند، در اختلافاتی که بین [[مردم]] درباره [[حقّ]] وجود دارد، به [[اذن]] خویش [[هدایت]] می‌کند: {{متن قرآن|كَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَمُنْذِرِينَ وَأَنْزَلَ مَعَهُمُ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِيَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ وَمَا اخْتَلَفَ فِيهِ إِلَّا الَّذِينَ أُوتُوهُ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ فَهَدَى اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا لِمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ وَاللَّهُ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ}}<ref>«مردم (در آغاز) امّتی یگانه بودند، (آنگاه به اختلاف پرداختند) پس خداوند پیامبران را مژده‌آور و بیم‌دهنده برانگیخت و با آنان کتاب (آسمانی) را به حق فرو فرستاد تا میان مردم در آنچه اختلاف داشتند داوری کند و در آن جز کسانی که به آنها کتاب داده بودند، اختلاف نورزیدند (آن هم) پس از آنکه برهان‌های روشن به آنان رسید (و) از سر افزونجویی که در میانشان بود؛ آنگاه خداوند به اراده خویش مؤمنان را در حقیقتی که در آن اختلاف داشتند رهنمون شد و خداوند هر که را بخواهد به راه راست رهنمایی می‌کند» سوره بقره، آیه ۲۱۳.</ref> گفته شده است که اگر {{متن قرآن|بِإِذْنِهِ}} را به فعل {{متن قرآن|فَهَدَى}} متعلّق بدانیم، معنایش این می‌شود که [[خداوند]] آنها را به [[اذن]] خویش [[هدایت]] کرد و این درست نیست؛ زیرا محال است [[خداوند]] به خودش [[اذن]] دهد؛ بنابراین، تقدیر چنین می‌شود: "{{عربی|فاهتدوا بإذنه"}}، یعنی [[مؤمنان]]، به [[اذن خداوند]] [[هدایت]] شدند<ref>التفسیر الکبیر، ج۶، ص۱۸.</ref>. | * [[خداوند]]، کسانی را که [[ایمان]] آورده‌اند، در اختلافاتی که بین [[مردم]] درباره [[حقّ]] وجود دارد، به [[اذن]] خویش [[هدایت]] می‌کند: {{متن قرآن|كَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَمُنْذِرِينَ وَأَنْزَلَ مَعَهُمُ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِيَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ وَمَا اخْتَلَفَ فِيهِ إِلَّا الَّذِينَ أُوتُوهُ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ فَهَدَى اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا لِمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ وَاللَّهُ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ}}<ref>«مردم (در آغاز) امّتی یگانه بودند، (آنگاه به اختلاف پرداختند) پس خداوند پیامبران را مژده‌آور و بیم‌دهنده برانگیخت و با آنان کتاب (آسمانی) را به حق فرو فرستاد تا میان مردم در آنچه اختلاف داشتند داوری کند و در آن جز کسانی که به آنها کتاب داده بودند، اختلاف نورزیدند (آن هم) پس از آنکه برهان‌های روشن به آنان رسید (و) از سر افزونجویی که در میانشان بود؛ آنگاه خداوند به اراده خویش مؤمنان را در حقیقتی که در آن اختلاف داشتند رهنمون شد و خداوند هر که را بخواهد به راه راست رهنمایی می‌کند» سوره بقره، آیه ۲۱۳.</ref> گفته شده است که اگر {{متن قرآن|بِإِذْنِهِ}} را به فعل {{متن قرآن|فَهَدَى}} متعلّق بدانیم، معنایش این می‌شود که [[خداوند]] آنها را به [[اذن]] خویش [[هدایت]] کرد و این درست نیست؛ زیرا محال است [[خداوند]] به خودش [[اذن]] دهد؛ بنابراین، تقدیر چنین می‌شود: "{{عربی|فاهتدوا بإذنه"}}، یعنی [[مؤمنان]]، به [[اذن خداوند]] [[هدایت]] شدند<ref>التفسیر الکبیر، ج۶، ص۱۸.</ref>. | ||
*برخی گفته‌اند: مقصود از این تعبیر که [[خداوند]] به [[اذن]] خویش آنها را [[هدایت]] کرد، این است که به [[اذن]] دیگری نیاز ندارد<ref>معارف قرآن، ص۱۹۹.</ref>. برخی دیگر گفته‌اند: قید «بإذنه» دلالت می‌کند بر اینکه [[مؤمنان]]، [[خداوند]] را به [[هدایت]] خویش مجبور نکرده‌اند؛ زیرا هیچ کس نمی‌تواند [[خدا]] را به‌کاری وا دارد؛ بلکه [[خداوند]] خودش آنها را [[هدایت]] کرده است؛ بنابراین، جمله بعدی [[دلیل]] مطلب را بیان می‌دارد به این صورت که [[خداوند]] هر کس را بخواهد به راه راست هدایت می‌کند و خواسته است که [[مؤمنان]] را هدایت کند <ref>المیزان، ج۲، ص۱۲۹ـ۱۳۰.</ref>. [[اذن]] در این [[آیه]]، به معنای [[علم]]<ref>تفسیر قرطبی، ج۳، ص۲۴.</ref>، [[لطف]]<ref> مجمع‌البیان، ج۲، ص۵۴۴.</ref>، [[امر]]، [[توفیق]] و [[تیسیر]]<ref>روح‌المعانی، مج۲، ج۲، ص۱۵۴; التحریر والتنویر، ج۲، ص۳۱۲.</ref> نیز دانسته شده است. | *برخی گفته‌اند: مقصود از این تعبیر که [[خداوند]] به [[اذن]] خویش آنها را [[هدایت]] کرد، این است که به [[اذن]] دیگری نیاز ندارد<ref>معارف قرآن، ص۱۹۹.</ref>. برخی دیگر گفته‌اند: قید «بإذنه» دلالت می‌کند بر اینکه [[مؤمنان]]، [[خداوند]] را به [[هدایت]] خویش مجبور نکرده‌اند؛ زیرا هیچ کس نمی‌تواند [[خدا]] را به‌کاری وا دارد؛ بلکه [[خداوند]] خودش آنها را [[هدایت]] کرده است؛ بنابراین، جمله بعدی [[دلیل]] مطلب را بیان می‌دارد به این صورت که [[خداوند]] هر کس را بخواهد به راه راست هدایت می‌کند و خواسته است که [[مؤمنان]] را هدایت کند <ref>المیزان، ج۲، ص۱۲۹ـ۱۳۰.</ref>. [[اذن]] در این [[آیه]]، به معنای [[علم]]<ref>تفسیر قرطبی، ج۳، ص۲۴.</ref>، [[لطف]]<ref> مجمع‌البیان، ج۲، ص۵۴۴.</ref>، [[امر]]، [[توفیق]] و [[تیسیر]]<ref>روح‌المعانی، مج۲، ج۲، ص۱۵۴; التحریر والتنویر، ج۲، ص۳۱۲.</ref> نیز دانسته شده است. | ||
*[[خداوند]] به وسیله [[قرآن]]، کسانی را که درپی [[رضای الهی]] هستند، به [[اذن]] خویش از تاریکی‌ها خارج، و به‌سوی [[نور هدایت]] می‌کند: {{متن قرآن|يَهْدِي بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلَامِ وَيُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَيَهْدِيهِمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ}}<ref>«خداوند با آن (روشنایی) هر کسی را که پی خشنودی وی باشد به راه‌های بی‌گزند، راهنمایی می‌کند و آنان را به اراده خویش از تیرگی ها به سوی روشنایی بیرون می‌آورد و آنها را به راهی راست رهنمون می‌گردد» سوره مائده، آیه ۱۶.</ref>؛ چنان‌که [[هدف]] از فرو فرستادن [[قرآن]] نیز این است که [[پیامبراکرم]]{{صل}} [[انسان‌ها]] را به [[اذن]] پروردگارشان از تاریکی‌ها به‌سوی [[نور]] خارج سازد: {{متن قرآن|الر كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِلَى صِرَاطِ الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ}}<ref>«الف، لام، را، (این) کتابی است که بر تو فرو فرستاده‌ایم تا مردم را به اذن پروردگارشان به سوی راه آن (خداوند) پیروزمند ستوده، از تیرگی‌ها به سوی روشنایی برون آوری» سوره ابراهیم، آیه ۱.</ref><ref>[[احمد جمالی‌زاده|جمالی‌زاده، احمد]]، [[ اذن الهی (مقاله)| اذن الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>. | * [[خداوند]] به وسیله [[قرآن]]، کسانی را که درپی [[رضای الهی]] هستند، به [[اذن]] خویش از تاریکی‌ها خارج، و به‌سوی [[نور هدایت]] می‌کند: {{متن قرآن|يَهْدِي بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلَامِ وَيُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَيَهْدِيهِمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ}}<ref>«خداوند با آن (روشنایی) هر کسی را که پی خشنودی وی باشد به راه‌های بی‌گزند، راهنمایی می‌کند و آنان را به اراده خویش از تیرگی ها به سوی روشنایی بیرون می‌آورد و آنها را به راهی راست رهنمون می‌گردد» سوره مائده، آیه ۱۶.</ref>؛ چنان‌که [[هدف]] از فرو فرستادن [[قرآن]] نیز این است که [[پیامبراکرم]]{{صل}} [[انسان‌ها]] را به [[اذن]] پروردگارشان از تاریکی‌ها به‌سوی [[نور]] خارج سازد: {{متن قرآن|الر كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِلَى صِرَاطِ الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ}}<ref>«الف، لام، را، (این) کتابی است که بر تو فرو فرستاده‌ایم تا مردم را به اذن پروردگارشان به سوی راه آن (خداوند) پیروزمند ستوده، از تیرگی‌ها به سوی روشنایی برون آوری» سوره ابراهیم، آیه ۱.</ref><ref>[[احمد جمالی‌زاده|جمالی‌زاده، احمد]]، [[ اذن الهی (مقاله)| اذن الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>. | ||
===[[دعوت]] [[خداوند]] به سوی [[بهشت]] و [[آمرزش]]=== | ===[[دعوت]] [[خداوند]] به سوی [[بهشت]] و [[آمرزش]]=== | ||
*[[خداوند]] به [[اذن]] خویش، [[مؤمنان]] را به‌سوی [[بهشت]] و [[آمرزش گناهان]] می‌خواند: {{متن قرآن|وَلَا تَنْكِحُوا الْمُشْرِكَاتِ حَتَّى يُؤْمِنَّ وَلَأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكَةٍ وَلَوْ أَعْجَبَتْكُمْ وَلَا تُنْكِحُوا الْمُشْرِكِينَ حَتَّى يُؤْمِنُوا وَلَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكٍ وَلَوْ أَعْجَبَكُمْ أُولَئِكَ يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَاللَّهُ يَدْعُو إِلَى الْجَنَّةِ وَالْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ وَيُبَيِّنُ آيَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ}}<ref>«با زنان مشرک ازدواج نکنید تا ایمان آورند که کنیزی مؤمن از زن (آزاد) مشرک بهتر است هر چند (آن زن مشرک) دلتان را برده باشد، و به مردان مشرک (نیز) زن مؤمن ندهید تا ایمان آورند که یک برده مؤمن از مرد (آزاد) مشرک بهتر است هر چند (آن مرد مشرک) از شما دل برده باشد، آنان (شما را) به دوزخ فرا می‌خوانند و خداوند به بهشت و آمرزش- به اذن خویش- فرا می‌خواند و آیات خود را برای مردم روشن می‌دارد باشد که آنان پند گیرند» سوره بقره، آیه ۲۲۱.</ref><ref>[[احمد جمالی‌زاده|جمالی‌زاده، احمد]]، [[ اذن الهی (مقاله)| اذن الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>. | * [[خداوند]] به [[اذن]] خویش، [[مؤمنان]] را به‌سوی [[بهشت]] و [[آمرزش گناهان]] می‌خواند: {{متن قرآن|وَلَا تَنْكِحُوا الْمُشْرِكَاتِ حَتَّى يُؤْمِنَّ وَلَأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكَةٍ وَلَوْ أَعْجَبَتْكُمْ وَلَا تُنْكِحُوا الْمُشْرِكِينَ حَتَّى يُؤْمِنُوا وَلَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكٍ وَلَوْ أَعْجَبَكُمْ أُولَئِكَ يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَاللَّهُ يَدْعُو إِلَى الْجَنَّةِ وَالْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ وَيُبَيِّنُ آيَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ}}<ref>«با زنان مشرک ازدواج نکنید تا ایمان آورند که کنیزی مؤمن از زن (آزاد) مشرک بهتر است هر چند (آن زن مشرک) دلتان را برده باشد، و به مردان مشرک (نیز) زن مؤمن ندهید تا ایمان آورند که یک برده مؤمن از مرد (آزاد) مشرک بهتر است هر چند (آن مرد مشرک) از شما دل برده باشد، آنان (شما را) به دوزخ فرا می‌خوانند و خداوند به بهشت و آمرزش- به اذن خویش- فرا می‌خواند و آیات خود را برای مردم روشن می‌دارد باشد که آنان پند گیرند» سوره بقره، آیه ۲۲۱.</ref><ref>[[احمد جمالی‌زاده|جمالی‌زاده، احمد]]، [[ اذن الهی (مقاله)| اذن الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>. | ||
===[[سخن گفتن]] در [[قیامت]]=== | ===[[سخن گفتن]] در [[قیامت]]=== | ||
*در [[روز قیامت]]، هیچ‌کس نمی‌تواند بدون [[اذن خداوند]] سخنی بگوید: {{متن قرآن|يَوْمَ يَأْتِ لَا تَكَلَّمُ نَفْسٌ إِلَّا بِإِذْنِهِ فَمِنْهُمْ شَقِيٌّ وَسَعِيدٌ}}<ref>«روزی که (چون) فرا رسد، هیچ کس جز به اذن خداوند سخن نمی‌گوید؛ برخی نگونبخت و برخی نیکبخت‌اند» سوره هود، آیه ۱۰۵.</ref>، و چون [[خداوند]]، اجازه سخن ناروا نمی‌دهد، گفتن آن در [[قیامت]]، غیر ممکن است؛ بلکه سخن [[پسندیده]] مانند [[شفاعت]] نیز فقط با [[اذن]] او صورت می‌گیرد<ref>مجمع‌البیان، ج۵، ص۲۹۵.</ref>. | *در [[روز قیامت]]، هیچ‌کس نمی‌تواند بدون [[اذن خداوند]] سخنی بگوید: {{متن قرآن|يَوْمَ يَأْتِ لَا تَكَلَّمُ نَفْسٌ إِلَّا بِإِذْنِهِ فَمِنْهُمْ شَقِيٌّ وَسَعِيدٌ}}<ref>«روزی که (چون) فرا رسد، هیچ کس جز به اذن خداوند سخن نمی‌گوید؛ برخی نگونبخت و برخی نیکبخت‌اند» سوره هود، آیه ۱۰۵.</ref>، و چون [[خداوند]]، اجازه سخن ناروا نمی‌دهد، گفتن آن در [[قیامت]]، غیر ممکن است؛ بلکه سخن [[پسندیده]] مانند [[شفاعت]] نیز فقط با [[اذن]] او صورت می‌گیرد<ref>مجمع‌البیان، ج۵، ص۲۹۵.</ref>. | ||
| خط ۸۳: | خط ۸۳: | ||
=== [[تشریع]]=== | === [[تشریع]]=== | ||
*[[تشریع احکام]] [[دینی]] مخصوص [[خداوند]] است و کسی جز او [[حقّ]] ندارد حکمی را [[تشریع]] کند: {{متن قرآن|أَمْ لَهُمْ شُرَكَاءُ شَرَعُوا لَهُمْ مِنَ الدِّينِ مَا لَمْ يَأْذَنْ بِهِ اللَّهُ وَلَوْلَا كَلِمَةُ الْفَصْلِ لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ وَإِنَّ الظَّالِمِينَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ}}<ref>«مگر آنان را شریک‌هایی است که از دین آنچه را که خداوند بدان اذن نداده است برای آنان بیان داشته‌اند ؟ و اگر فرمان قاطع (خداوند) نبود به یقین میان آنها داوری می‌شد و بی‌گمان ستمگران را عذابی دردناک خواهد بود» سوره شوری، آیه ۲۱.</ref> نسبت دادن هر حکمی به [[خداوند]] نیز باید با [[اذن]] او باشد؛ زیرا [[قرآن]]، حکمی را که بدون [[اذن خدا]] به او نسبت داده شود، دروغ‌بستن به [[خداوند]] دانسته است: {{متن قرآن|قُلْ أَرَأَيْتُمْ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ لَكُمْ مِنْ رِزْقٍ فَجَعَلْتُمْ مِنْهُ حَرَامًا وَحَلَالًا قُلْ آللَّهُ أَذِنَ لَكُمْ أَمْ عَلَى اللَّهِ تَفْتَرُونَ}}<ref>«بگو: مرا خبر دهید: آنچه را که خداوند از روزی برایتان فرو فرستاده است حلال و (برخی را) حرام گردانیده‌اید، آیا خداوند به شما اجازه داده است یا بر خداوند دروغ می‌بندید؟» سوره یونس، آیه ۵۹.</ref><ref>[[احمد جمالی‌زاده|جمالی‌زاده، احمد]]، [[ اذن الهی (مقاله)| اذن الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>. | * [[تشریع احکام]] [[دینی]] مخصوص [[خداوند]] است و کسی جز او [[حقّ]] ندارد حکمی را [[تشریع]] کند: {{متن قرآن|أَمْ لَهُمْ شُرَكَاءُ شَرَعُوا لَهُمْ مِنَ الدِّينِ مَا لَمْ يَأْذَنْ بِهِ اللَّهُ وَلَوْلَا كَلِمَةُ الْفَصْلِ لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ وَإِنَّ الظَّالِمِينَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ}}<ref>«مگر آنان را شریک‌هایی است که از دین آنچه را که خداوند بدان اذن نداده است برای آنان بیان داشته‌اند ؟ و اگر فرمان قاطع (خداوند) نبود به یقین میان آنها داوری می‌شد و بی‌گمان ستمگران را عذابی دردناک خواهد بود» سوره شوری، آیه ۲۱.</ref> نسبت دادن هر حکمی به [[خداوند]] نیز باید با [[اذن]] او باشد؛ زیرا [[قرآن]]، حکمی را که بدون [[اذن خدا]] به او نسبت داده شود، دروغ‌بستن به [[خداوند]] دانسته است: {{متن قرآن|قُلْ أَرَأَيْتُمْ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ لَكُمْ مِنْ رِزْقٍ فَجَعَلْتُمْ مِنْهُ حَرَامًا وَحَلَالًا قُلْ آللَّهُ أَذِنَ لَكُمْ أَمْ عَلَى اللَّهِ تَفْتَرُونَ}}<ref>«بگو: مرا خبر دهید: آنچه را که خداوند از روزی برایتان فرو فرستاده است حلال و (برخی را) حرام گردانیده‌اید، آیا خداوند به شما اجازه داده است یا بر خداوند دروغ می‌بندید؟» سوره یونس، آیه ۵۹.</ref><ref>[[احمد جمالی‌زاده|جمالی‌زاده، احمد]]، [[ اذن الهی (مقاله)| اذن الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>. | ||
===[[جهاد]]=== | ===[[جهاد]]=== | ||
*[[مؤمنان]] باید فقط با اجازه [[خداوند]] [[جهاد]] کنند: {{متن قرآن|أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ}}<ref>«به کسانی که بر آنها جنگ تحمیل می‌شود اجازه (ی جهاد) داده شد زیرا ستم دیده‌اند و بی‌گمان خداوند بر یاری آنان تواناست» سوره حج، آیه ۳۹.</ref> [[حکم جهاد]] در [[اسلام]]، برای نخستین بار با این [[آیه]] آورده شد<ref>جامع‌البیان، مج۱۰، ج۱۷، ص۲۲۸؛ الکشاف، ج۳، ص۱۶۰؛ مجمع‌البیان، ج۷، ص۱۳۸.</ref>. | * [[مؤمنان]] باید فقط با اجازه [[خداوند]] [[جهاد]] کنند: {{متن قرآن|أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ}}<ref>«به کسانی که بر آنها جنگ تحمیل می‌شود اجازه (ی جهاد) داده شد زیرا ستم دیده‌اند و بی‌گمان خداوند بر یاری آنان تواناست» سوره حج، آیه ۳۹.</ref> [[حکم جهاد]] در [[اسلام]]، برای نخستین بار با این [[آیه]] آورده شد<ref>جامع‌البیان، مج۱۰، ج۱۷، ص۲۲۸؛ الکشاف، ج۳، ص۱۶۰؛ مجمع‌البیان، ج۷، ص۱۳۸.</ref>. | ||
*در [[شأن نزول]] آن گفته‌اند: پیش از [[هجرت پیامبر]]{{صل}}، [[مشرکان]] [[مکه]]، [[مسلمانان]] را فراوان می‌آزردند و [[مسلمانان]] پیوسته نزد [[پیامبر]]{{صل}} [[شکایت]] می‌کردند، و [[پیامبر]]{{صل}} آنها را به [[صبر]] امر می‌کرد و می‌فرمود: به من اجازه [[جهاد]] داده نشده است تا اینکه [[پیامبر]]{{صل}} به [[مدینه]] [[هجرت]] کرد. در [[مدینه]]، این [[آیه]] نازل شد و برای [[جهاد]] با [[مشرکان]] اجازه داد<ref>مجمع‌البیان، ج۷، ص۱۳۸.</ref>. بنابر قول دیگری، [[آیه]] درباره گروهی از [[مسلمانان]] است که به‌سوی [[مدینه]] [[هجرت]] کردند، و [[مشرکان]] در راه جلو آنها را گرفتند. این [[آیه]] فرود آمد و به [[مسلمانان]] اجازه داد تا‌با آنها بجنگند<ref>الکشاف، ج۳، ص۱۶۰.</ref>. در روایتی از [[امام صادق]]{{ع}}، این [[آیه]] بر [[امام زمان]]{{ع}} [[تطبیق]] شده است؛ هنگامی که برای [[خونخواهی امام حسین]]{{ع}} به پا می‌خیزد<ref>تفسیر قمی، ج۲، ص۸۴.</ref>. | *در [[شأن نزول]] آن گفته‌اند: پیش از [[هجرت پیامبر]]{{صل}}، [[مشرکان]] [[مکه]]، [[مسلمانان]] را فراوان می‌آزردند و [[مسلمانان]] پیوسته نزد [[پیامبر]]{{صل}} [[شکایت]] می‌کردند، و [[پیامبر]]{{صل}} آنها را به [[صبر]] امر می‌کرد و می‌فرمود: به من اجازه [[جهاد]] داده نشده است تا اینکه [[پیامبر]]{{صل}} به [[مدینه]] [[هجرت]] کرد. در [[مدینه]]، این [[آیه]] نازل شد و برای [[جهاد]] با [[مشرکان]] اجازه داد<ref>مجمع‌البیان، ج۷، ص۱۳۸.</ref>. بنابر قول دیگری، [[آیه]] درباره گروهی از [[مسلمانان]] است که به‌سوی [[مدینه]] [[هجرت]] کردند، و [[مشرکان]] در راه جلو آنها را گرفتند. این [[آیه]] فرود آمد و به [[مسلمانان]] اجازه داد تا‌با آنها بجنگند<ref>الکشاف، ج۳، ص۱۶۰.</ref>. در روایتی از [[امام صادق]]{{ع}}، این [[آیه]] بر [[امام زمان]]{{ع}} [[تطبیق]] شده است؛ هنگامی که برای [[خونخواهی امام حسین]]{{ع}} به پا می‌خیزد<ref>تفسیر قمی، ج۲، ص۸۴.</ref>. | ||
*بر اساس [[روایت]] دیگری از [[امام صادق]]{{ع}}، منظور از کسانی که به آنها [[ستم]] شده {{متن قرآن|بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا}}، تمام [[مؤمنان]] در همه زمان‌هایند؛ به همین سبب، این [[آیه]] می‌تواند [[دلیل]] همه جنگ‌های [[مؤمنان]] در طول [[تاریخ]] باشد<ref>نور الثقلین، ج۳، ص۵۰۲ـ۵۰۴.</ref><ref>[[احمد جمالی‌زاده|جمالی‌زاده، احمد]]، [[ اذن الهی (مقاله)| اذن الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>. | *بر اساس [[روایت]] دیگری از [[امام صادق]]{{ع}}، منظور از کسانی که به آنها [[ستم]] شده {{متن قرآن|بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا}}، تمام [[مؤمنان]] در همه زمان‌هایند؛ به همین سبب، این [[آیه]] می‌تواند [[دلیل]] همه جنگ‌های [[مؤمنان]] در طول [[تاریخ]] باشد<ref>نور الثقلین، ج۳، ص۵۰۲ـ۵۰۴.</ref><ref>[[احمد جمالی‌زاده|جمالی‌زاده، احمد]]، [[ اذن الهی (مقاله)| اذن الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>. | ||
| خط ۹۷: | خط ۹۷: | ||
=== [[دعوت]] [[پیامبر اسلام]]{{صل}} به سوی [[خدا]]=== | === [[دعوت]] [[پیامبر اسلام]]{{صل}} به سوی [[خدا]]=== | ||
*[[خداوند]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}} را فرستاده است تا به [[اذن]] او [[انسان‌ها]] را به‌سوی [[خداوند]] بخواند:{{متن قرآن|وَدَاعِيًا إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجًا مُنِيرًا}}<ref>«و فراخواننده به خداوند به اذن وی، و چراغی فروزان» سوره احزاب، آیه ۴۶.</ref><ref>[[احمد جمالی‌زاده|جمالی‌زاده، احمد]]، [[ اذن الهی (مقاله)| اذن الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>. | * [[خداوند]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}} را فرستاده است تا به [[اذن]] او [[انسان‌ها]] را به‌سوی [[خداوند]] بخواند:{{متن قرآن|وَدَاعِيًا إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجًا مُنِيرًا}}<ref>«و فراخواننده به خداوند به اذن وی، و چراغی فروزان» سوره احزاب، آیه ۴۶.</ref><ref>[[احمد جمالی‌زاده|جمالی‌زاده، احمد]]، [[ اذن الهی (مقاله)| اذن الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>. | ||
=== کار کردن [[جنیان]] برای [[سلیمان]]{{ع}}=== | === کار کردن [[جنیان]] برای [[سلیمان]]{{ع}}=== | ||
*گروهی از جنّیان به [[اذن پروردگار]]، به [[سلیمان]]{{ع}} [[خدمت]]، و برای او کار می‌کردند: {{متن قرآن|وَلِسُلَيْمَانَ الرِّيحَ غُدُوُّهَا شَهْرٌ وَرَوَاحُهَا شَهْرٌ وَأَسَلْنَا لَهُ عَيْنَ الْقِطْرِ وَمِنَ الْجِنِّ مَنْ يَعْمَلُ بَيْنَ يَدَيْهِ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَمَنْ يَزِغْ مِنْهُمْ عَنْ أَمْرِنَا نُذِقْهُ مِنْ عَذَابِ السَّعِيرِ}}<ref>«و برای سلیمان، باد را (رام کردیم) که (وزش) پگاهانش یک ماه و وزش شامگاهانش یک ماه (راه) بود و چشمه مس گداخته را برای وی روان کردیم و برخی از پریان به اذن پروردگارش پیش او کار می‌کردند و هر یک از آنان از فرمان ما سر می‌پیچید بدو از عذاب آتش می‌چشاندیم» سوره سبأ، آیه ۱۲.</ref><ref>[[احمد جمالی‌زاده|جمالی‌زاده، احمد]]، [[ اذن الهی (مقاله)| اذن الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>. | *گروهی از جنّیان به [[اذن پروردگار]]، به [[سلیمان]]{{ع}} [[خدمت]]، و برای او کار می‌کردند: {{متن قرآن|وَلِسُلَيْمَانَ الرِّيحَ غُدُوُّهَا شَهْرٌ وَرَوَاحُهَا شَهْرٌ وَأَسَلْنَا لَهُ عَيْنَ الْقِطْرِ وَمِنَ الْجِنِّ مَنْ يَعْمَلُ بَيْنَ يَدَيْهِ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَمَنْ يَزِغْ مِنْهُمْ عَنْ أَمْرِنَا نُذِقْهُ مِنْ عَذَابِ السَّعِيرِ}}<ref>«و برای سلیمان، باد را (رام کردیم) که (وزش) پگاهانش یک ماه و وزش شامگاهانش یک ماه (راه) بود و چشمه مس گداخته را برای وی روان کردیم و برخی از پریان به اذن پروردگارش پیش او کار می‌کردند و هر یک از آنان از فرمان ما سر می‌پیچید بدو از عذاب آتش می‌چشاندیم» سوره سبأ، آیه ۱۲.</ref><ref>[[احمد جمالی‌زاده|جمالی‌زاده، احمد]]، [[ اذن الهی (مقاله)| اذن الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>. | ||