پرش به محتوا

کاتبان وحی: تفاوت میان نسخه‌ها

۴٬۵۹۰ بایت حذف‌شده ،  ‏۳۰ آوریل ۲۰۲۲
خط ۵: خط ۵:
==مقدمه==
==مقدمه==
[[پیامبر]]{{صل}} به منظور [[حفظ]] و صیانت از [[نصوص]] [[قرآنی]]، علاوه بر [[استمداد]] از نیروی [[حافظه]] خود و [[مردم]]، [[دستور]] داد تا [[قرآن]] را به رشته تحریر درآورند. به همین جهت، نگارندگان [[قرآن کریم]] را "کتّاب [[وحی]]" می‌گویند. شمار این نویسندگان به [[چهل]] و سه و یا [[چهل]] و پنج نفر بالغ گردید؛ از جمله [[خلفای راشدین]]، [[زید بن ثابت]]، [[زبیر بن عوام]]، [[عبدالله بن جحش]]، [[مصعب بن عمیر]] و دیگران<ref>تاریخ القرآن، زنجانی، ص۴۲؛ تأسیس الشیعه، ص۲۷۹-۲۷۸؛ تاریخ القرآن، ص۵۴-۵۳.</ref>. مشهور نزد [[اهل سنت]] آن است که نخستین کاتب [[وحی]] در [[مکه]] "[[عبدالله بن ابی سرح]]" و در [[مدینه]] "[[ابی بن کعب]]" بود<ref>عمدة القاری فی شرح صحیح البخاری، ج۲۰، ص۱۹.</ref>، ولی طبق [[روایات شیعه]] و برخی از [[منابع اهل سنت]]، پیش از همه، [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} به [[نگارش وحی]] [[همت]] گماشت، و پس از وی "[[زید بن ثابت]]" در مرحله بعدی قرار داشت<ref>تاریخ القرآن، زنجانی، ص۱۶۴؛ الفهرست، ص۴۱؛ الأتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۹۹؛ الکافی، ج۴، ص۴۴۴؛ سفینة البحار، ج۲، ص۴۱۴؛ تأسیس الشیعه، ص۳۱۷-۳۱۶؛ تفسیر الصافی، ج۱، ص۲۴؛ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۵۲.</ref><ref>[[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص ۱۵۳.</ref>.
[[پیامبر]]{{صل}} به منظور [[حفظ]] و صیانت از [[نصوص]] [[قرآنی]]، علاوه بر [[استمداد]] از نیروی [[حافظه]] خود و [[مردم]]، [[دستور]] داد تا [[قرآن]] را به رشته تحریر درآورند. به همین جهت، نگارندگان [[قرآن کریم]] را "کتّاب [[وحی]]" می‌گویند. شمار این نویسندگان به [[چهل]] و سه و یا [[چهل]] و پنج نفر بالغ گردید؛ از جمله [[خلفای راشدین]]، [[زید بن ثابت]]، [[زبیر بن عوام]]، [[عبدالله بن جحش]]، [[مصعب بن عمیر]] و دیگران<ref>تاریخ القرآن، زنجانی، ص۴۲؛ تأسیس الشیعه، ص۲۷۹-۲۷۸؛ تاریخ القرآن، ص۵۴-۵۳.</ref>. مشهور نزد [[اهل سنت]] آن است که نخستین کاتب [[وحی]] در [[مکه]] "[[عبدالله بن ابی سرح]]" و در [[مدینه]] "[[ابی بن کعب]]" بود<ref>عمدة القاری فی شرح صحیح البخاری، ج۲۰، ص۱۹.</ref>، ولی طبق [[روایات شیعه]] و برخی از [[منابع اهل سنت]]، پیش از همه، [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} به [[نگارش وحی]] [[همت]] گماشت، و پس از وی "[[زید بن ثابت]]" در مرحله بعدی قرار داشت<ref>تاریخ القرآن، زنجانی، ص۱۶۴؛ الفهرست، ص۴۱؛ الأتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۹۹؛ الکافی، ج۴، ص۴۴۴؛ سفینة البحار، ج۲، ص۴۱۴؛ تأسیس الشیعه، ص۳۱۷-۳۱۶؛ تفسیر الصافی، ج۱، ص۲۴؛ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۵۲.</ref><ref>[[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص ۱۵۳.</ref>.
==کاتبان وحی==
مشهورترین کاتبان وحی که تقریباً به همه آنها اشاره کرده‌اند، عبارت‌اند از: [[علی بن ابی‌طالب]]{{ع}}، [[ابی بن کعب]] و [[زید بن ثابت]]. در ادامه با تفصیل بیشتری درباره این سه نفر، مطالبی را ذکر می‌کنیم. ابتدا به [[اسامی]] سایر افرادی که به عنوان کاتب [[وحی]] بوده‌اند، اشاره می‌شود.
[[ابن‌ندیم]] به [[نام علی]]{{ع}}، [[سعد بن عبید]]، [[ابوالدرداء]]، [[معاذ بن جبل]]، [[ابوزید ثابت بن زید]]، [[ابی بن کعب]] و [[عبید بن معاویة بن یزید]]<ref>محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۳۰.</ref> با عنوان کاتبان وحی اشاره کرده است.
بغدادی (صاحب کتاب المحبر)، [[سعد بن عبید]]، [[ابوالدرداء]]، [[معاذ بن جبل]]، [[ابوزید ثابت بن زید]]، [[ابی بن کعب]] و [[زید بن ثابت]]<ref>ابن حبیب بغدادی، المحبر، ص۲۸۶.</ref> را ذکر می‌کند.
دکتر [[محمود رامیار]] در [[تاریخ قرآن]]، کاتبان وحی را در [[مکّه]] و [[مدینه]] به صورت مجزا ذکر می‌کند و قائل است که [[اسامی]] ذیل به عنوان کاتبان وحی در منابع ذکر شده است. ایشان می‌نویسد که [[منابع اسلامی]]، کاتبان وحی را در [[مکه]] این گونه نوشته‌اند: خلفای چهارگانه، [[شرحبیل بن حسنه]]، [[عبدالله بن سعد]]، [[خالد بن سعید بن عاص]]، [[طلحه]]، [[زبیر]]، [[سعد بن ابی وقاص]]، [[عامر بن فهیره]]، [[علاء بن حضرمی]]، معیقب، [[ارقم بن ابی ارقم]]، [[حاطب بن عمر]]، [[حاطب بن ابی بلتعه]]، [[مصعب بن عمیر]]، [[عبدالله بن جحش]]، [[جهم بن قیس]]، [[سالم بن مولی]] و [[ابی‌حذیفه]].
کاتبان وحی در [[مدینه]] عبارت‌اند از: [[ابی بن کعب]]، [[زید بن ثابت]]، [[عبدالله بن رواحه]]، [[ثابت بن قیس]]، [[حنظلة بن ربیع]]، [[حذیفة بن یمان]]، [[علاء بن عقبه]]، [[جهم بن الصلت]]، [[عبدالله بن زید]]، [[محمد بن مسلمه]]، [[حنظلة بن ابی عامر]]، [[عبدالله بن ابی]]، [[ابوزید قیس بن السکن]]، [[عقبة بن عامر]]، [[معاذ بن جبل]]، [[ابوایوب انصاری]] و [[مغیرة بن شعبه]]<ref>محمدهادی معرفت، تاریخ قرآن، ص۲۶۴.</ref>.
[[محمود رامیار]] [[معتقد]] است این فهرست به بررسی بیشتر و دقیق‌تری [[نیاز]] دارد؛ زیرا ما کسانی را می‌شناسیم که [[نوشتن]] می‌دانستند و حتی قرائت آنها به ما رسیده است و مصحفی از آنها را باز گفته‌اند؛ اما نام آنها در این فهرست نیست، مثل [[انس بن مالک]]، [[منذر بن عمرو]]، [[اسید بن حضر]]، [[دافع بن مالک]]، [[ابوعبیده جراح]]، [[سعد بن عبید]] و [[ابوالدرداء]]<ref>محمدهادی معرفت، تاریخ قرآن، ص۲۶۴.</ref>.
[[آیت‌الله]] [[محمد هادی معرفت]]، کاتبان رسمی [[وحی]] را ۴ نفر ذکر کرده است: [[علی]]{{ع}}، [[ابی بن کعب]]، [[زید بن ثابت]] و [[زید بن ارقم]]<ref>محمدهادی معرفت، تاریخ قرآن، ص۲۸-۲۹.</ref>. سپس می‌نویسد که [[علی بن ابی طالب]]، [[ابی بن کعب]] و [[زید بن ثابت]] به [[دلیل]] ملازمت مداوم با [[رسول خدا]]{{صل}} به ترتیب، دارای موقع و مقامی برجسته در [[نگارش وحی]] و احاطه به [[نصوص]] [[قرآنی]] بوده‌اند<ref>محمدباقر حجتی کرمانی، تاریخ قرآن کریم، ص۲۰۳.</ref><ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[کاتبان وحی (مقاله)|کاتبان وحی]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۲۳۴-۲۳۵.</ref>.


==مشهورترین کاتبان وحی==
==مشهورترین کاتبان وحی==
۲۱۸٬۲۲۶

ویرایش