حجاج بن حارث بن قیس سهمی: تفاوت میان نسخه‌ها

حجاج بن حارث بن قیس سهمی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۷ مهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۰۴:۰۰

۳۳۶ بایت حذف‌شده ، ‏۷ مهٔ ۲۰۲۲

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Ali

مدیران رابط کاربری، مدیران، templateeditor

۲۴٬۴۶۴

ویرایش

@@ خط ۷: / خط ۷: @@
 }}
 == مقدمه ==
-[[حجاج بن حارث بن قیس بن عدی سهمی]]، از تیره [[بنوسهم]] از [[قبیله قریش]] است<ref>نسب وی را بنگرید: ابن حزم، ص۱۶۶؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۸۹.</ref>. [[ابن منده]] وی را «[[حجاج بن قیس بن عدی]]» دانسته<ref>ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۸۹.</ref> که آشکار است نام پدرش «حارث»، از [[نسب]] او سقط شده است<ref>ابن حجر، ج۲، ص۱۷۳.</ref> چنان که [[ابونعیم]]<ref>ابونعیم، ج۲، ص۷۳۵.</ref> در دو عنوان «[[حجاج بن الحارث بن قیس القرشی]]» و «[[الحجاج بن الحارث بن قیس بن عدی]]» از او یاد کرده و حال آنکه هر دو عنوان مربوط به یک نفر هستند، همان گونه که خودش در مورد عنوان دوم با تعبیر «اراه المتقدم = همان پیشین است» بدان تصریح کرده است. [[پدر]] وی [[ابن الغیطله|حارث بن قیس]] مشهور به «[[ابن الغیطله]]» از [[بت پرستان]] (صاحب الاوثان) [[دوره جاهلی]]<ref>بلاذری، انساب، ج۱۰، ص۲۷۰.</ref> و [[استهزاکنندگان رسول خدا]]{{صل}} بود<ref>ابن حزم، ص۱۶۵؛ ابن اثیر، الکامل، ج۲، ص۷۱.</ref>. با این حال، برخی [[فرزندان حارث بن قیس]]، زود [[اسلام]] پذیرفته و از [[مسلمانان]] قدیمی‌اند. [[موسی بن عقبه]]، [[ابن اسحاق]]، [[واقدی]]<ref>بلاذری، انساب، ج۱، ص۲۴۷.</ref> و دیگران [[حجاج بن حارث]] را از [[مهاجران به حبشه]] دانسته‌اند (در سیره موجود [[ابن هشام]]<ref>ابن هشام، ج۱، ص۳۵۱.</ref>، با اینکه از [[برادران]] حجاج در شمار [[مهاجران حبشه]] یاد شده، اما نامی از حجاج به میان نیامده است). چنان که [[ابن سعد]]<ref>ابن سعد، ج۴، ص۱۴۸.</ref>، شرح حال او را در طبقه دوم مهاجران - کسانی که به حبشه [[هجرت]] کردند و در [[بدر]] [[حضور]] نداشتند، اما در [[نبرد]] [[أحد]] و [[غزوات]] پس از آن شرکت کردند. آورده است و گفته که وی از مهاجران به حبشه در هجرت دوم بود. [[بلاذری]]<ref>انساب، ج۱، ص۲۴۷.</ref> نیز وی را از مهاجران به حبشه در هجرت دوم دانسته است. اینکه برادران وی [[ابو قیس بن حارث بن قیس سهمی|ابو قیس]]، [[تمیم بن حارث بن قیس سهمی|تمیم]]، [[سعید بن حار ببن قیس سهمی|سعید]]، [[عبدالله بن حارث بن قیس سهمی|عبدالله]] و [[حارث بن حارث بن قیس سهمی|حارث]] در شمار مهاجران به حبشه [[ثبت]] شده‌اند<ref>بلاذری، انساب، ج۱، ص۲۴۷ و ج۱۰، ص۲۷۳.</ref>، می‌تواند نشانی بر [[هجرت]] وی به همراه آنان بوده باشد. ابن کلبی، به رغم گزارش‌های یادشده، هجرت او به [[حبشه]] را نپذیرفته و گفته است وی در [[جنگ بدر]] [[اسیر]] شد و پس از آن [[اسلام]] پذیرفت<ref>بلاذری، انساب، ج۱، ص۲۴۷.</ref>. به همین منوال، [[زبیر بن بکار]]، وی را [[اسیر]] جنگ بدر و از [[مسلمانان]] پس از این [[غزوه]] می‌داند<ref>زبیر بن بکار، ج۲، ص۹۰۶؛ ر.ک: صفدی، ج۱۰، ص۲۵۱.</ref>. [[ابن اسحاق]]<ref>ابن هشام، ج۳، ص۶.</ref> نیز «[[حجاج بن حارث بن قیس بن علی بن سعد بن سهم]]» را از [[اسیران]] [[مشرکان]] در جنگ بدر می‌داند. چنان که واقدی<ref>واقدی، ج۱، ص۱۴۲.</ref> در میان اسیران [[بنوسهم]] در بدر، از «[[حجاج بن حارث بن سعد]]» نام می‌برد که هرچند در نام، نام [[پدر]] و [[قبیله]] همسان با مدخل مورد نظر ماست، اما در جد با آن [[اختلاف]] دارد و به احتمال بسیار، در [[نسب]] یادشده از سوی واقدی برخی نام‌ها حذف شده‌اند؛ زیرا «سعد» جد سوم حجاج است. بنابراین، [[اختلاف]] جزئی یادشده نمی‌تواند قرینه‌ای بر دو نفر بودن آنها باشد.
+[[حجاج بن حارث بن قیس بن عدی سهمی]]، از تیره [[بنوسهم]] از [[قبیله قریش]] است<ref>نسب وی را بنگرید: ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، ص۱۶۶؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۸۹.</ref>. [[ابن منده]] وی را «[[حجاج بن قیس بن عدی]]» دانسته<ref>ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۸۹.</ref> که آشکار است نام پدرش «حارث»، از [[نسب]] او سقط شده است<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۱۷۳.</ref> چنان که [[ابونعیم]]<ref>ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۷۳۵.</ref> در دو عنوان «[[حجاج بن الحارث بن قیس القرشی]]» و «[[الحجاج بن الحارث بن قیس بن عدی]]» از او یاد کرده و حال آنکه هر دو عنوان مربوط به یک نفر هستند، همان گونه که خودش در مورد عنوان دوم با تعبیر «اراه المتقدم = همان پیشین است» بدان تصریح کرده است. [[پدر]] وی [[ابن الغیطله|حارث بن قیس]] مشهور به «[[ابن الغیطله]]» از [[بت پرستان]] (صاحب الاوثان) [[دوره جاهلی]]<ref>بلاذری، أنساب الاشراف، ج۱۰، ص۲۷۰.</ref> و [[استهزاکنندگان رسول خدا]]{{صل}} بود<ref>ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، ص۱۶۵؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۲، ص۷۱.</ref>. با این حال، برخی [[فرزندان حارث بن قیس]]، زود [[اسلام]] پذیرفته و از [[مسلمانان]] قدیمی‌اند. [[موسی بن عقبه]]، [[ابن اسحاق]]، [[واقدی]]<ref>بلاذری، أنساب الاشراف، ج۱، ص۲۴۷.</ref> و دیگران [[حجاج بن حارث]] را از [[مهاجران به حبشه]] دانسته‌اند (در سیره موجود [[ابن هشام]]<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۳۵۱.</ref>، با اینکه از [[برادران]] حجاج در شمار [[مهاجران حبشه]] یاد شده، اما نامی از حجاج به میان نیامده است). چنان که [[ابن سعد]]<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۴۸.</ref>، شرح حال او را در طبقه دوم مهاجران - کسانی که به حبشه [[هجرت]] کردند و در [[بدر]] [[حضور]] نداشتند، اما در [[نبرد]] [[أحد]] و [[غزوات]] پس از آن شرکت کردند. آورده است و گفته که وی از مهاجران به حبشه در هجرت دوم بود. [[بلاذری]]<ref>انساب، ج۱، ص۲۴۷.</ref> نیز وی را از مهاجران به حبشه در هجرت دوم دانسته است. اینکه برادران وی [[ابو قیس بن حارث بن قیس سهمی|ابو قیس]]، [[تمیم بن حارث بن قیس سهمی|تمیم]]، [[سعید بن حار ببن قیس سهمی|سعید]]، [[عبدالله بن حارث بن قیس سهمی|عبدالله]] و [[حارث بن حارث بن قیس سهمی|حارث]] در شمار مهاجران به حبشه [[ثبت]] شده‌اند<ref>بلاذری، أنساب الاشراف، ج۱، ص۲۴۷ و ج۱۰، ص۲۷۳.</ref>، می‌تواند نشانی بر [[هجرت]] وی به همراه آنان بوده باشد. ابن کلبی، به رغم گزارش‌های یادشده، هجرت او به [[حبشه]] را نپذیرفته و گفته است وی در [[جنگ بدر]] [[اسیر]] شد و پس از آن [[اسلام]] پذیرفت<ref>بلاذری، أنساب الاشراف، ج۱، ص۲۴۷.</ref>. به همین منوال، [[زبیر بن بکار]]، وی را [[اسیر]] جنگ بدر و از [[مسلمانان]] پس از این [[غزوه]] می‌داند<ref>زبیر بن بکار، ج۲، ص۹۰۶؛ ر.ک: صفدی، ج۱۰، ص۲۵۱.</ref>. [[ابن اسحاق]]<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۳، ص۶.</ref> نیز «[[حجاج بن حارث بن قیس بن علی بن سعد بن سهم]]» را از [[اسیران]] [[مشرکان]] در جنگ بدر می‌داند. چنان که واقدی<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۱۴۲.</ref> در میان اسیران [[بنوسهم]] در بدر، از «[[حجاج بن حارث بن سعد]]» نام می‌برد که هرچند در نام، نام [[پدر]] و [[قبیله]] همسان با مدخل مورد نظر ماست، اما در جد با آن [[اختلاف]] دارد و به احتمال بسیار، در [[نسب]] یادشده از سوی واقدی برخی نام‌ها حذف شده‌اند؛ زیرا «سعد» جد سوم حجاج است. بنابراین، [[اختلاف]] جزئی یادشده نمی‌تواند قرینه‌ای بر دو نفر بودن آنها باشد.
-حجاج بن حارث پس از [[هجرت رسول خدا]]{{صل}} به [[مدینه]]، از حبشه به آن [[شهر]] آمد<ref>بلاذری، انساب، ج۱، ص۲۴۷.</ref>. [[ابن عبدالبر]]<ref>ابن عبدالبر، ج۱، ص۳۸۵.</ref> [[زمان]] بازگشت وی به مدینه را بعد از [[احد]] نوشته است، هرچند گزارشی از [[حضور]] او در [[غزوات]] [[عصر]] [[رسول خدا]]{{صل}} در دست نیست. با توجه به دوگانگی و اختلاف در گزارش‌های موجود درباره [[اسلام آوردن]] وی، به گونه‌ای که برخی وی را از مسلمانان قدیمی و برخی او را [[مسلمان]] پس از جنگ بدر می‌دانند، می‌توان این اختلاف را ناشی از آمیخته شدن اطلاعات مربوط به او و برادرانش دانست؛ چراکه بیشتر [[سیره]] نویسان [[برادران]] او را از [[سابقین]] و از [[مهاجران به حبشه]] دانسته‌اند<ref>بنگرید: مدخل‌های مربوط.</ref>. زمان درگذشت حجاج به اختلاف گزارش شده است. بیشتر نویسندگان چون [[عروة بن زبیر]]، [[زهری]] و ابن اسحاق [[مرگ]] وی را در [[جنگ اجنادین]] (سال ۱۳) در [[شام]] دانسته‌اند<ref>أبونعیم، ج۲، ص۷۳۴؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۸۹.</ref>، چنان که [[بلاذری]]<ref>فتوح، ص۱۱۷.</ref>، وی را از کشته شدگان همین [[نبرد]] می‌داند، اما [[ابن سعد]]<ref>ابن سعد، ج۴، ص۱۴۸.</ref> و [[سیف بن عمر]]<ref>ابن حجر، ج۲، ص۲۷.</ref> نوشته‌اند که در [[نبرد یرموک]]، در [[رجب]] سال پانزدهم کشته شد. در این مورد نیز احتمال آمیخته شدن برخی گزارش‌های مربوط به برادرانش با وی، احتمالی قابل توجه است؛ زیرا چنان که بلاذری<ref>انساب، ج۱۰، ص۲۳.</ref> نوشته [[برادران]] او [[تمیم]]، [[حارث]] و [[سائب]] در ([[اجنادین]]) شام کشته شده‌اند<ref>ر.ک: ابن حزم، ص۱۶۶؛ صفدی، ج۱۰، ص۲۵۱.</ref>.
+حجاج بن حارث پس از [[هجرت رسول خدا]]{{صل}} به [[مدینه]]، از حبشه به آن [[شهر]] آمد<ref>بلاذری، أنساب الاشراف، ج۱، ص۲۴۷.</ref>. [[ابن عبدالبر]]<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۸۵.</ref> [[زمان]] بازگشت وی به مدینه را بعد از [[احد]] نوشته است، هرچند گزارشی از [[حضور]] او در [[غزوات]] [[عصر]] [[رسول خدا]]{{صل}} در دست نیست. با توجه به دوگانگی و اختلاف در گزارش‌های موجود درباره [[اسلام آوردن]] وی، به گونه‌ای که برخی وی را از مسلمانان قدیمی و برخی او را [[مسلمان]] پس از جنگ بدر می‌دانند، می‌توان این اختلاف را ناشی از آمیخته شدن اطلاعات مربوط به او و برادرانش دانست؛ چراکه بیشتر [[سیره]] نویسان [[برادران]] او را از [[سابقین]] و از [[مهاجران به حبشه]] دانسته‌اند<ref>بنگرید: مدخل‌های مربوط.</ref>. زمان درگذشت حجاج به اختلاف گزارش شده است. بیشتر نویسندگان چون [[عروة بن زبیر]]، [[زهری]] و ابن اسحاق [[مرگ]] وی را در [[جنگ اجنادین]] (سال ۱۳) در [[شام]] دانسته‌اند<ref>ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۷۳۴؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۸۹.</ref>، چنان که [[بلاذری]]<ref>فتوح، ص۱۱۷.</ref>، وی را از کشته شدگان همین [[نبرد]] می‌داند، اما [[ابن سعد]]<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۴۸.</ref> و [[سیف بن عمر]]<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۲۷.</ref> نوشته‌اند که در [[نبرد یرموک]]، در [[رجب]] سال پانزدهم کشته شد. در این مورد نیز احتمال آمیخته شدن برخی گزارش‌های مربوط به برادرانش با وی، احتمالی قابل توجه است؛ زیرا چنان که بلاذری<ref>انساب، ج۱۰، ص۲۳.</ref> نوشته [[برادران]] او [[تمیم]]، [[حارث]] و [[سائب]] در ([[اجنادین]]) شام کشته شده‌اند<ref>ر.ک: ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، ص۱۶۶؛ صفدی، ج۱۰، ص۲۵۱.</ref>.
-[[مادر]] حجاج بن حارث، «[[أم الحجاج]]» از [[قبیله]] شنوق بن [[مره]] بود<ref>ابن سعد، ج۴، ص۱۴۸.</ref>. سائب، [[عبدالله]] و [[ابو قیس]] را از برادران تنی او شمرده‌اند<ref>ابن عبد البر، ج۱، ص۳۸۵.</ref>. [[عبدالله بن حذافه سهمی]] نیز پسر عموی حجاج بود<ref>ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۸۹.</ref>. از او نسلی باقی نماند<ref>ابن سعد، ج۴، ص۱۴۸.</ref><ref>ماخذ: ابن اثیر / اسد الغابه + ابن حجر / الاصابه + ابن حزم / جمهرة أنساب العرب + ابن سعد / الطبقات الکبری + ابن عبدالبر / الاستیعاب + ابن هشام / السیرة النبویه + ابونعیم / معرفة الصحابه + بلاذری / أنساب الاشراف + واقدی / المغازی +
+[[مادر]] حجاج بن حارث، «[[أم الحجاج]]» از [[قبیله]] شنوق بن [[مره]] بود<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۴۸.</ref>. سائب، [[عبدالله]] و [[ابو قیس]] را از برادران تنی او شمرده‌اند<ref>ابن عبد البر، ج۱، ص۳۸۵.</ref>. [[عبدالله بن حذافه سهمی]] نیز پسر عموی حجاج بود<ref>ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۸۹.</ref>. از او نسلی باقی نماند<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۴۸.</ref><ref>[[منصور داداش‌نژاد|داداش‌نژاد، منصور]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۳ (کتاب)|مقاله «حجاج بن حارث بن قیس سهمی»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۳، ص۱-۲.</ref>.
-بلاذری، احمد بن یحیی (م ۲۷۹)، فتوح البلدان، بیروت مکتبة الهلال، ۱۹۸۸م؛ زبیر بن بکار (م۲۵۶)، جمهرة نسب قریش و أنسابها، تحقیق محمود محمد شاکر، ریاض، دارالیمامه، ۱۴۱۸؛ ابن اثیر، عزالدین علی (م ۶۳۰)، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵.</ref><ref>[[منصور داداش‌نژاد|داداش‌نژاد، منصور]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۳ (کتاب)|مقاله «حجاج بن حارث بن قیس سهمی»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۳، ص: ۱-۲.</ref>.
 == جستارهای وابسته ==