حجاج بن عتیک بن حارث ثقفی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
وظیفهٔ شمارهٔ ۵
بدون خلاصۀ ویرایش |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
||
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = صحابه | | موضوع مرتبط = صحابه | ||
| خط ۷: | خط ۶: | ||
}} | }} | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
وی از [[قبیله ثقیف]] است که در نسبت افزون بر «ثقفی»، وی را «جشمی» نیز گویند؛ زیرا جشم بن ثقیف، شاخه‌ای از قبیله ثقیف است<ref>کحاله، ج۱، ص۱۸۸.</ref>. نام پدرش را نیز علاوه بر «[[عتیک]]»؛ «[[عبد]]»، «[[عبدالله]]»<ref>ابن حجر، ج۲، ص۲۸.</ref> و [[عبید]]<ref>طبری، ج۴، ص۶۹.</ref> گفته‌اند که به نظر می‌رسد «عتیک» درست بوده و موارد دیگر تصحیف آن است. چنان که در بیشتر منابع نام پدرش «عتیک» آمده است. | وی از [[قبیله ثقیف]] است که در نسبت افزون بر «ثقفی»، وی را «جشمی» نیز گویند؛ زیرا جشم بن ثقیف، شاخه‌ای از قبیله ثقیف است<ref>کحاله، معجم قبائل العرب، ج۱، ص۱۸۸.</ref>. نام پدرش را نیز علاوه بر «[[عتیک]]»؛ «[[عبد]]»، «[[عبدالله]]»<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۲۸.</ref> و [[عبید]]<ref>طبری، تاریخ، ج۴، ص۶۹.</ref> گفته‌اند که به نظر می‌رسد «عتیک» درست بوده و موارد دیگر تصحیف آن است. چنان که در بیشتر منابع نام پدرش «عتیک» آمده است. | ||
[[خلیفة بن خیاط]]<ref>خلیفه بن خیاط، ص۱۰۶.</ref> او را از [[صحابه]] [[مدینه]] آمده‌ای دانسته که بعدها و در پی [[فتوحات]] در [[بصره]] سکونت کرده و پس از آن به [[کوفه]] کوچیده است. خلیفة بن خیاط<ref>خلیفه بن خیاط، ص۳۱۱.</ref> در جای دیگر، در [[باد]] از صحابه‌ای که به بصره آمدند، از [[حجاج بن عتیک]] یاد کرده و گفته که وی بعدها به کوفه منتقل شد. او در بصره خانه‌ای داشت که در توسعه [[مسجد جامع]] بهره، ضمیمه آن [[مسجد]] شد<ref>خلیفة بن خیاط، ص۱۰۶.</ref>. [[ابن حجر]] نیز هم در قسم | [[خلیفة بن خیاط]]<ref>خلیفه بن خیاط، کتاب الطبقات، ص۱۰۶.</ref> او را از [[صحابه]] [[مدینه]] آمده‌ای دانسته که بعدها و در پی [[فتوحات]] در [[بصره]] سکونت کرده و پس از آن به [[کوفه]] کوچیده است. خلیفة بن خیاط<ref>خلیفه بن خیاط، کتاب الطبقات، ص۳۱۱.</ref> در جای دیگر، در [[باد]] از صحابه‌ای که به بصره آمدند، از [[حجاج بن عتیک]] یاد کرده و گفته که وی بعدها به کوفه منتقل شد. او در بصره خانه‌ای داشت که در توسعه [[مسجد جامع]] بهره، ضمیمه آن [[مسجد]] شد<ref>خلیفة بن خیاط، کتاب الطبقات، ص۱۰۶.</ref>. [[ابن حجر]] نیز هم در قسم اول<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۲۸.</ref> و هم قسم سوم<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۱۴۲.</ref> شرح حال او را آورده است؛ هرچند در قسم اول توضیحات بیشتری داده و گزارش‌های مربوط به [[صحابی]] بودن وی را آورده است. براساس گزارش ابن شبه، حجاج بن عتیک از کسانی بود که در [[زمان]] [[ولایت]] [[عتبة بن غزوان]] ([[حدود]] ۱۴-۱۶) به بصره آمد و [[سرپرستی]] بخشی از نواحی آن سوی مسجد بصره را بر عهده گرفت. بعدها چون میان همسرش [[أم جمیل]] و [[مغیرة بن شعبه]]، [[کارگزار بصره]]، آن داستان مشهور پیش آمد (به ادامه مدخل بنگرید)، وی به کوفه کوچ کرد، سپس در زمان [[امارت]] [[ابوموسی اشعری]] (۲۳-۲۹) مجددا به بصره بازگشت و عهده دار برخی امور از سوی [[ابوموسی]] شد<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۲۹؛ این گزارش در چاپ موجود تاریخ المدینة المنوره، تحقیق فهیم شلتوت یافت نشد.</ref>. حجاج بن عتیک [[کارگزاری]] بخش [[فرات]] را در زمان [[عمر بن خطاب]] بر عهده داشت. در شعری که درباره [[کارگزاران]] [[عمر]]، خطاب به وی سروده شد، از او تقاضای بازخواست عاملان شده است. در این سروده نام عاملان عمر [[ذکر]] شده که از جمله ایشان، [[حجاج]] بن عتیک است. یک [[بیت]] این سروده چنین است: | ||
{{عربی|فأرسل الی الحجاج قاغرف حسابه و أرسل الی جزء و آرسل الی بشر}}؛ | {{عربی|فأرسل الی الحجاج قاغرف حسابه و أرسل الی جزء و آرسل الی بشر}}؛ | ||
یعنی: به سوی حجاج بن عتیک بفرست و به حساب او برس، همچنین جزء و [[بشر]] را نیز فراموش مکن عمر پس از این، بخشی از [[اموال]] کارگزاران خود را از آنان گرفت ([[مقاسمه]]، مشاطره)، که از جمله آنان حجاج بن عتیک بود<ref>بلاذری، انساب، ج۱۰، ص۳۸۵-۳۸۶.</ref>. | یعنی: به سوی حجاج بن عتیک بفرست و به حساب او برس، همچنین جزء و [[بشر]] را نیز فراموش مکن عمر پس از این، بخشی از [[اموال]] کارگزاران خود را از آنان گرفت ([[مقاسمه]]، مشاطره)، که از جمله آنان حجاج بن عتیک بود<ref>بلاذری، انساب، ج۱۰، ص۳۸۵-۳۸۶.</ref>. | ||
[[همسر]] وی [[أم جمیل هلالیه]] بود که داستان [[روابط]] [[نامشروع]] [[مغیرة بن شعبه ثقفی]] به هنگام امارتش بر [[بصره]] با وی در کتب [[تاریخی]] مشهور است<ref>بلاذری، انساب، ج۱۰، ص۳۸۷؛ یعقوبی، ج۲، ص۱۲۶.</ref>. گفته شده [[مغیره]] پس از درگذشت [[حجاج بن عتیک ثقفی]] با همسر وی [[ام جمیل]] [[ارتباط]] برقرار کرده است<ref>طبری، ج۴، ص۶۹.</ref>، اما این [[سخن]] صحیح نیست؛ زیرا حجاج بن عتیک تا دوره [[زیاد بن ابیه]] (حک: ۵۳) زنده بود و هنگام بازسازی [[مسجد]] بصره [[مسئولیت]] تعمیر و توسعه آن را بر عهده داشت و ستون‌های آن را از کوه‌های [[اهواز]] آورد. حجاج بن عتیک از این راه اموال فراونی به دست آورد و [[مردم]] به همین مناسبت چنین سرودند: | [[همسر]] وی [[أم جمیل هلالیه]] بود که داستان [[روابط]] [[نامشروع]] [[مغیرة بن شعبه ثقفی]] به هنگام امارتش بر [[بصره]] با وی در کتب [[تاریخی]] مشهور است<ref>بلاذری، انساب، ج۱۰، ص۳۸۷؛ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۱۲۶.</ref>. گفته شده [[مغیره]] پس از درگذشت [[حجاج بن عتیک ثقفی]] با همسر وی [[ام جمیل]] [[ارتباط]] برقرار کرده است<ref>طبری، تاریخ، ج۴، ص۶۹.</ref>، اما این [[سخن]] صحیح نیست؛ زیرا حجاج بن عتیک تا دوره [[زیاد بن ابیه]] (حک: ۵۳) زنده بود و هنگام بازسازی [[مسجد]] بصره [[مسئولیت]] تعمیر و توسعه آن را بر عهده داشت و ستون‌های آن را از کوه‌های [[اهواز]] آورد. حجاج بن عتیک از این راه اموال فراونی به دست آورد و [[مردم]] به همین مناسبت چنین سرودند: | ||
{{عربی|یا حبذا الاماره ولو علی الحجاره}}؛ | {{عربی|یا حبذا الاماره ولو علی الحجاره}}؛ | ||
یعنی: [[امارت]] چه نیکوست گرچه بر سنگ‌ها باشد<ref>بلاذری، فتوح، ص۲۷۲ و ۳۳۹؛ یاقوت حموی، ج۱، ص۴۳۳ | یعنی: [[امارت]] چه نیکوست گرچه بر سنگ‌ها باشد<ref>بلاذری، فتوح، ص۲۷۲ و ۳۳۹؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۴۳۳.</ref><ref>[[منصور داداش‌نژاد|داداش‌نژاد، منصور]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۳ (کتاب)|مقاله «حجاج بن عتیک بن حارث ثقفی»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۳، ص۵-۶.</ref>. | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
| خط ۲۹: | خط ۲۷: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:اعلام]] | [[رده:اعلام]] | ||
[[رده:اصحاب پیامبر]] | [[رده:اصحاب پیامبر]] | ||