ابوساسان رقاشی: تفاوت میان نسخه‌ها

<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>

<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[ابوساسان رقاشی در تراجم و رجال]] - [[ابوساسان رقاشی در تاریخ اسلامی]]</div>

==مقدمه==

در کتب صحابه‌شناسی و تراجم، از دو [[ابوساسان]] یاد شده است که یکی از آنها [[صحابی]] و دیگری [[تابعی]] است. [[ابوساسان صحابی]]، همان [[بریدة بن حصیب اسلمی]] است. که [[روایات]] [[شیعی]]، از او به عنوان یکی از هفت نفری یاد می‌کنند که پس از [[رسول خدا]]{{صل}} به [[ارتداد]] نگراییدند<ref>کشی، ص۷، ۸، ۱۱.</ref>.

اما نام و [[نسب]] [[ابوساسان تابعی]]، [[خضین بن منذر بن حارث بن وعله]] از [[بنورقاش]] تیره‌ای از [[بنوشیبان]]<ref>ابن کلبی، ج۱، ص۱۸.</ref> و کنیه‌اش [[ابو محمد]] است<ref>زرکلی، ج۲، ص۲۶۳ کتبه وی را ابو الیقظان نیز نوشته است.</ref>. ابوساسان هر چند به ظاهر [[کنیه]] است، ولی تصریح شده که [[لقب]] اوست<ref>ابن عساکر، ج۱۴، ص۳۹۰؛ مزی، ج۶، ص۵۵۵.</ref>. [[عسکری]]<ref>عسکری، ص۶۱۱.</ref> ادعا کرده نام ضین (با ضاد) به او و بعض نوادگانش اختصاص دارد. بنابراین، اطلاق [[حصین]] (با صاد) بر او، اشتباهی است که برخی مرتکب شده‌اند<ref>سیوطی، ج۱، ص۳۷؛ ر.ک: بخاری، التاریخ الصغیر، ج۱، ص۲۸۲.</ref>.

ابن عبدالبر و [[ابن اثیر]] یادی از او نکرده‌اند. [[ابن حجر]] نیز در بخش [[کنیه‌ها]] و در بخش سوم الاصابه (مخضرمین) به اختصار شرح حال او را آورده و گفته شرح حال وی در بخش نام‌ها گذشت<ref>ابن حجر، ج۷، ص۱۶۸.</ref>، ولی در بخش‌های پیشین، شرح حالی برای او یافت نشد، تصریح شده که وی در [[نبرد صفین]] [[جوان]] بوده<ref>منقری، ص۲۸۹ و ۴۸۵؛ تعابیر به کار رفته، غلام وقتی است.</ref> و آمدی سن وی را در [[صفین]] [[نوزده سال]] نوشته است <ref>الغارات، تعلیقات، ج۲، ص۷۹۰.</ref> بنابراین، [[درک]] [[دوره جاهلی]] برای وی ممکن نیست و در این زمینه، اطلاعات در ابوساسان صحابی و تابعی به هم آمیخته است.

شرح حال نگاران بر اینکه وی تابعی است [[اتفاق نظر]] دارند. [[ابن سعد]]<ref>ابن سعد، ج۷، ص۱۱۳.</ref> او را در طبقه دوم [[تابعین]] [[اهل بصره]] آورده، اما مزی<ref>مزی، ج۶، ص۵۵۷.</ref> به [[اشتباه]] به نقل از طبقات، او را در طبقه سوم تابعین [[بصری]] دانسته است. تجلی و [[نسائی]] نیز او را تابعی و مورد [[اعتماد]] دانسته‌اند <ref>عجلی، ج۱، ص۳۰۷؛ ابن حجر، تهذیب، ج۲، ص۳۴۰.</ref>.

او از [[سادات]] و بزرگان تیره خود بود و [[احنف بن قیس]] می‌گفت: پیش از اینکه موی بر صورت [[ابوساسان]] کاملا بروید، به [[سیادت]] [[دست]] یافت<ref>بلاذری، ج۱۲، ص۱۲۷.</ref>. ابوساسان نقل می‌کند چون [[شاهدان]] بر [[شرب خمر]] [[ولید بن عقبه]] [[شهادت]] دادند، [[امام علی]]{{ع}}، [[عبدالله بن جعفر]] را امر کرد بدو تازیانه زند و خود شمارش کرد تا به چهل رسید<ref>بلاذری، ج۶، ص۱۴۶؛ احمد بن حنبل، ج۱، ص۸۲ و ۱۴۴؛ مسلم، ج۵، ص۱۲۶؛ ابن ماجه، ج۲، ص۸۵۸؛ ابوداود، سنن، ج۲، ص۳۵۹؛ بیهقی، ج۸، ص۳۱۶ و ۳۱۸؛ ذهبی، تاریخ خلفای راشدین، ص۶۶۷.</ref>.

او در شمار [[یاران امام علی]]{{ع}}<ref>طوسی، ص۶۲؛ ابوداود، سؤالات الإجری، ج۱، ص۴۳۷.</ref> و صاحب [[شرطه]] آن [[حضرت]] بود<ref>ابن عساکر، ج۱۴، ص۳۹۸.</ref>. در [[جنگ جمل]]، از [[امیران]] [[لشکر امام علی]]{{ع}} بود و بر پیادگان [[قبیله]] [[عبد القیس]] [[فرماندهی]] داشت<ref>مفید، ص۳۲۰؛ ابن عساکر، ج۱۴، ص۳۹۸؛ مزی، ج۶، ص۵۵۸؛ دو منبع اخیر این گزارش را از فتوی نقل کرده‌اند، اما این خبر در گزارش‌های مربوط به جمل در المعرفة و التاریخ بافت نمی‌شود، بلکه در اخبار جنگ صفین، از او به عنوان یکی از فرماندهان لشکر امام علی{{ع}} نام برده شده است؛ فوی، ج۳، ص۳۱۵.</ref>. او در [[جنگ صفین]] حضوری فعال داشت<ref>منقری، ص۳۰۵، ۳۰۹ و ۳۳۱.</ref> و افزون بر فرماندهی [[قبیله بکر بن وائل]]<ref>منقری، ص۲۰۵؛ خلیفة بن خیاط، ص۱۴۶.</ref> [[پرچم]] لشکر امام علی{{ع}} به دست او بود. آن حضرت بدو فرمود: بدان که هرگز پرچمی گران‌قدرتر از این بر سر تو در اهتزاز نبوده است؛ زیرا این همان پرچم [[رسول]] خداست"<ref>منقری، ص۳۰۰.</ref>. او با پرچم خود نزدیک [[خیمه]] [[معاویه]] شد. امام علی{{ع}} با فریاد از او خواست پرچم را پیش برد و [[استقامت]] کند و در [[مدح]] وی شعری معروف سرود که متضمن نام او بود <ref>منقری، ص۲۸۹؛ ابن اعثم، ج۳، ص۲۸؛ مفید، ص۳۲۰؛ برخی این شعر را مربوط به جنگ جمل دانسته‌اند که در صفین امام علی{{ع}} دوباره بدان استشهاد کرده است؛ بلاذری، ج۳، ص۸۷. لحن بعضی نیز به گونه‌ای است که شعر را از امام ندانسته‌اند؛ دارقطنی، ج۲، ص۵۵۳.</ref>.

در این [[جنگ]]، هنگامی که میان [[یاران امام علی]]{{ع}} بر سر ادامه جنگ [[اختلاف]] درگرفت، او [[اطاعت]] و [[آمادگی]] کامل خود را برای [[فرمانبرداری از امام]] در جنگ با [[صلح]] اعلام داشت<ref>منقری، ص۴۸۵.</ref>. آن هنگام هم که ابن حضرمی از سوی [[معاویه]] برای شوراندن [[مردم بصره]] آمد، [[ابوساسان]] با [[ابن زیاد]] که [[امارت بصره]] را از سوی [[امام علی]]{{ع}} داشت، اعلام [[همکاری]] کرد<ref>ثقفی، ج۲، ص۳۸۹.</ref>. امام علی{{ع}} نیز او را به [[ولایت]] [[اصطخر]] گماشت<ref>عسکری، ص۶۱۱.</ref>. او درباره [[صلح امام حسن]]{{ع}} و معاویه میگفت معاویه به هیچ یک از شروط صلح پایبند نماند، [[حجر]] و اصحابش را کشت، کار را به [[شورا]] نگذاشت و برای [[یزید]] [[بیعت]] گرفت و [[امام حسن]]{{ع}} را [[مسموم]] کرد<ref>بلاذری، ج۳، ص۲۹۰.</ref>.

مواضع ابوساسان پس از امام علی{{ع}} [[تغییر]] یافت و به [[خدمت]] معاویه و دیگر حمکرانان [[اموی]] درآمد و [[مقرب]] نزد آنان شد. ابوساسان با [[اهل عراق]] نزد معاویه می‌رفت و می‌کوشید نخستین فردی باشد که خدمت وی می‌رسد. معاویه نیز [[عقل]] و [[رأی]] او را می‌ستود. او نزد معاویه، [[قتل عثمان]] را موجب [[تفرقه]] و امام علی{{ع}} را فردی معرفی می‌کرد که [[شایستگی]] [[خلافت]] نداشت<ref>بلاذری، ج۵، ص۳۴ و ۱۲۷.</ref>.

ابوساسان با ابن زیاد همکاری و اموالی دریافت کرد<ref>بلاذری، ج۶، ص۳۱.</ref>؛ چنان که با [[حجاج]] [[روابط]] نزدیکی داشت و در گفتار ملاحظه حال وی را می‌کرد<ref>بلاذری، ج۷، ص۲۹۳ و ج۸، ص۲۸۴.</ref>. وی در [[فتوحات]] دوره [[اموی]] شرکت داشت. همراه [[احنف بن قیس]] به [[فتح]] بلخ و خوارزم رفت و به او [[مشورت]] می‌داد<ref>بلاذری، ج۱۲، ص۳۳۲.</ref>. در [[خراسان]] همراه [[قتیبة بن مسلم]] بود<ref>ابن عساکر، ج۱۴، ص۳۹۴.</ref> و در فتح [[سمرقند]] شرکت داشت که گاه وی را می‌ستود و گاه به [[سرزنش]] او می‌پرداخت<ref>بلاذری، ج۸، ص۲۸۹؛ ابن عساکر، ج۱۴، ص۳۹۴.</ref>.

[[ابو ساسان]] [[شادمانی]] [[دنیا]] را به خانه‌ای بزرگ، همسری [[زیبا]] و مرکبی آماده کنار [[منزل]] می‌دانست <ref>ابن عساکر، ج۱۴، ص۳۹۹؛ مزی، ج۶، ص۵۵۸.</ref>. او از [[امام علی]]{{ع}}، [[عثمان]] و [[ابوموسی اشعری]] [[روایت]] نقل کرده است<ref>بخاری، التاریخ الکبیر، ج۳، ص۱۲۸؛ ابن ابی حاتم، ج۳، ص۳۱۲؛ ابن ماکولا، ج۲، ص۴۸۱.</ref>. مسلم<ref>مسلم، ج۵، ص۱۲۶.</ref>، [[ابوداود]]<ref>سنن، ج۱، ص۱۲.</ref>، [[نسائی]]<ref>نسائی، ج۱، ص۳۷.</ref> و [[ابن ماجه]]<ref>ابن ماجه، ج۱، ص۱۲۶.</ref> روایاتی از او آورده‌اند.

وی تا اوایل [[خلافت]] [[سلیمان بن عبدالملک]]<ref>ص۹۶-۹۹.</ref> زنده بود. خلیفة بن خیاط<ref>خلیفه بن خیاط، ص۲۴۹.</ref> مرگش را پیش از سال ۱۰۰ و در اوایل خلافت سلیمان بن عبدالملک می‌نویسد. [[ابن حبان]] درگذشت او را در جایی سال ۷۷<ref>الثقات، ج۴، ص۱۹۱.</ref> و در جای دیگر سال ۹۹<ref>مشاهیر، ص۱۵۷.</ref> گزارش می‌کند که [[تاریخ]] اول، تصحیف و از موارد تبدیل تسع و تسعون به سبع و سبعین است. [[ذهبی]]<ref>کاشف، ج۱، ص۳۴۰.</ref> نیز [[مرگ]] او را سال ۹۷ نوشته است که همسو با نظر خلیفة بن خیاط است.

فرزندش [[یحیی بن ابوساسان رقاشی|یحیی]] که منزلتی نزد [[امویان]] داشت، به دست [[ابو مسلم خراسانی]]، [[داعی]] [[عباسیان]] به [[قتل]] رسید<ref>ابن ناصر الدین، ج۳، ص۲۶۶.</ref>.<ref>[[منصور داداش‌نژاد|داداش‌نژاد، منصور]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوساسان رقاشی»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص:۳۲۴-۳۲۵.</ref>

== جستارهای وابسته ==

* [[یحیی بن ابوساسان رقاشی]] (فرزند)

# [[پرونده:IM009657.jpg|22px]] [[منصور داداش‌نژاد|داداش‌نژاد، منصور]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|'''مقاله «ابوساسان رقاشی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱''']]