تفاوت علم خدا و معصوم چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

تفاوت علم خدا و معصوم چیست؟ (پرسش) (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۲ مهٔ ۲۰۱۸، ساعت ۱۱:۴۴

۶٬۹۱۶ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۲ مهٔ ۲۰۱۸

←‏پاسخ‌های دیگر

دیداریویکی‌متن

Msadeq

مدیران

۱۱۵٬۱۸۴

ویرایش

@@ خط ۹۲: / خط ۹۲: @@
 :::::#علم خداوند نامحدود است و علم [[پیامبر]]{{صل}} و [[ائمه]]{{عم}} محدود است»<ref> علم پیامبر و ائمه به غیب (پایان‌نامه)|علم پیامبر و ائمه به غیب]]، ص۱۰.</ref>.
 {{پایان جمع شدن}}
 {{جمع شدن|۱۰. حجت الاسلام و المسلمین دیاری بیدگلی، آقای قاسمی و خانم نیری؛}}
 [[پرونده:136859.jpg|بندانگشتی|right|100px|[[محمد تقی دیاری بیدگلی|دیاری بیدگلی]]]]
@@ خط ۹۷: / خط ۹۸: @@
 ::::::«قیود و محدودیت‌ها در ناحیه [[علم امام]]{{ع}} مانع از شرک می‌شود. [[علم امام]]{{ع}} یا [[پیامبر]]{{صل}} به دلیل محدودیت‌های بسیار، قابل مقایسه با خداوند نیست؛ به علاوه این علم، در طول علم خداوند و برگرفته از آن است نه در عرض آن، بنابراین مستلزم شرک نیست. به طور خلاصه، فرق بین علم ذاتی مطلق و علم عرضی محدود. هیچ یک از علمای شیعه، هیچ انسانی، حتی [[پیامبر]]{{صل}} و [[امامان]]{{عم}}، را در هیچ صفتی شبیه خدا نمی‌دانند، و اگر اعتقاد به [[علم غیب]] درباره آنها دارند همان مصداق آموختن از صاحب علم است. به تعبیر دیگر، همان‌گونه که همه چیز ما از سوی خدا است، و در تمام شئون هستی خود نیازمند و وابسته به او هستیم، [[علم غیب]] [[پیامبر]]{{صل}} و [[امامان]]{{عم}} نیز از سوی خدا و وابسته به علم او است»<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%BA%DB%8C%D8%A8_%D8%A7%D8%A6%D9%85%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%B7%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%88_%D8%B4%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D9%88%DB%8C_(%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87) بررسی علم غیب ائمه در مکتب کلامی علامه طباطبایی و شاگردان وی]</ref>
 {{پایان جمع شدن}}
-{{جمع شدن|۱۱. آقایان دکتر کرباسی‌زاده و رضایی؛}}
+{{جمع شدن|۱۱. آقای بشارتی؛}}
+[[پرونده:11982.jpg|بندانگشتی|right|100px|[[علی محمد بشارتی|بشارتی]]]]
+::::::آقای '''[[علی محمد بشارتی]]''' در کتاب ''«[[رضوان معارف (کتاب)|رضوان معارف]]»'' در این باره گفته است:
+::::::«[[ائمه]]{{عم}} مظهر اسماء و صفاتند. اگر علم را از صفات ذاتی خداوند بدانیم و پروردگار را عالم مطلق به همه هستی بپذیریم، چه تفاوتی بین علم خداوند و علم [[ائمه]]{{عم}}وجود دارد؟
+::::::گفتنی است که:
+:::::#علم خداوند مطلق است؛ یعنی اکتسابی نیست و محدود نمی‌شود.
+:::::#این علم از جنس دانش بشری نیست، بلکه مخصوص آن فرمانفروای بی‌رقیب و بی‌بدیل، پروردگار متعال است.
+:::::#این علم دایمی و بلاشرط است. یعنی عاملی و حاجبی نمی‌تواند این علم گسترده را محدود کند.
+::::::اما علم [[ائمه]]{{عم}} به رغم گستردگی و ویژگی:
+:::::#تماماً از ناحیه خداست.
+:::::#گستره علم آنها در چارچوب اصول و ضوابط خاص است.
+:::::#دایمی و همیشگی نیست.
+::::::در مورد سوم در کتاب، شر یف کافی آمده است از [[امام صادق]]{{ع}} پرسیدند آیا [[امام]] دارای [[علم غیب]] است؟ [[امام]] در پاسخ فرمودند:  خیر؛ اما [[امام]] هرگاه بخواهد برچیزی آگاهی یابد خداوند او را به آن آگاه می‌کند<ref>{{عربی|اندازه=120%|"وَ لَكِنْ إِذَا أَرَادَ أَنْ يَعْلَمَ الشَّيْ‏ءَ أَعْلَمَهُ‏ اللَّهُ‏ ذَلِكَ‏‏"}}؛ کافی، ج۱، ص۲۵۷.</ref>. بدیهی است این موضوع با بیان {{عربی|اندازه=150%|"سَلُونِي‏ قَبْلَ‏ أَنْ‏ تَفْقِدُونِي‏"}} سازگار است. زیرا اگر از [[امام علی|امام امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب]]{{ع}} و یا هر یک از [[ائمه]]{{عم}} چیزی پرسیده می‌شد، اگر جواب نزدشان بود، بلافاصله پاسخ می‌دادند و گرنه با یک لحظه مکث، پاسخ دقیق را مطرح می‌کردند»<ref>[[رضوان معارف (کتاب)|رضوان معارف]]، ص۷۱.</ref>.
+::::::'''تفاوت علم [[ائمه]]{{عم}} با علم خداوند:'''
+::::::گفتیم که علم خداوند مطلق است. یعنی فاصله‌ای بین علم و خدا وجود ندارد، زیرا علم خداوند از ذات خداست بعضی گفته‌اند علم خداوند جزء ذات خداست. از آن جایی که در خداوند جسمیت راه ندارد، جزء هم که از عوارض جسم است، در مورد خدا درست نیست.
+::::::اما در مورد دیگران این‌گونه نیست. یعنی فاصله است بین تحقق فعل و اطلاع از وقوع فعل. در این مسیر و در این فاصله هر اتفاقی ممکن است روی دهد؛ از جمله:
+::::::اصلا صلاح نیست خبر منتشر شود.
+::::::بخشی از خبر منتشر شود.
+::::::خبر با تأخیر منتشر شود.
+::::::خبر به صورت اجمال و ایجاز منتشر شود.
+::::::خبر به صورت اجمال فقط به بعضی افراد برسد.
+::::::در هر کدام از موارد فوق که در آیات و روایات رد آن موجود است، مشاهده می‌کنیم که علم مطلقا در اختیار خداست؛ این فقط و فقط خداست که تصمیم می‌گیرد که:
+:::::#از وقوع فعل دیگران هم مطلع شوند.
+:::::#چه کسانی مطلع شوند.
+:::::#تا چه اندازه از ماجرا با اطلاع گردند.
+::::::این البته علم به فعل افراد است. حال آن که علوم دیگر غیر از اطلاع از پنهانی‌های دیگران در اختیار [[ائمه]]{{عم}} است. ناگفته نماند که در مورد همه علوم هم مطلقیت متعلق به خداست، ولی اگر [[ائمه]]{{عم}} بخواهند در اختیارشان قرار می‌گیرد»<ref>[[رضوان معارف (کتاب)|رضوان معارف]]، ص۱۸۱.</ref>.
+{{پایان جمع شدن}}
+{{جمع شدن|۱۲. آقای مهندس حسینی؛}}
+[[پرونده:11439.jpg|100px|right|بندانگشتی|[[سید مجتبی حسینی|حسینی]]]]
+آقای مهندس '''[[سید مجتبی حسینی]]'''، در کتاب ''«[[مقامات اولیاء ج۱ (کتاب)|مقامات اولیاء]]»'' در این‌باره گفته‌ است:
+::::::«بحث علم خدا با علم دیگران فرق دارد. ذات ما چیزی و علم ما چیزی دیگر است؛ یعنی علم ما از ذات ما جداست. ما در یک سری موارد علم داریم و در یک سری موارد دیگر علم نداریم. علم ما محدود است و بر ذات ما افزوده شده است. حتی [[پیامبر اکرم]]{{صل}} با آن عظمت، به خداوند عرضه داشتند:{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| رَّبِّ زِدْنِي عِلْمًا }}﴾}}<ref> بر دانش من بیفزای!؛ سوره طه، آیه: ۱۱۴.</ref>. اما این مسائل در مورد خداوند صدق نمی‌کند. حتی شاید بیان این عبارت که "خداوند علم دارد" نادرست باشد، زیرا خدا با آن معنای مستجمع جمیع صفت کمال جدای از علم نیست. علم او بی‌حد و حصر و بی‌نهایت است، بنابراین علم خدا، با ذات او یکی است؛ نه اینکه بر ذات خدا افزوده شده یا چیزی جزء ذات اوست. علم و قدرت خدا، خود خداست؛ ولی چون ذهن ما محدود است، وقتی می‌خواهیم جنت خدا را در ذهنمان ترسیم و تحلیل کنیم، می‌گویم خدا عالم، بصیر، رئوف و لطیف است، اما علم خدا، قدرت خدا و همه صفات الهی مساوی با خود خداست؛ حد و مرزی بین خدا و علم او وجود ندارد<ref>{{عربی|اندازه=120%|" لَيْسَ‏ بَيْنَ‏ اللَّهِ‏ وَ بَيْنَ‏ عِلْمِهِ‏ حَدٌّ‏"}}؛ شیخ صدوق، توحید، ص ۱۳.</ref>»<ref>[[مقامات اولیاء ج۱ (کتاب)|مقامات اولیاء]]، ص۹.</ref>.
+{{پایان جمع شدن}}
+{{جمع شدن|۱۳. آقایان دکتر کرباسی‌زاده و رضایی؛}}
 [[پرونده:11531.jpg|بندانگشتی|right|100px|[[علی کرباسی‌زاده|کرباسی‌زاده]]]]
 آقای دکتر '''[[علی کرباسی‌زاده]]''' و آقای '''[[محمد جعفر رضایی]]''' در مقاله ''«[[علم امام در اندیشه علمای معاصر حوزه اصفهان (مقاله)|علم امام در اندیشه علمای معاصر حوزه اصفهان]]»'' در این‌باره گفته‌اند:
 ::::::«[[پیامبر اکرم]]{{صل}} و [[ائمه]]{{عم}} همواره از همه امور گذشته و آینده آگاهند و تنها تفاوت آنها با خداوند در این است که علم آنها غیرذاتی و علم خداوند ذاتی است؛ تقریباً همه کسانی که [[علم غیب]] را فعلی می‌دانند، گستره آن را نیز به همه امور عالم می‌کشانند و به عمومیت علم امام باور دارند.البته از لحاظ نظری تلازمی بین این دو نیست <ref>نک: مظفر، تا بی -۷۸. ۷۹.</ref> شیخ [[محمد تقی مسجدشاهی]] معروف به آقانجفی اصفهانی، معتقد است علم [[ائمه]]{{عم}} به همه ممکنات احاطه دارد و این با تنزیه و تقدیس خداوند منافاتی ندارد. تنها تفاوت [[علم ائمه]]{{عم}} با علم خداوند این است که علم پیامبر و ائمه، حصولی، حادث و محتاج به افاضه الاهی است در ، حالیکه علم خداوند حضوری است<ref>[[محمد تقی مسجدشاهی]]، بی تا ۴۳.</ref><ref>پاورقی: آقا نجفی در ایام تحصیل گاهی با پرسشهای عرفانی، فلسفی و کلامی دشواری مواجه می‌شده که در حل آنها درمانده  می‌شده است. به گفته خودش یک بار به اشاره آقا [[سید علی شوشتری]] به انجام دادن اذکار و اعمالی مأمور می‌شود و پس از گذشت یک اربعین، به صورت عجیبی به خدمت یکی از اولیای الاهی می‌رسد و پاسخ پرسش‌های خود را از او دریافت  می‌کند. از جمله این پرسش‌ها، پرسش از علم امام بوده است. وی به نقل از آن مرد الاهی می‌گوید: علم امام حصولی است، ولی نسبت جهل در هیچ مرتبه به امام نمی‌توان داد، زیرا خلاق عالم -جل شأنه- علم ماکان و مایکون را به امام تعلیم فرموده است و علم جمیع امور در قوه حافظه امام موجود است و هرگاه بخواهند از قوه حافظه به قوه ذاکره منتقل می‌شود. پس هرگاه بخواهند که بدانند می‌دانند؛ یعنی متذکر علم خود می‌شوند. چنانچه فرموده است «اذا شاءوا أن یعلموا علموا»؛ [[محمد تقی مسجد شاهی]] بی تا ۴۶۴ - ۴۶۵.</ref> وی معتقد است علم پیامبر{{صل}} به صورت [[وحی]] برای او حاصل می‌شود و علم ائمه{{عم}} نیز به تعلیم از طرف پیامبر است<ref>نجفی مسجدشاهی، بی تا ۱۲.</ref>»<ref>[[علم امام در اندیشه علمای معاصر حوزه اصفهان (مقاله)|علم امام در اندیشه علمای معاصر حوزه اصفهان]]، [[نقد و نظر (نشریه)|فصلنامه نقد و نظر]]؛ شماره ۶۹؛ بهار ۱۳۹۲؛ ص ۱۳۲-۱۴۲.</ref>.
 {{پایان جمع شدن}}
-{{جمع شدن|۱۲. آقای نقوی (پژوهشگر جامعة المصطفی العالمیة)؛}}
+{{جمع شدن|۱۴. آقای نقوی (پژوهشگر جامعة المصطفی العالمیة)؛}}
 [[پرونده:11811.jpg|100px|right|بندانگشتی|[[سید انیس‌الحسن نقوی|نقوی]]]]
 ::::::آقای '''[[سید انیس‌الحسن نقوی|نقوی]]''' در پایان‌نامه کارشناسی خود با عنوان ''«[[ علم غیب ائمه معصومین (پایان‌نامه)| علم غیب ائمه معصومین]]{{عم}}»'' در پاسخ به این پرسش گفته‌ است:
@@ خط ۱۲۶: / خط ۱۶۳: @@
 ::::::آیاتی بیان‌گر این مطلب است که غیر از خدا هم [[علم غیب]] دارند. و این بیان می‌کند [[علم غیب]] مخصوص به خداوند نیست البته علم آنان به غیب ذاتی نیست بلکه اکتسابی از علم خداوند متعال است.
 :::::#گفتار [[حضرت عیسی]]{{ع}}  با بنی اسرائیل: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|[[آیا آیه ۶ سوره صف علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)|يَأْتِي مِن بَعْدِي اسْمُهُ أَحْمَدُ]]}}﴾}}<ref>بعد از من رسولی می‌آید نامش احمد است؛ سوره صف، آیه: ۶.</ref>.
-:::::#{{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|[[آیا آیه ۲۵۵ سوره بقره نافی علم غیب غیر از خدا نیست؟ (پرسش)|وَلاَ يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِّنْ عِلْمِهِ إِلاَّ بِمَا شَاء]]}}﴾}}<ref>خلق هیچ مرتبه علم او احاطه نتواند کرد مگر به آن چه او خواهد؛ سوره بقره، آیه ۲۵۵.</ref>.
+:::::#{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|[[آیا آیه ۲۵۵ سوره بقره نافی علم غیب غیر از خدا نیست؟ (پرسش)|وَلاَ يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِّنْ عِلْمِهِ إِلاَّ بِمَا شَاء]]}}﴾}}<ref>خلق هیچ مرتبه علم او احاطه نتواند کرد مگر به آن چه او خواهد؛ سوره بقره، آیه ۲۵۵.</ref>.
 :::::#{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|[[آیا آیه ۴۴ سوره آل عمران علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)|ذَلِكَ مِنْ أَنبَاء الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ]]}}﴾}}<ref>این از اخبار غیب است که وحی می‌کنیم به سوی تو؛ سوره آل عمران، آیه ۴۴.</ref>.
 :::::#{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| فَلَمَّا نَبَّأَتْ بِهِ وَأَظْهَرَهُ اللَّهُ عَلَيْهِ عَرَّفَ بَعْضَهُ وَأَعْرَضَ عَن بَعْضٍ فَلَمَّا نَبَّأَهَا بِهِ قَالَتْ مَنْ أَنبَأَكَ هَذَا قَالَ نَبَّأَنِيَ الْعَلِيمُ الْخَبِيرُ}}﴾}} <ref> وقتی رسول به آن زن این خبر راداد آن زن گفت رسول تو را کی واقف ساخت رسول گفت خدا علیم و خبیر مراا واقف ساخت؛ سوره تحریم؛ آیه: ۳.</ref>.
@@ خط ۱۳۶: / خط ۱۷۳: @@
 {{پایان جمع شدن}}
-{{جمع شدن|۱۳. آقای موسوی (پژوهشگر مجمع جهانی اهل بيت)؛}}
+{{جمع شدن|۱۵. آقای موسوی (پژوهشگر مجمع جهانی اهل بيت)؛}}
 [[پرونده:87544444.jpg|بندانگشتی|right|100px|[[عبدالرحیم موسوی|موسوی حُصَینی]]]]
 ::::::آقای '''[[سید عبدالرحیم موسوی حصینی]]'''، در کتاب ''«[[آگاهی امامان از غیب  (کتاب)|آگاهی امامان از غیب]]»'' در این‌باره گفته‌ است:
-::::::«علم عطا شده به امام  خواه از راه [[الهام]] یا نجوای در گوش یا آموختن از [[پیامبر]] که دامنه آن تا آگاهی از غیب نیز گسترش می‌یابد، غیر از علمی است که به خداوند سبحان اختصاص دارد. علم خداوند از غیر او و حتی از فرشتگان مقرب و پیامبران مرسل نیز پوشیده و پنهان است که همان [[ غیب مطلق چیست و مصداق‌های آن کدام‌اند؟ (پرسش)|علم غیب مطلق است.]] از این رو علمی که خداوند به پیامبر می‌دهد، یا به صورت آموزش غیر طبیعی است، مانند کتاب‌های آسمانی (الهی) که توسط [[فرشته وحی]] بر [[انبیا|پیامبران]] نازل می‌شود و به حسب نوع رسالت هر پیامبر، احکام و اخباری را درباره حوادث گذشته، حال و حتى آینده در بردارد. {{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ مِّنْهُم مَّن كَلَّمَ اللَّهُ وَرَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجَاتٍ}}﴾}}<ref>«برخی از آن پیامبران را بر برخی دیگر برتری دادیم؛ از ایشان یکی آن است که خداوند با وی سخن گفت»؛ سوره بقره، آیه ۲۵۳.</ref> و یا به صورت عملی است مانند معجزاتی که به دست پیامبر انجام می‌شود. پیامبر فقط بر بعد عملی این معجزات احاطه دارد و ممکن است از حقیقت علمی آن آگاه نباشد. اما گاهی نیز به آن دست می‌یابد مانند زنده کردن مردگان که جزو غیب مختص به خداوند است اما مانعی ندارد که خدا آن را به برخی از پیامبرانش عطا کند. مثل حضرت ابراهیم: {{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ أَرِنِي كَيْفَ تُحْيِي الْمَوْتَى}}﴾}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که ابراهیم گفت: پروردگارا! به من بنمای چگونه مردگان را زنده می‌سازی؟»؛ سوره بقره، آیه ۲۶۰.</ref> یکی از فرق‌های [[علم امام]] با [[علم خداوند]] این است که علم خدا قدیم است و قبل از معلومات وجود داشته و عین ذات خدا است، اما [[علم حضوری]] امام این ویژگی را ندارد بلکه حادث است و بعد از  معلومات پدید آمده است و عین ذات امام نیست بلکه وجود این علم در نزد امام به معنای آشکار و معلوم بودن امور برای او است. اعتقاد به اشتراک و اتحاد بین علم خدا و علم امام، شرک و غلو است و خود [[ائمه]] نیز به آن قایل نیستند چه رسد به پیروان ایشان. کوتاه سخن اینکه [[علم غیب ذاتی چیست؟ (پرسش)|علم خدا ذاتی است]] اما [[علم غیب غیر ذاتی چیست؟ (پرسش)|علم امام عرضی است و خداوند به او بخشیده است]] پس بین آنها اتحادی نیست»<ref>[[آگاهی امامان از غیب  (کتاب)|آگاهی امامان از غیب]]، ص ۴۱ و ۴۲.</ref>.
+::::::«علم عطا شده به امام  خواه از راه [[الهام]] یا نجوای در گوش یا آموختن از [[پیامبر]] که دامنه آن تا آگاهی از غیب نیز گسترش می‌یابد، غیر از علمی است که به خداوند سبحان اختصاص دارد. علم خداوند از غیر او و حتی از فرشتگان مقرب و پیامبران مرسل نیز پوشیده و پنهان است که همان [[ غیب مطلق چیست و مصداق‌های آن کدام‌اند؟ (پرسش)|علم غیب مطلق است.]] از این رو علمی که خداوند به پیامبر می‌دهد، یا به صورت آموزش غیر طبیعی است، مانند کتاب‌های آسمانی (الهی) که توسط [[فرشته وحی]] بر [[انبیا|پیامبران]] نازل می‌شود و به حسب نوع رسالت هر پیامبر، احکام و اخباری را درباره حوادث گذشته، حال و حتى آینده در بردارد. {{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ مِّنْهُم مَّن كَلَّمَ اللَّهُ وَرَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجَاتٍ}}﴾}}<ref>«برخی از آن پیامبران را بر برخی دیگر برتری دادیم؛ از ایشان یکی آن است که خداوند با وی سخن گفت»؛ سوره بقره، آیه ۲۵۳.</ref> و یا به صورت عملی است مانند معجزاتی که به دست پیامبر انجام می‌شود. پیامبر فقط بر بعد عملی این معجزات احاطه دارد و ممکن است از حقیقت علمی آن آگاه نباشد. اما گاهی نیز به آن دست می‌یابد مانند زنده کردن مردگان که جزو غیب مختص به خداوند است اما مانعی ندارد که خدا آن را به برخی از پیامبرانش عطا کند. مثل حضرت ابراهیم: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ أَرِنِي كَيْفَ تُحْيِي الْمَوْتَى}}﴾}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که ابراهیم گفت: پروردگارا! به من بنمای چگونه مردگان را زنده می‌سازی؟»؛ سوره بقره، آیه ۲۶۰.</ref> یکی از فرق‌های [[علم امام]] با [[علم خداوند]] این است که علم خدا قدیم است و قبل از معلومات وجود داشته و عین ذات خدا است، اما [[علم حضوری]] امام این ویژگی را ندارد بلکه حادث است و بعد از  معلومات پدید آمده است و عین ذات امام نیست بلکه وجود این علم در نزد امام به معنای آشکار و معلوم بودن امور برای او است. اعتقاد به اشتراک و اتحاد بین علم خدا و علم امام، شرک و غلو است و خود [[ائمه]] نیز به آن قایل نیستند چه رسد به پیروان ایشان. کوتاه سخن اینکه [[علم غیب ذاتی چیست؟ (پرسش)|علم خدا ذاتی است]] اما [[علم غیب غیر ذاتی چیست؟ (پرسش)|علم امام عرضی است و خداوند به او بخشیده است]] پس بین آنها اتحادی نیست»<ref>[[آگاهی امامان از غیب  (کتاب)|آگاهی امامان از غیب]]، ص ۴۱ و ۴۲.</ref>.
 {{پایان جمع شدن}}
-{{جمع شدن|۱۴. آقای رضوانی (پژوهشگر حوزه علمیه قم)؛}}
+{{جمع شدن|۱۶. آقای رضوانی (پژوهشگر حوزه علمیه قم)؛}}
 [[پرونده:15207.jpg|100px|right|بندانگشتی|[[علی اصغر رضوانی]]]]
 ::::::آقای '''[[علی اصغر رضوانی]]'''، در کتاب ''«[[علم و سلطه غیبی اولیا (کتاب)|علم و سلطه غیبی اولیا]]»'' در این‌باره گفته است:
@@ خط ۱۵۵: / خط ۱۹۲: @@
 {{پایان جمع شدن}}
-{{جمع شدن|۱۵. آقای عظیمی (پژوهشگر جامعة المصطفی العالمیة)؛}}
+{{جمع شدن|۱۷. آقای عظیمی (پژوهشگر جامعة المصطفی العالمیة)؛}}
 [[پرونده:11742.jpg|بندانگشتی|right|100px|[[محمد صادق عظیمی|عظیمی]]]]
 ::::::آقای '''[[محمد صادق عظیمی]]''' در پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان ''«[[سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی (پایان‌نامه)|سیر تطور گستره علم امام در کلام اسلامی]]»'' در این‌باره گفته‌ است:
@@ خط ۱۶۱: / خط ۱۹۸: @@
 {{پایان جمع شدن}}
-{{جمع شدن|۱۶. آقای مطهری (پژوهشگر جامعة المصطفی العالمیة)؛}}
+{{جمع شدن|۱۸. آقای مطهری (پژوهشگر جامعة المصطفی العالمیة)؛}}
 [[پرونده:11792.jpg|بندانگشتی|right|100px|[[منصف علی مطهری|علی مطهری]]]]
 ::::::آقای '''[[منصف علی مطهری]]''' در پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان ''«[[علم ائمه از نظر عقل و نقل (پایان‌نامه)|علم ائمه از نظر عقل و نقل]]»'' در این‌باره گفته‌ است:
@@ خط ۱۷۲: / خط ۲۰۹: @@
 {{پایان جمع شدن}}
-{{جمع شدن|۱۷. آقای رنجبر (پژوهشگر وبگاه راسخون)؛}}
+{{جمع شدن|۱۹. آقای رنجبر (پژوهشگر وبگاه راسخون)؛}}
 [[پرونده:11969.jpg|بندانگشتی|right|100px|[[جواد رنجبر|رنجبر]]]]
 آقای '''[[جواد رنجبر]]'''، در مقاله ''«[http://rasekhoon.net/article/show/173509/%DA%A9%D9%86%DA%A9%D8%A7%D8%B4%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%81%DB%8C%D8%AA-%D9%88%D8%B3%D8%B1%DA%86%D8%B4%D9%85%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%87%D9%84-%D8%A8%DB%8C%D8%AA(%D8%B9%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85)/ کنکاشی در کیفیت و سرچشمه‌های علم امام]»'' در این‌باره گفته‌ است:
@@ خط ۱۷۸: / خط ۲۱۵: @@
 {{پایان جمع شدن}}
-{{جمع شدن|۱۸. پژوهشگران وبگاه پرسمان.}}
+{{جمع شدن|۲۰. پژوهشگران وبگاه پرسمان.}}
 [[پرونده:9030760879.jpg|100px|right|بندانگشتی|]]
 ::::::پژوهشگران ''«[http://www.porseman.org/q/vservice.aspx?logo=images/right.jpg&id=108119 وبگاه پرسمان]»'' وابسته به «[[نهاد نمايندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه‌ها]]» در پاسخ به این پرسش آورده‌اند: