پرش به محتوا

اسراف در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

۴٬۵۵۳ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۴ مهٔ ۲۰۲۲
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۷۷: خط ۷۷:


[[اسراف]] در زمینه‌های [[اقتصادی]]، موجب اتلاف منابع [[ثروت]] می‌شود و چون این منابع محدودند، [[عمل]]اسراف، خود نوعی [[تجاوز به حقوق دیگران]] و [[نقض]] [[رفاه عمومی]] [[جامعه]] است،<ref>التحریر و التنویر، ج ۱۵، ص۷۹.</ref> ازاین‌رو [[امام صادق]]{{ع}} اسراف را موجب کاهش [[برکت]]،<ref>الکافی، ج ۴، ص۵۷.</ref> و [[فقر]] را نتیجه اسرافکاری، و تموّل را نتیجه رعایت [[اقتصاد]] می‌شمرد <ref>عوائد الایام، ص۶۱۸؛ الکافی، ج ۴، ص۵۳.</ref> و از همین رو [[خداوند]] در [[آیه]] {{متن قرآن|وَلَا تُؤْتُوا السُّفَهَاءَ أَمْوَالَكُمُ الَّتِي جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ قِيَامًا وَارْزُقُوهُمْ فِيهَا وَاكْسُوهُمْ وَقُولُوا لَهُمْ قَوْلًا مَعْرُوفًا}}<ref>«و دارایی‌هایتان را که خداوند (مایه) پایداری (زندگی) شما گردانیده است به کم‌خردان نسپارید و از در آمد آن، آنان را روزی و پوشاک رسانید و با آنان با زبانی شایسته سخن گویید» سوره نساء، آیه ۵.</ref> [[دارایی]] اختصاصی برخی [[انسان‌ها]] را ثروت کلّ جامعه می‌داند و [[فرمان]] می‌دهد که دارایی خود را ـ که خداوند وسیله قوام [[زندگی]] شما قرار داده است ـ به دست [[سفیهان]] نسپارید، بلکه خود به اداره زندگی آنان بپردازید. سپس می‌افزاید: پیش از پرداختِ دارایی [[یتیمان]] به ایشان، آنان را بیازمایید و اگر در آنان [[رشد]] کافی یافتید، دارایی‌هاشان را به آنها بدهید،<ref>التحریر و التنویر، ج ۱۵، ص۸۰.</ref> افزون بر همه این موارد، اسراف، به ویژه [[بعد اقتصادی]] آن، [[سلامت جسم]] و روان انسان‌ها را به خطر می‌افکند<ref>تفسیر المنار، ج ۸، ص۳۸۴؛ الفرقان، ج ۸ ـ ۹، ص۸۴.</ref>.<ref>[[علی معموری|معموری، علی]]، [[اسراف - معموری (مقاله)|مقاله «اسراف»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۳، ص: ۲۱۰-۲۱۱.</ref>.
[[اسراف]] در زمینه‌های [[اقتصادی]]، موجب اتلاف منابع [[ثروت]] می‌شود و چون این منابع محدودند، [[عمل]]اسراف، خود نوعی [[تجاوز به حقوق دیگران]] و [[نقض]] [[رفاه عمومی]] [[جامعه]] است،<ref>التحریر و التنویر، ج ۱۵، ص۷۹.</ref> ازاین‌رو [[امام صادق]]{{ع}} اسراف را موجب کاهش [[برکت]]،<ref>الکافی، ج ۴، ص۵۷.</ref> و [[فقر]] را نتیجه اسرافکاری، و تموّل را نتیجه رعایت [[اقتصاد]] می‌شمرد <ref>عوائد الایام، ص۶۱۸؛ الکافی، ج ۴، ص۵۳.</ref> و از همین رو [[خداوند]] در [[آیه]] {{متن قرآن|وَلَا تُؤْتُوا السُّفَهَاءَ أَمْوَالَكُمُ الَّتِي جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ قِيَامًا وَارْزُقُوهُمْ فِيهَا وَاكْسُوهُمْ وَقُولُوا لَهُمْ قَوْلًا مَعْرُوفًا}}<ref>«و دارایی‌هایتان را که خداوند (مایه) پایداری (زندگی) شما گردانیده است به کم‌خردان نسپارید و از در آمد آن، آنان را روزی و پوشاک رسانید و با آنان با زبانی شایسته سخن گویید» سوره نساء، آیه ۵.</ref> [[دارایی]] اختصاصی برخی [[انسان‌ها]] را ثروت کلّ جامعه می‌داند و [[فرمان]] می‌دهد که دارایی خود را ـ که خداوند وسیله قوام [[زندگی]] شما قرار داده است ـ به دست [[سفیهان]] نسپارید، بلکه خود به اداره زندگی آنان بپردازید. سپس می‌افزاید: پیش از پرداختِ دارایی [[یتیمان]] به ایشان، آنان را بیازمایید و اگر در آنان [[رشد]] کافی یافتید، دارایی‌هاشان را به آنها بدهید،<ref>التحریر و التنویر، ج ۱۵، ص۸۰.</ref> افزون بر همه این موارد، اسراف، به ویژه [[بعد اقتصادی]] آن، [[سلامت جسم]] و روان انسان‌ها را به خطر می‌افکند<ref>تفسیر المنار، ج ۸، ص۳۸۴؛ الفرقان، ج ۸ ـ ۹، ص۸۴.</ref>.<ref>[[علی معموری|معموری، علی]]، [[اسراف - معموری (مقاله)|مقاله «اسراف»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۳، ص: ۲۱۰-۲۱۱.</ref>.
== تبذیر==
واژه [[تبذیر]] در اصل از ماده «ب ذ ر» به معنای پراکنده کردن و پاشیدن دانه است که درباره کسی که [[مال]] خود را در غیر موردش، [[بیهوده]] [[توزیع]] و تباه می‌کند و یا در [[معاصی]] صرف می‌نماید، به کار رفته است<ref>لسان العرب، ج۴، ص۵۰؛ جامع البیان، ج۱۵، ص۵۳؛ تفسیر قرطبی، ج۱۱، ص۲۴۷.</ref>. [[اسراف]] نیز با تبذیر دارای معنایی نزدیک به هم هستند.
وجوه مختلفی در تفاوت تبذیر و اسراف بیان شده است. برخی معتقدند تبذیر [[انفاق مال]] است در جایی که [[شایسته]] نیست و اسراف صَرف مال است بیش از مقداری که شایسته است؛ به عبارت دیگر اسراف [[تجاوز از حد]] است در [[خرج]] کردن [[اموال]] و تبذیر اتلاف اموال است در غیر موضع آن<ref>الفروق اللغویه، ص۱۱۴.</ref>. با این وجود به نظر می‌رسد از جهت لغوی و اصطلاحی فرق چندانی بین این دو واژه وجود ندارد، چنان که در برخی [[روایات]] این دو واژه در کنار هم به یک معنا و برای تأکید به کار رفته اند: {{متن حدیث|أَلَا وَ إِنَّ إِعْطَاءَ الْمَالِ‏ فِي‏ غَيْرِ حَقِّهِ‏ تَبْذِيرٌ وَ إِسْرَافٌ}}، «[[آگاه]] باشید مال را در غیر جای خود صرف کردن تبذیر است و اسراف»<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۲۶.</ref>.
از طرف دیگر واژه اسراف با توجه به موارد کاربرد آن در [[آیات]] و روایات<ref>الکافی، ج۳، ص۵۰۱، ح۱۴.</ref> اعم از تبذیر است و تبذیر بیشتر در [[امور مالی]] کاربرد دارد در حالی که اسراف در امور غیر [[مالی]] نیز کاربرد فراوان دارد<ref>الفروق اللغویة، ص۱۱۵.</ref>.
واژه تبذیر در [[قرآن کریم]]، فقط در دو [[آیه]] در [[سوره اسراء]] ذکر شده که در این آیات به شدت از تبذیر [[نهی]] و تبذیرکنندگان [[برادران]] [[شیطان]] در مسلک و مرام قلمداد شده‌اند: {{متن قرآن|وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَلَا تُبَذِّرْ تَبْذِيرًا * إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُوا إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِرَبِّهِ كَفُورًا}}<ref>«و حقّ خویشاوند را به او برسان و نیز (حقّ) مستمند و در راه مانده را و هیچ‌گونه فراخ‌رفتاری مورز * که فراخ رفتاران یاران شیطانند و شیطان به پروردگارش ناسپاس است» سوره اسراء، آیه ۲۶-۲۷.</ref>. بر اساس این [[آیات شریفه]]، [[انسان]] در [[مصرف]] [[مال]] و روت خود به هر شکلی [[آزاد]] نیست؛ ریخت و پاش و مصرف بی‌مورد مال، [[کفران نعمت]] و [[حرام]] است<ref>احکام القرآن، ابن العربی، ج۳، ص۱۲۰۳.</ref>. چنان که [[شیطان]] [[کفران]] [[نعمت‌های پروردگار]] را نمود. بنابراین تبذیرگران به خاطر [[تبعیت]] از [[هوی و هوس]] و [[غفلت]] از یاد [[خداوند متعال]]، همکاران و همنشینان شیطان و شیطان صفتانند، چنان که در جای دیگر فرمود: {{متن قرآن|وَمَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمَنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ}}<ref>«و برای آنانکه از یاد (خداوند) بخشنده دل بگردانند شیطانی می‌گماریم که همنشین آنها خواهد بود» سوره زخرف، آیه ۳۶.</ref>.<ref>[[محمد رضا فقهی|فقهی، محمد رضا]]، [[تبذیر (مقاله)|مقاله «تبذیر»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]]، ص 235-236.</ref>


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
۱۱۵٬۲۱۳

ویرایش