الهام: تفاوت میان نسخه‌ها

الهام (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۸ مهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۴۰

۱٬۹۷۰ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۸ مهٔ ۲۰۲۲

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۳٬۰۱۰

ویرایش

@@ خط ۹: / خط ۹: @@
 الهام، مصدر باب "[[افعال]]" از ریشه "ل ـ هـ ـ م" است. برخی پژوهشگران واژه‌های [[قرآن]]، "لَهْم" را در اصل به معنای "ورود چیزی در درون چیز دیگر" دانسته‌اند؛ با این توضیح که گاهی در [[امور مادّی]] مانند بلعیدن [[غذا]] و گاه در [[ارتباط]] با [[امور معنوی]]، چون القای [[معارف]] و معانی در [[دل]] به‌کار می‌رود<ref> التحقيق، ج ۱۰، ص ۲۴۴، «لهم».</ref>
-معنای لغوی الهام انداختن چیزی در [[دل]] <ref>مقاییس اللغة، ج ۵، ص۲۱۷؛ الصحاح، ج۵، ص۲۰۳۷ و مجمع البحرین، ج۶، ص ۱۷۱.</ref>، افکندن چیزی در [[دل]] از سوی [[خداوند]] و ملأ اعلی <ref>لسان العرب، ج۱۲، ص ۳۴۶؛ مفردات راغب، ص ۷۴۸.</ref> و تلقین کردن <ref>لسان العرب، همان؛ ترتیب العین، ص ۷۴۹.</ref> است<ref>[http://lib.eshia.ir/23021/1/68 دانشنامه کلام اسلام؛ ج۱، ص ۶۸.]</ref>.
+معنای لغوی الهام انداختن چیزی در [[دل]] <ref>مقاییس اللغة، ج ۵، ص۲۱۷؛ الصحاح، ج۵، ص۲۰۳۷ و مجمع البحرین، ج۶، ص ۱۷۱.</ref>، افکندن چیزی در [[دل]] از سوی [[خداوند]] و ملأ اعلی <ref>لسان العرب، ج۱۲، ص ۳۴۶؛ مفردات راغب، ص ۷۴۸.</ref> و تلقین کردن <ref>لسان العرب، همان؛ ترتیب العین، ص ۷۴۹.</ref> است<ref>[[عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی|سلیمانی بهبهانی، عبدالرحیم]]، [[الهام ۱ (مقاله)|مقاله «الهام»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]] ص ۳۹۶-۴۰۲</ref>.
 الهام از ریشه لهم به معنای بلعیدن است<ref>معجم مقاییس اللغة، احمد بن فارس، ج ۲، ص ۴۶۳ (ذيل واژه).</ref>. الهام ـ در معنای معروفش ـ از  آن جهت بدین نام نامیده شده است که گویی چیزی به [[قلب]] [[القاء]] می‌شود و [[قلب]] آن را در می‌یابد. [[دوزخ]] را نیز لهیم گویند، از آن جهت که هرچه در او افکنند، فرو می‌بلعد<ref>معجم مقاییس اللغة، احمد بن فارس، ج ۲، ص ۴۶۳ (ذيل واژه).</ref>. این واژه در [[قرآن کریم]] یک‌بار به کار رفته است: {{متن قرآن|فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا}}<ref> پس به او نافرمانی و پرهیزگاری را الهام کرد؛ سوره شمس، آیه:۸.</ref> در [[حدیث]] آمده است: {{عربی|" أَسأَلك‏ رحمةً من‏ عندك‏ تُلْهِمُني‏ بها رُشْدي‏‏‏‏‏ ‏‏‏"}}<ref>از تو رحمتی می‌طلبم که هدایت به راه رشد و کمال را به من الهام بخشد؛ ابن منظور، لسان العرب، ج ۱۲، ص ۳۴۶ (ذيل واژه).</ref>. وقتی گفته می‌شود:{{عربی|" أَلْهَمَهُ‏ اللَّهُ‏ الْخَيْرَ‏‏‏"}}<ref>خداوند خیر و خوبی را در قلب او قرار داد؛ اساس البلاغه، زمخشری، ص ۵۷۷.</ref>. گفته‌اند الهام به مواردی اختصاص دارد که فیوضاتی از جانب [[خدا]] و ملأ اعلی بر [[قلب]] [[القا]] شود<ref>تاج لعروس من الجواهر القاموس، زبیدی، تحقیق علی سیری، ص۲۷۰.</ref>. در مقابل الهام، که منشأ خیر دارد، [[وسوسه]] قرار دارد و آن واردات [[قلبی]] است که خیری در آن نیست، بلکه [[انسان]] را به انجام [[کارهای ناپسند]] تحریک می‌کند<ref>الکلیات، ایوب بن موسی الحسینی الكفوی (ابو البقاء)، تصحیح عدنان درویش و محمد المصری، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۹۹۲ م، ص ۹۴۱ ـ ۲.</ref><ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص ۲۲ - ۲۴.</ref>.
@@ خط ۱۶: / خط ۱۶: @@
 ==معنای اصطلاحی==
-واژه الهام در [[علوم]] مختلف [[اسلامی]] کاربرد دارد اما بیشتر، آن را اصطلاحی [[عرفانی]] دانسته‌اند <ref>التعریفات، ص۱۵؛ موسوعة مصطلحات التصوف الاسلامی، ص ۸۵ـ ۸۷؛ فرهنگ معارف اسلامی، ج۱، ص ۲۸۲.</ref> مطابق این اصطلاح، الهام عبارت است از: "القای معنا و [[معرفتی]] از سوی عالم بالا بر [[قلب]] [[آدمی]] به طریق [[فیض]] و بدون طلب و اکتساب و [[استفاضه]] <ref>انسان کامل، ص ۲۳۹؛ التعریفات، ص ۱۵؛ الشواهد الربوبیه، ص ۳۴۸ـ ۳۴۹؛ شرح العقائد النسفیه، ص ۴۵؛ گوهر مراد، ص ۵۸ و کشاف اصطلاحات الفنون، ج۲، ص ۱۳۰۸.</ref>، یعنی بدون اینکه [[انسان]] درخواستی در این جهت داشته باشد، [[عنایت]] خداوندی شامل حال او می‌شود. برخی، الهام اصطلاحی را به [[عام و خاص]] تقسیم کرده‌اند، الهام عام را شامل [[مؤمن]] و [[مسلمان]] و [[کافر]]، و الهام خاص را ویژه [[اولیا]] و [[اوصیا]] دانسته‌اند <ref>جامع الأسرار، ص ۴۵۳ـ ۴۵۷؛ انسان کامل، ص ۲۳۸ و کشف الأسرار، ج۵، ص ۴۱۰ـ ۴۱۱.</ref><ref>[http://lib.eshia.ir/23021/1/68 دانشنامه کلام اسلام؛ ج۱، ص ۶۸.]</ref>.
+واژه الهام در [[علوم]] مختلف [[اسلامی]] کاربرد دارد اما بیشتر، آن را اصطلاحی [[عرفانی]] دانسته‌اند <ref>التعریفات، ص۱۵؛ موسوعة مصطلحات التصوف الاسلامی، ص ۸۵ـ ۸۷؛ فرهنگ معارف اسلامی، ج۱، ص ۲۸۲.</ref> مطابق این اصطلاح، الهام عبارت است از: "القای معنا و [[معرفتی]] از سوی عالم بالا بر [[قلب]] [[آدمی]] به طریق [[فیض]] و بدون طلب و اکتساب و [[استفاضه]] <ref>انسان کامل، ص ۲۳۹؛ التعریفات، ص ۱۵؛ الشواهد الربوبیه، ص ۳۴۸ـ ۳۴۹؛ شرح العقائد النسفیه، ص ۴۵؛ گوهر مراد، ص ۵۸ و کشاف اصطلاحات الفنون، ج۲، ص ۱۳۰۸.</ref>، یعنی بدون اینکه [[انسان]] درخواستی در این جهت داشته باشد، [[عنایت]] خداوندی شامل حال او می‌شود. برخی، الهام اصطلاحی را به [[عام و خاص]] تقسیم کرده‌اند، الهام عام را شامل [[مؤمن]] و [[مسلمان]] و [[کافر]]، و الهام خاص را ویژه [[اولیا]] و [[اوصیا]] دانسته‌اند <ref>جامع الأسرار، ص ۴۵۳ـ ۴۵۷؛ انسان کامل، ص ۲۳۸ و کشف الأسرار، ج۵، ص ۴۱۰ـ ۴۱۱.</ref><ref>[[عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی|سلیمانی بهبهانی، عبدالرحیم]]، [[الهام ۱ (مقاله)|مقاله «الهام»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]] ص ۳۹۶-۴۰۲</ref>.
 ==الفاظ مرتبط با الهام==
-برای توضیح بیشتر معنای الهام، به ذکر اصطلاحات دیگری می‌پردازیم که معنایی نزدیک یا مرتبط با الهام دارند<ref>[http://lib.eshia.ir/23021/1/68 دانشنامه کلام اسلام؛ ج۱، ص ۶۸.]</ref>:
+برای توضیح بیشتر معنای الهام، به ذکر اصطلاحات دیگری می‌پردازیم که معنایی نزدیک یا مرتبط با الهام دارند<ref>[[عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی|سلیمانی بهبهانی، عبدالرحیم]]، [[الهام ۱ (مقاله)|مقاله «الهام»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]] ص ۳۹۶-۴۰۲</ref>:
-#'''[[خاطر]]''': خطاب یا چیزی است که به [[قلب]] خطور می‌کند بدون اینکه [[انسان]] تلاشی برای تحقق آن کرده باشد. این خطاب، از [[ناحیه]] [[خداوند]] است که خاطر ربّانی گفته می‌شود، و یا از جانب [[فرشته]]، و تحریک‌ کننده به عمل دارای [[مصلحت]] [[مستحب]] یا [[واجب]] است که الهام و خاطر ملکی خوانده می‌شود، و یا از جانب نفس است که‌ هاجس نام گرفته، و یا از [[ناحیه]] [[شیطان]] و [[دعوت]] کننده به [[شرّ]] و [[مخالفت]] با [[اوامر]] [[حق]] است که [[وسواس]] تعبیر می‌شود <ref>اصطلاحات الصوفیه، ص ۱۵۸؛ الرسالة القشیریة، ص ۴۳؛ انسان کامل، ص ۲۳۵ و ۲۳۹؛ مشارق الدراری، ص ۲۸۹ و الفتوحات المکّیة، ج۱، ص ۳۵۴.</ref><ref>[http://lib.eshia.ir/23021/1/68 دانشنامه کلام اسلام؛ ج۱، ص ۶۸.]</ref>.
+#'''[[خاطر]]''': خطاب یا چیزی است که به [[قلب]] خطور می‌کند بدون اینکه [[انسان]] تلاشی برای تحقق آن کرده باشد. این خطاب، از [[ناحیه]] [[خداوند]] است که خاطر ربّانی گفته می‌شود، و یا از جانب [[فرشته]]، و تحریک‌ کننده به عمل دارای [[مصلحت]] [[مستحب]] یا [[واجب]] است که الهام و خاطر ملکی خوانده می‌شود، و یا از جانب نفس است که‌ هاجس نام گرفته، و یا از [[ناحیه]] [[شیطان]] و [[دعوت]] کننده به [[شرّ]] و [[مخالفت]] با [[اوامر]] [[حق]] است که [[وسواس]] تعبیر می‌شود <ref>اصطلاحات الصوفیه، ص ۱۵۸؛ الرسالة القشیریة، ص ۴۳؛ انسان کامل، ص ۲۳۵ و ۲۳۹؛ مشارق الدراری، ص ۲۸۹ و الفتوحات المکّیة، ج۱، ص ۳۵۴.</ref><ref>[[عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی|سلیمانی بهبهانی، عبدالرحیم]]، [[الهام ۱ (مقاله)|مقاله «الهام»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]] ص ۳۹۶-۴۰۲</ref>.
-#'''[[لمه|لَمَّه]]''': به استناد [[حدیث]]: {{عربی|«لِلشَّيْطَانِ‏ لَمَّةٌ بِابْنِ آدَمَ وَ لِلْمَلَكِ لَمَّة‏»}}<ref>بحارالأنوار، ج۶، ص ۱۹؛ ج۶۷، ص ۵۰.</ref> [[هجوم]] [[شیطان]] بر [[قلب]] و القای مطلب از [[ناحیه]] وی را لمّه [[شیطانی]] و [[وسواس]]، و القای از جانب [[فرشته]] را لمّه مَلَکی و الهام دانسته‌اند <ref>لسان العرب، ج۱۲، ص ۳۳۴؛ فتوحات، ج۱، ص ۳۵۹؛ مجمع البحرین، ج۶، ص ۱۶۵ و احیاء علوم الدین، ج۳، ص ۳۶.</ref><ref>[http://lib.eshia.ir/23021/1/68 دانشنامه کلام اسلام؛ ج۱، ص ۶۸.]</ref>
+#'''[[لمه|لَمَّه]]''': به استناد [[حدیث]]: {{عربی|«لِلشَّيْطَانِ‏ لَمَّةٌ بِابْنِ آدَمَ وَ لِلْمَلَكِ لَمَّة‏»}}<ref>بحارالأنوار، ج۶، ص ۱۹؛ ج۶۷، ص ۵۰.</ref> [[هجوم]] [[شیطان]] بر [[قلب]] و القای مطلب از [[ناحیه]] وی را لمّه [[شیطانی]] و [[وسواس]]، و القای از جانب [[فرشته]] را لمّه مَلَکی و الهام دانسته‌اند <ref>لسان العرب، ج۱۲، ص ۳۳۴؛ فتوحات، ج۱، ص ۳۵۹؛ مجمع البحرین، ج۶، ص ۱۶۵ و احیاء علوم الدین، ج۳، ص ۳۶.</ref><ref>[[عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی|سلیمانی بهبهانی، عبدالرحیم]]، [[الهام ۱ (مقاله)|مقاله «الهام»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]] ص ۳۹۶-۴۰۲</ref>
-#'''[[رؤیای صادقه]]''': بنابر یک [[رأی]]، اگر القای [[فرشته]] در [[بیداری]] صورت گیرد نام آن الهام، و اگر در [[خواب]] حاصل شود [[رؤیای صادقه]] است <ref>انسان کامل، ص ۲۳۹.</ref>، و مطابق نظری دیگر [[رؤیای صادقه]] قسمی‌ از الهام است <ref>شرح منازل السائرین، ص ۱۳۸.</ref><ref>[http://lib.eshia.ir/23021/1/68 دانشنامه کلام اسلام؛ ج۱، ص ۶۸.]</ref>
+#'''[[رؤیای صادقه]]''': بنابر یک [[رأی]]، اگر القای [[فرشته]] در [[بیداری]] صورت گیرد نام آن الهام، و اگر در [[خواب]] حاصل شود [[رؤیای صادقه]] است <ref>انسان کامل، ص ۲۳۹.</ref>، و مطابق نظری دیگر [[رؤیای صادقه]] قسمی‌ از الهام است <ref>شرح منازل السائرین، ص ۱۳۸.</ref><ref>[[عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی|سلیمانی بهبهانی، عبدالرحیم]]، [[الهام ۱ (مقاله)|مقاله «الهام»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]] ص ۳۹۶-۴۰۲</ref>
 # [[فراست]]: اطلاع از [[عالم غیب]] است بدون [[استدلال]]. فراست گاه عادی است که به قرائن حال دانسته می‌شود، و گاه [[موهبت الهی]] است که در [[دل‌ها]] وارد می‌شود <ref>فرهنگ معارف اسلامی، ج۳، ص ۴۳۶.</ref>
-#'''[[حدس]]''': [[حدس]] آن است که [[ذهن]] هنگام [[تصور]] مطلوب، بدون آنکه حرکتی برای پیدا کردن حدّ وسط بکند، مطلوب به صورت دفعی در ذهنش حاضر گشته، و انتقال به مطلوب حاصل شود <ref>گوهر مراد، ص ۵۷؛ شرح اشارات، ج۲، ص ۳۵۸.</ref>. [[حدس]] به این معنا را [[اهل]] [[ریاضت]]، [[کشف]] گویند <ref>گوهر مراد، ص ۵۷.</ref>. فرق [[حدس]] و الهام آن است که الف) [[حدس]]، انتقال دفعی است، و الهام، القای از عالم بالا بر [[قلب]] مستعد است <ref>شرح اصول کافی ملاصدرا، ج۲، ص ۴۵۵.</ref>، ب) [[حدس]] گاهی مسبوق به توجه و التفات است اما الهام مسبوق به توجه نیست <ref>شرح مقدمه قیصری، ص ۵۸۹.</ref>. البته گاهی الهام و [[حدس]] مترادف هم به کار رفته و شامل مواردی از قبیل [[ادراکات]] ناگهانی، بدون مقدمه و پر شتاب [[ذهنی]]، روشن بینی و تله پاتی، اکتشافات و فرضیه‌های [[دانشمندان]] و نوابغ هم دانسته شده است <ref>توحید، ص ۱۳۸ ۱۴۲.</ref><ref>[http://lib.eshia.ir/23021/1/68 دانشنامه کلام اسلام؛ ج۱، ص ۶۸.]</ref>
+#'''[[حدس]]''': [[حدس]] آن است که [[ذهن]] هنگام [[تصور]] مطلوب، بدون آنکه حرکتی برای پیدا کردن حدّ وسط بکند، مطلوب به صورت دفعی در ذهنش حاضر گشته، و انتقال به مطلوب حاصل شود <ref>گوهر مراد، ص ۵۷؛ شرح اشارات، ج۲، ص ۳۵۸.</ref>. [[حدس]] به این معنا را [[اهل]] [[ریاضت]]، [[کشف]] گویند <ref>گوهر مراد، ص ۵۷.</ref>. فرق [[حدس]] و الهام آن است که الف) [[حدس]]، انتقال دفعی است، و الهام، القای از عالم بالا بر [[قلب]] مستعد است <ref>شرح اصول کافی ملاصدرا، ج۲، ص ۴۵۵.</ref>، ب) [[حدس]] گاهی مسبوق به توجه و التفات است اما الهام مسبوق به توجه نیست <ref>شرح مقدمه قیصری، ص ۵۸۹.</ref>. البته گاهی الهام و [[حدس]] مترادف هم به کار رفته و شامل مواردی از قبیل [[ادراکات]] ناگهانی، بدون مقدمه و پر شتاب [[ذهنی]]، روشن بینی و تله پاتی، اکتشافات و فرضیه‌های [[دانشمندان]] و نوابغ هم دانسته شده است <ref>توحید، ص ۱۳۸ ۱۴۲.</ref><ref>[[عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی|سلیمانی بهبهانی، عبدالرحیم]]، [[الهام ۱ (مقاله)|مقاله «الهام»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]] ص ۳۹۶-۴۰۲</ref>
 #'''[[تحدیث]]''': بنابر [[روایات]] منقول از [[امام صادق]]{{ع}}، [[محدّث]] کسی است که [[کلام]] [[فرشته]] را می‌شنود بدون آنکه در [[بیداری]] یا [[خواب]] او را ببیند <ref>بحارالأنوار، ج۶۱، ص ۱۶۷.</ref>، فرق [[تحدیث]] با الهام این است که الهام، القای در [[قلب]] است اما [[تحدیث]] [[ملائکه]]، القای در گوش است <ref>بحارالأنوار، ج۲۶، ص ۱۸.</ref>. هر چند در [[روایت]] دیگری نَکْت و القای در [[قلب]] توسط مَلَک، [[نشانه]] [[محدَّث]] بودن شخص دانسته شده است <ref>بحارالأنوار، ج۲۶، ص ۶۷.</ref>.
-#'''[[وحی]]''': معنای لغوی [[وحی]]، تفهیم، اعلام و القای سریع و نهانی یک معنا و [[معرفت]] است که از دیگران پوشیده و فقط برای مخاطب خاص آن قابل [[فهم]] است <ref>لسان العرب، ج۱۵، ص ۲۴۰؛ مفردات راغب، ص ۸۵۸.</ref>. و گاه به گونه‌ای به کار می‌رود که شامل وضع [[قوانین]] [[تکوینی]] در نهاد [[طبیعت]] {{متن قرآن|بِأَنَّ رَبَّكَ أَوْحَى لَهَا }} <ref> زیرا پروردگارت به آن، وحی کرده است؛ سوره زلزله، آیه: ۵.</ref>، [[هدایت]] غریزی جانوران {{متن قرآن|وَاللَّهُ خَلَقَكُمْ ثُمَّ يَتَوَفَّاكُمْ وَمِنكُم مَّن يُرَدُّ إِلَى أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِكَيْ لاَ يَعْلَمَ بَعْدَ عِلْمٍ شَيْئًا إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ قَدِيرٌ }} <ref> و خداوند شما را آفریده است سپس شما را می‌میراند و برخی از شما را به فرودین‌ترین سال‌های زندگانی باز می‌گردانند، تا آنجا که پس از دانستن، چیزی نداند؛ بی‌گمان خداوند دانایی تواناست؛ سوره نحل، آیه: ۷۰.</ref> و ودایع [[فطری]] [[انسان‌ها]] {{متن قرآن|فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا}} <ref> پس به او نافرمانی و پرهیزگاری را الهام کرد؛ سوره شمس، آیه: ۸.</ref> نیز می‌شود. اما در [[فرهنگ اسلامی]]  و در یک اصطلاح خاص، فقط به آنچه بر [[پیامبران]] نازل شده، [[وحی]] اطلاق می‌گردد <ref>المیزان، ج۱۲، ص ۲۹۲ و مجمع البحرین، ج۱، ص ۴۳۱.</ref> و از موارد دیگر با عنوان الهام و مانند آن یاد می‌شود <ref>المیزان، ج۱۶، ص ۱۰؛ تفسیر مراغی، ج۶، ص ۲۰؛ جامع البیان، ج۱۴، ص ۱۸۳؛ مجمع البیان، ج۶، ص ۵۷۳؛ ج۱۰، ص ۷۹۹؛ التبیان، ج۲، ص ۴۵۸؛ ج۶، ص ۴۰۲ و ج۹، ص ۴۲۲.</ref><ref>[http://lib.eshia.ir/23021/1/68 دانشنامه کلام اسلام؛ ج۱، ص ۶۸.]</ref>.
+#'''[[وحی]]''': معنای لغوی [[وحی]]، تفهیم، اعلام و القای سریع و نهانی یک معنا و [[معرفت]] است که از دیگران پوشیده و فقط برای مخاطب خاص آن قابل [[فهم]] است <ref>لسان العرب، ج۱۵، ص ۲۴۰؛ مفردات راغب، ص ۸۵۸.</ref>. و گاه به گونه‌ای به کار می‌رود که شامل وضع [[قوانین]] [[تکوینی]] در نهاد [[طبیعت]] {{متن قرآن|بِأَنَّ رَبَّكَ أَوْحَى لَهَا }} <ref> زیرا پروردگارت به آن، وحی کرده است؛ سوره زلزله، آیه: ۵.</ref>، [[هدایت]] غریزی جانوران {{متن قرآن|وَاللَّهُ خَلَقَكُمْ ثُمَّ يَتَوَفَّاكُمْ وَمِنكُم مَّن يُرَدُّ إِلَى أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِكَيْ لاَ يَعْلَمَ بَعْدَ عِلْمٍ شَيْئًا إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ قَدِيرٌ }} <ref> و خداوند شما را آفریده است سپس شما را می‌میراند و برخی از شما را به فرودین‌ترین سال‌های زندگانی باز می‌گردانند، تا آنجا که پس از دانستن، چیزی نداند؛ بی‌گمان خداوند دانایی تواناست؛ سوره نحل، آیه: ۷۰.</ref> و ودایع [[فطری]] [[انسان‌ها]] {{متن قرآن|فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا}} <ref> پس به او نافرمانی و پرهیزگاری را الهام کرد؛ سوره شمس، آیه: ۸.</ref> نیز می‌شود. اما در [[فرهنگ اسلامی]]  و در یک اصطلاح خاص، فقط به آنچه بر [[پیامبران]] نازل شده، [[وحی]] اطلاق می‌گردد <ref>المیزان، ج۱۲، ص ۲۹۲ و مجمع البحرین، ج۱، ص ۴۳۱.</ref> و از موارد دیگر با عنوان الهام و مانند آن یاد می‌شود <ref>المیزان، ج۱۶، ص ۱۰؛ تفسیر مراغی، ج۶، ص ۲۰؛ جامع البیان، ج۱۴، ص ۱۸۳؛ مجمع البیان، ج۶، ص ۵۷۳؛ ج۱۰، ص ۷۹۹؛ التبیان، ج۲، ص ۴۵۸؛ ج۶، ص ۴۰۲ و ج۹، ص ۴۲۲.</ref><ref>[[عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی|سلیمانی بهبهانی، عبدالرحیم]]، [[الهام ۱ (مقاله)|مقاله «الهام»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]] ص ۳۹۶-۴۰۲</ref>.
 ==تفاوت الهام با [[وحی]]==
@@ خط ۳۴: / خط ۳۴: @@
 #فرق دیگر آنکه [[وحی]]، از اقسام [[کشف]] [[شهود]] و متضمن [[کشف]] [[معنوی]] است، چون [[وحی]] گاهی از طریق [[تمثل]] [[فرشته]] به صورتی از صور و معانی بر [[نبیّ]] عرضه می‌شود، ولی الهام، [[کشف]] [[معنوی]] صِرف بدون [[مکاشفه]] [[شهودی]] است.
 #فرق چهارم آنکه [[وحی]] از [[خواص]] [[نبوت]] است و [[تبلیغ]]، از شرایط آن است، ولی الهام از [[خواص]] [[اهل ولایت]] بوده و شرط [[تبلیغ]] به دیگران در آن نیست <ref>شرح مقدمه قیصری، ص ۵۸۶ـ ۵۹۱؛ حق الیقین فی معرفة اصول الدین، ص ۱۳۴ و شرح اصول کافی، ج۲، ص ۴۵۶.</ref>.
-# فرق پنجم آنکه واضح بودن [[وحی]] زیادتر از الهام است <ref>علم الیقین فی اصول الدین، ص ۳۶۰ـ ۳۶۱؛ المبدأ والمعاد، ص ۶۰۸ـ ۹۰۹؛ الشواهد الربوبیة، ص ۳۴۸ـ ۳۴۹ و انوار جلیّه، ص۱۷۱.</ref><ref>[http://lib.eshia.ir/23021/1/68 دانشنامه کلام اسلام؛ ج۱، ص ۶۸.]</ref>.
+# فرق پنجم آنکه واضح بودن [[وحی]] زیادتر از الهام است <ref>علم الیقین فی اصول الدین، ص ۳۶۰ـ ۳۶۱؛ المبدأ والمعاد، ص ۶۰۸ـ ۹۰۹؛ الشواهد الربوبیة، ص ۳۴۸ـ ۳۴۹ و انوار جلیّه، ص۱۷۱.</ref><ref>[[عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی|سلیمانی بهبهانی، عبدالرحیم]]، [[الهام ۱ (مقاله)|مقاله «الهام»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]] ص ۳۹۶-۴۰۲</ref>.
 [[ابو البقاء]] در فرق بین [[وحی]] و الهام می‌گوید: الهام نوعی [[کشف]] [[معنوی]] است، در حالی که [[وحی]]، [[کشف]] [[شهودی]] است که متضمن [[کشف]] [[معنوی]] است؛ چراکه [[وحی]] با [[مشاهده]] [[فرشته]] و شنیدن سخن او حاصل می‌شود. [[وحی]] از [[خواص]] [[نبوت]] است در حالی که الهام اعم است<ref>ر.ک: رسائل شاه نعمت الله ولی، ج ۳، ص ۱۸۱؛ فرهنگ نوربخش «اصطلاحات تصوف»، جواد نوربخش، تهران (ناشر: مؤلف)، چاپ دوم، ۱۳۷۲ش، ج ۴، ص ۲۲۲.</ref><ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص ۲۲ - ۲۴.</ref>.
@@ خط ۷۴: / خط ۷۴: @@
 {{منابع}}
 #[[پرونده:000055.jpg|22px]] [[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴''']]
-#[[پرونده:440259451.jpg|22px]] جمعی از نویسندگان، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)''']]
+#[[پرونده:440259451.jpg|22px]] [[عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی|سلیمانی بهبهانی، عبدالرحیم]]، [[الهام ۱ (مقاله)|مقاله «الهام»]]، [[افضلیت امام (مقاله)|مقاله «افضلیت امام»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه کلام اسلامی ج۱''']]
 {{پایان منابع}}