رحمت در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

*اضافه [[خلق]] به رحمان در [[آیه]]: {{متن قرآن|الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقًا مَّا تَرَى فِي خَلْقِ الرَّحْمَنِ مِن تَفَاوُتٍ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرَى مِن فُطُورٍ}}<ref> همان که هفت آسمان را تو بر تو آفرید، در آفرینش (خداوند) بخشنده هیچ ناسازواری نمی‌بینی؛ چشم بگردان! آیا هیچ شکاف و رخنه‌ای می‌بینی؟؛ سوره ملک، آیه:۳.</ref> اشاره دارد که [[غایت آفرینش]]، [[رحمت]] عام است<ref>روح البیان، ج ۱۰، ص ۷۹؛ المیزان، ج ۱۹، ص ۳۵۰.</ref> بر پایه [[آیات]] {{متن قرآن|قُل لِّمَن مَّا فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ قُل لِلَّهِ كَتَبَ عَلَى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ لَيَجْمَعَنَّكُمْ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ لاَ رَيْبَ فِيهِ الَّذِينَ خَسِرُواْ أَنفُسَهُمْ فَهُمْ لاَ يُؤْمِنُونَ}}<ref> بگو آنچه در آسمان‌ها و زمین است از آن کیست؟ بگو از آن خداوند است که بر خویش بخشایش را بر خویش مقرّر داشته است، شما را تا روز رستخیز- که در آن تردیدی نیست- گرد می‌آورد؛ کسانی که به خویشتن زیان رسانده‌اند ایمان نمی‌آورند؛ سوره انعام، آیه:۱۲.</ref> و {{متن قرآن|وَإِذَا جَاءَكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِنَا فَقُلْ سَلامٌ عَلَيْكُمْ كَتَبَ رَبُّكُمْ عَلَى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ أَنَّهُ مَن عَمِلَ مِنكُمْ سُوءًا بِجَهَالَةٍ ثُمَّ تَابَ مِن بَعْدِهِ وَأَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ}}<ref> و چون مؤمنان به آیات ما، نزد تو آیند بگو: درود بر شما! پروردگارتان بخشایش را بر خویش مقرّر داشته است: چنانچه هر یک از شما از سر نادانی کار بدی انجام دهد، آنگاه از پس آن توبه کند و به راه آید، چنین است که خداوند  آمرزنده‌ای بخشاینده است؛ سوره انعام، آیه:۵۴.</ref> خدای والا [[رحمت]] را بر خویش نوشته؛ یعنی [[رحمت]] را که همان [[افاضه]] [[نعمت]] و رساندن موجود به کمال است، بر خود [[واجب]] و لازم ساخته است<ref>المیزان، ج ۷، ص ۲۶.</ref>؛ به این معنا که محال است فعل [[الهی]] از عنوان [[رحمت]] جدا گردد<ref>المیزان، ج ۷، ص ۱۰۵.</ref> [[کتابت]] [[رحمت]] به [[نوشتن]] آن در [[لوح محفوظ]]<ref>البحر المحیط، ج ۴، ص ۴۴۶.</ref>، [[وعده]] [[رحمت]]<ref>تفسیر روشن، ج ۸، ص ۶.</ref>، [[واجب]] ساختن بر خود اما از سر [[رأفت]]<ref>ارشاد الاذهان، ص ۱۳۹.</ref> و [[فضل]] و [[کرم]]<ref>مقتنیات الدرر، ج ۴، ص ۱۴۲.</ref> [[تفسیر]] شده است نه به [[لزوم]]. برپایه نظری، [[رحمت]] [[الهی]] در این [[آیه]]، تأخیر [[عذاب]]<ref>تفسیر مقاتل، ج ۱، ص ۵۵۱-۵۵۲.</ref> و خودداری از [[عذاب]] در [[دنیا]]<ref>تفسیر سمرقندی، ج ۱، ص ۴۳۷؛ مقتنیات الدرر، ج ۴، ص ۱۴۲.</ref> یا [[قبول توبه]] و [[عفو]] از [[گناه]]<ref>مواهب علیه، ص ۲۷۲.</ref> یا [[هدایت]] [[بندگان]] به [[شناخت]] خود و قرار دادن [[دلیل]] بر [[توحید]]<ref>الکشاف، ج ۲، ص ۸؛ الصافی، ج ۲، ص ۱۱۰.</ref>، توجه به [[آدمیان]] در زمینه [[ارسال پیامبران]] و [[ترغیب]] آنان به [[طاعت]] خویش و تحذیر از [[مخالفت]] و مهلت دادن به [[گناهکار]] است<ref>بیان السعاده، ج ۲، ص ۱۲۵.</ref> به نظری دیگر، [[رحمت]] عام در [[دنیا]] و [[آخرت]] مراد است که [[هدایت]]، نازل ساختن [[کتاب‌های آسمانی]] و مهلت دادن به [[کافران]] از مصادیق آن است<ref>تفسیر بیضاوی، ج ۲، ص ۱۵۵.</ref>. گفتنی است [[آگاه کردن]] [[مردم]] از [[پاداش]] و [[کیفر]] [[آخرتی]] [[رحمت]] [[الهی]] است، زیرا [[آگاهی]] از این مسئله باز دارنده‌ای درونی است که امر [[تهذیب نفس]]، بی‌آن به سامان نمی‌رسد<ref>المنار، ج ۷، ص ۳۲۵-۳۲۶.</ref> به احتمالی، جمله {{متن قرآن|لَيَجْمَعَنَّكُمْ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ}} در [[آیه]] {{متن قرآن|قُل لِّمَن مَّا فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ قُل لِلَّهِ كَتَبَ عَلَى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ لَيَجْمَعَنَّكُمْ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ لاَ رَيْبَ فِيهِ الَّذِينَ خَسِرُواْ أَنفُسَهُمْ فَهُمْ لاَ يُؤْمِنُونَ}}<ref> بگو آنچه در آسمان‌ها و زمین است از آن کیست؟ بگو از آن خداوند است که بر خویش بخشایش را بر خویش مقرّر داشته است، شما را تا روز رستخیز- که در آن تردیدی نیست- گرد می‌آورد؛ کسانی که به خویشتن زیان رسانده‌اند ایمان نمی‌آورند؛ سوره انعام، آیه:۱۲.</ref>. [[انسان]] را مهار نمی‌کند<ref>التفسیر الکبیر، ج ۱۲، ص ۴۸۹.</ref>. چنان‌که [[انتخاب]] [[شیوه]] {{عربی|" اخذ علی التخوف‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"}} یعنی عذابی که با سابقه [[ترس]] فرا رسد و نشانه‌هایش از پیش برسند تا هر که می‌خواهد با [[توبه]] و [[ندامت]] و مانند آن، از فرا رسیدن آن جلوگیری کند، در مقابل، [[عذاب]] ناگهانی بر اثر [[رأفت]] و [[رحمت]] [[خدای متعال]] است <ref>المیزان، ج ۱۲، ص ۲۶۳.</ref>: {{متن قرآن|أَوْ يَأْخُذَهُمْ عَلَى تَخَوُّفٍ فَإِنَّ رَبَّكُمْ لَرَؤُوفٌ رَّحِيمٌ}}<ref> یا آنان را در حال ترسیدن فرو گیرد؟ پس بی‌گمان پروردگارتان مهربانی بخشاینده است؛ سوره نحل، آیه:۴۷.</ref><ref>[[محمد صادق صالحی‌منش|صالحی‌منش، محمد صادق]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱۳، ص۵۴۴- ۵۸۰.</ref>.